Month: July 2015

УИХ-ын дарга З.Энхболдын энэ сарын 19-ний өдөр болсон эдийн засгийн форумд хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

Эрхэм хүндэт зочид төлөөлөгчид өө,

Энэ удаагийн Бизнесийн дээд хэмжээний уулзалтад оролцохоор хүрэлцэн ирсэн та бүхэнд энэ өдрийн мэнд хүргэе. Та бүхэнтэй Монгол Улсын эдийн засгийн онцлог, бизнесийн боломжууд болон сорилтуудын талаар санал бодлоо солилцъё. Хөрөнгө оруулагчид хамгийн түрүүнд Оюутолгой, Тавантолгойн төслийн талаар сонсохыг хүсдэг. Оюутолгой төслийн хоёр дахь шатны гэрээнд гарын үсэг зурсан явдал нь гадаадын хөрөнгө оруулагчдад хамгийн чухал бөгөөд таатай мэдээ болсон гэж би үзэж байна. Хоёр жил гацсан энэхүү төслийн хоёр дахь шатны хөрөнгө оруулалтын хэлэлцээрийг хариуцаж ажилласан ажлын хэсгийнхэн сайн ажилласан гэж дүгнэж байна. Монгол Улсын Засгийн газар болон Рио Тинто компанийнхан нэг завинд сууж байгаагаа ойлгосон явдал нь өөрөө их чухал. Мэдээж гэрээ хэлэлцээр гэдэг бол хоёр талаасаа өөрсдийн саналуудаа тусгаж үүн дээрээ ярилцан тохиролцож байж гэрээ байгуулагддаг. Аль нэг талын эрх ашгийг хохироосон тохиолдолд гэрээ болж, гарын үсэг зурагдаж чаддаггүй. Сарын өмнө Монгол Улсын Их Хурал дээр Оюутолгой төслийн талаар Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг мэдээлэл хийсэн. УИХ-ын гишүүдийн дийлэнх нь Оюутолгой төслийн хоёр дахь шатны гэрээ хэлэлцээр дууссанд сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлсэн. Мэдээж Монгол Улс ардчилсан улс учраас аливаа асуудалд хүн бүхэн 100 хувь сэтгэл хангалуун байна гэж байхгүй. Өөр байр суурьтай гишүүд байхыг үгүйсгэж болохгүй билээ.

Ажлын хэсгээс санал болгосон зарим саналууд, ялангуяа татвар болон монгол ажилчдын талаар тусгагдсан байсныг Рио Тинто өөрчлөлгүй хүлээж авсан нь УИХ-ын дийлэнх гишүүдийн саналд нийцэж дэмжсэн гэж бодож байна. Монгол Улс хөрөнгө оруулагчдын өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлж байгаа. Би үүнийг сайн дохио гэж бодож байна. Оюутолгой төслийг хөгжүүлэхэд Монгол Улс ганц ч төгрөг зарцуулаагүй, гэхдээ янз бүрийн татвар шимтгэлээр 1.3 тэрбум ам.долларын орлого төсөвтөө шууд мөнгөн хэлбэрээр авсан байгаа. Энэ бол Монгол Улсад орж ирсэн цэвэр мөнгөн урсгал юм. Гэхдээ энэ нь зөвхөн нэг талын ашигтай биш мэдээж Рио Тинто компанид ч ашигтай гэрээ.

Аливаа бизнесийн үйл ажиллагаа харилцан ашигтай байж, аль аль талдаа үр өгөөжтэй байж явагддаг нь бизнесийн хууль билээ. Монгол Улсын эдийн засаг нь уул уурхайгаас хамааралтай жижиг эдийн засагтай учраас дэлхийн түүхий эдийн үнээс хэт хамаарч, хүчтэй савалгаанд байнга өртдөг. Тэр хамаарлыг хөрөнгө оруулагчид анзаарч байгаа. Оюутолгойн хөрөнгө оруулалт нь сүүлийн жилүүдэд буюу 2010-2012 онуудад нийт хөрөнгө оруулалтын 50-иас илүү хувийг шууд эзэлж байсан. Тухайлбал, тэр үед хөрөнгө оруулалтын нийт хэмжээ 7 тэрбум байсан бол 4 тэрбум нь Оюутолгойн хөрөнгө оруулалт байсан байх жишээтэй. Энэ хөрөнгө оруулалт нь 2012 оны сонгуулийн дүнд байгуулагдсан УИХ-ын бүрэн эрхийн хугацаанд зогссон. Учир нь тухайн цаг үед үйлдвэрүүд хэдийнээ байгуулагдчихсан байсан бөгөөд дахин урьдынх шиг хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаардлагагүй болсон. Хөрөнгө оруулалтын 50-иас илүү хувь нь шууд зогссонтой холбоотойгоор валютын ханш болон төлбөрийн балансад шууд нөлөөлж эхэлсэн. Харин сая Оюутолгойн гэрээнд гарын үсэг зурагдсаны дараа төлбөрийн ханшид хэрхэн нөлөөлж байгааг та бүхэн харж байгаа байх.

Тэгэхээр нэг том төсөл манай улсын эдийн засагт хэрхэн нөлөөлдгийг ямар ч илүү тайлбаргүйгээр та бүхэн харж болно. Иймээс Монгол Улсын хувьд нэг том төсөл биш нэлээд олон төсөлтэй байх, эдийн засгийг солонгоруулах хэрэгтэй гэж Ерөнхий сайдын хэлсэн үгийг бодитойгоор хэрэгжүүлэхгүй бол дахин савалгаа үүсэхэд Монголын эдийн засаг гүн хямралд орж болохыг бид харж байна. Тиймээс бид зөвхөн уул уурхай бус, бусад бизнес экспортыг дэмжих чиглэлээр ажиллаж байна. Энэ жил бид Япон улстай чөлөөт худалдааны гэрээ байгуулсан. Эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээрийн дагуу манай хоёр улсын хооронд зөвхөн бараа таваарын татварыг бууруулахаас гадна ажиллах хүч, санхүү, хөрөнгө капитал чөлөөтэй урсах боломж бүрдсэн. Эдийн засгийг солонгоруулахын тулд энэхүү хэлэлцээрийг байгуулсан гэж дүгнэж болно.

Гадаадаас хөрөнгө оруулалт татахад хамгийн чухал нь хөрөнгө оруулалтын тогтвортой орчин байдаг. Өнгөрсөн хугацаанд Монгол Улсын хөрөнгө оруулалтыг хойш нь татаж байгаа гол үзүүлэлт нь хууль эрх зүйн орчны тогтворгүй байдал байсан бөгөөд бас зарим нэг хүндрэлтэй асуудлууд гарсан гэж хэлж болохоор байгаа. Таагүй сэтгэгдэл төрүүлэхүйц эдгээр асуудлуудыг бид анхааралдаа авч сайжруулах тал дээр тодорхой арга хэмжээ авч ажлаа эхлүүлсэн байгаа. Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг болон бизнесийн орчинг аль болох боловсронгуй болгох тал дээр нэлээд ажил хийгдсэн. Гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хууль, стратегийн салбарт гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зохицуулах тухай хуулиа хүчингүй болгож, гадаад дотоодын бүх хөрөнгө оруулагчдад таатай хөрөнгө оруулалтын орчинг бид бүрдүүлж өгсөн. Бизнесийнхэн бол ямагт шинийг эрэлхийлэгчид байдаг. Монгол Улсад байгаа эрх зүйн орчны таатай байдал, том зах зээлийн дунд оршиж буй газар зүйн байршлын давуу тал, түүхий эдийн хангалт зэргийг та бүхэн ашиглан шинэ түншүүдтэй болж, шинэ санаанд тулгуурлан амжилтад хүрэхийг ерөөж байна. Та бүхэн бүтээн байгуулалтын ажлуудтай маргааш танилцах аяллууд хийх учир Монгол Улсын талаар улам ихийг мэдэж авна гэдэгт найдаж байна.

Энэхүү боломжийг та бүхэн идэвхтэй ашиглаж, Монгол Улстай харилцан ашигтай хамтран ажиллахыг уриалж байна.

Та бүхэнд ажлын өндөр амжилт хүсье!

2015.06.19

“Мөнх тэнгэрийн оньс” ТББ-аас Их эзэн Чингис хааныг тодруулан залах ёслол цэнгүүнийг Чингисийн талбайд болно гэсэн зар сар гаруйн өмнөөс түгсэн билээ. Чингисийн талбайд цэнгүүн хийх зөвшөөрлийг өгөөгүй учраас Төв цэнгэлдэхэд өнгөрсөн ням гаригт энэ ёслол болсон юм. Ёслолын үйл ажиллагааг “ETV” телевиз орон даяар шууд дамжуулан хүргэв. Төв цэнгэлдэхийн зүлэг ногоон дэвжээнд цагаан, цэнхэр, шар, номин өнгөтэй хаад хатдын хувцас өмссөн 45-аас дээш насныхан дээлнийхээ өнгөөр ялгаран зогсжээ.

Мэдэхгүй хүн бол наадмын бэлтгэл сургуулилт болж байна уу гэж андуурмаар. Тэдэн дунд улаан хүрэн өнгөтэй хувцас өмссөн найман эрэгтэй хүн харагдсан нь найман ариун дагшин хутагт хувилгаан нь гэнэ. Цэнгэлдэхийн голд тайз засаж түүн дээр нь И.Мөнхсаруул гэх эмэгтэй зогсож, ёслолыг нээн цугласан олонд ерөөл хайрлахад, наадмын талбайн баруун хэсгийг дүүргэсэн иргэд бараг үг болгоных нь араас хурайлан түрэх аж. Энэ үеэр “Байгалийн гоц үзэгдэл ажиглагдлаа, нар тойрон хүрээ татлаа” гэж хөтлөгч залуу хэлж байх юм. Хурсан олон ам амандаа шуугилдан “Нээрэн тийм байна, ямар сонин юм бэ” гэж хоорондоо ярьж буйгаас нь анзаарвал тэдний бишрэл гүнзгийрч байгааг илэрхийлэх аж. Зарим нэг нь итгэмээргүй юм хэмээн хурайлж байв. И.Мөнхсаруул хаад, хатдыг танилцууллаа. “Дайчин цагаан Дарь эхүүдээ цагаан өнгөөр гоёлоо”, “Эрдэмт мэргэн бурхдаа ногоон өнгөөр гоёлоо”, “Эрч хүчтэй бурхдаа шар өнгөөр би гоёсон юм” хэмээн урсгав. Тэмүжинд өгөх төгс сайхан таван хатнаа бас тодруулчихжээ.

99 уртын дууч цэнгэлдэхэд дуугаа хадааж, И.Мөнхсаруул ийн 1000 бурхнаа тодруулав. Эцэст нь “Ханхүүг сэвтүүлнэ гээд хаан зарлигаа буцаасан тул алтан нарнаасаа адис аваад буцаарай” гэж ард түмэндээ дуулгасан гэдгийг хэлж Чингис хаанаа тодруулсангүй. Эзэн Чингис хаанаа ирэх есдүгээр сарын 22-ны өдөр тодруулах болсноо уламжлав. Хурсан олон ундууцсангүй. Харин уухай хэмээн түрж буйг нь бодвол ирэх есдүгээр сарын 22-ны өдрийг хүлээхээр шийдсэн бололтой. Үүнийг сошиал ертөнцийнхөн тайвнаар хүлээж авчээ. Тэд И.Мөнхсаруулын уран цэцэн үгтэйг гайхаж, хуримаа тэр бүү хэл баяр наадмаа зохион байгуулуулбал зүгээр юм гэсэн санаагаар хошигнож бичиж байв. Зарим нэг нь “Тэдний яриад байгаа хар тэнгэр гэдэг нь үнэхээр байдаг бол өөрсдийг нь шийтгэх байлгүй дээ” гэсэн хатуухан үг чулуудаад авав. Юутай ч очиж хараагүй нэгэнд нь хачин санагдаж, зарим нэгэнд нь хүн итгэмээргүй зүйлийг тунхаглан яваа “Мөнх тэнгэрийн оньс“ буюу гэгээнтэн гэх И.Мөнхсаруулын зохион байгуулсан ёслолын цэнгүүн олны гайхлыг төрүүлэв.

Энэ тухай манай хууль хяналтынхан юу бодож байдгийг сонирхохоор хэд хэдэн хүнтэй уулзлаа. Дийлэнх нь тоосонгүй. Нийгэмд иймэрхүү хүмүүс байж л байдаг шүү дээ. Юуг нь анхаардаг юм гэв. Хууль хяналтынхнаас асуух болсон шалтгаан нь тэр сүртэй хатад хаад хувилгаадын хувцасны үнэ, цэнгэлдэхэд хийсэн ёслолын ажиллагаа, “ETV” телевизээр явсан төлбөртэй шууд нэвтрүүлэг, дээрээс нь реклам зар сурталчилгааны өртгийг нэмбэл энэ төрийн бус байгууллага багагүй бэл бэнчинтэйг харуулна. Үйл ажиллагаанаас нь ёслол цэнгүүнийг сайн зохион байгуулсныг анхаарахгүй өнгөрч болсонгүй. Бас тэнд цугласан иргэд И.Мөнхсаруулыг үгээ хэлээд уухай гэж хэлэхээс өмнө өөрсдөө мэдрээд үг болгон дээр уухай хэмээн түрж байсныг анзаарахгүй өнгөрч чадсангүй. Эх сурвалжийн ярьж буйгаар И.Мөнхсаруул нь АНУ-ын “Secret“ гэдэг киног үзэж, нарийн судалсны үндсэн дээр “Мөнх тэнгэрийн оньс“ болох санааг олсон гэнэ. Тэрбээр Холливудын нэртэй од Стивен Сигалийг нэгэн хаанд өргөмжилж Холливудад нэр нөлөөгөө бэхжүүлээд байгаа гэнэ. Түүний хаадын нэгээр манай нэгэн яамны дэд сайд хүртэл тодорчээ.

Физикийн шинжлэх ухаанд хэн нэгнийг тодруулна гэсэн ойлголт байдаггүй

ЦЕГ-ын эх сурвалжаас энэ талаар тодруулбал “Энэ үйл ажиллагаа хэн нэгний эрх ашгийг зөрчсөн эсвэл хэн нэг нь гомдол гаргавал шалгана. Арга хэмжээ, аливаа цэнгүүн ёслол үйлдэх нь тухайн хүний эрх. Шашин шүтэх нь бас л хувь хүний эрх гэсэн тайлбарыг өгөв. Найман зууны тэртээх их хааны нэрийг барьж тодруулна гээд байдаг нь байж болох уу, энэ нь үндэсний аюулгүй байдалд харшлах эсэхийг хууль дүрмээрээ бол Тагнуулын ерөнхий газар хариуцдаг юм байна. Тус газрын эх сурвалж “Судалж байгаа” гэсэн хариу өгөв. Үүнийг шинжлэх ухаан хөгжсөн өнөө цагт юу гэж үздэгийг тодруулахаар Шинжлэх ухааны академийг зорилоо. Хэд хэдэн хүнтэй уулзсаны эцэст физикийн шинжлэх ухаан энэ тухай хэлж чадаж магадгүй юм гэв. Физик технологийн хүрээлэнгийн захирал Д.Орлохоос энэ талаар лавлахад ийм тайлбар өглөө. “Физикийн шинжлэх ухаанд битгий хэл ямар ч шинжлэх ухаанд хэн нэгнийг тодруулна гэсэн ойлголт байхгүй. Физикийн шинжлэх ухаан битгий хэл аль ч шинжлэх ухаанд ийм зүйл байхгүй. Хэн нэгэн өөрийгөө зарлаад нэг хэсэг хүн дагаж баясаад байна гэдгийг ойлгохгүй байна. Энэ бол ямар нэгэн мунхруулгатай холбоотой зүйл. Энэ бол хүний ой тойнд багтах зүйл биш. Ийм зүйлийг дэврээх шаардлага байхгүй” гэлээ.

“Шидийг” олсон нь

Тэрбээр нэгэн хэвлэлд ярилцлага өгөхдөө “Дотор гэнэт муухайрч бие хөлөрсөн. 2012 оны зургадугаар сарын 17-ны өдөр байсан. Улаанбаатар хотод цэцэрлэгийн багш нарын семинарт оролцож байсан юм. Орой нь огт унтаж чаддаггүй бөгөөд хэн нэг нь гэрээсээ гар гээд байгаа юм шиг санагдаад гарсан. Гэрээс гартал юу юугүй толгойг нь өөд нь татаад тэнгэр дээр монгол бичгээр үг бичиж харуулсан. Тэгээд би тэрийг үг үсэггүй тогтоож авсан. Итгэхгүй байя гэхнээ нүдэн дээр илтээр үсгийг нь цувуулаад биччихсэн байсан. Тэр үг нь “бүтээл” гэсэн үг байлаа. Энэ нэр юу хэлж байгааг тухайн үедээ би ойлгоогүй. Үүрээр нөгөө өвдөж байсан бие маань босч гүйж хараймаар хөнгөрсөн байсан. Тэнгэрээс өгөгдсөн нэр маань “Оньс”, би “түлхүүр” гэж орчуулсан юм. Гэтэл дараа нь тэр үгийг тайлж уншихад “Чи өөртөө бүтээлч гэсэн нэр өгөөд бүтээл гэсэн энэ уналгад суугаад энэ үйлийг бүтээ” гэсэн үг байсан. Энэ л цагаас эхэлж, тэнгэрийн элч болж, тэнгэрийн хэлийг ард түмэнд дамжуулж, монгол хүнд ийм агуу ухаан, суу заль, нууц өөрт нь байдаг юм шүү, өөрийгөө уудлаач ээ гэдгийг зааж эхэлсэн” гэж ярьжээ.

И.Мөнхсаруул гэж хэн бэ?

И.Мөнхсаруул Өвөрхангай аймгийн Зүүнбаян-Улаан сумын харьяат, таван хүүхэдтэй, тус сумынхаа цэцэрлэгийн эрхлэгчээр 26 жил ажиллажээ. И.Мөнхсаруулд мөнх тэнгэрээс зарлиг илгээхдээ чихэнд нь шивнэж, нүдэнд нь өнгөтөөр харуулж, зүүдэнд нь оруулдаг. Тэнгэрээс зарлиг илгээхдээ 2012 оноос хойш түүнийг хоёр жилийн хугацаанд тэнгэрийн зарлигийг нууцлан хадгалж яв гэжээ. Ингээд 2014 оноос тэрээр мөнх тэнгэрийнхээ зарлигийг 21 аймгаар явж түгээсээр, 2015 онд их хаанаа залж байгаа нь энэ. 2015 онд их хаанаа залах ёслол үйлдсэний дараагийн гурван жилд тив дэлхийг алгасч, бүх хүний газар дэлхийг засан товхинуулна, түүний дараагийн гурван жилд монгол хүмүүс амар тайван амьдрах юм гэнэ. Ингээд гурав, гурав, гурав гээд нийт есөн жилийн даалгавар И.Мөнхсаруулд оногдсон гэнэ. Учир нь түүнд мөнх тэнгэрүүд нь шивнэхдээ “Чи бол их эзэн Чингис хааны гарыг нь түшиж явсан их эрдэмтэн, дараа төрөлдөө Өндөр гэгээн Занабазар болж ур ухаанаараа их эрдмээ 1000 бурханд шингээн бүтээсэн. Тэнгэрийн хуулиар чи мөнх тэнгэрийн оньс болох ёстой” гэсэн гэнэ.

“Мөнх тэнгэрийн оньс”-ыг дэмжигчид

“Мөнх тэнгэрийн оньс” гэгээнтэн гэх И.Мөнхсаруулыг “Эх орон”, “Малчин суваг”, “ETV” зэрэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд дэмжиж ажилладаг бөгөөд түүний тухай цуврал нэвтрүүлгүүд бэлддэг гэнэ. Телевизийн тухайд тэд рекламаа нэг секундыг нь 500-800 төгрөг, нэвтрүүлгээ нэг минутыг нь 50.000, тоглолт бичүүлэхэд 500-800 мянган төгрөг, үйл явдлыг шууд дамжуулахад их мөнгө байдаг байж таараа гэж зарим сайтууд мэдээлж байна. “Эх орон” телевизийн хувьд “Ажнай” хэмээн овоглогдсон УИХ-ын гишүүн Д.Бат-Эрдэнийн телевиз, “ETV” нь “Mass Agen­cy Group”-ын Ч.Даваабаярынх бол Монгол тулгатны 100 эрхмээр овоглогдсон П.Анужин түүний өмнөх айлдвар, айлтгалуудыг даган баясч түүнийг дэмждэг нь “Мөнх тэнгэрийн оньс” фэйсбүүк групп дахь видеонуудаас харж болохыг өгүүлжээ. Мөн Б.Лхагвасүрэн, Т.Галсан нарыг дуудаж тэднийг Монголын нууц товчоог үргэлжлүүлэн бичих төөрөгтэй хүмүүс гэсэн гэдгийг ч онцолсон байна. Харин Чингис хааны сүнсийг буулгах ёстой эрхэм АПУ-гийн гэж нэрлэгддэг, УИХ-ын гишүүн Г.Батхүү гэнэ гэх мэдээлэл ч явж байна. Г.Батхүү эд баялаг дуудагч Дорж Шүгдэн шүтдэг тухай баримтууд байдаг талаар дурджээ. Төр шашин хоёр хэзээ ч хосолдоггүй гэдэг билээ.

Бусдын мухар сүсэг дээр тоглож буй мөнгө олох гэсэн арга

Энэ ёслолын ажиллагааг Эзэн Чингисийн нэрийг барьж мөнгө олох гэсэн явуургүй арга гэж олон хүн хэлж байна. Сүлжээний бизнес шиг пирамид хэлбэртэй. Энэ сүлжээнд 45-аас дээш насныхан ордог аж. Амьдрал нь тогтсон үр хүүхэдтэй. Бас боломжийн амьдралтай. Зарим нь бизнес эрхэлдэг. Тодорсон гээд байгаа хаад хатдууд хань ижилтэй байх нь хамаагүй гэнэ. И.Мөнхсаруул өмнөх үедээ чи тэр хааны хатан байсан байна хэмээн хаадуудтай нь танилцуулж өгдөг аж. Тэд хоорондоо иргэний үнэмлэхэн дээр байдаг нэрээр өөрсдийгөө дууддаггүй бөгөөд Лигдэн хаан, Өгөдэй хаан, Мөнх хаан хэмээн ярьдаг гэнэ. Тэд “Бид их эзэн Чингис хааныхаа ивээлд багтлаа. Хаандаа баярлаж өргөл барьц өргөе” гэж хөрөнгө татдаг тухай нэгэн хүн ярив. Манай сонинд өөрийг нь хатан бол гэж хоёр сар гаруй гуйсан гэдэг тухай ч зарим иргэн хандсан юм. Тэдний мессэжний зургийг баримт болгон дэлгэж байна.

Юу ч хийдэггүй лекц уншсан хүмүүсээр Монгол дүүрэх нь

Улс төр судлаач, доктор А.Саруултай энэ талаар ярилцлаа.

-“Мөнх тэнгэрийн оньс” тбб өнгөрсөн ням гаригт Чингис хааныг тодруулах ёслол гэж үйлдлээ. Үүнийг хараад та улс төр судлаач хүнийхээ хувьд юу гэж бодож байна?

-Мүүнийн шашны Монгол загвар. Ингэхдээ эзэн Чингисийн нэрийг барьж мөнгө олох гэсэн хэсэг хүмүүсийн явуургүй үйлдэл. Хамгийн сайхан нь монголчууд энэ үйл явдлыг хараад доог тохуу хийж байгаа нь сэтгэл тайвшруулж байна. Миний олж сонссоноор энэ үйл явдлыг зохион байгуулж байгаа хүн 2017 онд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд гарах замаа бэлдэж байгаа юм гэнэ. Чингис хааныг тодруулах нэрээр бусдыг залилж мөнгө босгож яваа аж. Үүнийг мэддэг хүн надад ярилаа. Ямар хүн Чингисийн багш, Занабазар, Ногоон дарь эх байх вэ дээ. Шизо өвчний дээд шатанд орсон хэлбэр нь өөрийгөө агуу хүн гэж боддог. Дээрээс нь агуу хүн учраас өөрт нь даалгавар өгч байна гэж үздэг. Сул дорой сэтгэхүйтэй хүмүүсийг дагуулж тэднийг мөнгө олохдоо ашиглаж байна.

-Та шууд хараад л Мүүнийн шашин гэж хэлж байгаа хэрэг үү?

-Мүүни,”Scientology sekt” гэх урсгал нь хүмүүсийн сэтгэл санааг ариусгах, агуу зүйл бүтээх их сайхан зүйлийг ярьж уриалдаг. Мүүни шашныхан Христийн шашин бол үеэ өнгөрөөсөн. Бид бол жинхэнэ өнөө цагийн Христийн тусгай сонгогдсон хүмүүс гэж гарч ирж байсан. Нийгэм ороо бусгаа болохоор хүмүүс хошуурдаг. Ийм хүмүүс бурхан шиг шүтэгдсэн алдартай хүмүүсийн нэрийг барьж явдаг. Манайд Чингисийн нэрийг барьж явж байна. Чингис хаанаар дамжуулж одоо алтан ураг бий болгох юм уу. Уучлаарай, тэр түүх ингэлээ гээд сэргэхгүй, давтагдахгүй. Яагаад гэвэл Мүүнийхэн дээрээс сонгогдсон бусдаас илүү гэж итгүүлдэг. Дагагч нар нь итгэсэн учраас өөрт байгаа мөнгөө энэ шашиндаа өгдөг. Арга хэлбэр техник нь Мүүни шашин гэдгийг харуулж байгаа юм. Тэгээд толгойлогч нар нь баяждаг. Буцаад энэ үйл ажиллагааг зохион байгуулж байгаа хүмүүс нь сонгогч бүлэгтэй болж байна. Сонгогч бүлэгтэй болж байна гэдэг нь тэдний УИХ-ын ч юм уу аль нэг сонгуулиар худалдах боломжтой. Нэр дэвшиж байгаа хүмүүс тэдний саналыг авахын тулд эзэдтэй нь наймаалцана. Энэ бол тэдний амьдрах арга. Мөн тэдний цаад зорилго нь төр засгийн эрхийг хууль бусаар авах оролдлого. Юу ч хийдэггүй лекц уншдаг хүмүүсийн гарт Монгол Улс орох гэж байна шүү дээ. Эд нарыг шууд бага дээр нь дарах хэрэгтэй. Бидэнд хоёр дахь төр хэрэггүй.

-Үүний цаана ямар хүмүүс байгаа юм бол олон хүний нэр дуулдаж байх юм?

-Энэ И.Мөнхсаруул З.Бат-Отгоны шавь гэсэн. П.Анужин нар нэг бүлэглэл гэж сонслоо. Цахим ертөнцөөр энэ тухай шуугиж байна. Тэр “Соён гэгээрүүлэх” сувгаар З.Бат-Отгон яриад байдаг. Энэ хүн санхүүгээ хаанаас босгож байна. Тэр их мөнгөөр хүмүүсийг элий балай болгох зүйл яриад суу ухаан л гээд явсан. Хатан суу ухаан гэж олон жилийн өмнөөс сонссон. Яагаад хатан суу ухаан гээд байв. Тэр нь энэ үйл явдлын гэрч болж байна. Нийгэмд хийх зүйл их байна шүү дээ. Гэтэл тэд ганц ч болсон гол горхи хамгаалав уу. Монгол нэг их олон лекц уншдаг хүнтэй болж.

“Scientology sekt” гэдэг бас ямар учиртай юм бэ?

-Мүүнийнхэн шиг бас л адилхан. Эрүүл амьдарна, эрүүл хооллоно гэж уриалдаг. Тэгээд үнэтэй хичээлүүд заана, татвар төлнө. Хэнд ч хэрэггүй үнэтэй ном бусдад зарж, шоу арга хэмжээнүүд зохион байгуулна. Холливудын одууд энэ урсгалд ороод зарим нь амьд сэрүүн байж хөрөнгөө өвлүүлэх гэрээслэлээ биччихсэн байдаг юм билээ. Ийм сүлжээнд орсон хүн зугтвал алуулдаг. Өөрийнхөө нөлөөг алдахгүйн тулд урвасан хүнээ алдаг.

-Олны дунд нэртэй хүмүүсийг бас нэр хүндийг нь гутаах гэсэн санаа агуулдаг хүмүүс бий шүү. Мэдээлэл баталгаатай юу?

-Эрүүл хоол, эрүүл амьдарна гээд сургалт зохиодог мөртлөө үхлийн дасгал хийлгэдэг гэж тэр П.Анужинг ярьдаг. Энэ хүн 2000 доллараар курс хичээл заадаг. Үүндээ баян, хөрөнгө чинээтэй нөлөө бүхий албан тушаалтнуудын эхнэрийг уруу татагддаг. Эхнэрээр нь дамжуулж гэр бүлд нь нөлөөлөх гэсэн санаа. Хэрэв тэнгэрээс тэр хүмүүс тодордог юм бол яагаад “Чи хатан болохгүй юм уу” гэж явдаг юм. Энэ нэр холбогдоод байгаа хүмүүс ч тайлбараа өгөх хэрэгтэй. Тагнуулынхан үүнийг анхааралдаа авах хэрэгтэй. Манайх шиг иргэд нь шийдвэр гаргаж чадахгүй, эрхгүй нийгэмд ийм зүйлс гаарахаас өөр аргагүй. Сайхан амьдруулах эрүүл хооллоно гэчихээд үхлийн дасгал заана гэхээр энэ чинь өөрөө залилан.

-Нөгөө талаар шашин шүтэх эрх үндсэн хуулиар нээлттэй гэсэн зүйлийг ярьдаг шүү дээ?

-Энэ чинь залилангийн хэрэг . Бүгд тэгш эрхтэй гэсэн атлаа Үндсэн хуулиа зөрчиж байна. Уучлаарай, бүгд тэгш эрхтэй. Хэн нэгэн тусгай гэсэн ойлголт байхгүй. Энэ бол Үндсэн хуулийн зарчмыг зөрчиж буй хэрэг.

-Хаанаар Г.Батхүү тодорсон л гэх юм?

-Би ийм мэдээлэл сонслоо. Г.Батхүү санхүүжүүлсэн юм уу. Эсвэл хаан болно гээд их мөнгө өгчихсөн юм уу. Төрийн түшээ байж өөрийгөө доог болгох ямар хэрэгтэй юм. Мэдэгдэл хийгээд тайлбар өгөхийг шаардаж байна. Хэрэв энэ нь үнэн бол УИХ-ын гишүүнээс нь эргүүлэн татах хэрэгтэй. Энэ хүнийг өнөөдөр ямар нэгэн тайлбар хийх болов уу гэсэн чинь хийсэнгүй. Би гайхаж байна. Эсвэл энэ хүний нэрийг барьж золиос болгоод байгаа юм уу. Ерөнхийлөгчийн санаачилсан иргэдийн санаа бодол дээр нь тулгуурлаж шийдвэр гаргах хуулийг нь хурдан батлахгүй бол парламант өөрөө мөхнө. Манай парламент хэврэг шүү дээ. Нийгэмдээ хүлээн зөвшөөрөгдөхөө байсан.

Д.Маргад

Нийгмийн
эрүүл мэндийн хүрээлэнгээс цуврал лекц зохион байгуулж буй. Өнгөрсөн долоо
хоногийн онцолсон сэдэв нь цус ойртолт байлаа. Цус ойртолтын хамгийн сүүлийн
үеийн мэдээллийг анагаах ухааны доктор, хүний их эмч Ц.Энхмаа өгсөн юм.
Монголчууд өмнө нь ургийн бичиг хөтөлж цус ойртолтоос сэргийлж байж. Малаа
дагаж нүүдэллэж, оторлож явдаг ахуй нь ч цус ойртолтын аюулаас холдуулж байсан
гэж Ц.Энхмаа доктор ярилаа. Урьд цагт отор нүүдэл хийж явдаг залуус өөр аймгийн
бүсгүйчүүдтэй танилцаж гэр бүл болох явдал их байсан аж. Засаг захиргааны
нэгжийн хувьд өнөөдрийнх шиг хэтэрхий жижиг олон аймаг биш дөрвөн аймгийн
тогтолцоотой байсан нь эерэг нөлөө үзүүлж байж. Гэвч 1925 онд Засгийн газрын
нууц тогтоол гарч, монгол хүн угийн бичгээ хөтөлж овгоо хэрэглэхийг хаажээ. Энэ
талаар Ц.Энхмаа “Ямар учиртайгаар тийм шийд гарсныг мэдэхгүй. Эрдэмтэн
судлаачийн хувьд ухаад бодохоор эртэй, бяртай хэдэн монголыг цус ойртуулах,
хүчийг нь сулруулах харь гүрний бодлогын нэг илрэл юм болов уу гэж хардаг”
хэмээн ярьсан юм. Ингээд монголчуудын цус ойртолтоос хамгаалах ухаан гээгдэж
эхэлжээ.

Монголчууд
аав, ээжийн удмаас есөн үеэс дотогш хүнтэй гэрлэхийг хориглосоор ирсэн нь
шинжлэх ухааны үндэстэй байж. Хүн 32040 генийнхээ 16020 буюу 50 хувийг
ааваасаа, үлдсэнийг нь ээжээсээ авдаг аж. Өвөө, эмээгийн хувьд энэ хамаарал
хоёр дахин багасна. Тодруулж хэлбэл 8010 генээ өвөөгөөсөө авдаг байна. Үлдсэн
8010 нь эмээгийнх. Энэ мэтээр хамаарал нь багассанаар 10 дахь үедээ бараг хамааралгүй
болж харь элгийн хүнийх шиг болдог юм байна. Генийн сангийн тодорхой хувиар
ижил хүмүүс хоорондоо гэр бүл болох нь гажиг төрөлтөөс эхлээд олон үр дагавар
авчирдаг гэнэ. Цус ойртолтыг шууд болон алсуур гэж хоёр ангилдаг байна. Цусан
төрлийн улс шууд цус ойртолт болдог бол нэг нутаг усныхан хоорондоо гэрлэх нь
алсуур цус ойртолт болдог аж. Монголчуудын цус ойртолтыг судлаад үзэхээр нийт
цус ойртолтын 97.24 хувийг шууд цус ойртолтын хэлбэр эзэлж байгаа юм байна.
2.74 хувь нь алсуур цус ойртолт гэсэн судалгааны дүн гарчээ.

НЭМХ-ийн
судлаачид цус ойртолтыг аймаг бүрээр гаргажээ. Цус ойртолтгүй аймаг гэж алга.
Гэхдээ алслагдсан, хүн ам цөөхөн газруудад цус ойртолтын тохиолдол өндөр
байгааг тэдний гаргасан статистикаас харж болохоор байв. Монголчууд өнөөдөр
өөрсдөөсөө дээш гурав дахь үеэ мэдэхгүй байгаа нь гашуун нь ч гэлээ үнэн гэж
судлаачид хэлж байна. Элэнцийн түвшнээс хуланц өвөг эмгийн түвшний хоорондох үр
удам өөр зуураа гэрлэх үзэгдэл түгээмэл ажиглагдаж байгаа аж. Тэр дундаа
хуланцын түвшний үр удмууд олноороо гэрлэх болж. Монголчууд гурав дахь үеэ
элэнц, дөрөв дэх үеэ хуланц хэмээн нэрийддэг. Тэгэхээр гурваас дөрөв дэх үеийн
ах дүү нар гэрлэхэд илэрдэг түвшний цус ойртолт манайд давамгайлж байгаа гэсэн
үг. Залуус “Чи бид хоёр цусан холбоогүй” гэсэн ерөнхий таамгаар гэрлэж байгаа
гэж судлаачид сануулж байна.

Гэрлэлтийн
бүтэц цус ойртолтод нөлөөлж байгаа гэнэ. Хөдөөгийн багийн хүн амын нийт
гэрлэлтийг судалж үзжээ. 85.4 хувь нь тухайн багийн уугуул хүмүүс хоорондоо
гэрлэж байгаа гэнэ. Нэг сумын уугуул хүмүүс хоорондоо гэрлэх нь мөн өндөр
хувьтай байна. Сумын нийт гэрлэлтийн 73 хувийг нэг сумын гэр бүлүүд эзэлж
байна. Нэг аймгийнхан ч хоорондоо гэрлэх нь ихэсчээ. Аймгийн хэмжээний
гэрлэлтийн хувийг тандаад үзэхэд 86.1 хувь нь нэг аймгийнхан гэр бүл болж байж.
Энгийнээр хэлбэл өөр баг, өөр сум, өөр аймгаас гэр бүл болох явдал маш цөөхөн
хувьтай гарч байгаа аж.

Цус ойртолтын тод хэлбэр нь
аминч үзэл

Цус
ойртолт ямар хор уршигтайг хүний генетикийн шинжлэх ухаан аль хэдийнэ
тогтоожээ. Цус ойртолтын хэд хэдэн шинж тэмдгийг Ц.Энхмаа доктор нэрлэлээ. Оюун
ухаан сэтгэхүйн чадавхийн түвшин буурах, оюуны төрөлхийн болон гүнзгий
хомсдолтой төрөх хүүхдийн тоо өсөх нь цус ойртолттой холбоотой юм байна. Мөн
дархлаа буурах, аминчхан бодолтой хүмүүсийн тоо өсөх нь ч цус ойртолтын тод
хэлбэр гэнэ. Бие бялдрын өсөлт давжаарах ч цус ойртолттой шууд хамааралтай аж.
Ц.Энхмаа доктор цус ойртолтын жишээ зургуудыг сонирхуулав. Шүд нь давхарлаж
ургасан хүүхэд, хөгшин хүний төрхтэй ураг, хэл нь салаалсан хүн гээд нүд
хальтрам өчнөөн зураг байна. Цагаан сормуус, үстэй альбиносууд ч цус ойртолтын
үр дагавар юм байна. Цус ойртолтоос болж хаан угсаа мөхсөн жишээг ч тэрээр
ярьсан юм. Испанийн Хабсбургийн хаан угсаа мөхсөн шалтгааныг Сантъяго хотын их
сургуулийн эрдэмтэд судалж үр дүнгээ шинжлэх ухааны томоохон сэтгүүлд гаргажээ.
Хабсбургийн хаан угсааны нэгэн үеийн түүхийг харуулсан кино ч байдаг. “Хатан
хаан Си Си” гэхээр уншигчид андахгүй. Хабсбургийнхан 1500-1700-гаад он хүртэл
200 гаруй жил хаан төр барьсан хүчирхэг угсаа аж. Энэ хаан угсааны мөхөлд цус
ойртолт нөлөөлсөн эсэхийг эрдэмтэд судлаад тийм гэсэн дүгнэлтэд хүрчээ.
Хабсбургийн угсааныхны хувьд дандаа ойр төрлийнхөн хоорондоо гэрлэдэг байж.
Филипп I гэдэг хаанаас Хабсбургийн хаан угсаа эхэлжээ. Хамгийн сүүлчийн хаан нь
Чарльз II аж. Энэ хооронд 11 цус ойртсон гэрлэлтийг судлаачид илрүүлжээ. Найм
нь дандаа үеэлүүдийн гэрлэлт байсан гэнэ. Чарльз II хүртэл цус ойртолтын
коэффициент арав дахин өссөн гэсэн тооцоо гарчээ. Сүүлийн хаан Чарльз II 39
насандаа өөд болсон юм байна. Үр хүүхэдгүй, удамшлын хоёр төрлийн эмгэгээр
тарчилж байсан, данхар толгойт гэсэн хочтой энэ хаан цус ойртолтын жинхэнэ
золиос болсон гэж судлаачид дүгнэжээ.

Цус ойртолтоос үүдсэн
гажгийн хэлбэр улам хүндэрч эхэлжээ

Эрүүл
мэндийн сайдын 2005 оны 77 тоот тушаалаар ЭНЭШТ-ийн дэргэд төрөлхийн согог
гажигтай хүүхдийг бүртгэдэг болжээ. Улсын хэмжээнд бүртгэж эхэлсэн гэсэн үг.
Төрөлхийн гажиг, согогтой хүүхдүүдийг бүртгэдэг хүмүүс улсын хэмжээнд ямар
гажиг согогтой хүүхдүүд төрж байгаа судлаад бүртгэчихэж. Зүрхний гажигтай,
уруул сэтэрхий, уруул, тагнай хоёулаа сэтэрхий, зөөлөн тагнай, хүүхэн хэл
сэтэрхий, зөөлөн тагнайгүй, өтгөний сүв битүү, хэвлийн урд талын хана
хөгжөөгүй, тархи устай, нугас эвэрхий, олон эрхтэн тогтолцооны гажиг хавсарсан
хэлбэрээр гэсэн арван төрлийн гажиг бүртгэгджээ. 2005-2009 оны эхний зургаан
сарын байдлаар гэхэд л улсын хэмжээнд 689 хүүхэд гажигтай төрсөн байна. Гэхдээ
ихэнх аймгийн мэдээлэл бүрэн бус байж. Тэгэхээр үүнээс олон гажигтай хүүхэд
төрсөн гэсэн үг. Төрөлхийн согог гажигтай хүүхэд төрөөгүй аймаг байхгүйг
судлаачдын гаргасан тооноос харж болохоор байв. “Хоёр, гурван аймагт л согог
гажиг илрээд бусдад нь хоосон бол агаарын бохирдол, химийн бодис, хүнсний
аюулгүй байдал гэх мэт тохиолдлын шинж чанартай байхыг үгүйсгэхгүй. Гэтэл бүх аймагт
илэрч байгаа нь айхтар дэвсгэр хүчин зүйл байгаа хэрэг” гэж Ц.Энхмаа доктор
ярилаа.

Судлаачид
цус ойртолтыг уртраг, өргөргөөр нь судлаад гаргаад ирж. Өргөргийн дагуу
Хөвсгөлөөс Өмнөговь руу урагшаа явах чиглэлд цус ойртолт нэмэгдэж байжээ. Согог
гажигтай хүүхдийн тоо ч үүнийг дагаад өсч байгааг судалгаагаар тогтоожээ. “Хүн
амыг цус ойртолтоос гаргах, хамгаалах арга хэмжээг яаралтай авч хэрэгжүүлэхгүй
бол согог гажигтай төрж буй хүүхдийн тоог цөөрүүлнэ гэж зүүдлээд ч хэрэггүй
болсон” хэмээн Ц.Энхмаа доктор онцолж байв.

Сүүлийн
үед илэрч байгаа гажгийн хэлбэр хүнд болж байгаа аж. Наад захын жишээ гэхэд л
улаан хоолой, цагаан хоолой хоёр нь нийлсэн хүүхэд төржээ. Уруул сэтэрхий,
тагнай цоорхойг мэс заслаар аргалж болох ч энэ тохиолдолд яаж ч болохгүй гэнэ.
Нүдний төрөл бүрийн хүнд гажигтай хүүхдүүд олноор төрөх болжээ. Хоёр нүдний
алим нь төрөлхийн жижигхэн, нүднийх нь алим дотор хальс бий болсон хүүхдүүд ч
олноор төрж байгаа гэнэ. Ямартай ч төрөлхийн согог гажигтай төрж буй хүүхдийн
тоо цус ойртолттой шууд шугаман хамааралтай өсч байгааг судлаачдын гаргасан
дүгнэлтээс харж болохоор байна.

Цус ойртолттой шууд
хамааралтай өсч буй өвчний 13 бүлэг бий

Монгол Улс
хүн амынхаа өвчлөл нас баралтыг 1996 оноос өвчний олон улсын аравдугаар
ангиллын статистик руу оруулжээ. Өвчлөлөө үүний дагуу бүртгэдэг болсон гэсэн
үг. Энэ статистикаар бол бүх өвчлөлийг 19 том бүлэгт хуваадаг байна. Цусны
эргэлтийн тогтолцооны өвчин гэхэд л дотроо даралт ихсэх, судас хатуурах гээд
задраад явчихдаг аж. Энэ өвчнүүдийг арван жилийн хугацаанд судлаад үзэхэд нийт
аймаг, суманд ялгаагүй шахуу жигд тархсан байж. Эндээс хүн амын өвчлөлд сүүдэр
шиг мөнхөд дагаж явдаг суурь шалтгаан үүссэнийг харж болно гэж судлаачид онцолж
байна. Сүүдэр шиг дагаж яваа шалтгаан нь тэднийхээр цус ойртолт аж. 95 хувиас
дээш түвшинд цус ойртолт, хүн амын нийт өвчлөл хоёр шууд хамааралтай байна
гэсэн цочирдмоор дүгнэлт гарчээ. Цус ойртолттой шууд хамааралтай өсч байгаа
өвчний бүлэг гэхэд л 13 байна.

Цус
ойртолтоос сэргийлэхийн тулд угийн бичгийг зөв хөтлүүлж заншуулах, засаг
захиргааны хэт жижиглэн хуваасан тогтолцоог шинэчлэн томсгох, нягтрал сийрэг
сум багад анхаарах зэрэг зөвлөмжийг НЭМХ-гийн судлаачид гаргажээ.

Ц.Баасансүрэн