Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Ирэх арав хоногийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв DNN.mn

2024 оны арваннэгдүгээр сарын 04-нөөс арваннэгдүгээр сарын 13-ныг
хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан төлөв

Арваннэгдүгээр сарын 07-нд баруун аймгуудийн нутгийн баруун хэсгээр, цаашдаа нутгийн хойд хэсгээр цас орж, салхи шуургатай, ихэнх нутгаар хүйтэрнэ.

Хур тунадас: 06-нд Увс нуурын хотгор болон Хөвсгөлийн уулсаар, 07-нд Алтайн уулархаг нутгаар, 08-нд баруун аймгуудын ихэнх нутаг, төвийн аймгуудын нутгийн баруун хойд хэсгээр, 09-нд баруун аймгуудын нутгийн зүүн хэсэг, төв аймгуудын нутгийн зарим газар, говь болон зүүн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, 10-нд төв болон зүүн аймгуудын нутгийн зарим газраар, 11,12-нд баруун болон төвийн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, 13-нд нутгийн зарим газраар нойтон цас, цас орж, зөөлөн цасан шуурга шуурна.

Салхи: 07-нд Алтайн салбар уулсаар, 08-нд баруун аймгуудын нутгаар, 09,10-нд нутгийн зарим газраар, 12-нд Алтайн салбар уулс болон Арц Богдын өвөр хоолойгоор, 13-нд говь, тал, хээрийн нутгаар   секундэд 15-17 метр хүрч ширүүсч, нутгийн өмнөд хэсгээр шороон шуурга шуурна.

Агаарын температур: Ихэнх нутгаар өдөртөө дулаарч Дархадын хотгор, Монгол-Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчим, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 13-18 хэм хүйтэн, өдөртөө -2 хэм хүйтнээс 3 хэм дулаан, Эг, Үүр, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн, Онон, Улз голын хөндийгөөр шөнөдөө 7-12 хэм хүйтэн, өдөртөө 0-5 хэм, Их нууруудын хотгор, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 1 хэм хүйтнээс 4 хэм дулаан, өдөртөө 8-13 хэм дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 3-8 хэм хүйтэн, өдөртөө 3-8 хэм дулаан байна. 9, 10, 13-нд ихэнх нутгаар хүйтэрнэ.


Улаанбаатар хот орчмын 10 хоногийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв

Хур тунадас: 9, 10-нд бага зэргийн цас орно. Бусад хугацаанд цас орохгүй.

Салхи: Ихэнх хугацаанд секундэд 5-10 метр, 9, 10-нд баруун өмнөөс хойш эргэж секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ.

Агаарын температур: Хугацааны эхээр өдөртөө дулаарч шөнөдөө 3-8 хэм хүйтэн, өдөртөө 3-8 хэм дулаан байна. 9, 10-нд хүйтэрч шөнөдөө 8-13 хэм, өдөртөө 0-5 хэм хүйтэн байна.

Categories
мэдээ нийгэм

“Ногоон автобус”-ны гэх хэргийн гэм буруугийн шүүх хурал болно DNN.mn

“Ногоон автобус”-ны гэх хэргийн гэм буруугийн шүүх хуралдааныг анх энэ оны долдугаар сарын 29-ны өдөр товлосон. Гэвч өмгөөлөгчдийн хүсэлтээр хойшилсон.

Гэвч Сүхбаатар, Чингэлтэй, Баянзүрх дүүргийн эрүүгийн хэргийн шүүх аравдугаар сарын 21-нд, дараа нь арваннэгдүгээр сарын 6 болгон хойшлуулсан юм.

Categories
мэдээ нийгэм

Аж ахуйн нэгж, байгууллага, СӨХ нь орчны 50 метр хүртэлх газрын цэвэрлэгээ, үйлчилгээг хариуцах үүрэгтэй DNN.mn

Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа эрхэлж буй аж ахуйн нэгж, байгууллага, СӨХ нь ойр орчны 50 метр хүртэлх газрын цэвэрлэгээ, үйлчилгээг хариуцах үүрэг хүлээсэн байдаг. Эдгээр үүргээ хэрэгжүүлж ажиллахыг НХШГ-аас анхааруулж, албан газруудад мэдэгдэл хүргэлээ. Энэ талаар НХШГ-ын Барилгын стандарт, аюулгүй байдлын хяналтын хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн З.Ганбатаас тодрууллаа.

Тэрбээр “Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагчийн өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу 2024 оныг “Тохижилт, бүтээн байгуулалтын жил” болгон зарласан. Энэ хүрээнд байцаагч нар чиглэл тус бүрээр хяналт шалгалтыг хийлээ. Хяналт шалгалтаар орчны аюулгүй байдал алдагдсан, ойр орчмын 50 метр хүртэлх газарт цэвэрлэгээ, үйлчилгээг хийхгүй байх зөрчил түгээмэл илэрч байна. Тиймээс НХШГ-аас нийслэлийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа бүхий л шатны аж ахуйн нэгж, байгууллага, СӨХ-д албан мэдэгдэл хүргүүллээ. Мэдэгдлийн хүрээнд хэд хэдэн үүрэг даалгавар өглөө. Орчны аюулгүй байдлыг хангах, орчны 50 метрийн цэвэрлэгээ, үйлчилгээ, өвлийн цагт халтиргаа гулгааг арилгах, өөрийн эзэмшлийн газрын хашаа хайсны аюулгүй байдлыг хангуулах, хүүхдийн тоглоомын талбай, явган хүний зам, нийтийн эзэмшлийн зам, талбайн эвдэрсэн хэсгийг засах, орон сууцны байранд лифтний засвар, үйлчилгээг тусгай зөвшөөрөл бүхий мэргэжлийн байгууллагаар тогтмол хийлгэх, барилгын гадна фасадын өнгө үзэмжийг сайжруулах зэрэг асуудлыг шийдвэрлэх албан мэдэгдэл хүргэлээ” гэсэн юм.

Албан байгууллагуудад өгсөн мэдэгдлийн хүрээнд хийсэн ажлыг 2025 оны төлөвлөгөөт болон урьдчилан сэргийлэх хяналт шалгалтад тусгаж, гүйцэтгэлийг шалгах юм. Монгол Улсын Засгийн газрын 2011 оны 311 дүгээр тогтоолоор үүргээ биелүүлээгүй аж ахуйн нэгж, байгууллагад Зөрчлийн тухай хуулиар торгуулийн арга хэмжээ авах, эрх бүхий албан тушаалтны хугацаатай үүрэг даалгавраар хэрэгжилтийг хангуулах үүрэгтэй билээ.

Categories
гадаад мэдээ

АНУ-ын сонгуулийн хос асуудал DNN.mn

Энэ долоо хоногт АНУ- ын ерөнхийлөгчийн сонгууль болно. Энэхүү сонгуулийг Европын Холбоо, Орос, Хятад, Их Британи, Украин, Израиль, Монгол гээд бүх л улсууд анхааран харж байна. Яагаад гэвэл тус сонгуулийн үр дүнгээс эдгээр улсуудын хувь заяа шууд хамаарна. Энэ нь дэлхийд олон талт бус ганц л туйл байгаа юм байна гэсэн сэтгэгдэл яах аргагүй төрүүлж байна.Европын Холбоо, Их Британи, Украин гэх мэт улсууд НАТО болон Украины тусламж суларч, Хятадтай хийх худалдааны дайн дахин эрчимжиж эдгээр улсын худалдааны экспорт, импортод аюул нүүрлэх учир Трампыг бус Харрисыг ерөнхийлөгч болоосой гэж хүсч байна. Харин Израиль мэдээж өөрийгөө дэмждэг гэж, харин Орос урьд нь Трампыг сонгогдоход бөөн баяр хөөр болж байсан ч дараа нь юу болсноо м а р т ч и х а а д Т р а м п ы г ерөнхийлөгч болоосой гэж залбирч байна. Дональд Трамп, Камала Харристай хийсэн мэтгэлцээн дээр маш олон удаа худал ярьсан нь тэр дороо илчлэгдэж жудаггүй эр гэдгээ баталсан. Харин Харрис олон мэдээллийн хэрэгсэлд ярилцлага өгч өөрийгөө сурталчлах гэсэн биш сулхан бүсгүй болох нь илчлэгдэж, “Би яадаг ч байсан Трампаас дээр” хэмээн муйхарлан залуу хүн гэдгээрээ илүү явж байсан иргэдийнхээ санал асуулгын дүнг тэнцүүлж орхисон. Хэргийн учир нь Дональд Трамп, Камала Харрис хоёрт байгаа юм биш. Ерөөс өнөөдрийн ардчилсан улсуудын улстөрчдийн байгаа царай нь энэ юм.Энэ бол АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ард нуугдаж буй нэг гол асуудал юм.Өнөөдөр АНУ-ын боловсролтой олон улс төрчид энэ сонгуульд өөрийн намыг дэмжиж оролцохгүй гэж мэдэгдээд байна. Энэ бүхэн бүх ардчилсан улсын өмнө тулчихаад байгаа хэрэг. Харин боловсролтой хүн гэж өнөөдөр Их, дээд сургуулийн диплом гэхээсээ элдэв мэдээллийг шүүж, шинжлэх ухаанаар батлагдсан мэдлэг олж, үүнийгээ амьдралдаа ашиглах чадвартай байгаа нэгнийг хэлдэг болсон билээ. Учир нь хиймэл оюун ухааны ачаар шинжлэх ухааны нээлтүүд шил шилээ даран гарч, энэ хурдыг Их, дээд сургуулиуд гүйцэн өөрийн болгож, оюутнууддаа мэдлэг болгон олгож амжихгүй байна. Нөгөө нэг гол асуудал нь өнөөдрийн ардчилсан гэгдэх улстөрчдийн урдаа барьдаг бамбай болох баруун, зүүн, төв, социал демократ гэх мэт олон төрлийн үзэл болон “зм”, “ст” төгсгөлтэй хэн нэгний бодож олсон элдэв янзын бодлуудын “Чихрийн цуглуулга” юм. Учир нь судлаачид эхлээд таамаг дэвшүүлж, дараа нь энэхүү таамгаа цэгцлэн онол болгож, эцэст нь үүнийгээ баталж байж сая шинжлэх ухаан болдог.Энэ нь өнөөдрийн ардчилсан г э г д э х у л с т ө р ч д и й н өөрсдийн бамбай болгон барьдаг элдэв янзын үзэл нь ерөөс шинжлэх ухаан биш гэсэн үг. Хамгийн гол нь шинжлэх ухаанаас хол буюу бодит бус хийсвэр үзэлд итгэсэн хүмүүс өөр бодолтой б о л г о н ы г ү з э н я д а ж , тэднийг алахаас ч буцахгүй солиотнууд болчихдог. Үүний баталгааг бид энэ сонгуулийн дараа харна. Өөрөөр хэлбэл, ардчилсан улсуудын төр, засгаас бөөн дураас өөр зүйлгүй улс төрчдийг зайлуулж, шинжлэх ухаанч хүмүүсээр солих нийгмийн шинэ тогтолцоо бий болгох цаг дэлхийд тулж ирчихээд байна. Энэ бол АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ард нуугдаж буй нөгөө нэг гол асуудал юм. Харин АНУ-ын энэ удаагийн ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хувьд Дональд Трамп, Камала Харрис хоёрын хэн ялах нь чухал бус харин Төлөөлөгчдийн болон Сенатын танхимд аль нам олонх болох вэ гэдэг нь илүү чухал асуудал. Иймээс иргэдийн эдийн засгийн асуудлыг шийдэх ямар ч баримжаагүй, өөрсдийг н ь у с т г а х з о р и л г о т о й д а р а н г у й л л ы н г о л о м т улсуудын дэглэм солигдох гэж буйг “дайн хийх гэж байна” хэмээн эсэргүүцэж байгаа Ардчилсан нам ялагдаж, Бүгд найрамдах нам энэ сонгуулиар гарах нь зөвхөн Монголд төдийгүй дэлхий нийтэд тустай. Харин дээр дурдсан хос асуудлын хувьд аль ч ардчилсан төр засаг татвараар цуглуулсан иргэдийн мөнгийг үрэх бус арвижуулах гол үүрэгтэй байх ёстой юм. Энэ нь улсын төсөв гэх татвараар цугласан мөнгөний ихэнхээр нь тив дамнасан болон хиймэл оюун ухаанд тулгуурласан ирээдүй бүхий компаниуд, мөн өөрийн улсын экспортын компаниудын хувьцааг худалдан авч, орлого гэх арвижсан валютаар инфляци гэх бас нэг луйврыг таслан зогсоож, иргэдээ орон байр, эрүүл мэнд, боловсролдоо санаа зовох зүйлгүй болгож, татварыг жилээс жилд багасгах ёстой гэсэн үг юм. Харин энэхүү алтан боломж зөвхөн ардчилсан улсуудад л байгаа билээ. Учир нь XXI зууны Аж үйлдвэрийн I V х у в ь с г а л ы н э д и й н засгийн нэр нь “Хувьцааны хувьсгал” юм. Үүнийг хийхэд төр засаг мэдээж боловсролтой хүмүүстэй байх шаардлага үүснэ. АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ард нуугдаж буй хос асуудал бас тэдгээрийг шийдэх шинжлэх ухааны үндэслэл нь энэ билээ.

 

Бэлтгэсэн Г.АМАРСАНАА

Categories
мэдээ нийгэм

Улсын хэмжээнд томуу, томуу төст өвчний идэвхжил шар түвшинд байна DNN.mn

Эрүүл мэндийн яамнаас томуу, томуу төст өвчний нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл хийлээ.

ХӨСҮТ-ийн Томуугийн үндэсний нэгжийн халдвар судлаач эмч Ч.Уртнасан” Томуу томуу төст өвчний тархалтын түвшнийг бид таван үед хувааж үздэг. Тэгвэл 43 дугаар долоо хоногийн байдлаар улсын хэмжээнд томуу, томуу төст өвчний идэвхжил шар түвшинд байна. Тархалтын түвшнээр авч үзвэл, ногоон түвшинд нэг аймаг, шар түвшинд нийслэл болон 17 аймаг, улбар шар түвшинд хоёр аймаг бүртгэгдсэн. Бид эдгээр аймгуудтай холбогдож арга хэмжээнүүдийг яаралтай авч хэрэгжүүлж байгаа. Насны хувьд авч үзвэл өвчлөгсдийн 46 хувийг тав хүртэлх орчим насны хүүхдүүд эзэлж байна.

Харин 15 хүртэлх насны хүүхдүүдийн хувьд 77 орчим хувийг эзэлж буй. Энэ нь өмнөх долоо хоног болон өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад томуугийн өвчлөл 5-9 насны хүүхдүүд дунд нэмэгдэх хандлагатай байгааг харуулж байна. Томуугийн өвчлөл 10 дугаар сарын сүүлээр эхэлж, 12 дугаар сарын эхээр оргил үедээ хүрдэг. Иймээс амны хаалтаа зүүж, гараа сайтар угааж хэвших хэрэгтэй. Арваннэгдүгээр сарын 3-ны байдлаар нийслэлийн хэмжээнд нийт 900 гаруй хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байгаагаас 85 орчим хувь нь амьсгалын замын цочмог хүнд халдвартай гэж оношлогдсон. Одоогоор нийслэлийн хэмжээнд 200 орчим орыг дэлгэн ажиллуулж байгаа. Орон нутгийн хувьд одоогоор орны ачаалал нэмэгдээгүй байна” гэв.

Categories
мэдээ нийгэм

Өнгөрсөн долоо хоногт алба хаагчид 85 удаагийн дуудлагаар үүрэг гүйцэтгэлээ DNN.mn

Улсын хэмжээнд өнгөрсөн долоо хоногт /2024.10.28-11.03/ нийслэлийн 9 дүүрэг, 20 аймгийн 33 суманд аюулт үзэгдэл, ослын 85 удаагийн дуудлага бүртгэгдлээ.

Дуудлагын дагуу төв, орон нутгийн Онцгой байдлын байгууллагын алба хаагчид үүрэг гүйцэтгэж, 3 иргэний амь насыг авран хамгаалсан.

Нийт дуудлагын  75 нь гал түймэр,  ес нь хүний үйл ажиллагаатай холбоотой осол, нэг нь геологийн гаралтай аюулт үзэгдэл байна.

Categories
мэдээ нийгэм

Н.Батдорж: Эрчим хүчний салбар улс төрийн нөлөөнд автаж, үнийг олон жил барьж ирснээс болоод гажуудалд хүрсэн DNN.mn

“Шинэ сэргэлтийн бодлогын Хурдасгуур төв” УТҮГ-ын Дэд бүт цийн хөгжлийн бодлогын газрын дарга Н.Батдоржтой ярилцлаа. Тэрбээр цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээний төлбөр, өртөгтэй холбоотой суурь судалгаа хийсэн судлаачдын нэг юм.


-Эрчим хүчний зохицуулах хороо өнөөдөр эрчим хүчний шинэчилсэн тарифаа танилцуулна. Төлбөр нэмсний дараа ямар үр дагавар гарах талаар бодит жишээн дээр тайлбарлаж өгөхгүй юү?

-Хэрэглэгчийн тарифыг аж ахуйн нэгж, өрхөөр нь ангилах хэрэгтэй. Нөгөө талдаа бид хэрэглээгээ хянах ёстой. Сар болгон цахилгааны тоолуурын заалт бичдэг. Миний амьдардаг хотхон тэгдэггүй, бид өөрсдийн хөгжүүлсэн аппликэйшнээ ашигладаг. Өдөр, шөнийнхөө заалтаа явуулж, дунджаа хардаг. Жишээ нь, сар бүрийн 10-ны дотор дараа сарын нэхэмжлэл ирэхэд бэлдэнэ гэсэн үг. Манайх цахилгаан машин цэнэглэдэг учраас дундаж нь 269 кВт гарсан байна. 150-300 кВт бол сарын дундаж хэрэглээ. Төлбөр нь 55000 төгрөг гарсан байна. Энэ сараас төлбөр нэмэгдлээ гэхэд ойролцоогоор 10000-15000 төгрөг нэмэгдэж, нийт 70000 төгрөг гарна гэсэн үг. 300 кВт-аас дээш хэрэглэдэг бол тарифын өсөлт өндөр мэдрэгдэнэ. Эндээс хэрэглээгээр чинь хэмнүүлэх гээд байна шүү дээ. Тэгэхгүй бол цахилгаан эрчим хүчний салбарын нийлүүлэлт дутаж, эрэлт нь даваад байдаг. Цахилгаан эрчим хүчний станцуудын насжилт өндөр, бүх хүчин чадлаараа ажилладаг учраас ийм маневр хийх нь техникийн хувьд маш том эрсдэл дагуулна.

Манайх шиг эрс тэс уур амьсгалтай, цахилгаан дулаан үйлдвэрлэдэг нөхцөлд ажиллах эмзэг гэдгийг маш сайн ойлгох хэрэгтэй.

-Нөгөө талдаа дулааны эрчим хүчний асуудал хөндөгдөх байх?

-Тийм ээ. Дулаан яагаад асуудал вэ гэхээр бидэнд дулааны тоолуур байхгүй. Байгаагүй шалтгаан нь дулааныг хуучны арга барилаар тооцож гаргадаг. Тооцох нэгж нь метр квадрат. Эргүүлээд хянах ямар ч нөхцөл үүсэхгүй болж байгаа юм. Иргэд нэг зүйлийг ойлгох ёстой. Хамгийн энгийнээр жишээ татвал, та миний найз байлаа гэж бодъё. Ямар нэг зүйл хийгээд, түүнийгээ надад дандаа хөнгөлөлттэй үнээр өгөөд байвал та зарахаа ч болино, ашиггүй ч болно. Үүнийгээ дагаад та дампуурах эрсдэлтэй нүүр тулна. Яг үүн шиг улс төрийн нөлөөнд автаж, засаг төрийн хамааралтай байснаас шалтгаалаад үнийг яг үндсэн өртөгтөө хүрэх хэмжээнд баталж өгдөггүй байснаас болоод гажуудалд хүрсэн.

-Шийдэл нь юу вэ?

-Манайх үйлдвэрлэгч биш худалдан авагч орон. Гэтэл наймаачид, үйлчилгээ эрхлэгчид тариф нэмэх сургаар барааны үнээ шууд нэмдэг буруу хандлагатай. Өнөөдөр гаргасан тариф нэмэх тушаал шийдвэр эхлээд ХЗДХЯ руу явна. Яам баталгаажуулсны дараа арванхоёрдугаар сарын 1-нээс ч юм уу, таны дараа сарын төлбөр дээр нэмэгдэж орж ирнэ. Өөрөөр хэлбэл, шийдвэр баталгаажих хүртэл хугацаа орно. Дараа нь албан ёсны баримт бичиг дээр хуулийн дагуу эцэслэгдэнэ. Энэ хүртэл бараа, үйлчилгээний үнэ, инфляцид ямар ч нөлөө үзүүлэхгүй гэсэн үг. Бид хэрэглээгүй үедээ цахилгаанаа залгаж орхидгоо болимоор байна. Крантаар хэрэггүй ус урсаад байвал та очоод хаадаг шиг залгуураа ашиглаагүй бол таны төлбөрт нөлөөлөх учир салгаж байх хэрэгтэй.

-Их хэрэглэвэл их төлнө гэсэн зарчим хэрэгжих юм байна, тийм үү?

-Яг тийм. Логикийн хувьд харвал гадаадад, ялангуяа барууны орнууд яг ийм процессоор явдаг. Та их орлого олж байвал өндөр татвар төлнө. Яагаад гэхээр та илүү олж буй учраас илүү төлж байгаа биш, нийгмийн хариуцлагын хүрээнд бусдадаа бусад эрхийг нь олгох үүднээс татварын буцаалтаараа нийгмийн бусад үйлчилгээг хангахад дэмжлэг болж байгаа гэсэн үг. Үнэ нэмлээ гэхэд хэрэглэгчид найдвартай, тасалдаггүй, чанартай цахилгаан авахыг хүснэ. Үнээ нэмсэн ч орой цахилгаанаа таслуулмааргүй байна шүү дээ. Ялангуяа хүйтний улиралд. Эрчим хүчний тарифын шинэчлэлээр нэн тэргүүний шийдэх ёстой асуудлуудаа шийдэхгүй, салбарын ажилчдын цалинг нэмэхээр болчихвол маш буруу шийдэлд хүрч байна гэсэн үг. Бидний харж байгаа өнцөг бол үнэ нэмж болно. Нөгөө талдаа аж ахуйн нэгжүүд хэрэггүй зардлуудаа танах ёстой. Мөн нэн тэргүүний шаардлагатай гэсэн техник технологиудыг яаралтай худалдан авч, эвдэрч шатах гээд байгаа зүйлсээ шинэчлэх хэрэгтэй.

-Цахилгааны үнэ нэмэгдэхээр өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний үнэ өснө. Энэ нь иргэдийг улам бухимдуулж байна. Үүнд таа юу хэлэх вэ?

-Бидний судалгаагаар 10-15 хувь нэмлээ гэхэд инфляцийн түвшин 0.9 орчим өснө гэсэн тооцоо гарсан. Хэрэглээний ихэнхийг нь урд хөршөөс авдаг. Монголчууд үйлдвэрлэгч бус хэрэглэгч улс. Үйлдвэрлэдэг бүтээгдэхүүнүүд юу вэ гэдгээ харах ёстой. Хүнсний бараа болох талх, гурил гэх мэтийг бид үйлдвэрлэж байна.

-Үнэ тарифыг алдагдалгүй байх түвшинд аваа чаад инфляци, валютын ханш импор тын цахилгааны үнээс хамааруулан индексжүүлж байх шаардлагатай гэж салбарынхан үзэж байна. Та үүн дээр ямар байр суурьтай байна вэ?

-Яам бодлогын ажил руу орж чадахгүй, аж ахуйн ажлаасаа илүү гарахгүй байна. Мэдээж бодлого боловсруулах хэрэгтэй. Гэвч өвгөн станцуудын тоноглол, засвар, ажилчдын цалин хөлс гэх мэт аж ахуйн шинжтэй ажилд цаг алдаж байна. Одоо Эрчим хүчний зохицуулах хороон дээр бүх дата судалгааг хийж байна. Манай улсын хувьд 2002 оноос цахилгаан, эрчим хүчний зах зээлийн нэг худалдан авагчтай загварт шилжсэн. Сүүлийн 20 гаруй жил энэ загварыг ашиглаж байна. Барууны ихэнх орнуудад нэг худалдан авагчтай загвараас шилжилт хийх замаар эрчим хүчний салбарт реформ хийж чадсан туршлага бий. Үнэ нэмэх шийдвэртэй зэрэгцээд эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж, эх үүсвэрүүд шинээр бий болох нөхцөл бүрдэнэ. Нэг ёсны үйлдвэрлэгчид нэмэгдэнэ гэсэн үг. Одоо бидэнд нүүрснээс өөр бусад эх үүсвэр мөн шаардлагатай байна. Гадаад болон дотоодын өөр эх үүсвэрүүдийг ашиглах хэрэгтэй. Тэгвэл зах зээлийн жамаараа нийлүүлэлт өсөж, түүнийг дагаж үнэ буух суурь бий болно. Үнэ өсч байгаа юм чинь бууж бас болно.

-Эрчим хүчний салбарт нүүрлээд буй энэ гажуудал яг хэдийнээс эхлэлтэй вэ. Түүнээс ангижрах гарц байна уу?

-Ойролцоогоор сүүлийн 10 жил ингээд явчихжээ. Энэ хугацаанд дулааны цахилгаан станцууд барих ёстой байсан. Дулаан бидэнд маш чухал зүйл. Цахилгааныг зөөвөрлөж болж байна. Олон төсөл орж ирж байна. Дулааныг цахилгаанаар шийдье гэвэл өндөр өртөгтэй. Барууны орнууд Орос, Украины нөхцөлөөс болоод ялангуяа Финланд хэрэглээнийхээ байгалийн хийн 60 хувийг Оросоос авдаг хамааралтай байсан.

Шинэ технологийн хурдтай шийдэл хийгээд, элсээр хадгалах хураагуур бэлдээд, түүгээрээ дулаан гаргаж, тосгонуудад ч тараах боломжтой болсон. Бид шинэ эх үүсвэр гэдэг зүйлийг маш сайн дэмжих хэрэгтэй. Хэрэв бид нүүрснээс өөр төсөл эхлүүлж байгаа бол том зургаар нь харах ёстой. Монголчууд 2030 он гэхэд сэргээгдэх эрчим хүчээ 30 хувьд хүргэнэ гэж дэлхий нийтийн өмнө амалсан. Одоо 20 хувь орчим байна. Үлдсэн 10 хувийг бүрдүүлэхэд тийм ч хүндрэлтэй биш. Яагаад гэхээр манайх маш бага хэрэглээтэй, жижигхэн үйлдвэрлэлтэй улс. Хятад, эсвэл барууны орнуудаас ч юм уу зах зээлийн зарчмаар сэргээгдэх эрчим хүчний хөрөнгө оруулалт оруулж ирэх боломжтой. Жишээ нь, нарны эрчим хүч баривал хязгаарлаад байгаа эрчим хүчний асуудал тодорхой хэмжээнд шийдэгдэх боломжтой.

-Цахилгаан болон дулааны эрчим хүчний хэрэглээг ухаалаг тоолуур тавьж шийдэхийг зорьж байгаа талаар Засгийн газрын төлөөлөл ярьсан. Энэ боломжтой юу?

-Харин тийм ээ, хамгийн гол анхаарах асуудал бол ухаалаг тоолуур. Эхлээд бид ухаалаг тоолуурын асуудлыг ярих ёстой. Ухаалаг тоолуур гэдэг нь цахилгаан тоолуурыг автоматжуулна гэсэн үг. Яриа эхлэхэд хэлсэн, манайд тоолуур хэмжигч хэрэглэхээ больсон шиг аппликэйшнээр орлуулж шийдэж болно. Нэг илүү ажлыг нь багасгана. Систем өөрөө автоматаар татаад аваад байна гэсэн үг. Энэ бол маш ухаалаг шийдэл. Үүнийг Дархан, Сэлэнгийн цахилгаан түгээх сүлжээ хэрэглээнд бүрэн нэвтрүүлчихсэн. Одоо Улаанбаатарын төвийн бүсэд түлхүү нэвтрүүлэхээр болж, төсөл хөтөлбөртэй холбоотой зардал мөнгө нь хүртэл суучихсан байна лээ. Сүүлийн үеийн орон сууцнуудын хувьд хааж, нээдэг паартай болсон байна лээ. Гэвч дулааны хэрэглээгээ хэрэглэгч өөрөө хянаж, хэмжих боломжгүй байна. Учир нь дулааныг бид хэмжихдээ тоолуургүй учраас м2-ын хэмжээгээр тооцож байна. Дулааны тоолуурын системийг нэвтрүүлэхэд хөрөнгө оруулалтын зардал өндөр. Одоо барьж байгаа, цаашид баригдах орон сууцнуудад үүнийг заавал стандартчлаад оруулах ёстой. Ингэж барьж авахгүй бол өнгөрсөн алдаагаа давтаад, дулаан гэдэг зүйл маш үнэ цэнэгүй болоод байна. Хэрэв та нэг их даарахгүй байгаа бол дулаанаа унтрааж яваад, гэртээ ирэхийн өмнө утаснаасаа ч юм уу удирдаад нэмчихдэг байх хэрэгтэй. Хэрэглэгч дулааны төлбөрөө энэ мэт өөрөө удирдаж, зохицуулдаг байх боломжийг нээж өгөх шаардлагатай. Яг өнөөдрийн нөхцөлд дулааныг хэмнэх сонирхол боломж байхгүй байна. Өрөө нь хэт халаад ирвэл цонхоо онгойлгох гэх мэт буруу дадал бидэнд байна. Нөгөө талд дулааны шугамын насжилтын асуудал мөн хөндөгдөнө.

-Дулаан айл өрхүүдэд тэгш бус хуваарилагддаг. Зарим айлын халаалт муу, хүйтэн байхад зарим нь хэт халуун байдаг нь юутай холбоотой вэ?

-Манай станцуудад дулаан дайвар бүтээгдэхүүнээр явсаар ирсэн. Дулаан бол нийслэлийн иргэд, өмчлөлийн, хөрөнгө оруулалтын асуудал юм. Нийслэл хамгийн зөв, оновчтой шийдвэр гаргаж байх ёстой. Дулааны шугамын асуудал хүртээмжгүй гэвэл ойлгомжтой шүү дээ. Шинээр барьж байгаа айлуудын дор насос байхгүй бол хангалттай дулаан очихгүй, тэр айлууд хүйтний улиралд бээрээд сууна. Бид тав тухтай амьдармаар байна. Дулааны шугамуудын насжилт явчихсан, ерөөсөө л хүртээмжийн асуудал энд хөндөгдөж ирсэн. Үүнийг хэн, ямар мөнгөөр шийдэх вэ гэхээр мэдээж хувийн хэвшил орохгүй учир хөрөнгө оруулалтаа авч чадахгүй, улсын төсөв дээр ач холбогдлыг нь ойлгохгүй, сүүлд хаягдчихдаг гээд асуудал маш их. Энэ урсгал засваруудыг цаг тухай бүрт нь хийгээгүйгээс болоод таны ярьсан асуудал үүсдэг. Тиймээс хөнгөлөлттэй зээл, эсвэл тусламжаар шийдэж ирсэн юм. Төсөв хэлэлцэж байгаа яг энэ цаг үед дулааны шинэчлэл, хөрөнгө санхүүгийн асуудлыг шийдэж, ач холбогдлыг ойлгох хэрэгтэйг онцгойлон хэлэх байна.

-Өргөн хэрэглээний сагсанд хүчтэй нөлөө үзүүлдэг суурь бүтээгдэхүүний үнийг нэмэх тухай асуудал яригдаж байна. Анхаарахгүй байх ч аргагүй юм л даа?

-Зах зээл угаасаа эрэлт нийлүүлэлтийн хуулиар зохицуулагддаг. Хэрвээ үнэхээр хэрэглэгч худалдаж авах сонирхолтой бол худалдаж авна, авахгүй бол өөр хямдхан бараа сонгоод явах тэр орон зай нь байна. Би бас түлшин дээр татаас олгодгоо болиосой гэж боддог. Тэгэхгүй бол түлшний литр тутмын үнэ зах зээлийн үнэдээ хүрэхгүй байна. Энд бас нэг төрлийн хөнгөлөлт яваад байна шүү дээ. Та мэднэ, өмнөх Засгийн газар маш их татаас олгодог байсан. Ялангуяа түүхий эд импортлогч орон компаниудыг дандаа ийм нөхцөл рүү оруулдаг. Үнэ нэмбэл бүгдээрээ хүчтэй шок мэдэрч, бөөн дараалал үүсдэг. Манайхыг эдийн засагчид чөлөөт эдийн засагтай гэж үздэггүй. Харин холимог буюу хагас удирдлагатай чөлөөт бус эдийн засагтай гэдэг. Иймд чөлөөт эдийн засаг руу тэмүүлэх зүйл хийхгүй бол иргэд тийм л байх ёстой гэдэг зүйлийг далд ухамсартаа суулгаад байна.

-Та бүхний хийсэн цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээний төлбөр, өртөгтэй холбоотой суурь судалгааны үр дүнгээс сонирхъё?

-Судлах болсон шалтгаан гэвэл өнгөрсөн жил “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ын эрчим хүчний төслүүд дээр орж ажилласан. Цаашдаа үнэ тариф гэдгээ ойлгохгүй бол болохгүй юм байна, дээрх төслүүдийг явуулахад хөрөнгө оруулалт хэрэгтэй. Хөрөнгө оруулагчид юу сонирхдог вэ гэхээр мэдээж ашиг. Ашиг харахын тулд үнэ, тариф харна, үнэ харахгүйгээр асуу дал шийдэгдэхгүй байна гэдгийг анзаараад, асуудлаа томьёолж авсан. Эрчим хүчний зохицуулах хорооны бодлогын үнэ тарифтай ажилладаг залуустай хамтарч, өргөн хүрээнд асуудлын гүн рүү судалгааг чиглүүлсэн. Эцсийн дүгнэлтээ гаргахад 4-5 сар зарцуулсан байна. Энэ асуудлыг 2023 оны яг өдийд танилцуулаад хаасан байдаг юм.

-Хаасан гэдгийг ойлгосонгүй?

-Судлаач бидэнд улс төрийн дэмжлэг хэрэгтэй байсан. Сонгуулийн жил ойртсон болохоор үнэ тариф яривал “Уучлаарай, одоо сонгууль ойртсон, ийм зүйл ярихгүй шүү, бидний хувьд хасах оноо болно” гээд ажилд дэмжлэг дутсан асуудал бий. Бидний судалгаа хэрэгтэй гэдэг нь бараг жилийн дараа орж ирж байна. Судлаач бидний өнцгөөс харахад, улс болгон амжилттай явсан түүх байхгүй. Зарим улсууд энэ шилжилтийг маш хурдан хийчихсэн, зарим нь шилжээд явж байна. Тэд өөр өөрийн улсын онцлогт тулгуурласан шилжилт хийж байна. Энэ шинэчлэл хэрэгжихэд ядаж 10-15 жилийн хугацаа шаардагдаж байж сая нэг жигдэрч, голдиролдоо орно гэдгийг маш сайн ухамсарлах хэрэгтэй байна. Яагаад гэвэл өнгөрсөн 30 жил буюу 2002 оноос нэг худалдан авагчийн загвар хэрэгжээд, энэ асуудлыг шийдээгүй явж ирсэн. Үр дүнгийн тухай ярихад, Гүржид огцом хувьчилснаас болоод үнэ хөөрөгдөөд, үнийн тогтворгүй байдал үүсч, буцаж төр нь худалдаж авсан. Эндээс харахад, үр нөлөө нь шууд харагдаж байна. Иймд бид алдагдал багатай, маш зөв системтэй явах хэрэгтэй.

Д.Эрдэнэтуяа

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Цахилгааны шөнийн тарифын хөнгөлөлт эхэллээ DNN.mn

Цахилгааны шөнийн тарифын хөнгөлөлт 2024 оны арваннэгдүгээр сарын 1-нээс эхэлжээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн шүүх хурлыг хэсэгчлэн нээлттэй явуулах хүсэлт гаргалаа DNN.mn

Нийслэлийн эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн шүүх хуралтай холбоотойгоор албан хүсэлт өглөө.

Энэ үеэр Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн Ерөнхийлөгч Ө.Отгонбаатар “Мэргэжлийн бүх байгууллага нэгдэж гарын үсэг зурж, сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн шүүх хурлыг нээлттэй явуулж өгөөч гэх хүсэлтийг шүүхэд өглөө. Эргэж хариу мэдэгдэнэ гэсэн. Арваннэгдүгээр сарын 7-ны шүүх хурлыг бүгд хүлээж байна. Өнөөдөр сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэг өлсгөлөн зарлалаа гэдгээ мэдэгдсэн байна. Энэ шүүх хурлыг анхнаасаа нээлттэй явуулахыг хүсэж байсан. Тэгэхээр одоо болох шүүх хурлыг хэсэгчлэн нээлттэй явуулахыг хүсэж байна. Үнэхээр төрийн нууц гэх хэрэг бий бол түүнийгээ хаалттай нь явуулаад бусад дөрвөн хэргээ нээлттэй явуулж өгөөч гэж байгаа юм. Эсвэл бидний төлөөллийг шүүх хуралд ажиглагчаар оролцуулаач гэх хүсэлтийг тавьж байна” гэв.

Categories
мэдээ спорт

Паралимпийн наадамд алт, мөнгөн медаль хүртсэн баг тамирчдад хүндэтгэл үзүүлэв DNN.mn

“ Парис-2024” Паралимпийн наадмын таеквондогийн төрөлд Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар, гавьяат тамирчин У. Сүрэнжав алт, МУГТ Г. Болор-Эрдэнэ мөнгөн медаль хүртсэн.

Өнөөдөр Олон улсын олимпын хорооны гишүүн, МҮОХ-ны ерөнхийлөгч Б. Баттүшиг, МҮОХ-ны тэргүүн дэд ерөнхийлөгч Ч. Наранбаатар нар
медаль хүртсэн тамирчин, дасгалжуулагч спорт холбоодын удирдлагуудыг хүлээн авч хүндэтгэл үзүүллээ.

МҮОХ-ны ерөнхийлөгч Б. Баттүшиг баг тамирчдад өндөр амжилт хүсч, өсвөр, залуучуудын шигшээ баг дээр илүү сайн ажиллаж ирэх оны олимп, паралимпын наадамд өндөр амжилт үзүүлнэ гэдэгт итгэлтэй байна хэмээн хэлэв. Мөн энэ үеэр хувиасаа виртуал таеквондогийн иж бүрэн хэрэгсэл Монголын таеквондогийн холбоонд бэлэглэв.