Үл мартагдах хүмүүс болоод аж амьдрал байдаг. Тэр бүхнийг ахуй байдлаар нь эргэн дурсаж жинхэнэ монгол үгээр дархална гэдэг хэн дуртай хүний хийж чадах зүйл биш л дээ. Ардын уран зохиолч Д.Цоодол гуайн хэдэн жилийн өмнө гаргаж байсан “Хөеө” хэмээх хүүрнэл зохиолын ном надад их дотно мэдрэмж төрүүлдэг. Яагаад ч юм шүүрэн авах бүртээл хамгийн түрүүнд “Манжаа” хэмээх дурсамжийг нь уншиж хэвшчээ. Ийм сайхан бичсэнээс нь үзвэл тийм хүн байсан байх аа. Ер нь тэгээд хөдөө нутагт өссөн хэн бүхний дэргэд энэ хүү номонд гардаг дүрүүдтэй жишиж болохуйц хүн байдаг нь сонин. Амьдралын хар ухаантай, хээ шаагүй монгол өвгөд дэлгэр эх орны минь толгод бүрийн дэргэд тамхиа суунаглуулж суудаг болохоор тэр биз дээ.
Түүнчлэн энэ ном элэг хөшөөм, өр эмтрэм, бодож санаашрам, сэтгэл сэргэм хэсгүүдээр дүүрэн. “…Уг нь Манжаа мод толгой дээрээ буухаар эр биш сэн дээ. Сайхан гаанстай байсан хүн. Маналын цагаан гэж нарийхан цагаан соруултай, эрчүүл үнэ хаяж авах гэхээр зардаггүй, эцгээс үлдсэн юм ч гэдэггүй бүр өвөг дээдсийн юм үрж болохгүй гэсээр байгаад сумын төвөөс урагш айлын найранд очоод буцахдаа Төхөмийн дэрсэнд хаяад гаансгүй болж амарсан хүн…”. Эсвэл Манжаа гуай арга буюу нэгдэлд орохдоо “Хүүхээд би энэ удаа орлоо. Ер нь тэгээд энэ нэгдэл гэдэг чинь хэзээ тарах юм бэ гэж асуусан юм гэнэлээ. Нэгдэл гээч арай гэж энхэр дэвэн хатаж хурааж хумьсан олны амин зуулгыг бусдынхтай сайн дур нэрээр хүчээр хольчих нь буруу гэж бодохоос санаанд нь эс багтаж, буруу явдлын учгийг бүр угаар нь мэдэж байсан хэрэг юм” хэмээжээ.
Өгүүллэг, эсээ, бодрол, дурсамжуудынх нь гарчиг хүртэл өдгөө төдийлөн элбэг биш Дундгаа, Жанжгай гэх авгайлсан нэрүүдтэй. “Чөдрөө тасд у у л с а н м и н ь ”, “ С у м тарахын намар”, “Зугаатай өдөр”, “Хүйтэн намар”, “Цанхат”, “Агсаг насан нь ”, “Золбин ”, “Навтарга” зэрэг Бүрэн нутгийнхаа дурсамжийн тухай “Яриа сайд”, “Даажигнал”, “Зүймэл баатар” зэрэг ажил үйлс, уулзсан учирсан хүмүүсийн тухай дүрсэлсэн нь сонирхолтой. Ширээн дээрээ тавьчихаад өглөө нэгийг нь уншсан байхад өдөржингөө л агаар, амьсгалаас нь гарахын аргагүй байдаг. Түүнчлэн нүүдэлчин соёлтой болоод хэлний аялгаа ялгуутай холбогдсон үгс маш олон. Тухайн хүний нас, зүсийг бичээгүй атал ямар үг сонгож юу гэж ярьж буйгаасаа л нүдэнд буугаад байх нь сонин.
Өнөөдөр ялангуяа үргэлжилсэн үгийн төрөлд шинээр роман, тууж төрөх нь ховор болсон. Бичигдлээ гэхэд бүгд санаанд хүрэхгүй. Тэр хэрээр сайн, муу орчуулгатай номуудыг уншсаар монгол үг, монгол ахуй, монгол ухаанаасаа алсраад байна уу даа гэсэн бодол олон хүнд төрдөг байх аа. Харин “Хөеө” хэмээх энэ номыг нэг уншчихсан байхад дээрх санаа зовнилынхоо эсрэг ямартаа ч нэг вакцин хийлгэчихлээ гэсэн үг.
Ж.БАЯРСАЙХАН