Month: June 2020

Categories
мэдээ цаг-үе

Г.Мөнгөнбаатар: Хөвсгөл, Булган, Сэлэнгэ зэрэг тариалангийн бүс нутгуудаар үүл буудаж бороо оруулж байна

Ус цаг уур, орчны шинжилгээний газар (хуучнаар “Хурын шим” төв)-ын цаг агаарт зориудаар нөлөөлөх асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Г.Мөнгөнбаатартай ярилцлаа.

-Энэ жил нийт нутгуудаар нэлээн гандуу байна шүү дээ. Ер нь энэ тал дээр ямар ажлууд хийж байгаа вэ?

-Бид гуравдугаар сарын сүүлчээр аймгуудад ажиллаж эхэлсэн. Говийн аймгууд бол гуравдугаар сарын сүүлчээр дулаарч эхэлдэг шүү дээ. Энэ үеэр говийн аймгууд бидэнд хүсэлт гаргасны дагуу ажиллаж эхэлсэн. Ингээд Баянхонгор аймгаас эхлээд баруун аймгуудаар нэлээн ажиллалаа. Улаанбаатар хотоос байнгын зохицуулагчаар дөрвөн хүн ажилладаг л даа. Ингээд процессийг нь үзээд, судлаад тэндээсээ аймгийнхаа эскпедицүүдтэйгээ ярилцаж ямар үйл ажиллагаа явуулах, хэдэн пуужин харвах гэх мэт харилцан зохион байгуулалттай ажиллаж байна. Бидний гол зорилго бол ердөө хур тунадасны хэмжээг нэмэгдүүлэх, ган гачигтай газар бороо хур оруулах. Үүнийхээ дагуу түймэртэй газрууд болон, газар тариалангийн бүс нутгууддаа түлхүү анхаарч ажиллаж байна.

Энэ жилийн хувьд ер нийт нутгуудаар гандуу байсан, гэвч сая тавдугаар сар гараад гайгүй бороо орж эхэллээ. Одоогийн байдлаар баруун, зүүн аймгийн ихэнх нутгаар бороо хур ороод сайхан болчихсон. Гандуу газрууд гэвэл Төв, Хөвсгөл, Архангай гэх аймгууд байна.

-Газар тариалангийн бүс нутгуудаар ч мөн хур бороогүй гандуу байна. Тэдгээр нутгуудаар нийт хэдэн экспедиц ажиллуулж байгаа вэ?

-Газар тариалангийн хүрээнд 19 экспедиц ажиллаж байна. Сэлэнгэ аймагт дөвөр, Төв аймагт гурав, Булганд гурав ажиллаж байна. Үүнээс гадна Эрдэнэт, Дархан аймгуудад хур тунадас нэмэгдүүлэх асуудлаар боложмийн хэрээрээ ажиллаж байна. Мөн энэ жил Төв аймаг хур бороо муутай, хуурайшилттай байна. Гэхдээ өнгөрсөн жил төвийн аймгийн нутгуудаар намар орой хур тунадас их орсон. Үүнээс үүдэн зарим газруудад гүнийн чийг бий. Тийм урчаас бид одоо ч гэсэн түүвэр судалгаа хийж байна. Өчигдөр, өнөөдрийн байдлаар баруун бүсийн нутгаар бороо маш сайн орлоо. Үүл салхинд туугдаад багахан хэмжээний бороо ордог бол түүний дуслыг нь томруулж арай их хэмжээний бороо авч үлдэх жишээний.

Бид хэзээ цаг уурын процесс явагдаж, хэзээ үүл үүсэх нь вэ тэр нөхцөлийг үргэлж хянадаг. Ингээд тухайн газарт үүл үүслээ, бороо орох нөхцөл бүрдлээ гэх юм бол эртнээс төлөвлөн ган гачигтай газар болон түймэртэй газрууд руу чиглүүлэх ажил хийдэг. Сүүлийн үед Улаанбаатар хотод объектын түймэр их гарлаа шүү дээ. Энэ үеэр ч мөн Улаанбаатар хотын хэсэгт бид ажилласан.

-Одоогоор аль аймгуудад үүлэнд зориудаар нөлөөлж бороо оруулж байгаа вэ?

-Архангай аймагт гэхэд уржигдар хоёр харвалт хийсэн. Үүний зэрэгцээ тариалангийн бүс нутгууд болох Хөвсгөл, Булган, Сэлэнгэ гэх аймгуудаар мөн үүл буудсан. Өнөөдөр (өчигдөр) Эрдэнэт, Өвөрхангай, Говь-Алтай, Ховд гэх газруудад экспедиц ажиллаж байна. Одоо хүртэл буудлагын багууд буугаагүй л байна. Ер нь баруун талаар ороо сайн орсон шүү дээ. Архангай аймагт гэхэд өчигдөр шөнөжин бороо орсон. Ер нь үүл цугларч буудах процесс таарсан үеүдээр нь үүл бууддаг. Зарим нь дөрвөөс таван хоногийн зайтай. Зарим нь бүр 25 хоног хүртэл үргэлжилдэг. Хүчтэй салхи болон шороон шуургатай зүүн бүсийн аймгууд болон бусад нийлсэн 14 аймгийг түр хугацаагаар хаасан.

-Сүүлийн хэдэн жилүүдэд ихэнх нутгаар хур бороо муу байгаа шалтгаан нь юу юм бэ. Энэ нь дэлхийн дулааралтай холбоотой юу?

– Холбоотой байлгүй яахав. Жаахан үүл гарахаараа ихэнхдээ салхилж, шуураад үүлээ хөөчихдөг. Энэ бол байдаг л зүйл л дээ. Ихэвчлэн хүн суурьшсан төв суурин газруудад бороо орох дургүй байдаг. Энэ нь халалтаас шууд хамааралтай. Тоос шороо үүсэх нөхцөл нь бүрдчихсэн газрууд, жаахан хүйтэн агаар орж ирэхээр гэнэтхэн шороо болоод үүлийг нь хөөгөөд явчихдаг гэх жишээний хүндрэл бий.

-Энэ газрууддаа ямар байдлаар, яаж хур тунадас оруулж байна вэ?

-Бид аль болох төв суурин газраасаа холхон зайнаас үйлчилж, тухайн газар бороо оруулах асуудлыг төлөвлөн зохион байгуулж ажилладаг. Түүнээс биш бороо оруулах газартаа тулаад ирэх юм бол салхи, шуургаа улам дэвэргээд хаячихна шүү дээ. Жишээлбэл түймэртэй газруудад 50-60, километрийн зайнаас үүлээ чиглүүлж өгөх жишээний. Дусал чинь барагтай бол буухгүй шүү дээ. Нэг үгээр хэлбэл, үүлээ нэлээн томруулж дороос ирсэн нөөлөг урсгалыг давж гэмээн эргээд хур тунадас бууна. Том эсэргүүцэл таарч байгаа биз. Ийм ажиллагаатай. Тэгэхээр энэ зарчмыг буюу үүлэнд дуслын цөмийг хүргэх энэ процессийг хүмүүс буруу ойлгож, төөрөлдөх нь бий. Энэ тэнд ажлаар явж байхад “та нар үүл рүү буудаж тэнгэр хурмастыг хилэгнүүлж байна, түүнээс болж хүйтэрч байна” гэж харлуулах зүйл их хэлнэ. Мэргэшсэн хүмүүс ажиллаж байгаа шүү дээ уг нь. Байгалаасаа орох бороо, цасан дээр бол бид ажилладаггүй. Ойрын өдрүүдэд Улаанбаатар хотод хур тунадас орно. Их бага орох нь үүлний чийгшил услагийн хэмжээнээс л шалтгаална.

-Хур тунадас оруулах техник, хүчин чадлын хувьд ямар вэ. Сүүлийн үеийн техник технологийг ашиглаж чадаж байна уу?

-1989 оны үед хэрэглэж байсан техник, технологио сольж чадаагүй л байна. Хэрэв бид өндөр технологитой байсан бол шууд үүлэн дотроо ороод утаагаа тавьж болно. Ер нь техникээ сольж, шинэчилж сайжруулахын тулд технологи өндөр хөгжсөн орнуудраас туршлага судалж эхэлсэн. Жишээлбэл, Хятад дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтөд нөлөөлөх, НҮБ-ын том төлөөлөгч улс. Жишээлбэл, Хятад улс далайн хар шуурга дотор хүнгүй онгоц оруулж байна. Тэднийд бол цаг агаарт зориудаар нөлөөлөх тал дээр маш өндөр нарийвчилсан технологиор ажиллаж байна. Тэгэхээр бид хаяанд байгаа хөршүүдтэйгээ харилцан туршлага солих нь зүйтэй. Оросын холбооны улсаас техник авъя гэсэн ч үнэ нь дийлдэхгүй юм байна лээ.

-Хур тунадас муутай аймгуудаас хүсэлт ирүүлэн ажилладаг гэсэн. Энэ тухайгаа ярихгүй юу?

– Байнгын амьд хэлхээ байгаа учраас, энд хүндрэлтэй байна гээд санал ирдэг. Маш сайн дэмжиж ч ажилладаг. Санхүү гарган үйл ажиллагаанд зардал гаргах ч тохиолдол бий. Бид чинь үүлтэй уралдаж ажилладаг онцлогтой. Арван минут алдахад л тэр үүл байхгүй болно. Тодорхой хэмжээний тунадасыг нь авч үлдэхийн тулд яаралтай очиж байршиж ажилладаг. Бид нар чинь асдаггүй, хөдөлгөөн удаантай Оросын хуучин технологийн машинаар явдаг байсан бол өнгөрсөн жил жийп машин өгсөн.

-Монголоор дамжих үүлний чийгшлийн хэмжээ багасаад байгаа гэсэн. Энэ шалтгаан нь юу вэ?

– Энэ байлагийн дулаарал буюу хүчтэй халалтаас үүсч байгаа юм л даа. Хөдөө орон нутгуудаар бороо орлоо. Дууссаных нь дараа газар өрөмдөөд үзэнгүүт норсон юм байхгүй, халуун чигээрээ. Тэгэхээр тодорхой хэмжээний хугацаанд нэлээн их орох шаардлагатай болж байгаа юм. Ингэж байж, ургамал ургах нөхцөл бүрдэнэ. Үүнээс гадна манайд хүйтэн агаарын түрэлт орж ирдэг. Тэр түрэлтүүүд баруун өмнөөс зүүн хойшоо чиглэсэн байдаг. Энэ түрэлтээс хамааран бороо хур тунадас хойд нутгаар орох нь элбэг. Урагшаа говь руу бороо ордоггүй шалтгаан нь тийшээ хүйтэн агаарын түрэлт очдоггүйтэй холбоотой л доо. Үүний нөлөөнд говь чинь хойшоо түрээд хангай чинь багасаад цөлжилтийн процесс явагдаад байна л даа. Тэгэхээр энэ тал дээр цаг уурын бааздаа түшиглээд хүмүүстээ сургалт, арга зүй, заавар дүрмийг сайтар танилцуулж байна. Энэ жил коронавирус гарсантай холбогдуулан одоогоор жаахан хүндрэлтэй л байна. Зарим ажилчид ажлаасаа гарчихсан.

– Үүлний урсгалын талаар ярихгүй юу?

– Үүлний процесс хуйлраа байдлаар явдаг. Циклоноор бол цагийн зүүний эсрэг. Антциклон нь цагийн зүүний дагуу байдаг. Тэгэхээр дусал гэдэг өөрөө цөмтэй байна. Ямар ч цөмгүй зүйл бол бороо үүсэхгүй. Нойтон хуурай гээд хоёр цөм бий. Зарим газрууд шороогоор шуураад байдаг, тэр нь шороон цөм л гэсэн үг. Ер нь манайх далайд гарцгүй, хуурай уур амьсгалтай орон. Гэхдээ Хангай, Хэнтий өндөрлөг уулс байна. Энэ бол Азийн хээрийн бүсийн гол хур тунадас, усны ай сав болж байгаа л даа. Өндөр уулан дээр агаарын даралт бага байдаг учраас үүл татдаг. Уулын оройд үүл хуримтлагддаг шүү дээ.

–Манай хөрш ОХУ, БНХАУ-д хур тунадас хэр их орж байгаа вэ?

-Ер нь бол хаа сайгүй дэлхийн дулаарал явагдаж байна. Хятад улс гэхэд та нар манай хилийн ойролцоо харвалт хийгээд өгөөч ээ гэдэг л дээ. Мөн хойд хөрш ОХУ, Буриадаас ч мөн хамтарч ажиллая гэсэн санал хүсэлт их ирдэг шүү. Энэ хэрээрээ хөршүүдтэйгээ хамтран ажиллахын зэрэгцээ өөрийн газар нутагтаа хур тунадасны хэмжээгээ нэмэгдүүлээд гайгүйхэн ургац авчих юмсан гэсэн зорилготой ажиллаж байна. Өнөө шөнөөс эхлээд төвийн нутгуудаар бороо орж эхлэх гэж байна. Уулархаг нутгаар бага зэргийн цас орох ч төлөвтэй. Хамгийн гол нь бороо орсон газруудаар чийг нь хадгалагдаад, цаашид үүл үүсэх нөхцөл нь өндөр болдог л доо.

С.ЛХАМСҮРЭН

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Хог дээр ажиллах эцэг эхээ хүлээн хоосон өнждөг ч гудиггүй тоглон хөөцөлдөх хүүхдүүд

– ОЙ ГАРАНТАЙ ХҮҮ АРХАГ ТУРААЛД ОРСНООС УЛСЫН АСРАМЖИНД ШИЛЖЖЭЭ-

Уулын өөдөө мацсаар Т-гийн гэрийн гадаа очлоо. Бөмбөг, дугуй байтугай ер нь юу ч байсан доошоо дунгуйлдахаар эгц газарт тэднийх гэрээ барьжээ. Гэрийнх нь ойролцоох жалга хог хаягдлаар дүүрсэн бол хойхно талд нь айлын шатсан туурь байх аж. Т-гийн хүүхдүүд гаднаа тоглон хөөцөлдөнө. Тэд хэрэндээ л шуугилдан хүүхдийн шингэн дуу тэр хавиар дуулдах нь аргагүй л урин цаг иржээ. Биднийг очих үед хүүхдүүд гайхан харах бөгөөд тортой хүнсний зүйл рүү нүд салгахгүй харцгаана. Хүүхдүүдтэй мэндлээд гэрт нь орлоо. Гялгар тор шажигнан дуугарах бүрт хүүхдүүд нүдээ том болгон шүлсээ гүдхийн залгина. Асуусан асуултад хариулахаас илүү тороо хурдан задлаасай гэсэн мэт. Ингээд хүүхдүүдэд тараг, боорцог, сүү, хиам гаргаж өглөө. Хүүхдүүд “Бид хиам идээгүй их удсан, анай”, “Таны торонд өөр юу байна” гэх. Томчууд нь жимстэй боов, хиам идэж байх үед хоёр ой гарантай хүү амандаа боорцог зуусан мөртлөө ах, эгч нарынхаа идэж буй хиам руу гараа зангаж нэхнэ. Хүүхдүүдийн хувьд гаднаас хүн ирсэн, сурвалжлагч явж байгаа талаар огт сонирхохгүй, харин идэх юм л тэдний хувьд хамгийн сонин байгаа нь илт. Есөн настай Б охин саяхан даахиа үргээлгэжээ. Багад нь үсийг нь хусаагүй учир саяхан ийн ёслол үйлдэж үсийг нь энд тэндээс нь хайчилж, алаг цоог болгосон байлаа. Б охин “Миний үсийг авсан. Толгойд сүү дусаагаад” хэмээн боорцог идэх зуураа ярилаа.

Б-гийнх Баянзүрх дүүргийн 17 хороо, Шар хадны эцсээс нэлээд зайдуу, энэхүү өндөрлөг газарт ийнхүү амьдардаг. Эднийх найман хүүхэдтэй. Отгон хүүхэд нь ой найман сартай бол ууган хүүхэд нь 26 настай. Гурван охин, таван хүүтэй айл. “Хоёр агаа, анай маань ажил хийхээр гэрээсээ явсан. Гэртээ ирэхгүй байгаа” гэж багачууд ярилаа. Эндхийнхэн Цагаан давааны хогийн цэг дээрээс хог түүж, тэндээс амьжиргаагаа залгуулдаг айлууд. Хүүхдүүд ах, эгч нараа “Ажилд явсан” гэдэг нь хог түүхээр явсныг хэлээд байна уу гэж бодлоо. Харин 14 хүртэлх насны таван хүүхэд нь аав, ээжтэйгээ гэртээ амьдардаг юм байна.

Бага дүү нь эмнэлэгт байгаа учир гурав, долоо, ес, 14 настай дөрвөн хүүхэд гэрээ сахиад үлджээ. Аав, ээж нь өглөө үүрээр 05, 06 цагийн үед гарч яваад, гэгээ тасрахад сая нэг гэрийн бараа харна. Хүүхдүүд өдөржин эзэнгүй, өлөн зэлмүүн өнждөг бололтой. Өөрсдөө хоол ундаа хийж идэцгээнэ. Өчигдрөөс хойш хоол идээгүй гэцгээв. “Махгүй учраас хоол хийж идэж чадаагүй” гэлээ. Гэтэл хоолны шүүгээ нь хов хоосон. Будаа, гоймонгийн үртэс байтугай давс байна уу гэлтэй. “Хэр их өлсдөг вэ” гэхэд толгой сэгсрээд “Үгүй” гэж хариулах ч харц нь гунигтай.

Б: ААВ ШИЛ АРХИ, ТАМХИ, УНДАА, ЗАЙРМАГ АВЧИРДАГ

Хүүхдүүд тараг, сүү ууж, боов боорцог идэж, гэдэс гарч хацар нь ягаараад ирлээ. Энэ үеэр есөн настай Б охинтой ийн ярилцлаа.

-Аав, ээж нь орой хэдэн цагт ирдэг вэ?

-Орой зургаа, долоогийн үед ирдэг.

-Юу авчирдаг вэ?

-Аав шил архи, тамхи, ундаа, зайрмаг авчирдаг. Ээж, гурил мах авчирдаг.

-Та нар өдөр хоолоо яаж хийж иддэг юм бэ?

-Би өөрөө хоолоо хийдэг. Гал түлээд л хийчихдэг.

-Ямар хоол хийх үү?

-Ямар ч хамаагүй.

-Өнөөдөр ямар хоол хийсэн бэ?

-Өнөөдөр хоол хийгээгүй.

-Яагаад?

-Мах байхгүй.

-Гурил, будаа байгаа юу?

-Гоймон байгаа, амтлагч байгаа. Төмс байхгүй.

-Өлсөж байна уу?

-Үгүй. Заримдаа л өлсдөг.

-Өглөөнөөс хойш юм идсэн үү?

-Юм идээгүй. Одоо ээж ирж байгаа. Өнөөдөр манайх хорооноос хүнсээ авдаг өдөр. Ээж дүүг маань эмнэлгээс аваад замаараа хороон дээр очиж хүнсээ аваад ирнэ.

-Ямар хоолонд дуртай вэ?

-Цуйван, будаатай хуурга, хуушуур.

-Аав, ээжийнхээ ажил дээр очиж үзсэн үү?

-Би очдог. Манай энэ хоёр дүү очиж үзээгүй. Сүүлийн үед аав, ээжийн ажил муу байгаа гэсэн. Өдөртөө 20 мянган төгрөгөөс буухгүй байдаг байсан чинь сүүлийн үед корона гараад юмны үнэ унаад хэцүү байгаа гэж ээж хэлсэн.

-Аав, ээжийнхээ ажилд туслахад хэцүү байдаг уу?

-Зүгээр ш дээ. Би очиж тусалж байгаад л хүрээд ирдэг юм. Цагаан даваан дээр зөндөө хүүхдүүд ажилладаг ш дээ.

-Танайх тог цахилгаанаа хаанаас авдаг бэ?

-Хажуу талын цагаан байшинтай айлаас авдаг. 20 мянган төгрөг сардаа төлдөг. Энэ тэнд нүүхдээ дандаа л 20 мянган төгрөгөөр л авдаг байсан гэлээ.

Охин ийн ярих зуураа хоёр дүүгээ байн байн гараараа нударч “Боль” гэнэ. Гадны хүн байхад томоотой бай гэж сануулаад байгаа бололтой.


НАР, САР ГЭРЭЛТСЭН…

Дөрвөн ханатай гэр нь дан дээвэртэй. Дээвэр нь цоорхой. Өнөө “Нар, сар гэрэлтсэн” гэдэг шиг. Шалгүй учир уулын хөрс шороо, чулуу, хад гэр дотор нь хаа сайгүй. Гэрийн хана, унь, хаалга гээд моднууд нь хуучирч муудсан гэхээсээ илүүтэй эвдэрсэн байлаа. Ор алга. Банзаар наар хийжээ.

Зурагт байдаг ч гардаггүй. Антен байхгүй. Харин DVD тоглуулагчтай. Хүүхэлдэйн ганцхан DVD-тэй, түүнийгээ өдөржингөө асаалттай орхидог аж. Б охин “Зурагт гардаггүй болохоор хичээлээ хийхгүй байгаа” гэж ярилаа. Гэрийнхээ хаяанд баахан хог новш овоолжээ. Хажуу талын байшингаас айлаас тог татсан цахилгааны утас нь газраар хөглөрч, хэзээ мөдгүй гал гармаар энд тэндээ шалбарсан харагдав. Хүүхдүүд тоглож байгаад хүрвэл аюул болж мэдэхээр юм.

Дан дээвэр, туургатай энэ гэрт хүүхдүүд олон жил амьдарчээ. Олон балчир хүүхэдтэй айл ийм гэрт жавар тачигнасан өвлийн хүйтэн өдрүүдийг яажшуу өнгөрөөсөн бол гэхээс айдастай санагдана. Есөн настай Б охин л хүнтэй ийнхүү нүүрэмгий ярьдаг бол бусад нь юм дуугарахгүй, толгой сэгсрэх, мөрөө хавчих зэргээр хариулж “Үгүй” гэдэг л үг хэлж байлаа. Эднийх өмнө нь Шар хадны 24 дүгээр хороонд хоёр жил амьдраад наашаа нүүж ирсэн гэнэ.

ЭЭЖ НЬ ХОРООНООС ХҮНСЭЭ АВЧИРЛАА

Охин Б-г нэгэн эмэгтэй тээр доороос нэрээр нь дуудлаа. Хүүхдүүд ухасхийн босоод “Ээж ирлээ” гээд гараад гүйлдэв. “Ээж ээ, хар даа боов, хиам” гэсээр ээжийгээ тосоцгоов. Ээж нь “За ,алив энийг барь” гэлээ. Хүүхдүүд гурил, будаа бололтой ууттай хүнсний зүйлүүдээ дамжлаад гэртээ оруулав.

Хүүхдүүдийн ээж Э “За, та хэд маань ирчихсэн үү. Сонгууль дөхөөд сүүлийн үед манайхаар хүмүүс их орж гарч байна даа. Танайх аль нам бэ” гэж асууж байна. Хэрэг зоригоо дуулгавал “Манай хороо биднийг их харж үзэж байна. Өнөөдөр хүнс авдаг өдөр. Гурил, будаа, сүү, тараг өгч байна шүү. Амьдрал болоод л байна даа” гэсээр гэрийн эзэгтэй яриа дэлгэлээ.

-Та хичнээн жил Цагаан давааны хогийн цэг дээр ажиллаж байна вэ?

-Арав гаруй жил тасралтгүй ажиллаж байна. Өглөө гараад шөнийн бор хоногт хэдэн хүүхдүүддээ хоол хүнснийг нь базаагаад л ирдэг юм. Манай энэ хэдэн хүүхдүүд өөрсдөө хоолоо хийж идээд гэрээ сахиад л үлддэг. Сүүлийн үед корона гараад эдийн засаг эрс муудсан байна. Өдөрт хоёр шуудай хуванцар түүдэг байсан. Сүүлийн үед олдохгүй ховордоод байна. Өдөржин түүгээд нэг л шуудай олддог боллоо. Хүмүүс ажилгүй болоод ундаа авч уухгүй байгаа юм шиг байна шүү дээ. Яадаг юм бол бүр гайхаад л байж байна.

-Тэнд хичнээн хүн ажиллаж байна вэ. Та өдөрт хэдэн төгрөг олдог вэ?

-200, 300 хүн зэрэг уралдаад л хог ухдаг шүү дээ. Та хэд тэр хогийн цэг дээр очоод бодит байдлыг үзэж болно ш дээ. Нэг кг хуванцар 150 төгрөг, нэг кг төмөр 100 төгрөг ханштай байна. Уг нь хуванцар 250 төгрөг байсан сүүлийн үед үнэ нь унаад 150 төгрөг болчихоор өдөрт 20 мянган төгрөг олдог байсан бол 10 мянган төгрөг арай гэж олж байна. Манай хоёр ченж их сайн хүмүүс байдаг юм. Намар хүүхдийн хичээл сургууль орохоор мөнгө зээлээд их тус болно оо. Мохдой, Бөөбэй гээд хоёр ченжээс очиж яриа аваарай. Энэ муу жижиг гэрээ би ченжээс арваад жилийн өмнө 250 мянган төгрөгөөр авч байсан юм. Одоо энэ тэнд хөөгдөж нүүсээр байгаад унь, хана нь хугараад хэцүү болчихлоо. Хүчтэй салхинд нурчих дөхөх юм. Гэхдээ яах вэ гэргүй айлууд зөндөө л байна ш дээ. Манайх чинь харин ч гэртэй байгаа нь их юм даа. Сая манай хойд айл шатчихлаа. Одоо энэ хэд маань яана даа. Нөхөр нь Цагаан давааны хог дээр ажилладаг юм. Хоёр хүүхэдтэй айл. Манай энэ хавийн ихэнх айл тэнд цуг ажилладаг хүмүүс байдаг юм шүү дээ. Энэ урд нэг хөгшнийх байна. Ганц зээ охинтойгоо амьдардаг хэвтрийн хүн байдаг. Ээж нь Цагаан даваан дээр ажилладаг байсан юм. Одоо ирэхгүй удаж байна. Тэгээд хоол унднаасаа илүүчлээд өгчихдөг юм. Энэ хойно хоёр ч айл байна. Хажуугийн цагаан байшинтай айлынхан бас надтай цуг ажилладаг.

-Харин хороо хориноос танайхыг харж үздэг бололтой?

-Сүүлийн үед манай 17 дугаар хороо их анхаарч байна. Ойр ойрхон ирээд манай амьдралтай танилцаад байдаг болсон. Манайх саяхнаас хүнсний талон авдаг болсон ш дээ. Намайг чинь Ландтай, хоёр өрөө байртай, хоёр хүүхэдтэй гээд хасчихсан байсан (инээв). Үлдсэн зургаан хүүхэд нь хаашаа орсон юм байгаа юм. Тэгээд хөөцөлдөж байгаад дахиад хүнс авдаг болсон хэмээн ярилаа.

Гэрийн эзэгтэй Э болон хүүхдүүд нь өөрсдийгөө өлсөж байна, зовж байна, ядарч байна, хэцүү байна гэж огт ярихгүй аж.

Ээжээс нь “Өвөл та нар яажшуухан өвөлжив дөө. Шалгүй, дан гэрт олон нялх нойтон хүүхэдтэй хэцүү л байсан байх даа” хэмээн асуувал ”Манай хүүхдүүд даардаггүй юм аа. Өвөл, зунгүй л хөл нүцгэн гүйж байдаг. Ханиад томуу тусдаг ч үгүй. Бүр сурчихсан ш дээ. Тэгээд манайх чинь өвөл нүүрс түлчихдэг юм. Дулаахан байдаг ш дээ” гээд хээвнэг тоосон шинжгүй өгүүлэх. Гэрийн эзэгтэй Э харин өөрийнхөө амьдралыг боломжийн гэж дүгнэдэг бөгөөд “Манайхаас ч дор хэцүү айлууд энүүгээр дүүрэн байна. Олсон хэдээрээ архи уудаг хүмүүс байхад нөхөр биед хоёр хүүхдүүдээ хоолтой хонуулах гээд хичээж байна. Хөдөлмөрлөхгүй, улсаас үнэгүй хоол авч идчихээд, архидаад байж байдаг хүмүүс зөндөө. Миний хувьд зовж байна, хэцүү байна гэж хэлэх дургүй. Болж байна аа. Төр минь харж үзэж байна. Сайхан ажилтай л гэж боддог. Бодит амьдрал нэг иймэрхүү л байна даа” гээд инээмсэглэв.


ОЙ ГАРАНТАЙ ХҮҮХЭД НЬ ХҮНД ШАТНЫ ТУРААЛД ОРСНООС УЛСЫН АСРАМЖИД ОРЖЭЭ

Ээж нь амьдралаа болж байна, бүтэж байна гэж ярьж байгаа ч дэргэд нь зогссон хүүхдүүдийг нь харахад ерөөсөө тэгж бодогдсонгүй. Хүүхдүүдийнх нь гар хөл нь хир даахиндаа баригдаж, хоол хүнснээсээ аминдэм авах нь бүү хэл хоногтоо бор ходоодондоо хоол хийдэг эсэх нь эргэлзээтэй, үс гэзэг нь сэгсийж, нурах шахсан гэр нь дотор, гаднагүй хог новшиндоо дарагдаж, хүүхэд амьдрах, өсөж торних ямар ч боломжгүйг та бүхэн гэрэл зургуудаас харж байгаа байх.

Б охин “Манай бага дүү удахгүй хоёр нас хүрнэ. Ээж дүүг минь удахгүй авчирна гэсэн. Бид дүүгээ хараагүй зургаан сар болж байна. Одоо хөөрхөн болсон байх даа” хэмээн баярлан ярив. Отгон дүү Бондоолой нь зургаан сарын өмнө эмнэлэгт хэвтжээ. Өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард бие нь гэнэт муудаж, Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн үндэсний төвд хүргэгдэн хэвтэн эмчлүүлж байгаад тэндээсээ Хүүхдийн төв сувилал руу шилжжээ. Хоол тэжээлийн дутагдалд орсноос арван кг шахам жинтэй манцгар бор хүү нь дөрөвхөн кг болтлоо турж, тураалд орсноос ийнхүү улс асрамждаа авчээ. Б охин аав, ээжийгээ орой ирэхэд нь “Ээж ээ, дүү нэг л биш байна. Хоолоо идэхгүй байна” гэж хэлж дүүгийнхээ амийг аварчээ. Дүү нь тэгэхэд ой гарантай хэрнээ өдөржингөө орон дээрээ хэвтдэг байсан бөгөөд сүүлдээ толгойгоо даахгүй болжээ. Та бид кино, интернэт орчноос Африкийн ядуу, тураалтай хүүхдүүдийн сэтгэл эмзэглэм дүр зургийг олж хардаг. Гэтэл Т-гийн бага хүүхэд яг л Африкийн тураалтай хүүхдүүд шиг дэрс шиг нарийн мөчтэй, хийлсэн мэт том гэдэстэй, нүд нь ухархай руугаа ширгэсэн байдалтай эмнэлэгт хүргэгдсэнээр ачит хүмүүсийн гарт очоод байгаа нь тэр ажээ. Дүүгээ турж эцээд аймар болсныг эгч нь нүдэнд харагдтал хэлж байв.

Ээж нь хүүгээ тэвэртэл цаас шиг хөнгөн болсон мэт санагдсан гэнэ. Босч өндийж чадахгүй, тамир тэнхээгүй болсныг гэнэт анзаарснаа ярьж байлаа. Эмч “Архаг рахиттай, хүнд шатны тураалтай” гэж оношилж яаралтай хэвтүүлсэн байна.

Ээж нь “Тэрэн дээр бол миний жинхэнэ буруу болсон шүү. Би ажил ажил гээд өдөр шөнөгүй яваад анзаарсангүй. Энэ хэдийг өлсгөхгүй, гэдэс цатгалан байлгах гээд их л ажиллах юм. Гэхдээ одоо санаа зоволтгүй. Миний хүү жин нэмээд хөөрхөн болсон байна лээ. Өнөөдөр хүүгээ авах гээд очсон. Эмч өгсөнгүй. Хорооны ажилтан залуу “Хүүгээ есдүгээр сард ав” гэсэн. Дахиад хоол ундгүй байлгаж байгаад тураалд нь оруулчихна гээд өгсөнгүй шүү. Одоо хүү минь хэлд, хөлд ороод гүйж явна гэсэн. Уг нь би өөрөө лхагва гариг бүр эргэж очдог юм. Тэгсэн одоо корона гараад эргэлт оруулахгүй байгаа. Өмнө нь бас эргэх гэсэн салхин цэцэг гараад оруулаагүй” хэмээлээ.

ХҮҮХДИЙН 500 МЯНГАН ТӨГРӨГ АВААД 250 МЯНГААР НЬ ХҮҮХДҮҮДДЭЭ УНАДАГ ДУГУЙ АВЧ ӨГЧЭЭ

Хүүхдийн мөнгө нэмэгдсэнд үнэхээр баяртай байгаа гэдгээ Э дахин дахин илэрхийлж байлаа. Өнгөрсөн сард эднийх таван хүүхдийнхээ 500 мянган төгрөг авчээ. Аав, ээж нь хүүхдүүдээ баярлуулах гээд Хүүхдийн мөнгөнийх нь талаар нь унадаг дугуй авч өгсөнөө хэллээ. Үлдсэнээр нь хоол хүнсээ базаагаад дууссан гэж байлаа. Э “Нөөцийн мах авсан, яс ихтэй юм. Ясыг нь чанаад шөлөнд нь бантан хийж өгөөд байгаа” гэв. Эднийх сардаа хүүхдийн мөнгө 500 мянган төгрөг авахын сацуу хороо хориноосоо хүнсний талоноор хүнсээ базааж, хажуугаар нь Цагаан давааны хогийн цэг дээрээс өдөрт 10-20 мянган төгрөг олдог гэвэл эднийх нэг сарын хугацаанд нэг сая гаран төгрөгийн бэлэн мөнгөний орлоготой болж таарч байна. Дээрээс нь цахилгаантай, бас зурагттай гээд бодоход бараг 250 ам.долларын орлоготой болоод явчихаж байна. Гэтэл Э-гийн ярьж байгаа нь түүний бодит амьдрал, үр хүүхдийнх нь байгаа төрх, эрүүл мэнд, ахуй амьдралаас нь зөрж байгаа нь илт. Хэрвээ тэр бүгдийг хүүхдүүдийнхээ төлөө зарцуулдаг бол яалаа гэж хүүхэд нь хүнд шатны тураалд орох билээ. Хороо хориныхны ярианаас анзаарахад энэ хавьд хог түүж амьдардаг иймэрхүү амьдралтай айлуудын эцэг эхчүүд бараг бүгд шахуу архины хамааралтай ажээ. Эцэг эх нь мөнгө олох нэрийдлээр хогийн цэг рүү явж, олсон хэдхэн төгрөгөөрөө уух архиа бариад ирнэ. Үр хүүхдийнхээ өдрийн турш юу хийж, юу идэж ууж, яаж амьдарч байгаад анхаарал тавьж чадаж байгаа гэхэд хэцүү харагдлаа. Яаж энэ байдлыг өөрчлөх вэ гэсэн бодол байнга төрж байлаа. Энэ хүмүүсийг иргэншүүлэх, ажилтай байлгах, боловсролтой болгох, дээрээс нь хариуцлагатай байж сургах л хамгийн гол ядуурлаас гарах хэлбэр юм болов уу. Ингэхийн тулд тэднийг даргалах хэрэгтэй. Даргалах төр засгийн гар тэдэнд өдөр бүр хүрч байх хэрэгтэй юм болов уу даа.


ХҮНС ТЭЖЭЭЛИЙН ДУТАГДАЛД ОРЖ ЯСАНДАА ТУЛТАЛ ТУРСАН ӨСВӨР НАСНЫХАН

Т-гийнхээс гараад уруудаж явахдаа бас нэгэн айлаар орж хүнсний хэрэгцээний зүйл, ундаа, сүү, тараг зэргийг өглөө. Өсвөр насны 14, 17 настай хоёр хүү хоймрын орон дээрээ сууж байна. Нуруулаг ч юм уу гэмээр харагдсан ч үнэндээ хэтэрхий туранхай, эцэнхийгээсээ болж ийн харагджээ. Нүдний гал нь буусан, хөдөлгөөн нь удаан. Цамцаа сөхвөл хэрзийсэн хавирга, нуруу харагдаж, тохой, өвдөгнийх нь яс товойж, гарын шуу, хөлийн шилбэ нь нарийхан харагдана. Гэхдээ эдний эцэг эх нь хоёулаа хэрэндээ л ажил эрхэлнэ. Аав нь ТҮК-д ажилладаг бол ээж нь Хархорин зах дээр ногоо ялгадаг ажил хийж хоолоо залгуулдаг юм байна. Гэр орных нь тавилга бүрэн бүтэн харагдана. Эцэг эхийнх нь олж ирсэн мөнгө хоол хүнсэндээ л арай гэж хүрдэг болов уу гэлтэй. Биднийг ороход хөвгүүд хоолоо хийж байлаа. Газар шалан дээр халуун тогоо залгаад цэлийсэн дүүрэн ус хийгээд хэдэн ширхэг гэдэс хөвүүлчихэж. Хоёр том ах нь дүү нараа хараад гэртээ ийн сууж байгаа аж. Дөрөвтэй, хоёртой, долоон сартай гурван жаахан хүү торойгоод сууж байв.

Долоон сартай жаахан нь бас л нэлээд жин багатай нь харагдана. Ах нарынхаа өвөр дээрээс буудаггүй, байнга тэврүүлдэг гэнэ. Хоёр том ах нь сургуульд сурдаг учраас зургаа авахуулахыг хүссэнгүй. Найзууд шоолно гэлээ.

Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын захын хорооллуудын нэг болох Шар хадны хойгуур байх уул, толгод дээр амьдардаг нэн ядуу айл өрхүүдээр орж бодит байдлыг ийнхүү сурвалжиллаа. Төр засаг, хүүхдийн байгууллагууд нь хүүхдийн төлөө, хүүхдийн сайн сайхны төлөө олон зүйл хийж байгаа гэдэг ч жинхэнэ бодит амьдрал дээрээ ийм л байна. Тэнд хүүхдийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдал, сурч боловсрох нөхцөлийн тухай ярихаас илүүтэй өдөртөө хоёр удаа хооллодог хүүхэд алга. Таарсан хүүхэд бүр өлссөн харцаар харж, идэх юм горьдож зуны урт өдрүүдийг гэрийнхээ гадаа гунигтай өнгөрүүлж байна. Алс холын Африк тивийн хүүхдүүдийн зураг, бичлэгийг хараад харамсал илэрхийлээд “Туслах юмсан, эх орондоо авчраад тэжээх юмсан” гэж шогширцгоодог. Тэгвэл яг тэр тивд амьдардаг ядуу айлуудын, тураалдаа орсон хүүхдүүд шиг хүүхдүүд хэдэн зуугаараа энэ нийслэл хотод бидэнтэй цуг ингэж л амьдарч байна. Уулын цаана, уулын орой дээр байгаа болохоор л харахгүй байгаа бололтой. Очоод хар. Одоо хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдөр болох гэж байна. Түүнд зориулсан хүүхдийн баярын сурвалжлага ийнхүү өндөрлөж байна…

Categories
мэдээ цаг-үе

​ Б.Чанцалдулам: Ард түмэн нийтийн дуугаа үгүйлж байгаатай адил дуучид бид ч тайзаа санаж байна


Нийтийн дуучдын нэгдсэн холбооны 15 жилийн ойд зориулсан 99 дуучин нэгэн тайзнаа гарах хүндэтгэлийн лайв концерт өнөөдөр, маргааш хоёр өдөр болно. Энэ талаар тус холбооны Удирдах зөвлөлийн гишүүн, дуучин Б.Чанцалдуламаас тодрууллаа.

-99 дуучин дуулна гэхээр нийтийн дууны үе үеийн төлөөлөл оролцох нь ээ?

-Нийтийн дууны таван үеийнхэн энэ концертод оролцоно. Алтан үе, ахмад үе, дунд үе, залуу үе, дөнгөж сургууль төгссөн гээд таван үеийнхэн бүгд оролцоно. 99 дуучин маань 50, 50-иар хуваагдаж хоёр өдөр тоглоно. Нэг удаагийн тоглолт гурван цаг үргэлжилнэ. Зочин хөтлөгчид ирнэ. Тоглолт лайваар явж байгаа учир хөл хорионы дэглэмтэй холбогдуулж, эрүүл ахуйн шаардлагыг бүрэн хангаж ажиллана. Онцгой байдлын газраас зөвшөөрлөө авч, эмчийн хяналт дор тоглолтыг зохион байгуулна.

-Нийтийн дуучдын тоглолтыг хүлээж буй олон хүн байгаа. Хөл хорионд олон сар суучихсан болохоор ард түмэн дуу хуураа үгүйлж буй бололтой?

-Бид ч гэсэн өөрсдөө шинэ жил гарснаас хойш тоглолтод оролцсонгүй. Бид өмнө нь оролцсон лайв тоглолтуудынхаа туршлага дээр тулгуурлаж энэ удаагийн тоглолтоо маш хариуцлагатай хийх болно. Хэрвээ хөл хорио цаашид үргэлжилбэл бид ийм хэмжээний томоохон тоглолтуудыг хийх болно гэж төлөвлөж байгаа.

Уран бүтээлчид бид завтай байгаа ч уран бүтээлээ хийхгүй, тайзнаа гарахгүй байгаа учир тайзаа санаж байна. Үзэгчдийн хувьд үзэх тоглолт цөөн байгаа учир зохих хэмжээнд хүлээлт байгаа байх аа гэж бодож байна. Үзэгчид дуугаа үгүйлж байгаатай адил бид ч тайзаа саналаа.

-Хамгийн сүүлд Л.Болдбаатар гавьяатын тоглолт болов уу даа?

-Тэгсэн. Л.Болбаатар гавьяатын тоглолтын дараа л хөл хорионд орсон.

-Цагаан сар, Мартын найман, Цэргийн баяраар монголчууд Бөхийн өргөөндөө, UB palace-т нийтийн дуучдынхаа тоглолтыг үздэг уламжлалтай. Тэгэхээр яалт ч үгүй цаг нь болжээ?

-Бид сошиал, телевизээр зохих хэмжээнд гарч байгаа ч тэр болгон бидэнтэй уулзаад байдаггүй хөдөө орон нутгийн сонсогчид маань илүүтэй их хүлээж байгаа байх. Бид тэдэндээ дуу хуураа ийнхүү хүргэх юм. 99 дуучинтай том тоглолтыг маш сайн зохион байгуулж явж байна. Зохион байгуулалтын хувьд төсөв, мөнгөний зардал өндөр гарч байна. Хоёрдугаарт, нэгдүгээр сараас хойш орлогогүй байсан уран бүтээлчдээ тодорхой хэмжээнд цалинтай байлгахын тулд тоглолтуудыг тасралтгүй зохион байгуулж байх ёстой болдог, холбоо маань. Хоёр өдрийн тоглолтыг та бүхэн 9999 төгрөг төлөөд үзэх юм. Нэг өдрийн тоглолт 5000 төгрөгийн үнэтэй гэсэн үг л дээ. Энэ бол үзэгч, сонсогчдод боломжийн үнэ гэж бодож байна. 5000 төгрөгөөр худалдаж авсан тоглолтоо гэртээ хэдүүлээ ч суугаад, хэдэн ч удаа үзэж болно шүү дээ.

-Саяхан “Хурд”, “Никитон” хамтлаг мөн хошин урлагийнхны нэгдсэн тоглолтуудаа LIVE-аар шууд хүрсэн. Харин та бүхэн төлбөртэй гаргаж байгаа юм байна. Хүмүүс нийтийн дуучдын LIVE тоглолт болно гэж хүлээж байсан нь ташаа байжээ?

-Тийм, төлбөртэй сувгуудаар үзнэ. Үнэгүй тоглож болдоггүй юм уу гэдэг санал ирсэн. Нэгдүгээрт, бид чанарыг бодолцож байгаа. Хоёрдугаарт, 99 дуучны тоглолт болно. Тэд бүгд ХИТ дуунуудаа дуулна. Залуу уран бүтээлчид маань алтан үеийнхны болон хуучны ХИТ дуунуудыг хамтран дуулна. Тоглолтын найруулга, чанар дээр бид хангалттай сайн ажилласан гэж бодож байна. Хангалттай сайн бэлдсэн учраас үзэгчдийн сэтгэлд хүрэхгүй байх ямар нэг шалтгаан гарахгүй гэдэгт итгэлтэй байна.

-Танай тоглолтыг яаж үзэх вэ. Заавраа танилцуулна уу?

-DDISH-ийн 900 дугаар сувгийг хөдөө орон нутгийн хэрэглэгчид сайн мэднэ. Төлбөртэй кино үздэг заавраа бүгд мэдэж байгаа байх. Юнивишний хэрэглэгчид 88 дугаар суваг дээр тааруулаад бидний зурагтай постер дээр дараад идэвхжүүлнэ. Ногоон товчоо дарахаар төлбөр төлөх, идэвхжүүлэх гэж гарч ирнэ. Зааврын дагуу төлбөрөө хийгээд л болчихно. Хэрвээ 30-ны өдөр төлбөрөө төлөөд үзвэл 29-ний өдрийн тоглолтыг бас үзнэ гэсэн үг. Гадаадад байгаа болон гар утсаар үзэх сонирхолтой хүмүүс байвал гар утсандаа LookTV аппликейшн татаж суулгаад Кино суваг руу ороод, Тоглолт гэдгийг сонгоод зааврын дагуу төлбөрөө төлнө. LookTV рүү ороход санал болгох контентуудын дунд манай тоглолт бий.

-Нийтийн дуучдын нэгдсэн холбоо одоогоор хичнээн гишүүнтэй вэ?

-Албан бус тоогоор 110-аад уран бүтээлч байгаа. Үүний цаана бэлтгэгдэж байгаа, дор хаяж 1-2 ХИТ дуутай, тоглолт хийхээр зорьж яваа 60-аад уран бүтээлч байгаа. Манай Удирдах зөвлөл саяхан солигдсон. Иймээс гишүүдтэйгээ дахин шинэчилсэн гэрээ хийх ажлуудыг эхлүүлж байна.

-Дээхнэ үед зурагтаар нийтийн дуучдын дуу, тоглолт харьцангуй их гардаг байж. Гэтэл сүүлийн үед дуу нь ер явахаа болилоо, юу болчихов гэж үзэгчид гайхацгааж байна. Дуучид, уран бүтээлчид болоод телевизүүдийн хооронд асуудал байна уу. Та үүнд ямар тайлбар хэлэх вэ?

-Өнөө жилийн хувьд шинээр юм хийцгээсэнгүй, амралтын байдалтай байна. Бүгд давхар хийдэг байсан ажлуудаа хийгээд явж байна. Оноос өмнөх байдлын хувьд бид уран бүтээлүүдээ телевизүүдээс татсан юм байхгүй. Үзэгчдэд нийтийн дуучдын дуу бага хүрч байгаа санагдаж байгаа бол тухайн телевизийн маркетингтай холбоотой асуудал байх. Манай холбоо 20-иод телевизтэй хамтарч ажилладаг. Эдгээр телевизүүдээр уран бүтээлүүд маань явах ёстой цагтаа явж л байдаг. Орох ёстой нэвтрүүлгүүддээ уран бүтээлчид маань оролцоод л явдаг. Хэрвээ бага санагдаж байвал бид илүү л дайчин ажиллах хэрэгтэй юм байна даа гэж бодож байна.


Categories
мэдээ цаг-үе

Насаараа биенээ үгүйлэх нэг ангийнхан

2018 оны хавар. Хэнтий аймаг Чингис хотын Үндэсний лаборатори Хэрлэн нэгдүгээр сургуулийн эрдмийн баярын өдөр. Тэр өдөр нар ээсэн, сэвэлзүүр салхитай үлгэрийн мэт өдөр байж билээ. Төгсөлтийн баяраараа манай ангийнхан өглөөнөөс орой хүртэл догдлон баяр, гуниг бидний харцанд ээлжлэн тодорсон юм. Заримын маань нүдэнд нулимс цийлэгнэн өнгөрсөн арванаа дурсан санагалзан нэг нэгэндээ хичнээн ээнэгшэн дотноссоноо тэгэхэд анзаарч билээ. Арван жилдээ нэгнийгээ үздэггүй байсан хүүхдүүд хүртэл гар гараасаа хөтлөлцөн танхим руу орцгоосон гэхээр 10 жилийн үерхэл нөхөрлөл ямар сайхныг харуулах мэт. Сургуулийн талбайд үсээ хоёр боож, тууз зүүн бусдын хайрыг татсан охидууд, дүрэмт хувцас өмсөж, сүрчиг үнэртүүлсэн хөвгүүдээ харан зогсож байсан минь саяхан мэт. Сургуулиасаа автобусанд сууж хонхны баярын гэгээхэн нэгэн өдрийг бид хамт өнгөрүүлсэн. Автобусанд “Мөнгөн хонхны дуу”, “Арван жилийн дурсамж”, “Арав дахь хавраа үдье” гэх сэтгэлд нэг л дотно дуунууд эгшиглэж, бид ч дуулсан дуундаа уяран хөөрч явсан. Хонхны баярын орой хөтлөлцөж алхаад нэгнийгээ урин бүжиглэж, тэр нандин цаг хугацаа, хайр халамж, үнэ цэнэтэй нөхөрлөл бидний сэтгэлд үүрд хадгалагдан үлджээ. Хэнтий аймгийн Үндэсний лаборатори Хэрлэн нэгдүгээр сургуулийг 2018 онд төгссөн 12Е ангийнхан бол бид. Хамт өнгөрүүлсэн цаг мөчдөө сайн, муугаа үзэлцэж, уйлахдаа уйлж, инээхдээ инээж олон олон баяр, гунигтай цаг мөчийг хуваалцсан хамт олон. Инээд хөөрөөр дүүрэн 19 охин, энгүй авьяасаар бялхсан 18 хөвгүүнтэй бид насаараа биесээ үгүйлэх нэг ангийхан.

БИД ХЭНТИЙ АЙМГИЙН МАТЕМАТИКИЙН ОЛИМПИАДЫН ХОЁРДУГААР БАЙРЫН ШАГНАЛТ АНГИЙНХАН

Сэтгэлд хамгийн ойр дурсамж гэж бий. Миний хувьд одоохондоо 10 жилийнхэнтэйгээ өнгөрүүлсэн дурсамжууд сэтгэлийн минь утсыг хөнддөг. 2017 оны зуны эхэн сар. Инээд цалгисан залуус бид Хэнтий аймгийн Мөрөн суманд аялахаар шийдэж хувцсаа цүнхэндээ баглаж аваад аялалдаа гарсан юм. Энэ аялал эхлэлээсээ л ер бусын байлаа. Ер нь аялах явцад төсөөлж байгаагүй зүйлүүд ар араасаа өрнөсөн юм. Хорхог хийх гэж ангийн хэдэн хөвгүүд янз бүрээр үзэж байгаад л 40-ийн бидондоо хийгээд авсан. Ингээд хорхог гартал нэлээд хугацаа өнгөрнө л дөө. Тэгээд бөөнөөрөө энэ хооронд аяллынхаа чилээг гаргах санаатай уул руу алхлаа. Байгалийнх нь үзэсгэлэнтэйг хэлэх үү. Хаднаас хад дамжин хөгжилтэй зүйлс ярьсаар явж байтал нэг маань хадан хавцал руу халтираад л унахад бүгд л амь насаа хайхран гүйж нэгнийгээ аварсан. 11 жил хамт байсан гэсэндээ нэг нэгнээ гэсэн сэтгэл зүрхтэй энэрэнгүй зан чанар хайр халамж бидэнд байдаг гэдгийг ухаарч улам л дотноссон доо. Энэ бичвэрийг бичиж суух цаг дор ангийн дарга Э.Дэлгэр-Эрдэнэ маань залгалаа. Утсаа аваад ярьтал Сайн уу найз минь гэлээ. Би ч учир явдлаа хэлтэл “Уншигч болон ангийнхандаа энэ өдрийн мэнд хүргэе. Бүтэн 12 жил нэгнийгээ гэсэн сэтгэл зүрх нэгтэй хамт олон байж ирээдүйг бүтээлцсэн та нартаа баярлалаа. Ангийхандаа бүгдэд нь амжилт хүсч, ирээдүйн улс орныхоо төлөө сайн боловсон хүчин болж, ажил мэргэжилдээ үнэнч байгаарай” гэлээ. Мөн тэрээр багш нарын талаар ярьсан юм. “А-Я-г хүртэл алдаагүй бичихийг заасан арван жилийн ачит багш минь бол Хэнтий аймгийн Алтан гадас одонт Хэрлэн нэгдүгээр сургуулийн математикийн багш Л.Доржханд. Хэний хүчинд хэн болсноо хэзээ ч бүү март гэдэг шүү дээ. Бидний одоо ирээдүйд гаргаж байгаа амжилт бүхэн таны минь ач гавьяа. Манай анги чадварлаг авьяаслаг, улс бүсийн хэмжээнд гаргасан амжилт, нийгмийн сайн сайхны төлөө хийсэн бүтээсэн зүйл ихтэй. 2018 оны Хэнтий аймгийн аварга шалгаруулах математикийн олимпиадын хоёр дугаар байрын шагналт улс бүс аймгийн тэмцээнд амжилттай оролцдог нэгэн гэр бүл” гэсэн юм.


ЭЕШ-АА ХАМТ БЭЛДЭЖ, ЗӨВЛӨЛТИЙН ҮЕИЙН КИНО ҮЗДЭГ АНГИЙНХАН

Хонхны баярын дараачаас бидний хамгийн том даваа ЭЕШ байв. Бидний амьдрал шийдэгдэх маш чухал үе л дээ. Математик геометр, хими, биологи гээд л хичээлээр ангийн хүүхэд бүр өөр өөрсдийн хүсэл мөрөөдлийнхөө дагуу шалгалтаа өгөхөөр болсон. Өглөө эртээ гэгч нь нэг газар бөөнөөрөө цуглаад хичээлээ давтаж байгаад гэр гэр рүүгээ сална. Спортын төрлөөр явах хэд нь өглөө эрт босоод гүйцгээнэ.

Тэгээд л хөлс нь урссан хэдэн хөвгүүд хүрээд ирнэ. Ингээд л бөөнөөрөө сууж байгаад давтлагаа хийнэ шүү дээ. Уншсан номынхоо дугаар, агуулгыг бичицгээж, хэр олон ном уншсан нь бусдыг дооёолно. Сургууль дээр формтой л таардаг ангийнхан маань сургуулиа төгссөн гэсэн шиг элдэв өнгийн хувцас өмсөж ирнэ. Хичээл дээрээ өмсөж ирээд загнуулдаг байсан хувцсаа одоо ч хүссэнээрээ өмсөж байна даа. Гэхдээ сурагчийн формоо одоо хүртэл санагалзана. Ангиараа ЭЕШ-даа бэлдчихээд кино их үзнэ. Тэр дундаа Зөвлөлтийн үеийн голдуу кино үзнэ. Эсвэл нэг нэгэндээ Монгол, Оросын голдуухан яруу найрагчдын шүлэг уншиж сонирхуулна. Түүнчлэн, Р.Чойном зэрэг яруу найрагчдын “хориотой” гэгддэг байсан шүлгээс нэг нэгэндээ уншиж, тэр үеийн түүхийг нь ам уралдан ярьцгаана. Тэдний шүлгийг ангайтал чагнаад цээжилчихсэн байдаг байж билээ.

…Өө хэлбэл би өнгөгүй хүн

Өвөртөө би мөнгөгүй хүн

Тэгэвч би зүрхтэй хүн

Түүнд дурлах эрхтэй хүн… гэхчлэн шүлгийн мөрүүд одоо ч шууд орж ирж байна.

Энэ мэт сайхан дурсамжтай шалгалтдаа бэлдсэн бид ангиараа ЭЕШ-аа өгцгөөж, нэг цул хамт олон байсны хүчинд бүгд л хүссэн сургуульдаа өдгөө оржээ.

Дуу дуулж, гитар тоглон шөнийн харанхуйд сэвэлзүүр салхинд нүүрээ илбүүлэн ангийнхныхаа тухай бодолд автан суух юутай сайхан байдаг гээч. Ангийнхныхаа талаар бодоход энэ мэт олон сайхан дурсамж сэргэдэг юм.

Манай ангийнхны хувьд ажил амьдралын гараа нь дөнгөж эхэлж байна. Улс нийгмийнхээ бүхий л салбарт өөр өөрсдийнхөө зам мөр, эзэмшсэн мэргэжлээрээ амжилттай яваа болохоор хожим нь манай ангиас ард түмэн, нийгэмд танигдсан ямар мундаг том хүмүүс төрөн гарахыг таашгүй. Одоо бол эцэж цуцахыг мэдэхгүй хөдөлмөрлөж, эх орныхоо бүтээн байгуулалт, хөгжилд өөр өөрийн хувь нэмрийг оруулцгаагаад л явж байна даа.

Та бүхнийг хүндэтгэсэн О.ЦЭГМИД

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Улаанбаатарт өдөртөө 12-14 градус дулаан бага зэргийн бороо орно

УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Бага зэргийн бороо орно. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр, зарим үед секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. Шөнөдөө Яармаг-Сонгины орчмоор 3-5 градус, бусад хэсгээр 6-8 градус, өдөртөө 12-14 градус дулаан байна.

Хур тунадас: Нутгийн зүүн хэсгээр үүлшинэ, бусад нутгаар солигдмол үүлтэй. Шөнөдөө төвийн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, өдөртөө баруун аймгуудын нутгийн баруун болон төвийн аймгуудын нутгийн зүүн, зүүн аймгуудын ихэнх нутгаар бороо орно.

Салхи: Ихэнх нутгаар баруун хойноос секундэд 7-12 метр, говь, тал, хээрийн нутгаар түр зуур секундэд 18-20 метр хүрч ширүүснэ.

Агаарын температур: Шөнөдөө Хангай, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутаг, Дархадын хотгор, Хүрэнбэлчир орчим болон Эг-Үүр, Тэрэлж голын хөндийгөөр 1 градус хүйтнээс 4 градус дулаан, Их нууруудын хотгор болон говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр 12-17 градус, бусад нутгаар 4-9 градус, өдөртөө Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутаг, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж, Онон, Улз голын хөндийгөөр 10-15 градус, Хүрэнбэлчир орчим, Завхан голын эх, Эг, Үүр, Орхон-Сэлэнгийн бэлчирээр 14-19 градус, Их нууруудын хотгор болон Алтайн өвөр говь, говийн аймгуудын нутгийн баруун хэсгээр 27-32 градус, бусад нутгаар 20-25 градус дулаан байна.

Categories
мэдээ нийгэм эдийн-засаг

АНУ-д нэг сая ам. доллартай тэнцэх хэмжээний хүмүүнлэгийн тусламж хүргэнэ

Захиалгат нислэгээр Энэтхэг Улсаас 219 лам хүүхдийг эх орондоо авч ирнэ

– Ердийн хэв шинжтэй цэцэрлэг, ЕБС-д хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй ажиллаж байгаа багш, туслах багшид хүүхдийн хөгжил ахиц, багшийн ачааллыг харгалзан түүний үндсэн цалингийн 10 хувиар нэмэгдэл хөлс олгохоор журамлав

– “Эрхэм чанар” протезийн үйлдвэрлэлийг дэмжих талаар авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний тухай төлөвлөгөөтэй танилцаж, цаашид үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг хэвийн үргэлжүүлэхэд шаардагдах 1,5 тэрбум төгрөгийн өр, зээлийн төлбөрийг татаас хэлбэрээр 2021 оны улсын төсөвт тусган шийдвэрлэхийг ХНХ-ын сайдад даалгаж, Засгийн газрын тэмдэглэл гаргав. Тус үйлдвэр жилд 1500 хиймэл гар хөл, нүд, гажиг засах гутал 500 гаруй, 120 мянган ширхэг таяг, хөтөвч үйлдвэрлэх хүчин чадалтай аж. Эмнэлэг, сувилал ажиллуулдаг бөгөөд 18 хүнийг ажлын байраар хангадаг бөгөөд 25 хувь нь хөгжлийн бэрхшээлтэй аж. Энэхүү үйлдвэрийн үйл ажиллагаа доголдвол хиймэл эрхтэн, тусгай хэрэгсэл шаардлагатай нийт иргэдийн 50–ээс дээш хувийн эрх ашиг хохирох аж. Иймд Засгийн газраас дэмжлэг үзүүлэх зайлшгүй шаардлагатай гэж үзлээ.

– УОК-ын шийдвэрийн дагуу тусгай дэглэмд шилжиж үндсэн үйл ажиллагаагаа бүрэн зогсоосноос болж БХЯ-ны харьяа Цэргийн төв эмнэлэг 1.2 тэрбум гаруй төгрөгийн алдагдалд оржээ. Иймд тус хөрөнгийг Засгийн газрын нөөц сангаас гаргаж, санхүүгийн алдагдлыг нөхөж олгохыг Сангийн сайдад зөвшөөрөв.

– АНУ-д коронавируст халдварын цар тахлын улмаас нөхцөл байдал хүндэрч байгаатай холбогдуулан тус улсад хүмүүнлэгийн тусламж үзүүлэх болон хүмүүнлэгийн тусламж хүргэхэд зориулж, нэг сая ам. доллартай тэнцэх хэмжээний хөрөнгийг Засгийн газрын нөөц сангаас гаргахаар шийдвэрлэв

– Монгол Улсын Ерөнхий сайд өнгөрсөн долоо хоногт бизнес эрхлэгч залуусын төлөөллийг хүлээн авч уулзан технологийн дэвшил, инновацийг ашиглан гарааны бизнес эрхэлж буй иргэдээ дэмжихээ илэрхийлж, ГХ-ны сайдад зарим үүрэг даалгаврыг өгсөн. Энэ хүрээнд ГХ-ны сайд Д.Цогтбаатар Монгол Улсаас зарим гадаад улсад суугаа Дипломат төлөөлөгчийн газрын ажилтанд мэдээллийн технологи, инновацийн асуудал хариуцуулахаар төсөл боловсруулж, танилцуулсныг дэмжин зөвшөөрөв гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээлэлтэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Categories
мэдээ нийгэм

Аюулт үзэгдэл, ослын нөхцөл байдлын мэдээ

Он гарсаар гал түймрийн улмаас 35 иргэн амь насаа алджээ

1.Цаг агаар:

Өнгөрсөн хоногт: Архангай, Завхан, Увс, Өвөрхангай, Хөвсгөл аймгийн нутгаар бороо орсон. Баянхонгор, Говь-Алтай,Өвөрхангай аймгийн зарим газраар шороон шуурга шуурсан. Бусад нутгаар цаг агаар тогтуун байлаа.

Өнөөдөр: Баруун болон төвийн аймгуудын нутгийн хойд хэсэг, говийн аймгуудын нутгийн ззарим газраар бага зэргийн бороо орно. Салхи говийн аймгуудын нутгаар баруун хойноос, бусад нутгаар баруун өмнөөс 6-11 м/с, зарим газраар 15-17 м/с хүрч ширүүсч шороон шуурга шуурна. Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчмоор 16-21 градус, Их нууруудын хотгор болон Алтайн өвөр говиор 24-29 градус, бусад нутгаар 19-24 градус дулаан байна.

Улаанбаатар хотод: Үүлшинэ, бороо орохгүй, салхи баруун өмнөөс 8-13 м/с, өдөртөө 19-21 градус дулаан байна.

Төлөв байдал: 2-нд зүүн аймгуудын ихэнх нутгаар, баруун аймгуудын нутгийн зүүн, төвийн аймгуудийн нутгийн зарим газраар, 3-нд баруун болон төвийн аймгуудын нутгийн хойд, зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр, 4, 5-нд нутгийн зарим газраар бороо орно. Салхи ихэнх хугацаанд нутгийн зарим газраар секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. 2-нд нутгийн зүүн хагаст сэрүүсэх боловч, бусад хугацаанд Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчим, Эг-Үүр, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн, Онон, Улз голын хөндийгөөр шөнөдөө 3 градус хүйтнээс 2 градус дулаан, өдөртөө 14-19 градус, Их нууруудын хотгор болон говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 12-17 градус, өдөртөө 28-33 градус, бусад нутгаар шөнөдөө 3-8 градус, өдөртөө 18-23 градус дулаан байна.

2.Гал түймэр:

Хувийн өмчид гарсан: Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын Цагаан-Овоо багийн 2 дугаар гудамжинд “Шинэ-Өглөө” ХХК-ийн 15×20 метрийн хэмжээтэй байшин шатаж байна гэсэн дуудлагыг 05.31-ний өдрийн 09:31 цагт хүлээн авсан. Тус аймгийн Онцгой байдлын газрын Гал түймэр унтраах, аврах 44 дүгээр ангийн алба хаагчид 1.5 км зам туулан 09:33 цагт очиж 27 минут ажиллаж унтраасан.

Хэнтий аймгийн Хэрлэн сумын 1 дүгээр багийн “Задгай”-д иргэн Э-ийн “Акуа” загварын суудлын автомашин шатаж байна гэсэн дуудлагыг 05.31-ний өдрийн 10:15 цагт хүлээн авсан. Тус аймгийн Онцгой байдлын газрын Гал түймэр унтраах, аврах 32 дугаар ангийн алба хаагчид 5 км зам туулан 10:19 цагт очиж 30 минут ажиллаж унтраасан.

3. Ой, хээрийн түймэр:

Ойн түймэр: Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сумын Хантай багийн “Уураг-Арслантын хавчуу” гэдэг газар /сумын төвөөс хойд зүгт 60 км-т/ Ойн түймэр гарсан тухай дуудлагыг 05.31-ний өдрийн 15:02 цагт хүлээн авсан. Тус аймгийн Онцгой байдлын газрын Хангал сум дахь Гал түймэр унтраах аврах 50 дугаар ангийн алба хаагчид, орон нутгийн иргэд ойн түймрийг унтраахаар мөн өдрийн 18:50 цагт цурамд оруулсан. Уг гал түймэрт 6 га ойн талбай шатсан.

4.Эрэн хайх, аврах ажиллагаа:

Эрэн хайх ажиллагаа /сураггүй болсон/: Булган аймгийн Тэшиг сумын Харгал багийн “Харлан” гэдэг газарт /аймгийн төвөөс зүүн зүгт 284 км-т, сумын төвөөс зүүн зүгт 4 км-т/ тус аймгийн харьяат иргэн Б /43 настай, эрэгтэй/ 05.27-ны өдрийн 19:00 цагт сураггүй болсон тул тус аймаг дахь Цагдаагийн газар “Харгал” нууранд эрэн хайх ажиллагааг зохион байгуулж өгөх хүсэлтийг 05.30-ны өдрийн 07:50 цагт хүлээн авсан. 05.28-29-ний өдрүүдэд Цагдаагийн байгууллага , ар гэрээс эрэн хайх ажиллагааг зохион байгуулсан боловч үр дүнд хүрээгүй. Тус аймгийн Онцгой байдлын газрын Эрэн хайх, аврах салбар, Хилийн 0286 дугаар анги, Цагдаагийн байгууллагын алба хаагчид, ар гэрийнхэн, орон нутгийн иргэд 2 бүлэгт хуваагдан: 1 дүгээр бүлэг “Харгал” нуураар завьтай 15 км урсаж, 5 метрийн гүнд 6 удаа шубалт хийж, 2 дугаар бүлэг “Харгал” нуурын эрэг дагуу 15 км-т явганаар эрэн хайх ажиллагааг зохион байгуулсан боловч үзэгдэх орчин хязгаарлагдсан тул мөн өдрийн 21:00 цагт түр зогсоосон. 06.01-ний өдрийн 07:00 цагт эрэн хайх ажиллагааг дахин эхлүүлсэн.

Өндрөөс аврах: Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын Хүрэн булаг багийн 18 дугаар байрны 9 давхар байрны 6 дугаар давхрын тагтаас эмэгтэй хүн үсрэх гээд байна гэсэн дуудлагыг 05.31-ний өдрийн 19:25 цагт хүлээн авсан. Тус аймгийн Онцгой байдлын газрын Гал түймэр унтраах, аврах 56 дугаар ангийн алба хаагчид 5 км зам туулан 19:30 цагт очиход тус байрны иргэн Б /33 настай, эмэгтэй/ согтууруулах ундаа хэрэглэсэн үедээ 6 дугаар давхрын тагтаас үсрэх гэж байсныг эсэн мэнд буулгасан.

Нийслэлийн Налайх дүүргийн 1 дүгээр хорооны “Мойлтын тохой” гэдэг газар /дүүргээс зүүн зүгт 25 км-т/ Туул голын усанд тус дүүргийн 6 дугаар хорооны харьяат иргэн Б /20 настай, эрэгтэй/ живсэн тухай дуудлагыг 11:06 цагт хүлээн авсан. Тус дүүргийн Онцгой байдлын хэлтсийн Гал түймэр унтраах, аврах 28 дугаар ангийн алба хаагчид 25 км замыг туулан 11:40 цагт очиж “Мойлтын тохой” гэдэг газраас цогцсыг олж гаргаж тус дүүргийн Цагдаагийн хэлтсийн жижүүрийн бүрэлдэхүүнд шилжүүлэн өгсөн.

ОНЦГОЙ БАЙДЛЫН ЕРӨНХИЙ ГАЗАР

Categories
мэдээ нийгэм

Зургаадугаар сарын 3-6-ны өдрүүдэд ихэнх нутгаар бороо орно

Өнөө маргаашдаа говь, тал, хээрийн нутгаар салхи түр зуур секундэд 18-20 метр хүртэл ширүүсэж, шороон шуурга шуурахыг ЦУОШГ-аас анхаарууллаа.

-Зургаадугаар сарын 1-2-ны 20:00 цаг хүртэлх цаг агаарын урьдчил­сан мэдээ-

Хур тунадас: Нутгийн зүүн хэсгээр үүлшинэ, бусад нутгаар солигдмол үүлтэй. Шөнөдөө төвийн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, өдөртөө баруун аймгуудын нутгийн баруун болон төвийн аймгуудын нутгийн зүүн, зүүн аймгуудын ихэнх нутгаар бороо орно.

Салхи: Ихэнх нутгаар баруун хойноос секундэд 7-12 метр, говь, тал, хээрийн нутгаар түр зуур секундэд 18-20 метр хүрч ширүүснэ.

Агаарын температур: Шөнөдөө Хангай, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутаг, Дархадын хотгор, Хүрэнбэлчир орчим болон Эг-Үүр, Тэрэлж голын хөндийгөөр 1 градус хүйтнээс 4 градус дулаан, Их нууруудын хотгор болон говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр 12-17 градус дулаан байна.

Бусад нутгаар 4-9 градус, өдөртөө Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутаг, Хараа, Ерөө, Туул, Тэрэлж, Онон, Улз голын хөндийгөөр 10-15 градус, Хүрэнбэлчир орчим, Завхан голын эх, Эг, Үүр, Орхон-Сэлэнгийн бэлчирээр 14-19 градус, Их нууруудын хотгор болон Алтайн өвөр говь, говийн аймгуудын нутгийн баруун хэсгээр 27-32 градус, бусад нутгаар 20-25 градус дулаан байна.

Улаанбаатар хот орчмоор: Үүлшинэ. Бага зэргийн бороо орно. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр, зарим үед секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. Шөнөдөө Яармаг-Сонгины орчмоор 3-5 градус, бусад хэсгээр 6-8 градус, өдөртөө 12-14 градус дулаан байна.

Салхи секундэд 14-16 метр хүрч ширүүснэ

Энэ сарын 3-нд баруун аймгуудын нутгийн зарим газраар, төвийн аймгуудын баруун, зүүн аймгуудын зүүн хэсгээр, 4-нд баруун аймгуудын нутгийн хойд, төвийн аймгуудын нутгийн зарим газраар, зүүн аймгуудын нутгийн баруун хэсгээр, 5-нд баруун болон төвийн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, 6-нд баруун аймгуудын нутгийн зарим газраар бороо орно.

Салхи 3-нд говь, талын нутгаар, 4, 5-нд нутгийн зарим газраар, 6-нд Алтайн уулархаг нутгаар секундэд 14-16 метр хүрч ширүүснэ.

Зургаадугаар сарын 3-нд нутгийн зүүн хэсгээр сэрүүхэн байх боловч бусад хугацаанд Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчим, Эг-Үүр, Туул, Тэрэлж, Хэрлэн, Онон, Улз голын хөндийгөөр шөнөдөө 0-5 градус, өдөртөө 15-20 градус, Их нууруудын хотгор болон говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 13-18 градус, өдөртөө 28-33 градус, бусад нутгаар шөнөдөө 4-9 градус, өдөртөө 19-24 градус дулаан байна.

Categories
мэдээ нийгэм

ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН СУРГУУЛИЙН ХООЛ ҮЙЛДВЭРЛЭЛ ҮЙЛЧИЛГЭЭГ ДЭМЖСЭН ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР БАТЛАГДЛАА

Монгол Улсын Их Хурлын 2019 оны хаврын чуулганаар “Ерөнхий боловсролын сургуулийн хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээний тухай хууль”-ийг 2020 оны 9 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс дагаж мөрдөхөөр баталсан.

Монгол Улсын Засгийн газрын 2020 оны 6 дугаар сарын 01-ний өдрийн хуралдаанаар “Ерөнхий боловсролын сургуулийн хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээг дэмжих үндэсний хөтөлбөр”-ийг баталлаа.

Хөтөлбөр нь 2020-2025 он хүртэл хэрэгжих бөгөөд ерөнхий боловсролын сургуулийн бага ангийн суралцагчдыг 2021-2022 он, дунд ангийн суралцагчдыг 2022-2023 он, ахлах ангийн суралцагчдыг 2023-2024 оны хичээлийн жилээс эхлэн үдийн хоолны үйлчилгээнд үе шаттай хамруулах, хоол хүнсний хангамжийн оновчтой тогтолцоог бүрдүүлэх, стандартын шаардлагад нийцсэн орчин нөхцөлд шим тэжээллэг хоол хүнсээр үйлчлэх, мэргэжлийн хүний нөөцийг бэлтгэх зэрэг асуудлыг шийдвэрлэх зорилготой юм.

“Ерөнхий боловсролын сургуулийн хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээний тухай хууль”-иар одоогийн “Үдийн цай” хөтөлбөрийн хамрах хүрээг өргөжүүлэн, 1-12 дугаар ангийн сурагчдад өдрийн хоолоор үйлчлэх, тэдэнд хоол, шим тэжээлийн мэдлэг олгох, орон нутгийн болон үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүнийг түлхүү хэрэглэх, эцэг эх, олон нийт, мэргэжлийн байгууллага хяналт, үнэлгээ хийдэг байх зэрэг харилцааг энэхүү хуулиар зохицуулахаар заасан.

Ерөнхий боловсролын сургуулийн байршил, өмчийн хэлбэр, өрхийн орлого, эрүүл мэнд, иргэншлийн ялгаатай байдлаас үл хамааран суралцагчдад үдийн хоолны үйлчилгээг тэгш хүргэж, тэдний эрүүл мэндэд дэмжлэг үзүүлэх, өсөлт бойжилт, суралцах идэвхийг дэмжих, сургалтын чанарыг дээшлүүлэх, өрхийн амьжиргааг дэмжих зэрэг чухал ач холбогдолтой юм.

Categories
мэдээ улс-төр

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй ажиллаж буй ердийн цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургуулийн багшид нэмэгдэл хөлс олгох боллоо

Монгол Улсын Засгийн газрын 2020 оны 6 дугаар сарын 01-ний өдрийн хуралдаанаар “Ердийн цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургуульд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй ганцаарчлан ажиллаж байгаа үндсэн болон туслах багшид тэдний албан тушаалын /үндсэн/ цалингийн 10 хувийн нэмэгдэл хөлс тооцож олгох” шийдвэр гаргалаа.

Энэхүү нэмэгдэл хөлсийг багшид олгосноор хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд хамран сургах тойргийнхоо цэцэрлэг, сургуульд хамрагдах, багшийн ажлыг бодитой үнэлэх, хувьсах зардлын санхүүжилтийг оновчтой болгож үр ашгийг нэмэгдүүлэх нөхцөл бүрдэж байна.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг оршин суугаа газраа цэцэрлэг, сургуульд хамрагдах боломж, нөхцөлийг бүрдүүлэх нь тэдний нийгэмших, биеэ авч явах, амьдрах чадварт ахиц гарах, боловсрол эзэмших тэгш эрхийг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэх юм.
Монгол Улсын Засгийн газар, Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын яам хүүхэд бүрийн суралцах, хөгжих адил тэгш эрхийн баталгааг хангах, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг боловсролд тэгш хамруулах бодлого баримтлан ажиллаж байна.