Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Д.Сумъяабазартай ярилцлаа.
-“Эрдэнэс Таван толгой”-н IPO-г хэдий хугацаанд багтааж гаргах боломжтой вэ?
-УИХ-аас “Эрдэнэс Таван толгой” компанийн 30 хүртэлх хувийг гадаад, дотоодын Хөрөнгийн биржид нээлттэй арилжаалах шийдвэр гаргаж, тогтоолын төслийг баталсан. Ингэхдээ 180 хоногийн дотор бэлтгэл ажлыг дуусгах үүргийг надад өгсөн. Энэ дагуу ажлын хэсэг байгуулагдсан. Ахлагчаар нь миний бие ажиллаж байна. Ажлын хэсэг байнга хуралдаж, удирдлага, зохион байгуулалтаар хангаж, зөвлөмж, чиглэл өгөн тулгамдсан асуудлыг зохицуулан ажиллаж байгаа. Салбарын сайдын зүгээс Засгийн газар, УИХ-д үе шаттайгаар ажлаа танилцуулах учиртай. Ийм шалтгаанаар зуны ид амралтыг үл хайхран ажиллаж байна.
-Ажлын хэсэгт өөр ямар сайд нар багтаж байна?
-Ажлын хэсэгт Сангийн сайд, Зам тээвэр хөгжлийн сайд нар багтан ажиллаж байгаа.
-IPO гаргаж хэчнээн тэрбумыг босгох вэ. Тэр мөнгөө юунд зарцуулахаар төлөвлөж байгаа вэ?
-Таван толгойн ордыг цогцоор нь хөдөлгөхийн тулд багагүй мөнгө шаардлагатай. Дэд бүтцээс эхлээд бүтээн байгуулалтын томоохон ажлууд бий. Мөн нөөцийн нэгдсэн тайлан, уурхайн ТЭЗҮ-ийг зайлшгүй шинэчлэх шаардлага байгаа. Шинэчилсэн ТЭЗҮ дээрээ түшиглэн баяжуулах үйлдвэрээ барина. Цаашдаа жилдээ 30 хүртэл сая тонн баяжуулсан нүүрсээ олон улсын зах зээл дээр гаргах төлөвлөгөө байгаа. Бидний хийх гэж буй IPO олон улсын хөрөнгийн зах зээлээс 30 сая тонн нүүрс баяжуулах үйлдвэрийн үнэ цэнд оршиж байна. Урьдчилсан тооцооллыг УИХ дээр нэлээд ярьсан. Хамгийн багаар бодоход бид 1.5-аас эхлээд зургаан тэрбум хүртэлх ам.доллар босгох эх үүсвэр байна гэдгийг манай яамныхан, Сангийн яамныхантай тооцож гаргасан Зам тээврийн хөгжлийн яам замын дэд бүтцийн төслүүд дээр маш сайн ажиллаж байгаа. Сангийн яамныхан IPO босгоход голлож ажиллана. Манай яамнаас ТЭЗҮ-ийг боловсруулж, нөөцийн нэгдсэн тайланг шинэчлэх юм. Баяжуулах үйлдвэрийн ТЭЗҮ-ийг боловсруулах ажил бий.
-УИХ-ын гишүүд Таван толгойн ордыг хэтэрхий багаар үнэллээ гэж шүүмжилж байгаа. Та үүнд ямар тайлбар хэлэх вэ?
-Гишүүдийн зүгээс 7.4 тэрбум тонны нөөцтэй нүүрсний ордыг хэтэрхий бага үнээр үнэлж байна гэдэг зүйлийг ярьсан л даа. Гэхдээ энэ тийм биш. Газрын доор байгаа нүүрс ямар үнэ цэнтэй байх вэ, газрын дээр гарч ирээд ямар үнэ цэнтэй байх вэ гэдэг бол маш том ялгаатай зүйл. Бид 30 сая тонн баяжуулсан нүүрсэн дээр суурилсан эдийн засгийн тооцоо явж байгаа гэдгийг бодох ёстой.
-Тэгэхээр УИХ-ын гишүүд зөвхөн нөөцөн дээр нь тоо бодоод байгаа гэсэн үг үү?
-Тийм ээ. Манайхан нөөцөөр нь бодоод байна. Олон улсын хөрөнгийн үнэлгээ хийдэг байгууллагууд 30 жилээс цаашхыг үр өгөөжтэй гэж хардаггүй. 30 жил дотор тооцооллоо хийж гаргаж, тодорхойлдог. Манай уул уурхайн компаниудын үнэ цэн яагаад олон улсын дунджаас доогуур байдаг гээч. Шалтгаан нь маш тодорхой. Дэд бүтцийн асуудлууд шийдэгдээгүй тул эрсдэл өндөр гэж үздэг юм. Тиймээс үнэлгээ бага, үнэ цэн буураад байгаа. Бид дэд бүтцийн асуудлаа шийдэх хүрээнд төмөр зам, авто зам, баяжуулах үйлдвэрээ бариад, уурхайнхаа ТЭЗҮ-г шинэчилбэл олон улсын зохих түвшинд удахгүй хүрнэ.
-Төмөр зам дээр ямар бодлого баримтлах бол?
-Таван толгойн төмөр замыг бид олон жил ярьсан. Таван толгой-Зүүнбаян чиглэлийн 420, Таван толгой-Гашуунсухайтын 259 км төмөр зам, хүчитгэсэн суурьтай Таван толгой Гашуун сухайт чиглэлийн хүнд даацын авто машин тээвэр хийх 260 орчим км авто зам, Таван толгой-Оюу толгой Ханги мандалын чиглэлийн авто замаас эхлээд дагалдах төслүүд хийгдэхээр байгаа. Таван толгойг эрчимжүүлэх ажлын томоохон үндэс суурь бол мэдээж төмөр зам. Тэр утгаар нь төмөр замын ажлыг нэн даруй эхлүүлнэ. Үүнээс
гадна гурван чиглэлийн авто зам байх юм. Энэ чиглэлээр сонирхож байгаа аж ахуй нэгжүүдтэй дэд бүтцийн төслүүдэд гэрээ хэлцэл хийж яаралтай ажилд нь оруулахаар төлөвлөж байна. Ингэж чадвал 31 мянга орчим ажлын байр бий болно. Эдийн засагт үзүүлэх шууд болон шууд бус үр нөлөө асар их гэсэн үг. Уул уурхайн салбарт орж ирж буй 100 ам.доллар тутмын 90 ам.доллар нь өөр салбаруудаар дамждаг. Тиймээс уул уурхай нь бусад салбараа дагуулан хөгждөг. Хоёр төмөр замын ажлыг бас энэ зун эхлүүлэхээр ярилцаж байна. 180 хоногт багтаж дотоод ажлаа эхлүүлчих болов уу.
-Гадаадын хөрөнгийн бирж дээр гаргах ажлыг хэзээ эхлэх вэ?
-Үүний дараа гадаад, дотоодын хөрөнгийн бирж дээр гарах ажлуудаа үе шаттай хийнэ.
-Гадаадын хөрөнгийн биржид гарахад төвөгтэй гэж дүгнэх хүмүүс олон байна. Таны хувьд гадаадын хөрөнгийн бирж дээр гаргана гэсэн итгэл дүүрэн байгаа гэж ойлголоо…
-Мэдээж амар ажил биш. Бидний өмнө их ажил бий. Гэхдээ “Эрдэнэс Таван толгой” жил орчмын дотор гадаадын хөрөнгийн биржид гарна гэдэгт эргэлзэхгүй байгаа. Таван толгой төслийнэдийн засгийн өгөөжийг нэмэгдүүлснээр манай улсын эдийн засагт үлэмж нэмэр болно. Урьдчилсан тооцоог Сангийн яамныхантай хамтарч гаргасан.
-Таван толгой төсөл хэрэгжиж эхэлснээр жилдээ хэчнээн ам.доллар олох таамаг тооцоо гарсан бэ?
-Таван толгой төсөл хэрэгжиж эхэлснээр жилдээ 400-1.1 тэрбум ам.долларын орлого орно. Экспортоос орж ирэх орлого жилдээ 2.8 тэрбум ам.доллараар нэмэгдэх тооцооллыг хийсэн. Таван толгойн бүлэг орд 7.4 тэрбум тоннын нөөцтэй гэсэн судалгаа бий. Үүнээс 5.1 тэрбум тонн нь коксжих нүүрсний үндсэн нөөц эзэлж байгаа. Үүнээс 1.9 тэрбум тонн нь эрчим хүчний өндөр чанарын нүүрс гэдэг тооцоог 2011 онд гаргасан.
-Тэгвэл Таван толгойн IPO-гийн бэлтгэл ажил аль хэдийн эхэлсэн гэж ойлгож болох нь ээ?
-Таван толгойн бүлэг ордод олон улсын зах зээлд IPO босгох ажил эхэлчихсэн шүү дээ. Энэ оны төгсгөлд УИХ-д оруулж танилцуулна. Шаардлагатай бол намрын чуулганд явцын байдлаар мэдээлэл өгнө. IPO-г маш богино хугацаанд хийж хэрэгжүүлэх шаардлагатай. Цаг алдалгүй эхлэх ёстой.
-Дотоод гадаадын хөрөнгийн биржээр арилжаална гээд байгаа. Гадныханд яг хэчнээн хувийг нь арилжаалах вэ?
-Гадныханд “Эрдэнэс Таван толгой”-н хувьцааны 30 хувийг санал болгоно. Одоогоор төр компанийн 78.9, иргэд болон 21486 аж ахуйн нэгж 0.05 орчим хувийг нь л эзэмшдэг. Иргэдийн хувьцааг шууд эргэлтэд гаргахгүй. Төрд байгаа хувьтай хамт багцад байрлаж байна. 30 хувийг худалдаанд гаргахаар иргэдэд эзэмшлийн хувьцаагаа борлуулах эрх нээгдэх ёстой. Үүний тулд Монголын хөрөнгийн бирж зэрэг холбогдох албаныхны үгийг сонсож, шийдвэр гаргана гэж төлөвлөж байгаа.
Дотоодын хөрөнгийн зах зээлийг ойрын хугацаанд их зөв голдиролд оруулах ёстой. Уул уурхайн салбарын үйл ажиллагааг санхүүтэй зөв уялдуулбал амжилттай урагшилдаг.
-Хувьцааны нэрлэсэн үнэ дээр ямар бодлого барих вэ?
-Гадаадын хөрөнгийн биржүүдээс санал авна. Хонгконг, Нью-Йорк, Шанхай, Токио, Торонтогийн хөрөнгийн биржүүд Таван толгойд ямар үнэлгээ, санал өгөхийг харна гэсэн үг. Хэрэглэгч, зах зээл нь хаана байгаа билээ гэдэг бол хамгийн түрүүнд бодолцох ёстой зүйл.