“DOZ” энтертаймент студийн захирал, Соёлын тэргүүний ажилтан, Ш.Доржсүрэнтэй ярилцлаа.
-Хоёулаа ярилцлагаа “Тамгагүй төр” жүжгээр эхэлье. Таны бүтээж буй том хүү “Ачир”-ын дүр хүмүүсийн сэтгэлд нэлээд нийцэж буй нь сошиалаар шуугьж байгаагаас мэдрэгдэж байна. Дүрийнхээ судалгааг хэрхэн хийв, юуг харуулахыг зорьж байна вэ?
-Б.Лхагвасүрэн гуайн “Тамгагүй төр” жүжигт 1998 онд одоогоос 24 жилийн өмнө ардын жүжигчин Л.Жамсранжав гуайтай анх хамтран тоглож байлаа. Тухайн үед би дөнгөж 23 настай залуу байлаа. 24 жилийн дараа энэ жүжигт өөрийн өмнө оногдсон дүрээ бүтээж байна. Цаг хугацаа хэдийгээр өнгөрсөн ч зүрх сэтгэлд маань энэ жүжиг байж байсныг нээж харлаа. Тэр үед залуу, туршлага дутмаг байсан ч Л.Жамсранжав, П.Цэрэндагва гуай зэрэг аугаа жүжигчидтэй хамтарч тоглож байсан. Тэднийхээ хүчинд, тухайн үед маш өвөрмөц найруулгаар найруулсан Ч.Найдандорж найруулагчийн ач тусаар дөнгөж амьдралд хөл тавьж байх үедээ тоглосон юм байна. Одоо бол идэр насанд ирчихлээ. Тэр үеийн залуу байхдаа бүтээж байсан, одоо бүтээж буй хоёрын хооронд асар их ялгаа бий. Цаг хугацаа, насны хувьд өөр байгаа боловч энэ дүр сэтгэл санааны мухарт байж байна гэж бодон одоо цагийн туршлага, жүжгийг дахин шинээр найруулж буй физикл төрөл жанрт тохируулан тоглосноор дүр их онцлог болж үзэгчдэд хүрч байх шиг байна. Ер нь эерэг, эсрэг талын дүрийг бүтээхэд их бодож тооцоолох, тооцоолсноо зүрх сэтгэлээрээ дамжуулан гаргах зэрэг жүжигчин хүнд ур чадварын олон шалгуур, даваа байдаг. Тэр бүрийг Б.Лхагвасүрэн гуайн хэлдэг шиг “Тархиа базан, тархиараа идэж байж” тайзан дээр гаргаж байна. Мэдээж үзэгчдэд хүрнэ гэдэг нь бидний туйлын зорилго. Бид өөр өөрсдөдөө зориулж, магтаал хүртэхийн тулд тоглодоггүй. Шүүмжлэлийг сонсож илүү сайжруулахыг хүсдэг. Үзэгчдэдээ л зориулдаг учраас бүтээж буй дүр минь үзэгчдэд хүрч байгаад баяртай байна.
-“Тамгагүй төр” жүжгийг өмнө нь найруулагчид хамтран тавьж байсан. Энэ удаагийн жүжгийг “Херо энтертаймент”-ийн Б.Баатар найруулж байгаагаараа онцлог болж байна уу. Өмнө нь найруулж байсан хүмүүс хэрхэн хүлээж авч байна вэ. Энэ удаагийн найруулга ер нь юугаараа ялгаатай вэ?
-Жүжгийг мөнгөний тоогоор бодож болдоггүй ч санхүүжилт сайтай байна гэдэг сайн жүжиг болж гарах үндсэн суурь нь болдог. Бидний өмсөх хувцас хэрэглэл тайз, микрофон, үзэгчдэд хүргэх гэж тэмүүлсэн техникийн шийдлүүд бол асар их үнэтэй. Тухайлбал, жүжигт гадаадын дөрвөн ч хүн ирж нислэгийн техникийг Франц, Германаас хүмүүс ирж, арын дэлгэцийг Австриас хүмүүс ирж бэлтгээд буцацгаасан. Хувцас хэрэглэлийг “Торго” салон судалгаан дээр үндэслэн детальчилж хийсэн байгааг үзэгчид харж байгаа байх. Хуучин театр маань санхүүжилт үгүй байхад даалимбан даавуугаар аргалах, хямд материалаар театрын хувцаснууд хийгддэг байлаа. Энэ хувцсыг музейд тавихад ямар гоё эдлэл хэрэглэлийг хийгээ вэ гэж харагдахаар бүтсэн. “Херо” энтертаймент тайзны хувцас хэрэглэлүүдэд их ач холбогдол өгч, тавьж буй тавилтад маш их хөрөнгө зарцуулсан. Хоёрдугаарт, Ардын дуу бүжгийн чуулга нэрээр Үндэсний урлагийн их театр, Драмын театр, Цирк, Цэргийн дуу бүжгийн чуулга зэрэг маш олон урлагийн байгууллагууд нийлэн нэг зүгт харж нэг ансамбль болж буй нь энэ жүжгийн давуу тал. Учир нь тус тусдаа үүрэг гүйцэтгэж чадаж байна гэсэн үг. Анх жүжгийг тавихад багт нь байсан хүний хувьд хэлэхэд тэр үед Л.Жамсранжав, П.Цэрэндагва гуай нар жүжгийг үгэн талаас нь хүргэж тоглолтоо хийж байсан. Одоогийн жүжиг хүн талаас нь харж хийж байгаа юм. Хаан гэдэг зөвхөн хаан байх биш, зовлон, жаргал, гансрал, өс, аргагүй байдалд орох зэрэг маш олон нюансуудыг жүжигчин Г.Эрдэнэбилэг маань гаргаж байгаа. Миний дүр эсрэг тал боловч айлын эрх хүүхэд, гэнэн томоогүй зантай зэрэг хүний зан чанарыг өмнөх тоглолтоос арай өөрөөр харуулахыг зорьсон. Нийтэд нь жүжгийг харахад олон зүйлс нийлж нэг өвөрмөц онцлогийг бий болгож байгаа. Энэ нь хөгжим, тайзны шийдэл зэрэг бөгөөд драмын жүжгийг өмнө босоо тайзан дээр тоглож байгаагүй. Анхны налуу тайз. Үзэгчдийн суудлаас үзэхэд алган дээрээ бүх зүйлийг харж байгаа мэт сэтгэгдлийг төрүүлнэ. Жүжигт техникийн маш олон дэвшил бий. Эцэст нь хэлэхэд, энэ жүжиг Монголын театрын урлагийн нүүр царай, гадаадын хүмүүс ирэхэд үзүүлэх боломжтой чанартай бүтээл. Монголд драм гэдэг зүйлийг их хүчтэйгээр дэлгэн бахархаж тавьснаараа онцлогтой гэж бодож байна.
-Та “Тамгагүй төр” жүжгийн энэ хувилбарт хэрхэн сонгогдсон бэ?
-“Херо энтертаймент”-ийн найруулагч Б.Баатар намайг Солонгост байх үед холбогдсон. Би дуудагдаж ирсэн гэхэд болно. Б.Баатарын хэлсэн нэг л зүйл бий. “Бид нэг үе. Бид үзэгчдэд болоод цаг үедээ зайлшгүй үлдээх том хэмжээний бүтээл хийх хэрэгтэй. Тийм учраас шилдгүүдийг цуглуулж жүжигт тоглуулахыг хүсч байна. Тиймээс жүжигт таны оролцоо их. Та өмнө нь тоглож байсан дүрдээ тоглооч ээ” гэсэн. Би ч одоо нас явчихсан шүү дээ, хүүхдийн дүр бүтээж чадах уу. Миний ээжид О.Дөлгөөн жүжигчин тоглоно гэж сонссон л доо.
Бид хоёрын насны харьцаа юу билээ, миний охин шиг хүүхэд шүү дээ, би “Ээжээ” гээд тоглоход их асуудалтай гэхэд “Үүнийг таны ур чадвар шийднэ. Та өөрөө хүрч ирэн хариултдаа орох хэрэгтэй” гэсэн. Миний хувьд ч, О.Дөлгөөний хувьд ч санаа зовсон их олон асуулт байсан. Тиймээс үүнийг үзэгчдэд насны ялгааг яаж анзаарагдахгүй байдлаар хүргэх вэ гэх зэрэг их нарийн ажиллагаанууд жүжигт хийгдсэн. Тиймдээ ч үзэгчид маань хүүхэд нь, ээж нь байна гэх насны ялгаагүйгээр хүлээж авч байгааг бас нэг зорилго маань бүтлээ гэж харж байна. Том баг бүрэлдэхүүн намайг урьсан учраас би жүжигт оролцох болсон. Жүжигт оролцсондоо ч хувь заяа баярлахаар зүйл тохиосон. Яагаад гэвэл 24 жилийн дараа дүрдээ давтан тоглолт хийнэ гэдэг нь баргийн жүжигчинд тохиолдохооргүй хувь тавилан гэж бодож байна.
-Анх Улсын драмын эрдмийн театрт жүжигчнээр орж байсан дурсамжаасаа хуваалцаач?
-Тэр үед социалист нийгмийн журам байсан. Тухайн жил төгссөн 50-60 төгсөгчдөөс хоёр хүүхдийг сонгон шалгаруулалтаар театрт урьдаг. Би дөрөвдүгээр курсээ төгсөөгүй оюутан байх үедээ “Ромео, Жульетта” жүжгийн Меркуцио Гуерцио гэх эсрэг талын баатарлаг дүрд тоглолоо. Тэр үедээ шүүмжлэл болон сайшаалыг хамтад нь амссан. Учир нь Драмын театрт олон сайн залуу жүжигчид байхад яагаад оюутан тоглуулж байгаа вэ гэж их сенсаци болсон л доо. Гэхдээ ур чадвараараа тэр бүхнийг хийж чадсан гэж бодон бахархдаг, амьдралын минь сайхан мөчүүдийн минь нэг. Драмын театрт төгсөж ирээд олон гол дүрүүдэд тоглож байлаа. Б.Мөнхдорж, О.Жамбалжамц, Б.Баатар найруулагчдын жүжиг зэрэгт тоглож явлаа. Миний ажиллаж үзээгүй найруулагч ховор. Г.Доржсамбуу найруулагчийг амьд сэрүүн байхад хамгийн сүүлийн “Өрлөг жанжны өчил” жүжигт нь тоглосон. Мөн өөрийн сонирхлынхоо дагуу хоёр мэргэжлээр хос диплом хамгаалж байлаа. Нэг ангид нэг л оюутан суралцах хэрэгтэй байдаг. Түүнээс биш би жүжигчин мэргэжлээр төгсөн найруулагч хийж буй хүн биш. Найруулагчийн мэргэжил нь кино, жүжиг найруулснаар найруулагч гэж цол өгөх зүйл биш. Тусдаа маш их мэдрэмж, олон төрлийн мэдлэгийг шаарддаг, торгон мэдрэмжид ажилладаг тусгай мэргэжил. Тэгэхээр уран зураг, хөгжим зэргийг мэдрэх бүх зүйлийн олон талын суурь мэдлэгтэй, мэргэжлийн онол сайтай байх зүйлд туршлагажих ёстой. Би ХБНГУ-д тодорхой хэмжээгээр мэргэжил дээшлүүлж сурч байгаад ирсэн. Найруулагч болоход хүндэтгэх, их суралцах ёстой мэргэжил. Тэдний дутууг зураглаачид нөхдөг учраас их хямдхан мэргэжил болж хувирч байгаад гол харлаж, харамсдаг. Үүнийг эсэргүүцэхгүй ч найруулагч гэж өөрийгөө хэлж буй бол маш их суралцаж, өөрийгөө хөгжүүлэх хэрэгтэй. Түүний дараа найруулагч гэх эрхэм нэрийг та өөрөө биш үзэгчид танд өгөх ёстой гэж боддог.
-Таны хувьд тайз болон дэлгэцийн дүр бүтээх юугаараа ялгаатай вэ?
-Би ч өөрийгөө илүү сурч боловсрох хэрэгтэй гэж чамлаж байдаг. Эхнэрийнхээ зан араншинг авсан гэх юмуу даа. Манай эхнэр үргэлж урагшлахыг хүсдэг, одоо ч АНУ-д жүжигчин, продюсерын мэргэжлээр суралцан тархиа цэнэглэж байгаа. Би ч мөн удахгүй араас нь очиж дахин суралцана. Кинонд тоглох гэдэг нь жүжигчнийг богино хугацаанд тухайн үйл явдалд маш хурдан шилжиж орохыг шаарддаг. Дэлгэц гэдэг хөндий, хүйтэн зүйл. Үзэгчид техникээр дамжуулж үзэж буй учраас маш үнэн байж, дотоод мэдрэмжийн тоглолтууд хүчтэй ил байж дэлгэцээс жүжигчний тоглолт нэвтэрч гарч чадахгүй л бол киноны тоглолтыг хийж чадахгүй байна гэсэн үг. Хурдан ситуацид шилжих гэдэг нь зохиолыг жүжиг шиг ар араас нь залгуулж явдаггүй. Энд тэндээс нь сугалж аван, олон үйл явдлыг өөр өөр ситуациудыг тоглодог учраас маш хурдан итгэж, үнэмшиж дүрдээ орж бодон хийх шаардлага киноны жүжигчинд гарч ирдэг. Театрын жүжиг бол өөр. Энд амьд харилцаа оршиж байдаг. Хүмүүсийн телепати гэж байдаг. Хүмүүст хүчтэй эмоци, телепатиг цацаж байж үзэгчдийг өөртөө байлдан дагуулж татаж авч чадах ёстой. Үүний тулд илүү их хүч бяр, хүчтэй эмоци, тоглолтууд театрт хэрэг болдог. Ар араасаа залгуулсан олон эгнээ суудлын бүх хүмүүст өөрийн бодож буй эмоци телепати үзэл бодлыг тулгаж өгөх учраас илүү хүч шаарддаг гэж хэлж болно. Амьд урлагийн нэг зүйл нь амьд харилцаанд суурилдаг. Хүний биологи худлаа зүйлийг огт хүлээж авч чаддаггүй. Худлаа тоглож эхэлбэл үзэгчид халгаад, хойшлоод утсаа оролдож эхэлдэг. Үнэн тоглож буй зүйлд бодсон бодоогүй автсан автаагүй тархиараа ярилцан хүлээж авдаг. Тиймээс театр хэтэрхий үнэнийг шаарддаг, дэлгэц маш торгон үнэнийг шаарддаг гэсэн ялгаатай.
-Одоогоор “DOZ” энтертайментийн уран бүтээлийг үзэгчид их хүлээж байх шиг. Уран бүтээлдээ хэзээнээс эхэлж орох вэ. Хамт олноороо ямар уран бүтээл хийхээр төлөвлөж байна вэ?
-Би хийсэн уран бүтээл, ажилдаа сэтгэл ханан, хөөрч баярлан онгирсон байр сууринд байдаггүй. Бид дахиад шинийг эрэлхийлж байна. Таван жил гаруй хугацаанд завсарлалаа. Суралцах зүйл их байна гэж л бодож байсан. Бид хийж буй зүйлээрээ залуучуудад урагшлуулах зам жимийг гаргаж өгөх юмсан гэж боддог.Түүний нэг хэлбэр нь бид гадаадын зах зээлд гарахын тулд 15, 16 жил ажиллалаа. Түүнээс хойш олон залуус гадаад оронд зураг авч байна. Манай энтертаймент хүний явсан замаар биш, өөрсдийн явсан замыг гаргах гэж замгүй газраар явдаг гэж хэлж болно. Харин тэр замаар залуучууд үргэлжлүүлэн гарч, болдог юм аа гэх боломжийг нээж өгөх ёстой юм. Бидний үе азгүй хэрнээ нэг талаасаа азтай. 1990-ээд оны үе ямар хэцүү байв. Энэ бүрийг дахин эхлүүлж дахин хүмүүсийг татан үзүүлж, алдаж онон Монголд ийм урлаг бий гэдгийг манай үе нуруун дээрээ үүрч босч ирсэн. Одоо энэ замаар залуучууд урагшилна биз. Залуучууд цаг үеийг ийм л байсан юм шиг санадаг байх. Бидний үе та нарын маань хийж бүтээх суурь нь болж сөхөрч, унаж бүдэрч босон үүнийг бүтээлцэж өгсөн гэдгийг мартаж болохгүй. Яагаад гэвэл хүмүүс энэ чигээр нь л байсан юм шиг бүх зүйлийг мартдаг, орхидог. Тухайн цаг үеийг мэдрэхгүй учир үл тоосон хандлагаар ханддаг. Гэтэл яг үнэндээ бидний суурь дэвсгэрийг алтан үеийн жүжигчид бэлдэж өгсөн. Бид өнгөрсөн, одоо, ирээдүй гурван цагт бие биенийгээ хүндлэн хайрлаж, зөвийг нь авч урагшлах ёстой. “DOZ энтертаймент” энэ жил алдсан алдаа, оносон оноонуудаа бататган хүмүүс үзэхэд олон улсын стандартад нийцжээ гэж хэлэгдэхүйц стандартын кинонуудыг хийх эрмэлзэлтэй зохиол, төсөл зэрэг бүх зүйл бэлэн болгохоор ажиллаж байна.
-Таны сэтгэлд хамгийн тод үлдсэн ямар дүр байдаг вэ?
-Энэ нь олон нийтлэг талтай. Миний хийж буй зүйлийг үзэгчид үзээд инээгээсэй гэж боддог. Бидний амьдралын хэв маяг их стресстэй байна. Тиймээс үзэгчдийг инээлгэж байгаад төгсгөлд нь нулимс гаргах дуртай. Миний хүүхэд байхдаа тоглосон ээрүү, гацаа хүүгийн дүр бий. Энэхүү дүр нь гэгээтэй, хүмүүст туслах гэж хичээж буй гэмгүй жирийн дүр. Тэр дүрээ их хайрлаж, бодож явдаг даа. Миний тоглосон дүрүүд ихэнх нь эерэг дүр байдаг. Сүүлийн үед нас яваад тэр юмуу эсрэг дүр бүтээж байна. Эсрэг дүр ч гэсэн эерэг дүрээ гаргахын тулд илүү ажилладаг ажиллагаатай учраас хийхэд урамтай, хийц их шаарддаг. Хар өнгө байж байж цагаан өнгө ямар байдаг вэ гэдэг нь хүмүүст ялгарч харагддаг шиг цагаан өнгийг тодруулахын тулд хар өнгө болж буйдаа баяртай байдаг.
