Categories
мэдээ эдийн-засаг

Хөгжлийн банкны асуудлаарх дараагийн сонсгол ирэх сарын 13-наас эхэлнэ DNN.mn

Монгол Улсын Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлсэн төсөл, хөтөлбөрийн хэрэгжилт, үр дүн, зээл олголт, эргэн төлөлтийн явц, байдлыг шалгах Улсын Их Хурлын хянан шалгах түр хорооноос зохион байгуулах судлах хоёр дахь сонсгол 2023 оны хоёрдугаар сарын 13-наас 17-ны өдрүүдэд болно.

Энэ удаагийн сонсголоор Хөгжлийн банкны эх үүсвэрээр улсын төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй, хөрөнгө оруулалтын шинж чанартай 355 төсөл, арга хэмжээнд олгосон зээлийн ашиглалт, зарцуулалт, үр дүн, Хөгжлийн банкны үйл ажиллагаанд эрх бүхий байгууллага, хөндлөнгийн хяналт шалгалтын болон олон улсын аудитын компаниудын дүгнэлт зөвлөмж, өгсөн үүрэг даалгаврын хэрэгжилт, үр дүнгийн талаар хэлэлцэнэ.

Үүнтэй холбогдуулан өнөөдөр (2023.01.30) тус Хянан шалгах түр хорооноос 12.00 цагт хэвлэлийн бага хурал зохион байгуулах аж.

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Газрын хуулийг багцаар нь шинэчилнэ DNN.mn

УИХ-ын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооноос Газрын тухай таван багц хуулийн төслүүдийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлж, анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр ажиллаж байна.

Одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа Газрын тухай хуулийг 2002 онд баталсанаас хойш нийт 32 удаа нэмэлт, өөрчлөлт орсон бөгөөд 20 жил шинэчлээгүй газрын хуулийг багцаар нь шинэчлэснээр нэгдсэн төлөвлөлтөөр дамжуулан салбар хоорондын уялдааг хангах, зорилтот бүлгийн иргэдэд амины орон сууц, гэр, хашаа барих зориулалтаар тэргүүн ээлжинд газар олгох, иргэн хуулийн этгээд газраа цахим биржээр нээлттэй эдийн засгийн эргэлтэд оруулах, өмчилж авсан газраа шилжүүлэх, худалдаа үйлчилгээний зориулалтаар ашиглах, олон өмчлөгчтэй барилгын доорх газрыг өмчлөгчдөд нь дундын мэдлийн газрын эрхээр олгох, газрын маргаан таслах зөвлөлийг байгуулж, маргаан шийдвэрлэх үйл ажиллагаа түргэн, шуурхай болох юм.

Иймд УИХ-ын даргын өнгөрсөн оны 12 дугаар сарын 7-ны өдрийн 191 дүгээр захирамжаар Газрын багц хуулийн төсөл, Геодези, зураг зүйн тухай, Хот байгуулалтын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг байнгын хороо, чуулганы нэгдсэн хуралдааны хэлэлцүүлэгт бэлтгэх, санал дүгнэлт боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн Д.Тогтохсүрэнгээр ахлуулж, 21 гишүүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулсан аж.

Categories
мэдээ цаг-үе

Эрчим хүчний оргил ачаалал 1369 МВт хүрчээ DNN.mn

Эрчим хүчний системийн 2023.01.29-ны өдрийн оргил ачаалал 19.00 цагт 1369 МВт хүрч өнгөрсөн оны мөн үеэс 51 МВт-аар, импорт 101 МВт-аар тус тус өссөн байна.

Нийтийн болон хувийн орон сууцандаа дулааны хэмжүүр тавих нь эрчим хүчний үр ашгийг дээшлүүлэх чухал нөхцөл юм. Хэмжилт бол хэмнэлтийн үндэс болно.

Дулааны хэмжүүрийг өрөөний температур тохируулагч хэрэгслийн хамт тавьснаар халаалтад зарцуулах дулааны эрчим хүчийг 15-20% орчим хэмнэж болно.

Эх сурвалж: Эрчим хүчний зохицуулах хороо

Categories
мэдээ цаг-үе

Сурагчдын II улирлын хичээл гуравдугаар сарын 24-нийг дуустал үргэлжилнэ DNN.mn

ЕБС-ийн сурагчдын хоёрдугаар улирлын хичээл өнөөдөр эхэлж байна. Хоёрдугаар улирлын хичээл гуравдугаар сарын 24-нийг дуустал үргэлжлэх бөгөөд гуравдугаар улиралд нэг л долоо хоног амарна. Учир нь энэ хичээлийн жил гурван улиралтай.

Зуны амралтын хуваарь:

  • 1-3 дугаар ангийн сурагчид дөрөвдүгээр сарын 3-наас тавдугаар сарын 26-ныг дуустал
  • 4-5 дугаар ангийнхан дөрөвдүгээр сарын 3-наас зургаадугаар сарын 2-ныг хүртэл хичээллээд зуны амралт эхэлнэ.

Харин дунд, ахлах ангийнхан дөрөвдүгээр сарын 3-наас зургаадугаар сарын 2-н хүртэл хичээллээд зургаадугаар сарын 5-9-н хүртэл шалгалтаа өгөөд амрах хуваарьтай байгааг Боловсролын ерөнхий газраас мэдээлэв.

Улсын хэмжээнд 854 сургуульд 746,653 хүүхэд сурч байгаагаас нэгдүгээр ангид 77,752, төгсөх буюу 12 дугаар ангийн 33,459 сурагч байна.

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

П.Бямбацэрэн: Үндсэн хуулиа ойлгож мэдэж, мөрдөж хэвшүүлж чадахгүй байгаад л асуудлын гол нь байна DNN.mn

ҮХНӨ-ийг тойрсон асуудлаар ардчилсан Үндсэн хууль тогтоогчдын нэгэн төлөөлөл УБХ-ын гишүүн, доктор профессор П.Бямбацэрэнтэй ярилцлаа.


-Үндсэн хуулийг шинэчлэх эсвэл нэмэлт, өөрчлөлт оруулах шаардлага бий болсон талаар өргөн хүрээнд яригдаж идэвхжиж байна. Та Үндсэн хуулийг өөрчлөх асуудалд ямар байр суурьтай байна?

-Үндсэн хууль тогтвортой мөрдөгдөх ёстой гэсэн байр суурьтай байдаг. Манай ардчилсан Үндсэн хууль тийм ч муу хууль биш гэдгийг олон улсын шинжээчид, Үндсэн хууль судлаачид тал бүрээс нь шинжлэн дүгнэсэн баримт нотолгоо олныг дурдаж болно. Манай Үндсэн хуулийг “…хаанаас нь ч тасдаж мэрж өөрчлөх гээд таалалдаа нийцүүлж чадахгүй, өө сэв хайж, өрлөн сэтэлж, нөхөх тусам үйлчлэл нөлөөллийг нь дордуулна” гэсэн үзэл санааг би Ардчилсан Үндсэн хууль батлагдан мөрдөгдсөний 10, 15, 20, 25 жилүүдийн ойд зориулан сонин хэвлэлд өгсөн удаа дараагийн ярилцлага нийтлэлдээ байнга илэрхийлсээр ирсэн. Үндсэн хуульд 2009, 2019 онд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтүүдийг ч ахиц дэвшил болоогүй дордуулсан. Харин ч эрх зүйт төрийн мөн чанарыг алдагдуулж Үндсэн хуульт ёс дэг журмыг хэврэгшүүлсэн муу үр дагаварт хүргэсэн гэж үздэг. Тиймээс ч төр нь төр шиг байж, хууль дээдэлж, Үндсэн хуулийн дор улс орны оршин тогтнохуй, хөгжил дэвшил, хүн ардын ажил амьдрал, нийгмийн харилцаа бүхэлдээ зохицуулагддаг байх зарчим, соёл, хатуу чанд хариуцлага, ёс зүйг эрхэмлэхийн төлөө бус алдаа завхрал, дур зоргын, хууль бус, ёс зүйгүй үйлдэл муу муухай бүхнээ Үндсэн хуулиас болоод байгаа мэтээр авирлах болсныг огтоос дэмждэггүй. Ийм байж яавч болохгүй.

-Үндсэн хууль нийгмийн хөгжлийн өнөөгийн шаардлагад нийцэхгүй болсон. 1992 оны Үндсэн хууль шилжилтийн Үндсэн хууль байсан учир үүргээ гүйцэтгэсэн. Одоо хөгжлийн Үндсэн хууль хэрэгтэй гэж улс төрийн намуудын төлөөллүүд их яриад байгааг юу гэж дүгнэж байна?

-Тиймэрхүү зүйл ярьж буй хүмүүсийн амнаас итгэл үнэмшил төрөхүйц үндэслэл, нотолгоо огтоос гарахгүй, тулга тойрсон аргаа барсан шинжтэй, Үндсэн хуулиа ойлгож мэдэж мөрддөггүй хүний явган яриа л дуулдаад байгаа юм даа. Шилжилтийн Үндсэн хууль гэж юу яриад байгаа юм. Хөгжлийн Үндсэн хууль гэж бас ямар юмаа бодож олоо вэ. Энэ бол хоосон цэцэрхэл.

-Ерөнхий сайд саяхны Зөвлөлдөх уулзалт дээр

улс оронд нүүрлээд байгаа хямралт байдлаас гарахын тулд зайлшгүй Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах шаардлагатай. Үүнийг ард түмэнтэйгээ зөвлөлдөж шийдье гэсэн санал дэвшүүлсэн. Мөн 100 гаруй эрдэмтэн судлаачид оролцсон эрдэм шинжилгээний хурлаас гурван тодорхой санал гаргаад байгаатай санал нийлэх зүйл танд байна уу?

-Тийм ээ. ҮХНӨ зайлшгүй хийх шаардлагатай болсон гэдэг нэг талын тархи угаалт маш хүчтэй явагдаж байна. Тэд нэгдүгээрт, Үндсэн хуулийг шинэчлэн найруулах, хоёрдугаарт, Үндсэн хуульд зарим нэмэлт өөрчлөлт оруулах, гуравдугаарт, Үндсэн хуульд гар хүрэхгүйгээр органик хуулиудыг боловсронгуй болгож хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах гэсэн хувилбаруудыг дэвшүүлж байгаа бололтой. Эндээс харахад, эрэмбэ дараалал нь солигджээ гэж ойлгогдоод байна.

Манай ардчилсан Үндсэн хуулийн легитим чанар алдагдаагүй. Нөөц чадавх нь ч шавхагдчихсан юм биш. Үндсэн хуулиа ойлгож, мэдэж мөрдөж хэвшүүлж чадахгүй байгаад л асуудлын гол нь байна. Тиймээс юуны өмнө Үндсэн хуульд нийцээгүй хууль гаргадгаа зогсоох хэрэгтэй. УИХ-ын даргын нэгэнтээ дурдсанаар Үндсэн хуультай зөрчилдсөн 400 гаруй хууль байгаа бололтой. Тэдгээрийг хүчингүй болгож засаач ээ. Яагаад мэдсээр байж тийм хууль гаргаад мөрдөөд байгаам бэ? Ингэж болдог юм уу. Тийм хууль тогтоох, төрийн эрх барих дээд байгууллага УИХ байж болох юм уу. Үндсэн хуулийн манаач болсон ҮХЦ юу хийж сууна вэ гэдгийг яагаад ярьдаггүй юм бэ.

Хоёрдугаарт, Улс төрийн намын тухай хуулийг нэн даруй шинэчлэх хэрэгтэй. Монголын нийгмийг талцуулан хагаралдуулж, эв нэгдлийг сарниулж, авлига хээл хахуулийг цэцэглүүлж, ард түмний сэтгэл санаа, ёс зүйг хордуулж, Монгол төрийг сульдуулан доройтуулахад гол нөлөө үзүүлж буй улс төрийн намуудыг хатуу гишүүнчлэлгүй болговол зохино. Улс төрийн намууд үзэл баримтлал, суртахуун нь тогтсон, зөвхөн бодлогоороо өрсөлддөг байх эрх зүйн чанд нарийн зохицуулалт дутагдаад байна шүү дээ. Улс төрийн намууд дэргэдээ нийгмийн бүлгүүдээр хувааж задалсан, бүлэглэл үүсгэсэн үзэл бодол, хөрөнгө чинээгээр нь ялгаварлан талцуулсан ахмадын, эмэгтэйчүүдийн, залуучуудын, оюутны гэх мэтээр ийм төрийн бус байгууллагууд байгуулж нийгмээрээ улстөрждөгийг хориглох хэрэгтэй.

Улс төрийн нам аль нэг шатны сонгуульд оролцоод суудал авч чадаагүй бол үйл ажиллагаа нь шууд хориглогдож, зогсоогддог байх, гагцхүү бүртгэл нь нэгэн сонгуулийн хугацаанд хэвээр хадгалагддаг, хоёр дахь удаагийн сонгуульд амжилтгүй оролцвол бүртгэлээс бүрмөсөн хасагддаг байхаар хариуцлагын механизм бий болгосон ч болох талтай. Улс төрийн намуудын санхүүжилтийн зарчим, тайлагналт, ил тод байдлыг хуульчилж журамлах хэрэгтэй байна. Ингэж байж Авлига, хээл хахуулийн үүр уурхай болсон улс төрийн намуудыг эмх цэгцэнд нь оруулна. Намчирхал улстөржилтийг багасгана. Улс төрийн нам бодлогын байх, үзэл баримтлал суртахууны ялгаа зааг нь тодорхой болж төлөвшинө.

Гуравдугаарт, сонгуулийн тогтолцоог нэн даруй өөрчилж хувь тэнцүүлсэн буюу пропорциональ хувилбарыг хоёрдмол утгагүйгээр нэвтрүүлж нутагшуулах шаардлагатай. Тэгэхдээ улс нэг тойрог байх зарчмаар, зөвхөн нэр хүндтэй, мэдлэг боловсролтой, нийгэмд хүлээн зөвшөөрөгдсөн ёс зүйтэй хүнийг шилж сонгодог байх боломжийг сонгогч олон түмэнд нээж өгөх хэрэгтэй. Иргэн хүний сонгох, сонгогдох эрхийн хүрээ хязгаарыг өргөжүүлэх шаардлага ч байх шиг санагддаг. Нэр дэвшүүлэх эрхийг үндэсний хэмжээний иргэний нийгмийн томоохон байгууллагууд нам бусчуудын эвсэлд олгож яагаад болохгүй гэж. Тэгж мөнгөний хамааралгүй хуйвалдагчид, авлигачид, өмч хөрөнгө, баялгийг цөлмөгч гэмт хэрэгтнүүдийн хорогдож хамгаалагддаг нүх сүвийг эгнэгт хаасан сонгуулийн ил тод нээлттэй шударга, олон нийтийн хяналттай тогтолцоонд шилжихгүйгээр шударга ёсны тухай, цэвэр ариун төрийн тухай, ёс зүйтэй төрийн түшээд, төрийн зүтгэлтнүүдийн тухай мөрөөдөхийн ч хэрэггүй.

-УИХ-ын гишүүдийн тоог нэмэх, хоёр танхимтай парламентын тогтолцоонд шилжвэл хариуцлагын, хяналтын механизм сайжирна. Засаглалын хуваарилалт, бие даасан байдал,харилцан хяналттай байх зарчим, үр нөлөө дээшилнэ гэж үзэж байгаа шүү дээ. Энэ тухайд?

-Эрх баригчдын зүгээс ялангуяа Ерөнхий сайдын учирлаад байгаа засаглалын тодорхой бус байдал төрийн хэрэгт гацаа саад тотгор учруулдаг тэр нь хүндээ биш тогтолцоонд байна гэсэн санааг анхаарч үзэх тал байж магадгүй. Өөрөөр хэлбэл, хагас парламентын, хагас Ерөнхийлөгчийн засаглалтай болчихоод байна гэх яриа байдаг. Тэгвэл ийм байдал яагаад үүсэв гэдэгт юуны өмнө анхаарал хандуулах ёстой юм. Манай Ардчилсан Үндсэн хуулийн маань язгуур үзэл баримтлалаар бол манай улсын Ерөнхийлөгч чинь “Эв нэгдлийг илэрхийлэгч бэлгэдлийн Ерөнхийлөгч” юм шүү дээ. Манайхан л болсон хойно дарга шүтэх дэмийрэлдээ хөтлөгдөн төрийн гурван өндөрлөг энэ тэр гэж Үндсэн хуульд байхгүй нэр томьёо хүртэл гаргаж ирж өргөмжлөөд байна. Ерөнхийлөгчийн тухай хууль болон бусад хуулиудаар өөрт нь хамааралгүй элдэв эрх мэдэл олгож, Гүйцэтгэх засаглалын тэр бүү хэл хууль тогтоох болон шүүх эрх мэдэл рүү оролцдог, хутгалддаг болгосноор ойлгомжгүй, төрийн хэрэгт зохисгүй харилцаа, зөрчил үүсгээд байгаа тал байж мэднэ. Үүнийг хаана хаанаа ухамсарлан ойлгож Үндсэн хуульд нийцээгүй тэр хуулиудыг нэн даруй өөрчлөн засах боломжтой. Засгийн газар тогтвортой ажиллаж чадахгүй ойр ойрхон солигддог энэ нь тогтолцоондоо байна гэх яриа гардаг. Тэр үнэн. Сүүлийн 30 жилийн доторх үйл явцаас дүгнэж үзвэл нийгэм, олон түмний шахалт, шаардлагаар Засгийн газар огцроод байсан удаа бараг байхгүй. Ердөө эрх баригч улс төрийн хүчин түүний удирдлага, бүлэг фракцуудын хагарал зөрчил, эв түнжингүй байдлаас үүдэлтэй тэдний өөрсдийнх нь санаачилга, оролцоотойгоор л Засгийн газрууд огцорч, солигддог байсан шүү дээ. Юу үнэн бэ, энэ л үнэн. Түүнээс үүдэлтэй хууль тогтоох эрх мэдэл, гүйцэтгэх засаглалын ялгаа зааг огт үгүй болж, харилцан хяналттай байх зарчмаа алдаж, хутгалдсан. Бүр ҮХНӨ-өөр, Үндсэн хуулийн цэцтэйгээ нийлж байгаад үүнийг хийсэн. Энэ бол туйлын буруу. Маш том ухралт болчихоод байна. Ардчилсан төрийн дархлаа бол эрх мэдлийн төлөө шунан булаацалдахдаа бус Үндсэн хууль түүнд нийцүүлэн гаргасан бусад хуулиудыг төрийн институциуд, өндөр дээд албан тушаалтнууд чин шударгаар ягштал даган мөрддөг. Хуулийн хил хязгаарыг давж гишгэхээс ямагт сэрэмжлэн болгоомжлуулж, гагцхүү хууль дээдлэх өндөр ёс зүй, хариуцлагатай байхад оршдог.

Үндсэн хуульд хүрэхээсээ өмнө энэ мэтийн зүйлүүдийг засч залруулахад цаг алдалгүй анхаарч Ерөнхийлөгчийн тухай хуулийг шинэчлэх хэрэгтэй санагдана. УИХ-ын гишүүдийн тоог нэмэх нь асуудал шийдэх цорын ганц арга зам гэж үзэхгүй байна. Өнөөгийн нийгмийн уур амьсгал дэмжихгүй л болов уу.

-Зөвлөлдөх санал асуулгаар Үндсэн хуулийг шинэчлэх, бүр шинэ Үндсэн хууль боловсруулах чиглэлд шуудран орох гээд байгаа юм биш үү?

-Зөвлөлдөж хэлэлцэх, сайн ярилцахад юу нь буруу байх билээ. Гэхдээ Зөвлөлдөх санал асуулгаар Үндсэн хуулийн суурь зарчим, Төрийн байгууламжийн тогтолцоог өөрчлөх асуудлыг шийднэ гэж найдах нь учир дутагдалтай. Зөвлөлдөх санал асуулга Үндсэн хуулийн асуудлыг шийдэх цорын ганц арга зам биш шүү. Жоомоо устгах гээд байшингаа шатаав гэдэгтэй адил юм болж мэднэ. Үндсэн хуулиараа олон дахин, ойр ойрхон оролдсоор “Төрийн хямрал, өнгөт хувьсгал”-руу халтирах үр дагаварт хүрэхгүй гэх баталгаа байхгүй шүү дээ. Үр дагаврыг маш сайн тооцох ёстой. Энгийн ухамсрын түвшний тулга тойрсон эрээвэр хураавар юм л яриад байгаа болохоос биш, нотолгоо үндэслэл бүхий даацтайхан судалгаа байна уу гээд сонирхоод үзэхээр итгэл үнэмшил төрөхүйц зүйл олдохгүй л юм байна шүү дээ. Хоёр танхимтай парламент гээд л, гишүүдийн тоог нэмнэ ч гэх шиг. тэгснээ 1990 оны парламент шиг АИХ ба Улсын бага хуралтай байсан жишиг хамгийн зөв байжээ гэхчлэн юм юм руу үсчсэн, ойлголт нь хүртэл тогтож жигдрэхгүй л харагдах юм. Жишээ нь, 1990 онд системийн шилжилт хийх завсрын үед зарчмын тэс өөр зорилготой байсан. Түүндээ тохирсон тогтолцоог Үндсэн хуулийн түр зуурын зохицуулалт бүхий нэмэлт өөрчлөлтийн тусгай хууль гаргаж зохицуулсан. Тэр нөхцөл байдал давтагдах боломж байхгүй. 1990 оны АИХ ба УБХ бол сонгодог утгаараа хоёр танхимтай парламент байсан гэж ойлговол том эндүүрэл шүү. Нэг нь нөгөөгөөсөө урган гарсан хоёр шатлалтай парламент байсан юм. Тэгэхээр одоо наад зах нь яг ямар тогтолцооны тухай ярих гээд байгаагаа эхлээд тогтчих хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл зэрэгцэн ажилладаг ижил чиг үүрэгтэй, өөр өөр зарчмаар (хуулиар)сонгогдон байгуулагддаг хоёр танхимтай хоёулаа байнгын ажиллагаатай парламентын цоо шинэ тогтолцоотой болох тухай сонголт хийх гээд байна уу. Жишээ нь, АНУ-ын Конгресс ба Сенат хоёр танхим шиг). Эсвэл АИХ (Их хуралдай ч гэнэ үү) нь арай олон гишүүн (депутат)-тэй орон нутгийн төлөөлөлтэй байнгын бус ажиллагаатай жилд нэгээс доошгүй удаа хуралддаг түүнээсээ байгуулагддаг УБХ нь байнгын ажиллагаатай, цөөн гишүүнтэй, хууль тогтоох эрх мэдлийг голчлон хэрэгжүүлдэг байх тухай юу. Энэ бол байж болох хувилбар. Монголын нөхцөлд тохирно. Гэхдээ энэ бол Үндсэн хуулийг шинэчлэн найруулах, эсвэл шинэ үндсэн хууль боловсруулах түвшний үндэсний хэмжээний зөвшилцлийн шийдэлд хүрсэн нөхцөлд л яригдах асуудал байх болов уу. Үндсэн хуулийг шинэчлэн найруулах хэмжээний асуудал бол дур зоргын асуудал огт биш. Нийгмийн байгууламжийн суурь өөрчлөлт, шинэчлэлтэй л уялдаж тавигдах ёстой. Дэлхий нийтийн туршлага ч тийм л байдаг шүү дээ. Өөрийн орны түүхэн замналаа ч харсан тэр.

Ер нь тэгээд төрийн албыг төрлийн алба болгосон, мэдээлэлд ойр, албан тушаал, эрх мэдлийн давуу байдлаа урвуулан ашиглаж бусдын боломжийг хулгайлан луйврын аргаар, хууль бусаар баяжин хөрөнгөжиж бүхнийг, буруу гарын мөнгөөр шийдэхийг урьтал болгодог, мафижсан төрийн тогтолцоо бий болгосны бурууг Үндсэн хуулиас болоод байгаа мэтээр ярих нь туйлын учир утгагүй арга ядсан асуудал шүү дээ. Ийм байдал тэр тусмаа зөвлөлдөх санал асуулга нэрээр халхавчлан хэсэг нөхдийн зохион байгуулалттай (гадна дотны оролцоотой ч байж мэдэх) дэглэлтээр байсхийгээд л Үндсэн хуулиа өөрчлөөд байдаг болчихвол улс орон оршин тогтнох юм уу. Үндэсний аюулгүй байдал, тусгаар тогтнол юу болох билээ. Нухацтай хандах ёстой шүү дээ. Сэтгэлийн хөөрлөөр, нэг талын явуулгаар Үндсэн хуульд халдаж хэрхэвч болохгүй. Тийм оролдлого нүх сүвийг хааж, халдашгүй бат бөх хамгаалалт, өндөр босго, хатуу шалгуурыг харин ч байнга бэхжүүлж бататгаж байвал л эх орон ард түмний язгуур эрх ашигт нийцнэ.

Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

ҮХНӨ-өө унагах гэж тавдугаар ШИНЭ Үндсэн хуулийг өргөн барив уу DNN.mn

Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт (ҮХНӨ) хийх, Үндсэн хуулийн шинэчилсэн найруулга хоёр бол тэнгэр газар шиг өөр ойлголтууд гэдгийг давтан хэлье. Бухимдалтай байгаа ард түмний зарим нь үүнийг нэг зүйл шиг ойлгох нь бий.

Ер нь Монгол Улсад байгаа энэ их авлига, албан тушаалын гэмт хэргүүд, ард түмний боломжийг хулгайлсан үйлдлүүд, эх орноо тонон дээрэмдсэн хэрэг явдал бүрийн цаад шалтгаан нь системийн хямрал, тогтолцооны өөрчлөлт гэж хаа хаанаа ойлгоцгоох боллоо. Үүнийг Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр шийднэ гэж яриад тодорхой хугацаа өнгөрлөө. Сүүлийн мэдээллээр бол эрх баригчдын зүгээс ҮХНӨ-ийг хийх юм байна, сонгуулийн хуулиа өөрчилж, гишүүдийн тоог нэмэх нь гэсэн ойлголт өгөх болсон. Үүгээр ч зогсохгүй шинэ хуулиараа сонгууль хэзээ болох вэ гэсэн таамаглал руу орсон. Эдгээр нь Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн 35 хувь дотор багтаж байгаа болохоор Үндсэн хуулийн шинэчилсэн найруулга буюу Шинэ Үндсэн хууль батлах процесс явагдахгүй нь гэсэн ойлголтод хүргэсэн.

Тэгсэн ойрын өдрүүдэд Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярын ахалсан, Ерөнхий сайдын захирамжаар батлагдсан Ажлын хэсгийн зүгээс “Тавдугаар ШИНЭ Үндсэн хуулийн төсөл” гэсэн цоо шинэ зүйлийг өргөн барив. Улмаар Монгол дахь гадаадын Элчин сайдын яамдад хүртэл тараасан байна. Ард түмнээр хэлэлцүүлнэ гэнэ. Ард түмэн дэмжвэл батлагдах виз нь тэр болох юм ярьж эхэллээ. Ингээд нэг шөнийн дотор ҮХНӨ маань “Тавдугаар ШИНЭ Үндсэн хуулийн төсөл” болж хувирлаа. Өнөөдөр хэрэгжиж байгаа Үндсэн хуулийн гол амин сүнс болсон нэг л заалт бий. Үндсэн хуулийн 3.1 дүгээрт … Засаг төрийн бүх эрх мэдэл ард түмний гарт байна… гэсэн маш товч, тодорхой заалт. Энэ үг, өгүүлбэрээр огтхон ч оролдож болохгүй гэж судлаачид нэгэн дуугаар хэлдэг.

Тэгвэл Н.Энхбаярын эх барьсан “Тавдугаар шинэ Үндсэн хуулийн төсөл”-ийн 3.1 дүгээр заалт бол … Засаг төрийн бүх эрх мэдлийн анхдагч эх сурвалж нь ард түмэн мөн… гээд цааш нь баахан ойлгомжгүй үг хэлхэж оруулсан байх жишээтэй. Ингэж өөрчилж, сунжруулж, олон үгтэй өгүүлбэр болгосон нь өөрөө ээдрээтэй, салаа утгатай, цаг хугацааны уртад яаж ч мушгин гуйвуулах, ашиглаж болох аюултай заалт болгосон зэрэг нь уншиж судалсан хэнбугай ч энэ Үндсэн хуулийн төслийг дэмжихгүй, цааш явуулахгүй байх өндөр магадлалтай. Хамгийн хорлонтой нь давхар ҮХНӨ-ийн талаар ам ангайлгахгүй болгож мэдэх нь. Ингэж хорлох олон заалт энэхүү Н.Энхбаярын шинэ Үндсэн хуулийн төсөлд тусгагджээ. Жишээлбэл, хуульд “75, 165 гишүүнтэй хоёр танхимтай парламент байгуулна. Их хурлын гишүүдийн 15-ыг нь Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд хоёр томилно. Өмнө нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд хийж байсан хүмүүс ард түмнээс сонгогдохгүй шууд томилогдож гишүүн болно” гэх шиг.

Мөн “Гурван үеэрээ Монголд амьдарсан иргэд өөр улсын давхар иргэншилтэй байхыг зөвшөөрнө” гэнэ. Үүгээр ч зогсохгүй “Хууль тогтоох засаглал, Гүйцэтгэх засаглал, Шүүх засаглал гурвын дээр тэднийг шууд ХЯНАХ эрх мэдэл бүхий Ерөнхийлөгч даргалсан МОНГОЛ УЛСЫН ХҮНИЙ ЭРХИЙН ДЭЭД ЗӨВЛӨЛ гэж 25 хүнтэй газар байгуулна” гэжээ. Шууд л 1937 оны “Онц Бүрэн Эрхт Комисс” гэдэг шиг сонсогдож байгаа биз. Энэ ДЭЭД ЗӨВЛӨЛ нь гэмт хэрэгтнийг уучлахаас өгсүүлээд Шүүх шиг эрх мэдлийг давхар хэрэгжүүлнэ гэжээ. 1937 оны Онцгой бүрэн эрхт комисс чинь Шүүхийн тогтоолгүй даргынхаа гарын үсгээр хүмүүсийг цаазалж байсан юм шүү дээ. Ийм аймшигт түүхийг сануулсан Үндсэн хуулийн төслийг Н.Энхбаяр тэргүүнтэй хэсэг хүн бичсэнээ ном болгон хэвлүүлж, нийгэмд танилцууллаа. Ард түмнээс асууна гэж бас хуурсан юм ярилаа. Яаж асуух вэ гэдгийг нь энд хэлье. Өнөөдөр Үндэсний статистикийн хороогоор дамжуулж 1570 хүнээс түүврийн аргаар асууна гэнэ. Асуулт нь товчхондоо “1992 оны Үндсэн хуулиас үүдсэн нийгэм, эдийн засгийн асуудлыг шинэ Үндсэн хууль батлах замаар шийдэхийг та зөвшөөрөх үү?” гэжээ. Асуултаас хариулт нь шууд харагдаж байна. Үүнийг монголчууд нийтээрээ Цагаан сарын дайрлагад өртсөн өдрүүдэд хийх нь.

Монгол Улсын хувь заяаг даатгасан Үндсэн хуулиар хэн дуртай нь ингэж оролдож болохгүй. Нэр дэвшигч бүхэн нэг мөрийн хөтөлбөр хэвлүүлж тараадаг шиг цаас бол Монгол Улсын Үндсэн хууль биш. Шийдвэр гаргах түвшний ямарч оролцоо байхгүй ИЗНН, МУНН, МҮАН, ШИНЭН гэсэн байгууллагуудын төлөөлөл боловсруулсан гэх энэхүү “Тавдугаар ШИНЭ Үндсэн хуулийн төсөл”-д ард түмний ямарч оролцоо, санал асуулга байхгүй. Энэ бүгдийн эцэст юу харагдаж байна вэ!!! Ерөөсөө Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт буюу ҮХНӨ хийгдэхгүй юм байна. “Тавдугаар ШИНЭ Үндсэн хуулийн төсөл” гэдэг нь ч батлагдахгүй юм байна. Бүх зүйл бахь байдгаараа байх далд хүчин, аймшигтай хорлолт, хэдэн дахин давж бодсон найруулга явж байж магадгүй нь. Маш товчхондоо ҮХНӨ-өө унагах гэж “Тавдугаар ШИНЭ Үндсэн хуулийн төсөл”-ийг өргөн барив уу. Энэ бол эмгэнэл. Гучин жил энэ улс орон тонон дээрэмдүүлж, ард түмэн нь ядуурсны эцэст нийгмийн нэгэн том реформ хийгдэх нь гэж ҮХНӨ-ийг харж байлаа. Нийгмийг шинэ шатанд гаргах улс төрийн аварга шийдвэр царцаж, өнөөх л төр засгаа, эрх баригчдаа зүхсэн ард түмэн цаашид амьдрах нь. Эрх баригчид нь энэ улс орноо тонон дээрэмдэж, ард түмний боломжийг хулгайлсаар явах нь. Монголд юу ч өөрчлөгдөж, юу ч шинэчлэгдэж, хөгжиж дэвжихгүй гэж үү. Юу боллоо гэж Н.Энхбаярын боловсруулсан шинэ Үндсэн хуулийн төслийг эрх баригчид батлах билээ. Эрх баригчдын энэ хандлагыг Н.Энхбаяр мэдэхгүй

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Өнөөдөр хулгана өдөр DNN.mn

Аргын тооллын нэгдүгээр
сарын 30, Сумъяа гариг.
Билгийн тооллын 9, Нэгэн
эхийн зургаан хөвгүүн одтой,
шар хулгана өдөр. Өдрийн
наран 8:23 цагт мандан,
17:48 цагт жаргана. Тухайн өдөр луу,
бич жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг
сайн.
Эл өдөр элдэв үйлд хянуур хандах
хэрэгтэй ба ан гөрөө хийх, мал адгуус
муулах, лусыг тахих, хүүхэд үрчлэн авах,
хур оруулах, дархны үйлд сайн. Улааны
үйл, төлгө тавих, морь уралдах, сэтгэлд
сэвтэй газар очиход муу.
Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр,
туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар
яваар одогсод зүүн урагш мөрөө гаргавал
зохистой. Балжиннямтай өдөр

Categories
мэдээ нийгэм цаг-үе

Улаанбаатарт өдөртөө -7 хэм хүйтэн DNN.mn


Малчид, иргэд, тээвэрчдэд зориулсан мэдээ: Ойрын хоногуудад ихэнх нутгаар хүйтний эрч суларна.

2023 оны 01-р сарын 30ний 08 цагаас 20 цаг хүртэл: Ихэнх нутгаар багавтар үүлтэй. Нийт нутгаар цас орохгүй. Салхи ихэнх нутгаар баруунаас секундэд 2-7 метр, тал, хээрийн нутгаар секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Увс нуур болон Дархадын хотгор, Завхан голын эх, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр 18-23 хэм, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчмоор 11-16 хэм, Хангайн нурууны өвөр бэл болон говийн бүс нутгийн өмнөд хэсэг, цас багатай энгэр ээвэр газраар 3+2 хэм, бусад нутгаар 4-9 хэм хүйтэн байна.

УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Их төлөв цэлмэг. Салхи баруунаас секундэд 2-7 метр. 7-9 хэм хүйтэн байна.

БАГАНУУР ОРЧМООР: Их төлөв цэлмэг. Салхи баруунаас секундэд 2-7 метр. 11-13 хэм хүйтэн байна.

ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Их төлөв цэлмэг. Салхи баруунаас секундэд 2-7 метр. 7-9 хэм хүйтэн байна.

Categories
мэдээ нийгэм онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

ТОЙМ: “Трамп твиттерээ нээлгэж, та бид цахимаа хаалгасан хууль батлууллаа” хэмээн өгүүллээ DNN.mn

Өглөө бүр тантай хамт байдаг “Өдрийн сонин”-ы даваа гаригийн дугаар 16 нүүрээр хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.


“Өдрийн сонин”-ы тэргүүн нүүрт Удирдлагын академийн
докторант, татварын
зөвлөх Ч.Батчимэг “11 албан татвар, 14 төлбөр,
гурван хураамжийг 20
хуулиар хэрэгжүүлж байна
гэснийг VII нүүрээс үргэлжлүүлж уншаарай.

НИТХ-ын төлөөлөгч,
АН-ын ҮБХ-ны гишүүн
Т.Батцогт “Иргэд
хотын
даргаа
сонгодог
болъё” гэв.

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт “Трамп твиттерээ нээлгэж, та бид цахимаа хаалгасан хууль батлууллаа” хэмээн өгүүллээ.

Монгол Улсын Ерөнхий
сайд асан Д.Содном “Үндсэн хуулийн амин сүнс
бол гуравдугаар зүйлийн нэг дэх заалт” хэмээв.

УИХ-ын гишүүн, Барилга
хот байгуулалтын сайд
Ц.Даваасүрэн “үнэ өсөөд,
цалин, тэтгэвэр, халамжийн
мөнгө нь хүрэлцэхгүй
болоод ирэхээр иргэд
бухимдаж байгаа” гэлээ.

Элчин сайд Обрущанский Борбала Анна “Унгар, Монгол хоёр орны шинжлэх
ухааны харилцаа улам өргөжин хөгжиж
байгаад баяртай байна” гэв.


Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://admin.dnn.mn/plugi ns/news/login

Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы даваа гаригийн дугаараас уншаарай.


Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. Мөн “Мөнгөн завъяа” дахь сонин борлуулах цэг, Сансрын үйлчилгээний төв дэх сонин борлуулах цэг, Хан-Уул дүүргийн 19 дүгээр хорооллын үйлчилгээний төвд байрлах сонин борлуулах цэг, Саппорогийн “Миний дэлгүүр” дэх сонин борлуулах гол гол цэгүүдээс худалдан авч болохыг дуулгая. Түүнчлэн “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.

Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.

Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээллийг аваарай.

“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 19001987-гоос лавлана уу




“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ

Categories
соёл-урлаг

ТАТВАР ТӨЛӨГЧ ТА БУЦААН ОЛГОЛТОО АВААРАЙ DNN.MN

Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан албан татвар төлөх үүргээ биелүүлсэн татвар төлөгч та эрхээ эдэлж, буцаан олголтоо аваарай.

ААНОАТ-ын 22.1, 22.5-р зүйлд заасан хөнгөлөлтийг эдлэх, 28.4-д заасан илүү төлсөн татвараа буцаан авахдаа:

1) Тайлангаа хугацаандаа ирүүлсэн байх
2) Ногдуулсан албан татвараа 02 дугаар сарын 10-ны өдрийн дотор бүрэн төлсөн байх
3) Хуулийн 22.1 болон 22.5.1-д заасан хөнгөлөлт эдлэх бол хуульд зааснаас бусад салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг байх

Хэрхэн буцаан авах вэ ?

1) ААНОАТ-ын тайлангийн ХМ-02 (“Албан татварын хөнгөлөлтийн тооцоолол”-ын хавсралт мэдээг заавал бөглөсөн байх
2) Буцаан олголт авах хүсэлтээ татварын албанд цахимаар заавал илгээсэн байх