Оюу толгой компанийнТУЗ Оюу толгойн ТЭЗҮ-ийг хэлэлцсэн гэх мэдээлэл өнгөрсөн долоо хоногт хэвлэлээр хөвөрсөн. Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр ТЭЗҮ-ийг хэлэлцээд сарын хугацаа өгч буцаасан гэх мэдээлэл ч чих дэлсээд буй. Энэ талаар Оюу толгойн ТУЗ-ийн гишүүн Ч.Отгочулуугаас тодруулахад “ТУЗ, Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн аль нь ч ТЭЗҮ-ийг хэлэлцээгүй. Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлд геологийн нөөцийн тайланнь орж ирсэн. Энэ асуудлаар хуралдаад явж байгаа. Нөөцийн тайлан дээр гэхэд гарчгаа буруу бичээд ороод ирсэн байх жишээний. Тэмдэглэлд буруугаар орчих эрсдэлтэйучраас гарчгаа соль гэсэн шаардлага тавьсан. Ордынхоо нэрийг солиод тодотгол гэсэн үг оруулаад ир гэсэн. Техникийн чанартай л зүйлүүд. Сарын хугацаанд багтааж оруулж ир гэдэг нь заавал сар болж байж асуудлыг хэлэлцэнэ гэсэн үг биш. Нэг, хоёрхон цагийн дотор засвараа хийгээд оруулж ирэх боломжтой. Тухайн компанийн өөрсдийнх нь эрхийн асуудал. ТЭЗҮ-ийн хувьд Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн гишүүдэд тавхан хоногийн өмнөнэг нэг хувийг тараасан. Хамгийн гол хэсэг буюу эдийн засгийн тооцоотой хэсгийг нь хэтэрхий жижиг хэвлэсэн байсан юм. Томруулдаг шилээр ч харахад хэцүү жижгээр хэвлэсэн байсан. Тэр хэсгийн хуудсуудаа арай томруулаад хэвлээд ир гэсэн шаардлага тавьсан. Шаардлагын дагуу томоор хэвлээд оруулж ирсэн. Одоо асуудалгүй. Өчигдөр (уржигдар)албан бусаар ярьсан. Оюу толгойн ТУЗ дээр маргааш, нөгөөдөр гэхэд хэлэлцэж ярилцаад Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлд оруул гэсэн чиг гарах байх. Түүнээс биш ТЭЗҮ-ийг буцаасан асуудал огт байхгүй. Цэвэр техникийн шинжтэй асуудал л өрнөсөн” гэсэн хариу өглөө.
Эх сурвалжийн мэдээллээр “Рио”-гийн зүгээс Оюу толгойн хувьдкомпанийнхаа ТУЗ-д ТЭЗҮ-ээ өгчээ. Өнгөрсөн сарын 25, 26-ны аль нэгэнд ТУЗ-д ТЭЗҮ-ээ өгсөн гэх мэдээлэл байна. Оюу толгойн ТУЗ-ийн хувьд ТЭЗҮ-тэй танилцаж, өөрийн болгоход багагүй хугацаа орж таарна гэсэн таамгийг учир мэдэх улс хэлж байна. Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийнхөн ордын геологийн нөөцийн тайланг ямар ч гэсэн хэлэлцээд эхэлчихэж. Нөөцийг нь хэлэлцэж баталсны дараа ТЭЗҮ рүү орох учиртай. Нөөцийн хувьд эдийн засгийн тооцоо энэ тэр нь эхний байдлаар орж ирэх ёстой аж. Эдийн засгийн тооцоолол гэх мэт хэрэгтэй мэдээллүүд нь орж ирээгүй учраас Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөл нөөцийн тайланг батлахад асуудал үүсээд байгаа гэсэн мэдээлэл ч байна.
Тодруулж хэлбэл Оюу толгойн нөөц баталгаажсаны дараа ТЭЗҮ дээр нөөцтэй холбоотой зохих өөрчлөлт хийгдэх гэнэ. Тэгэхээр Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн хувьдэхний ээлжинд нөөц батлах ажил байгаа юм байна. Нэг зүйлийг сануулж хэлэхэд “Рио”-гийн зүгээсэнэ оны зургадугаар сард багтаан ТЭЗҮ-ээ өгнө гэж байсан юм. Татварын ерөнхий газар татварын акт тавьсны дараахан хөрөнгө оруулагчид”Энэ асуудлыг шийдэгдсэний дараа ТЭЗҮ-ээ өгөх эсэхээ шийднэ” гэсэн агуулгатай мэдээлэл гаргаж байсан юм.
Татварын маргаан таслах зөвлөл Оюу толгойд тавьсан 130 сая ам.долларын татварын актыг 30 сая хүртэл бууруулаад байгаа. Хөрөнгө оруулагчид татварын хэмжээг бууруулсан шийдвэртхэрхэн хандаж байгааг энэ сарын 2-нд төслийн санхүүжилттэй холбогдуулж гаргасан TRQ-гийнмэдээнээс харчихаж болно. “Туркойз хилл” мэдээлэлдээ “Маргаан таслах зөвлөл 30 сая ам.долларын татвар төлүүлнэ гэсэн шийдвэр гаргасан. Бид үүний үнэн зөв эсэхийг нягталж байна” хэмээн онцлоод буй. Эндээс 30 сая ам.долларын татварыг хөрөнгө оруулагч тал төлөхгүй ч байж магадгүй гэсэн гаргалгааг хийчихэж болохоор. Зөвшөөрөхгүй ч байж магадгүй гэсэн өнгө TRQ-гийн албан мэдээллээс анзаарагдаж байна.
Төслийн санхүүжилт дээр олон улсын 15 банк хамтран ажиллах сонирхлоо илэрхийлээд буй. Банкуудын зээлийн баталгааны хугацааесдүгээр сарын 30-наар дуусгавар болсон юм. “Туркойз хилл” албан мэдээндээ банкуудын зээлийн баталгааны хугацаа сунгагдаагүй, санхүүжилтийн хугацааг сунгах хүсэлт гаргаагүйгэж онцолсон. Банкуудтай энэ асуудлаар ярилцаж байгаа, хэлцлийн явцаас хамаарч хугацаагаа сунгах хүсэлтээ гаргана гэсэн санаа ч TRQ-ээс гаргасан мэдээлэлд бий. “Хувьцаа эзэмшигчид далд уурхайн төслийн санхүүжилт, шинэчилсэн ТЭЗҮ-ийгбатлах, Эрдэс баялгийн зөвлөл хүлээн авах зэрэг үлдсэн асуудлуудаа шийдвэрлэхээр ярилцаж байгаа. Мөн бүтээн байгуулалтад шаардлагатай зөвшөөрлүүдийг авах хэрэгтэй байна” гэсэн өгүүлбэр хөрөнгө оруулагчдын олон улсад цацсан мэдээлэл дээр дурайж байгаа. Тэдний олон нийтэд өгсөн мэдээллээс хэлцэл дажгүй сайн явагдвал банкуудтай зээлийнбаталгааны хугацааг дахин сунгах талаар ярина гэсэн агуулгыг төвөггүй ухаж болно.
Гэхдээ олон улсын банкуудад Оюу толгой гэсэн дэлхийд томд тооцогдох төслийн санхүүжилтэд хамтрах өндөр сонирхол байгаа. Үүнийг Европын сэргээн босголт хөгжлийн банкны мэдэгдлээс харж болно. Тус банк Оюу толгойд өгсөн баталгааны хугацаагаа энэ оны эцэс хүртэл хүчинтэй гэж мэдэгдээд буй. Бусад банкуудын хувьд ч Оюу толгой төслийн санхүүжилтээс татгалзах сонирхол байхгүй болов уу. Тэд хэлэлцээрийн явцыг анхааралтай ажиглаж байгаа нь мэдээж. Дашрамд сонирхуулахад банкууд үүнээс өмнө зээлийн баталгааны хугацаагаа гурван удаа сунгасан юм.Засаг төлөөлсөн эрхмүүд төслийн санхүүжилт дээр байр суурь нэг байгаа, шаардлагатай тохиолдолд сунгаад явж болно гэсэн мэдэгдлийг удаа дараа хийж буй. Саяхан гэхэдУул уурхайн сайд Д.Ганхуяг “Хөрөнгө оруулагчид төслийн санхүүжилтэн дээр зээлдүүлэгчидтэй ойлголцолд хүрсэн байх” гэсэн үг унагасан.
Оюу толгойн асуудлыг хугацаа алдалгүй шийдэх сонирхлыг Засгийн газрын зүгээс сүүлийн үед идэвхитэйгээр илэрхийлэх болсон. Ерөнхий сайд иргэдэд хандаж хэлсэн үгэндээ Оюу толгойн асуудлыг энэ намартаа багтааж шийднэ гэж онцолсон болОюу толгойн хувь нийлүүлэгчдийн хэлэлцээрт анхнаас нь оролцсон хүний нэг, Уул уурхайн яамны газрын дарга Ч.Отгочулуу “Үйлдвэрлэлийн ТЭЗҮ-ийг тодотгоход цоо шинэ ТЭЗҮ хийхээс хялбархан. Хүлээж авахад ч ачаалал нь харьцангуй бага. ТЭЗҮ-ийн тодотгол ороод ирвэл Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөл чиг үүргийнхээ дагуу хэлэлцээд хурдан хугацаанд хүлээж авах боломжтой. Энэ асуудалд Засгийн газрын оролцоо байдаггүй” гэж байр сууриа илэрхийлсэн. ТЭЗҮ хэлэлцэгдлээ л бол хугацаа алдалгүй батлагдах боломжтой гэсэн гаргалгааг хийчихэж болохоор л мэдэгдэл. Уул уурхайн сайд ч энэ асуудал дээр дуугүй суугаагүй. Оюу толгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын ажлыг ирэх оны эхний хагаст эхлүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа гэсэн үг унагаад буй. Харин хөрөнгө оруулагчдын тухайд TRQ-ийн аравдугаар сарын 2-нд гаргасан мэдээллээс өөр байр суурь одоогоор алга.
Оюу толгойн үнэ цэнийн 80 хувийг агуулж буй далд уурхайн бүтээн байгуулалт Засгийн газар, “Рио тинто” групп Оюу толгойтой холбоотой зарим асуудал дээр нэгдсэн ойлголтонд хүрээгүй гэх шалтгаанаар саатсан.Шинэчилсэн ТЭЗҮ-ээр далд уурхайн бүтээн байгуулалтад 4.9 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардагдаж байгаа.Далд уурхайд шаардлагатай санхүүжилт 300 сая ам.доллараар өсөөд байгаа нь энэ.Өнгөрсөн хугацаанд буюу 2013-2014 онд далд уурхайн хоёрдугаар шатны бүтээн байгуулалтанд 500 сая ам.доллар зарцуулсан гэсэн тооцоо бий. Энэ тоог нэмбэл далд уурхайн санхүүжилт 5.4 тэрбум ам.доллар болж байна. Хөрөнгө оруулагчдын зүгээс Оюу толгойн эхний шатны бүтээн байгуулалт болох ил уурхайн бүтээн байгуулалтанд6.2 тэрбум ам.доллар зарцуулсан хэмээн мэдэгдэж байгаа.
Ц.БААСАНСҮРЭН