Month: May 2024

Хууль зүйн үйлчилгээний төвийн хуульч Г.Цолмонгэрэлтэй Хүүхэд хамгааллын хуулийн шинэчилсэн найруулгын талаар ярилцлаа.

---

-Хүүхэд хамгааллын хуулийн шинэчилсэн найруулгын талаар ярихаас өмнө хүүхэд хамгааллын орчин нөхцөл ямар байгааг тодруулах ёстой. Хууль зүйн талаас та байр сууриа илэрхийлэхгүй юу?

-Хүүхэд хамгааллын тухай хуульд хүүхэд гэр бүлдээ, боловсролын салбарт, эрүүл мэндийн үйлчилгээний хүрээнд, хэвлэл мэдээлэл, цахим орчинд, олон нийтийн арга хэмжээ, үйлчилгээнд, соёл спортын үйл ажиллагааны үед хүүхдийг хамгаалах ёстойг хуульчилсан.

Харин Хүүхдийн эрхийн тухай хуулиар хүүхэд эсэн мэнд амьдрах, хөгжих, эрхээ хамгаалуулах, нийгмийн амьдралын оролцоог хангах, хүмүүжүүлэх, төлөвшүүлэх шаардлагын үүднээс эцэг эхчүүдэд онцгойлон үүрэг ногдуулсан байдаг. Эцэг эх хүүхдээ аз жаргалтай хайр халамжтай орчныг бүрдүүлэх, хүмүүжүүлэх, харилцааны соёл төлөвшүүлэх, эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй эрсдэлтэй нөхцөлөөс сэргийлэх, сургах, авьяас чадварыг хөгжүүлэх, боловсрол эзэмшүүлэх, хүндэтгэн сонсох, наад захын хэрэгцээт зүйлсээр хангах, төлөвшихөд нь дэмжлэг үзүүлэх зэрэг үүрэгтэй. Төр засаг хамгаалах механизм, хөгжүүлэх, төлөвшүүлэх орчин нөхцөлөөр хангаж ажилладаг.

Гэтэл бодит байдал дээр эцэг эхчүүд хүүхдийг хамгаалах үүргээ, төр засаг хамгаалах тогтолцоогоор бүрэн хангах үүргээ зохих ёсоор хэрэгжүүлдэггүй болохыг наад зах нь хүүхдийн эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж байгаа байдлыг хараад мэдэж болно. Эмнэлэг маш их ачаалалтай, оргүй, коридорт хэвтэж байгаа нь эрүүл мэндийн үйлчилгээ, эмнэлгийн хүрэлцээ муу, чанаргүй байдал нь Эрүүл мэндийг хамгаалах тогтолцоо хангалтгүйг илтгэнэ. Эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлж байгаа хүүхдүүддээ маш их цагаар гар утас үзүүлж, мөн өөрсдөө тасралтгүй утсаа үзэх, чихэр, давс, нөөшлөгч ихээр агуулсан амттанаар хооллож, эрхлүүлж байгаа эцэг эхчүүд хүүхдэдээ анхаарал халамж тавьдаггүй, эрүүл мэндэд нь анхаарахгүй байгааг илтгэнэ.

-Түүнээс гадна гэр бүл цуцлалт манай улсад өндөр хувьтай байдаг. Үүнд хүүхэд хохирч үлддэг

-Гэр бүл цуцлахад хүүхдийн эрх зайлшгүй хөндөгддөг бөгөөд хүүхдийн гэр бүлтэй байх хайр халамж анхаарал авах эрхүүд хэдийнэ сэргэхгүй зөрчигдөж эхэлнэ. Гэр бүл цуцлах гэдэг бол цаасан дээр байгаа улсын бүртгэлийг цуцлах асуудал бөгөөд насанд хүрээгүй хүүхэдтэй, өмчийн маргаантай тохиолдолд л шүүхийн журмаар цуцалдаг. Шүүхээр орсон ч бай ороогүй ч бай, ер нь гэрлэлт бүртгүүлээгүй ч тохиолдол олон. Гол нь цаана байгаа гэр бүлийн харилцаанд сэв суугаад, эцэг эх тусдаа амьдрах болсон. Эсвэл хоорондоо таарч тохирохгүй хөндий болсныг гэр бүл цуцалсантай адилтган үзэж болно.

Гэр бүлийн тухай хуулиар долоон нас хүрсэн бол эцэг эхийн хэнтэй нь амьдрах хүсэлтэйг шүүх асуудаг. Энэ нь хүүхдүүдэд их эмзэг тусдаг зүйлсийн нэг. Энэ ярилцлагад орохдоо хүүхдүүдэд сэтгэл зүйн гэмтэл, бэрхшээл, таагүй байдал үүсдэг. Хэнтэй нь амьдрахыг сонгох асуудлаар эцэг эхчүүд өөрсдөө хүүхдүүдэд дарамт учруулж, шахах, ятгах, айлгах нь элбэг. Нөгөө талаар хүчирхийлэлд өртсөн гэр бүлүүд олон байна. Мөн гэр бүл цуцлуулахаар хандаж байгаа иргэд бараг бүгд сэтгэл зүйн дарамт, гутралд орсон байдаг. Энэ хортой орчин гэр бүлийг бүхэлд нь, тэр дундаа бяцхан хүүхдүүдийн сэтгэл зүйд хар толбо үлдээдэг нь харамсалтай. Гэрлэлт цуцлагдсан ч хүүхэд эцэг эхтэйгээ дуртай цагтаа уулзах эрхтэй. Энэ эрхийг ямар нэг зохисгүй байдлаар хязгаарлахыг хориглодог. Иймд анх гэр бүл болохдоо хариуцлагаа ухамсарлах, амьдралд тулгарах асуудлыг эергээр сэтгэлийн тэнхээтэй давж туулах, хүчирхийллээс ангид байх нь өнөөгийн бидний тулгамдсан асуудал болоод байна. Өөрөө төлөвшөөгүй, зан байдлаа удирдан жолоодох чадваргүй, хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх чадваргүй байгаа бол гэр бүл зохиохгүй байх нь зүйтэй.

-Хүүхэд хамгааллын хуулийн шинэчилсэн найруулгыг өнгөрсөн нэгдүгээр сард баталсан. Шинэчилсэн найруулгад хүүхэд хамгааллын тогтолцоог нэлээд чамбайруулахыг зорьсон гэж хуулийн төсөл санаачлагчдын зүгээс тайлбарлаж байгаа. Та сая хүүхэд хамгааллын бодлогын хүрээнд тулгамдаж байгаа асуудлыг дурдлаа. Хуулийн шинэчилсэн найруулгаар энэ асуудлыг хэрхэн тусгаж чадсан гэж та үзэж байна вэ?

-Өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 12-ны өдөр батлагдсан Хүү хэд хамгааллын шинэчил сэн найруулга ирэх есдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжиж эхлэхээр байна. Шинэчилсэн хуулиар хэд хэдэн сайжруулалт орсныг онцолъё. Тодруулбал, ажил олгогч хуулийн этгээдийг хүүхэд хамгааллын тогтолцооны нэг хэсэг болгох алхам хийж өөрийн ажилтнуудын болон үйлчлүүлэгчийн хүүхдүүдэд зориулсан хүүхэд хамгааллын бодлого баталж хэрэгжүүлэхийг үүрэгжүүлсэн. Хүүхэд гэр бүлийн асуудлыг хариуцсан төв, орон нутгийн, чиг үүргийн байгууллагуудын уялдааг сайжруулах, Засгийн газрын гишүүн бүр эрхлэх асуудлын хүрээнд салбарын хүүхэд хамгааллын үйлчилгээ, төрийн байгууллага хуулиар хүлээсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах зардлыг жил бүрийн төсөвтөө тусгуулах арга хэмжээ авах, хүүхэд гэр бүлийн нийгмийн ажилтны мэргэшил ур чадварт тодорхой шалгуур тавьдаг болсон ба эрх үүргийг тодорхой зааж өгсөн.

Мөн хүүхдийн эрхийн хорооны чиг үүргийг тодорхой болгосон, тодруулбал хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцож байгаа хүүхдүүдтэй хэрхэн харьцах, хорих ял эдэлж байгаа хүүхдүүдийн эрхийн талаар анхаарах, өсвөр насны сэжигтэн яллагдагчаас тайлбар мэдүүлэг авах ажиллагааг цагдаагийн хэлтэс дээр биш байгаа газар нь зохион байгуулах, батлан даах, гэмт хэрэгт холбогдсон хүүхдүүдэд зөвлөн тусалж ажиллах, хүүхэд хамгааллын мэдээллийн санг сайжруулах, олон хүүхэдтэй өрх толгойлсон эцэг эхийн тэтгэмж авах эрхийг хүүхдийн эрхийн тухай сургалттай холбосон. Хүүхдийн дэргэд архидах, архидан согтуурсан үедээ хүүхдийн амьдарч сурч байгаа газар нэвтрэхийг эрсдэлт нөхцөл байдалд хамааруулах, эцэг эх өөрийн хүүхдийн нэр төрд сөргөөр нөлөөлөх мэдээлэл, дуу дүрсний бичвэрийг дамжуулах, цахим орчинд байршуулахыг хориглох, асралт гэр бүл буюу гэр бүлийн бус гишүүд хүүхэд асрамжлахтай холбоотой ойлголтыг нэмсэн.

-Сүүлийн үед хүүхдийн хүмүүжлийн асуудал нэлээд хурцаар тавигдаж байгаа. Энэ асуудалд эцэг эхийн оролцоог хангах тал дээр шинэчилсэн агуулгууд орж ирсэн гэв үү?

-Тийм. Хүүхэд хүмүүжүүлэх эерэг арга барилд багш, эцэг эх асран хамгаалагчдыг сургахыг тусгасан. Мөн үе тэнгийн дээрэлхэлтэд өртөхөөс хамгаалах, тохиолдлыг бүртгэн хүлээн авах, хохирогч хүүхдүүдтэй ажиллах хамгаалах, сургалтын байгууллагын хүрээнд шашны байгууллагын с ургалтын нэгжийг хамруулах, хурдан морь унаач хүүхдүүдийн эрхийг хамгаалах талаар олон тооны зохицуулалтууд орсон. Түүнээс гадна гамшиг, онцгой нөхцөл байдалд хүүхэд хамгааллыг хэрхэн явуулах талаар орхигдуулсан байсныг шинээр хуульчилсан. Хэрэг хянан шийдвэрлэж ажиллагаанд оролцож байгаа тодруулбал, гэрлэлт цулалт, эрүү, зөрчлийн ажиллагаанд оролцож байгаа хүүхэдтэй хэрхэн зүй зохистой харилцах зэрэг тус тус тодорхой тусгаж өгсөн нь хүүхэд хамгааллын тогтолцоонд дорвитой эерэг нөлөөлөл авчрах байх гэсэн хүлээлттэй байна.

-Эцэг эх хүүхдийнхээ эрх, нэр төрд сөргөөр нөлөөлөх мэдээлэл, дуу, дүрсний бичлэг, гэрэл зургийг зөвшөөрөлгүй бусдад дамжуулахыг энэ хуулиар хориглож байгаа юм байна. Энэ төрлийн зөрчилтэй холбоотой нөхцөл байдлыг хуульч хүний хувьд та хамгийн сайн мэднэ. Жишээ нь, сүүлд бага насны гурван хүү автобусаны суудлын бүрээсийг урсны төлөө сошиалд зургийг нь тавьж байгаад маш их шүүмжилсэн. Энд хүүхдийн эрх зөрчигдсөн асуудал гарсныг хуульчид онцолж байгаа шүү дээ. Тэгэхээр энэ төрлийн зөрчил хүүхдэд ямар хүндрэл бэрхшээлийг бий болгодог талаар дурдаач?

-Эцэг эхчүүд муудалцаад хүүхдүүдийнхээ эсрэг хэн нэгнийхээ хийсэн хүчирхийллийн талаарх видеог олон нийтэд ил болгосон жишээг бид мэднэ. Гараж дээрх хүүхдүүдийн бичлэг, мөн хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдүүдийн нэр, зургийг санаатай, эсвэл болгоомжгүй байдлаар ил нийтлэх гэх мэт зөрчлүүд гардаг. Энэ нь тухайн хүүхдүүдийн дүрсний эрхийг зөрчихөөс гадна дээрэлхэлт, гадуурхалтыг дагуулдаг.

Хүүхдийн хувийн орон зайд ийм байдлаар халдсанаас болж бусдаас ичих, санаа зовох зэрэг сэтгэл зүйн хямралд хүргэдэг. Хүүхдийн эрхийг хамгаалах тухай шинэ хуульд тухайн төрлийн бичлэгийг тараах түгээхийг хориглохдоо зөвхөн эцэг эхийг үүрэгжүүлсэн. Гэтэл энэ заалтыг зөрчвөл хариуцлага хүлээлгэх заалт Зөрчлийн тухай хуульд байхгүй байгаа нь учир дутагдалтай. Хүүхдийн зохисгүй байдалтай байгаа, эсвэл гэмтсэн, хүчирхийлэлд өртсөн талаар мэдээ, дүрс бичлэгийг хөндлөнгийн этгээд түгээх, нийтлэх боломжтой. Энэ тохиолдолд хэрхэх талаар төдийлөн тодорхой зохицуулалтгүй, санкцигүй байна.

Зөрчлийн тухай хуулийн 6.22-ийн 3 дахь хэсэг “эзнийх нь зөвшөөрөлгүй бичлэг задруулах”-т зааснаар шийдвэрлэх боломжтой эсэх нь эргэлзээтэй, “сурталчилгааны зориулалтаар эцэг эхийн зөвшөөрөлгүй хүүхдийн бичлэг дүрс ашиглах” тохиолдолд 6.20ийн 3.2 дахь хэсэгт зааснаар шийдвэрлэх боломжгүй юм.

-Хэрэг хянан шийдвэрлэх явцад хүүхдээс тайлбар, мэдүүлэг, санал авах, биед нь үзлэг нэгжлэг хийх ажиллагааг нас, хүйс, сэтгэхүйн онцлогт тохирсон тусгай өрөөнд гүйцэтгэнэ. Мөн заавал хууль ёсны төлөөлөгчийг хамт байлцуулна гэж заажээ. Энэ нь ямар ач холбогдолтой вэ?

-Насанд хүрээгүй гэрч, хохирогч, зарим тохиолдолд сэжигтэн хүүхдээс мэдүүлэг авахдаа стандарт өрөөнд, стандарт асуулт асуугаад, цагдаагийн жирийн алба хаагч мэдүүлэг тайлбар авахад хүүхдүүд ихэвчлэн сүрдэж айдаг. Айж сандарснаасаа болж үнэн зөв мэдүүлэг өгөхгүй байх магадлал өндөр. Хүүхэд бие даан эрх зүйн харилцаанд оролцох нас 16,18 наснаас эхэлдэг бөгөөд 18 насанд хүрээгүй иргэнээс мэдүүлэг авахад эцэг эх, асран хамгаалагч, нийгмийн ажилтан, багш сурган хүмүүжүүлэгчдийг байлцуулдаг нь тэднийг мэдүүлэг өгөхийг зөвшөөрөх эсэх, мөн ямар асуудалд холбогдуулан мэдээлэл авч байгаа эсэхийг эцэг эх, багш, ажилтнаар хянуулах зорилготой.

-Хүүхдийг үл хайхрах хүчирхийллийг зогсоох талаар хуульд тусгаж өгсөн. Жишээ нь, хүүхдийн дэргэд архидан согтуурах, архи уусан үедээ хүүхдийн байгаа газарт орохыг хориглосон гэж байгаа. Энэ төрлийн зөрчил бол манайд маш элбэг байдаг шүү дээ. Энэ талаар дэлгэрүүлж өгнө үү?

-Хүүхдийн хажууд архидан согтуурахыг 2017 оны Зөрчлийн тухай хуулийн 6.20-ын 7 дахь хэсэгт хориглосон. Түүнд хариуцлага хүлээлгэхээр хуульчилсан байсан. Шинэ Хүүхэд хамгааллын тухай хуулиар хүүхдийн дэргэд согтуурахаас гадна, согтуурсан үедээ хүүхдийн байгаа газар нэвтрэхийг түүнд эрсдэл учруулж байна гэж үзэхээр хуульчилсан. Гэхдээ шууд хариуцлага ногдуулах талаар Зөрчлийн хуульд нэмэлт оруулсан зүйлгүй байна. Үл хайхрах хүчирхийлэл нь завгүй эцэг эхчүүдэд болон хүчирхийлэл бүхий гэр бүл, мөн хүүхэд асаргааны талаар боловсрол дутмаг эцэг эхчүүдэд ажиглагддаг түгээмэл хэлбэр. Согтуурахаас гадна хүүхдийн хажууд тамхидах, хэрүүл зодоон үүсгэх гэх мэт зөрчлүүд мөн л хүчирхийлэлд тооцогдно. Тамхины хяналтын хууль гарахаас өмнө хүүхэд гэлтгүй бүх нийтийн дунд тамхидах нь энгийн үзэгдэл байсантай харьцуулбал одоо ч сайхан болж дээ. Цаашдаа хууль ёс зүй, соёл дээшлэхийн хэрээр энэ байдал засрах байх.

Цаашдаа Хүүхэд хамгааллын хуульд хүүхдийн чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх орчин тоглоомын талбайн стандарт, тоглох орон зайн боломж, хүүхдийн өмчлөх эрхийн талаар зэрэг асуудлуудыг сайжруулах шаардлагатай.

УИХ-ын 2024 оны ээлжит сонгууль ирэх сарын 28-нд болно. Үүнтэй холбогдуулан оюутнуудаас сонгуульд хэр идэвхтэй оролцох, сонгуулийн тухай ямар ойлголттой байгааг нь сонирхлоо. МУИС, ЭМШУИС, ШУТИС, МУБИС-ийн оюутнуудын төлөөллийн мэдээллүүдийг хүргэе.

---

Н.Энхбилгүүн: Саналаа өгөх эсэхээ тухайн үедээ шийднэ

МУИС-ийн Бизнесийн удирдлагын дөрөвдүгээр курсын оюутан Н.Энхбилгүүн:

-Та энэ удаагийн сонгуульд оролцох уу. саналаа өгөх тал дээр ямар бодолтой байна вэ?

-Сонгууль боллоо гээд өөрчлөгдсөн зүйлгүй нөхцөл байдалд байх юм шиг санагдаж байна. Нэг инээдтэй зүйл нь сар болгон сонгууль болвол дээр байгаа хүмүүс маань хийх ёстой ажлаа хийгээд байх юм болов уу гэж бодогдож байна. Түүнээс биш ингээд дөрвөн жил сонгогдлоо гэхэд ард түмнийхээ төлөө олигтой юм ч хийхгүй.

Өөрсдөдөө л ашигтай байдлаар ажиллаад байгаа болохоор сонгууль өглөө гээд Монгол Улсын иргэдэд үлдэц муу байна.

-Та тэгэхээр саналаа өгөх бодолгүй гэсэн үг үү?

-Сонгуулийн үеэр ирцэн дээр нь хүртэл дөрөөлөөд тоглолт хийдэг. Тийм болохоор сонгууль итгэлтэй, найдвартай зүйл биш. Эх орны хөгжилд нэг их нөлөө ч үзүүлэхгүй болчихсон. Миний хувьд санал өгөх тал дээр яг л идэвхгүй байдалд шилжээд байна. Сонгууль өгөх эсэхийг тухайн үедээ шийднэ. Учир нь хэнийг сонгож, саналаа өгөх вэ гэдэг маань эргэлзээтэй юм. Энэ эргэлзээ яаж арилах вэ гэхээр дээр байгаа улстөрчид өөрчлөгдөж, илүү их залуучуудыгаа бодсон зүйл хийх хэрэгтэй байна.

-Шинэ залуу хүмүүс илүү их сонгогдоосой гэж хүсч байна гэж ойлгож болох уу?

-УИХ-д яагаад заавал хөгшин хүмүүс гарах ёстой гэж. Ажлаа мэддэг, шинэ залуу хүмүүс яагаад гарч болохгүй гэж. Залуу хүмүүсийг нэр дэвшээд гаръя гэхээр ахмад үе нь чи юугаа мэддэг юм гээд доош нь дараад байдаг. Тэгээд залуучуудын зүрх нь үхээд, тэмцэх чадвар нь мохоод байгаа асуудлыг цэгцэлмээр байна.

МУБИС-ийн оюутан Ж.Мөнгөнтуяа:

-Та энэ жил сонгуульд оролцож, саналаа өгөх үү?

-Сонгуульдаа оролцож, саналаа өгнө дөө. Би төгсөх курсийн оюутан. Бага ангийн багш мэргэжлээр төгсөх гэж байна. Мөрийн хөтөлбөрүүд гарахаар нь сайн харж байгаад сонголтоо хийнэ.  Ажлаа хийчих сэтгэлтэй хүн сонгогдоосой гэж хүсч байна.

-Олон намаас хүмүүс нэр дэвшихээр байна. Энэ тал дээр ямар бодолтой байна вэ?

-Олон нам байж гэмээнэ нэгэнтэйгээ өрсөлдөж, бие биенийхээ шийдвэрт нь харилцан нөлөөлж, зөв шийдвэрүүд гаргахад түлхэц үзүүлж болох юм.

МУИС-ийн орчуулагчийн ангийн нэгдүгээр курсийн оюутан Г.Бямбадулам:

УИХ-ын ээлжит сонгууль удахгүй болно. Та саналаа өгөх үү?

-Энэ жилийн сонгуульд оролцоно. Миний хувьд анх удаагаа сонгуульд саналаа өгөх гэж байна. Одоогоор яг ямар нам, хэнд саналаа өгөхөө шийдээгүй байна. Нэр нь зарлагдаад, мөрийн хөтөлбөрүүд нь гараад эхлэхээр тэр бүгдтэй нь танилцаж байгаад шийднэ.

МУИС-ийн олон улсын харилцааны дөрөвдүгээр курсийн оюутан Б.Мөнхзол:

-Та энэ удаагийн УИХ-ын сонгуульд саналаа өгөх үү. Өмнө нь сонгуульд оролцож байв уу?

– Би энэ удаагийн сонгуульд оролцоно. Би өмнө нь Ерөнхийлөгчийн сонгуульд саналаа өгч байсан. Энэ удаагийн сонгуулиар ард иргэддээ хэрэгтэй юм хийдэг, боловсролтой хүмүүс сонгогдоосой гэж хүсч байна.

-Төгсөх курс юм байна. Төгсөөд мэргэжлээрээ ажиллах уу?

-Ажлын байр яг бэлэн биш ч гэсэн мэдээж мэргэжлээрээ ажиллана. Гэхдээ  шинэ төгсөгч болохоор ажлын туршлага муутай гэсэн үг. Тиймдээ ч шинэ төгсөгчдийг авч ажиллуулах газар ховор, гар дээрээ авах цалин хөлс нь ч бага байдаг. Тиймээс төр засгаас залуучуудын цалин, нийгмийн хангамж тал дээр нь илүү анхаарч үзээсэй гэж хүсдэг.

-Залуучуудыг та сонгуульд хэр ханддаг гэж боддог вэ?

-Залуу хүмүүсийн идэвх, оролцоо муу байдаг учраас бидний хүсээгүй хүмүүс гарчихдаг. Дунджаас дээш насны хүмүүс голдуу саналаа идэвхтэй өгөөд байдаг. Тэгэхээр бидний дуу хоолойг илэрхийлэх хүмүүс нь сонгогдож чадахгүй байгаад учир байна. Тиймээс залуучуудаа сонгуульдаа идэвхтэй оролцоод, саналаа өгөөсэй гэж хүсч байна.

ЭМШУИС-ийн нэгдүгээр курсийн оюутан Б.Рэнцэнханд:

-Та энэ удаагийн сонгуульд хэр ач холбогдол өгч оролцох гэж байна вэ?

-Анх удаа сонгуульд саналаа өгөх гэж буй тул ач холбогдол өгч оролцолгүй яахав. Тиймээс сонгуульдаа оролцож саналаа өгнө. Олон удаа сонгогдсон улстөрч гэхээс илүү зөв бодолтой залуу хүмүүс нэр дэвшээсэй гэж бодож байна. Өөрийн байр суурь дээрээ бат зогсоод иргэдийн үзэл бодлыг дэмждэг, боловсрол мэдлэгтэй, хэлсэндээ хүрдэг, жинхэнэ ард түмнийнхээ төлөө гэсэн хүнд л саналаа өгөхийг хүсч байна.

-Залуучууд энэ удаа сонгуульд хэр идэвхтэй оролцох бол. Таны бодлоор?

-Сонгуульд 18-23 насныхан бага санал өгдөг юм билээ. Намд ач холбогдол өгч байгаагүй болохоор одооноос намуудыг судалж эхэлнэ. Ер нь нам гэхээс илүү хувь хүнийг нь харсан сонголт хиймээр байна. Мөн залуучууд илүү хариуцлагатай, сонгуульдаа ач холбогдол өгч оролцмоор санагддаг. Манай улс чинь залуучуудын орон гэдэг атлаа бидний эрх, хүсэл зорилгод нийцсэн бодлого хөтөлбөрүүд тэр бүр хэрэгжихгүй байгаа нь харамсалтай. Яахав, энэ бүхнийг өөрчлөх нэг гарц нь залуучууд бид сонгуульдаа идэвхтэй оролцох юм болов уу даа.

ШУТИС-ийн нэгдүгээр курсийн оюутан Т.Аззаяа:

-Та энэ удаагийн сонгуульд саналаа өгч оролцох уу?

-Яг ч сонгууль өгч, сонголтоо хийхдээ бэлэн биш байна. Нэр дэвшигчдийг сайтар судалж үзнэ. Тухайн үедээ хэнд өгөхөө шийднэ дээ. Мэдээж саналаа өгнө.

-Энэ жилийн хувьд ямар хүмүүс нэр дэвшээсэй гэж хүсч байна вэ?

-Улиг болсон хүмүүс нь гардаг биш Z үеийг ч юмуу, залуучуудыг ойлгож мэдэрдэг арай өөр сэтгэлгээтэй, юм хийж бүтээе гэсэн хүмүүс л гараасай гэж хүсч байна даа. Сонголт хийхэд үнэндээ амаргүй байна байх. Өөрийнхөө хувьд хамгийн зөв гэж үзсэн хүндээ л саналаа өгнө.

МУБИС-ийн оюутан Э.Оюунгэрэл:

– Та энэ удаагйин сонгуульд саналаа өгөх үү?

-Энэ удаа саналаа өгнө. Сонгуулиар эх орноо гэсэн сэтгэлтэй хүмүүс гараасай.

Мөн сүүлийн жилүүдэд МАН дангаараа шахуу Их хуралд суудал эзэллээ. Одоо нам харж сонгох хандлага буурсан байх аа гэж бодож байна. Хүмүүсийг ухаантай байгаасай гэж хүсч байна.

-Энэ удаагийн сонгуульд залуучуудын оролцоо хэр байх бол. Та юу гэж бодож байна?

-Улаанбаатар хотод гэхэд 1 сая 500 мянган хүн амьдарч байна. Энэ хүмүүсийн хэчнээн хувь нь залуучууд билээ гээд бодохоор сонгуульд идэвхтэй оролцохыг уриалахаас илүү залуучуудаасаа шаардмаар байна.

-Энэ удаа олон намаас хүмүүс нэр дэвшихээр байна. Үүнд та ямар байр суурьтай байна?

-Өмнөх сонгуулиудад намын сонголт бага байсан. Бараг МАН, АН гэсэн хоёрхон намтай. Энэ жил нэг нам давамгайлахгүйгээр намын сонголт арвин байх болов уу гэж харж байна. Мөн нам харсан сонголт гэхээс илүү энэ хүн юу хийж чадах вэ гэсэн чадамжийг нь хардаг баймаар байна. Хэт залуу хүмүүс гарахаар залуу байна гэж дарамтлаад, олон жил төр барьсан настай хүмүүсийн хувьд бид ухааныг нь гүйцэхгүй мөнгө идсэн асуудлууд гараад байх юм.

-Залуучууд идэвхтэй сонгуульдаа оролцохын ач холбогдол нь юу вэ?

-Өнөөдрийг хүртэл эцсийн байдлаар шийдэгдсэн ямар нэгэн асуудал алга. Утаа байна уу байна, нүхэн жорлон байж л байна, хүүхдийн хүчирхийлэл г ээд олон асуудлууд шийдвэрлэгдэхгүй байсаар л байна. Эдгээр олон асуудлуудыг шийдвэрлэх боломжтой хүмүүсийг сонгохыг хүсч байна. Тиймдээ ч залуучууд сонгуульдаа идэвхтэй оролцож, өөрсдийн дуу хоолойг төрд хүргэмээр байна.

МУИС-ийн сэтгүүлзүйн ангийн нэгдүгээр курсийн оюутан Б.Анхбаяр:

– Та энэ удаагийн сонгуульд саналаа өгөх үү?

-Иргэнийхээ үүргийг биелүүлээд сонгуульд оролцоно. Манай үеийн залуус сонгуульдаа оролцох хэрэгтэй л гэж бодож байна.

-Ямар насны хүмүүс сонгуульд нэр дэвшээсэй гэж хүсч байна вэ?

-40-өөс дээш насны хүмүүс нэр дэвшсэн нь дээр болов уу. Хэт залуу хүмүүс учраа мэдэхгүй байж магадгүй л гэж бодож байна. Харж, судалж байгаад хамгийн мэдлэг боловсрол өндөр гэсэн хүнд л саналаа өгнө.

Оюутан Б.Гантогтох:

-Энэ жилийн УИХ-ын сонгуульд та саналаа өгөх үү?

-Би саналаа өгнө. Энэ жил анх удаа сонгуульд оролцох гэж байгаа болохоор илүү ач холбогдол өгч саналаа өгнө гэж бодож байна.

-Сонгуульд ямар байр суурь баримталж оролцох вэ?

-Хүмүүс чинь эхлээд нам гээд байдаг. Би бол тэрний эсрэг байр суурьтай байдаг. Аль болох шинэ үеийн төлөөлөл болсон мэдлэгтэй залуучуудыг сонгохыг хүсч байна. Мэдээж нэр дэвшигчдийг сайн судалж байгаад сонголтоо хийхгүй бол болохгүй. Энэ жилийн хувьд өргөн хүрээнд сонгууль болно. Залуучуудыг сонгуульдаа идэвхтэй оролцоорой. Сонголтоо зөв хийгээрэй гэж уриалмаар байна.

-Энэ удаагийн сонгуульд залуучуудын оролцоо ямар байх бол?

-Одоо залуучууд бид илүү хариуцлагатай  байж, сонгууль бидэнд ямар ч хамаагүй юм гэдэг ойлголтоосоо нэгэнт салах цаг болж. Бодит амьдрал дээр бидэнд сонгууль хамгийн их хамаатай байгаа учир ач холбогдол өгч сонголтоо хийх нь зүй юм. Хэн нэг хүн мөнгө, эсвэл элдэв зүйл тараасны төлөө сонголт битгий хийгээсэй гэж хүсмээр байна.