АНУ-ын Ерөнхийлөгч
Б.Обама Украины батлан хамгаалахын салбарт 5 сая ам.долларын нэмэлт тусламж үзүүлэхээр боллоо.
Энэ мөнгөөр юуны түрүүн Украины батлан хамгаалах салбарын боловсон хүчинг
бэлтгэх, зэвсэг, байлдааны тоног төхөөрөмж худалдан авахад зарцуулах юм байна.
АНУ-ын Ерөнхийлөгч уг тусламжийг даруйхан олгохыг Төрийн нарийн бичгийн дарга
Ж.Керрид үүрэг болгожээ.
Ю.Дэлгэр
Твиттерт хүмүүс хамаа намаагүй
бичих юм аа. Интернэт
л байвал хэн
ч хаанаас ийшээ
орж, юу ч гэж
бурж болдог болчихжээ. Гэхдээ
УИХ-ын гишүүд, сайд,
дарга нар гээд төрийн
албан тушаалтнууд голдуу зочилж байгаа
харагддаг. Тэднийг ажиглахад твиттерт
орохоороо ихэд гайхуулсан шинжтэй,
тун сэтгэл ханамжтай байдаг
бололтой. Тэгвэл хэвлэл мэдээллийнхэн
твиттерийг манай салбарын траншей
гэж үздэг. Траншейнд ядарч,
зүдэрсэн, нэр нүүрээ барсан,
элдвийн юмнууд ордгийг бүгд
мэднэ. Тиймээс твиттерийг болж
бүтэхгүй байдлаараа нийгмээс гадуурхагдсан, доод давхаргынхны орогнол
болсон харанхуй нүхтэй зүйрлэж хэвлэлд
хэдэнтээ бичсэн байхыг нь
хүртэл уншиж л байлаа.
Тэгж бичсэн адилтгал бараг
л үнэний ортой.
Харин твиттерийн энэ ертөнц рүү
манай улстөрчид, УИХ-ын гишүүд
орж, хөөрлөхөж байгаа нь гунигтай.
Үүнээс гадна тэд твиттерт
үзэл бодол, үйл хөдлөл,
орчин тойрныхоо тухай бичихдээ яг
өөрсдийнхөө толгойг ажиллуулж, хуруугаа
хөдөлгөдөг. Үг үсэг, найруулгын
алдааг нь тоочоод байвал
барахгүй. Харин тэдгээрийн бичсэн
зүйлсийн утга, агуулгыг харахад
ямар боловсролтой, ямаршуу янзын нөхөр
байгаа нь хэн хүнд
шууд харагдаж байдаг. Энд С.Бямбацогт гишүүний жиргээг жишээ татмаар
санагдлаа. Тэрбээр Лондон руу
хуралд оролцохоор мордохдоо бичсэн бололтой юм.
“Ботгондоо
үнсүүлээд
Бондгоруудаа
үнсээд
Буянт Ухаагаас мордлоо…” гэж жиргэжээ. Түүний
ингэж бичсэн нь үнэхээр
ёс зүйгүй харагдаад байна.
Шууд утгаар нь уншиж
ойлговол гишүүн өөрөө тэмээний
хүүхэд ч юм шиг.
Тэгсэн атлаа “Бондгоруудаа үнсээд”
гэхийг нь бодохоор өөрийнхөө
хүүхдүүдийг ч хэлээд байгаа
юм уу даа гэмээр.
Ер нь
үнсэлт гэдэг үг үйлдлээрээ
ч, бэлгэдлээрээ ч тэр хоёр
утгатай. Насаар дүү нь
ахмаддаа үнсүүлдэг. Нөгөө утга нь
хайр сэтгэлийн нандин холбоог илтгэнэ. Гэтэл
С.Бямбацогт гишүүний
“Ботгондоо үнсүүлээд” гэж бичсэнээр бол
мань эр тэмээний хүүхдээс
гадна ботгоны дүү гэж
бас харагдаж болохоор байна. Бүр тодруулбал,
ботгоноос залуу хэрнээ өөрөө
бондгоруудтай гэж ойлгогдоод байна.
Түүний бичсэнийг ингэж уншаад бодохоор
үр хүүхдүүдээ ботгоны дараа эрэмбэлсэн
гэж ойлгогдоно. С.Бямбацогтын “бондгорууд”
ботгоны дараа ордог юм
болов уу.
УИХ-ын гишүүн битгий
хэл жирийн иргэн түүнтэй
адил жиргэсэн бол хүүхдүүд нь гомдохоор шахуу
зүйл болжээ. Учир нь
тэд ботгоноос дорд үзэгдсэн юм
шиг бодогдохоор байна. Энэ бичлэг
бол УИХ-ын гишүүний
чадварыг харуулж байгаа энгийн
нэг илрэл. Эрхэм гишүүд
энэ мэт илүү долоон
юм бичиж саваагүйтэх явдал
улстөрчийнх нь хувьд эвгүй
байдалд оруулж ч мэдэх
юм.
М.МӨНХ
Өгөөдэй
хааны ордны туурь олдсон талаарх мэдээлэл сүүлийн үед хэвлэлээр цацагдсан. Уг олдворын талаар ШУА-ийн Археологийн хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажилтан, ХБНГУ-ын Воннын их сургуулийн докторант Л.Мөнхбаяртай ярилцлаа.
–Их
Монгол Улсын нийслэл Хар хорин хотын тухай олон нийт Юань улсын судар юм уу Европын жуулчдын тэмдэглэлээр төсөөлж ирсэн байгаа. Яг бодит судалгаа нь хэдийд яаж эхэлсэн юм бэ. Одоо Өгөөдэй хааны ордонтой холбогдох ямар мэдээлэл танд байна вэ?
-Хамгийн сүүлийн судалгаа гэвэл
доктор Д.Баяр, У.Эрдэнэбат, Т.Батбаяр нарын
судалгаа байна. Ер нь
Өгөөдэй хааны Хар хорин
хотын туурийг олох гэж
олон үеийн судлаачид эрж
хайсан байдаг л даа.
1368 оны
үеэс Хар хорин хотын
судалгааг ерөнхийдөө эхэлдэг. Хотыг хаана байсан,
яасан ийснийг сонирхсон хүмүүс
бол 1700-гаад оны үеэс
эхлээд судалж эхэлсэн байдаг.
Яг малтлага судалгааг Дэлхийн хоёрдугаар дайны
дараахан 1947, 1948 онд Монгол, Зөвлөлтийн
эрдэмтдийн хамтарсан баг анх хийсэн
байдаг юм. Тэнд хамгийн
өндөр байгууламж бол ерөөсөө хоёрхон
газарт олдсон. Нэг нь
одоогийн Мэлхий чулууны ард
байгаа өндөр хэсэг, нөгөө
нь хотын гудамж гэж
нэрлээд байгаа олон гудамжнууд
байгаа газар юм. Тэр
хоёр газарт манай улсын
талаас Пэрлээ, Доржсүрэн гэж
хоёр эрдэмтэн ажилласан байдаг. Тэд нар
Мэлхий чулууны ар талын
хэсэг газарт малтлага хийгээд
Өгөөдэй хааны Түмэн амгалант
ордон гэж түүхэнд тэмдэглэгдсэн
ордон мөн байна гэж
тогтоосон. Нөгөө 64 баганатай Түмэн амгалант гэдэг
ордон гэдэг чинь. Малтах
явцад хамгийн эхэнд дээд
талын хэсгээс нь их
хэмжээний буддын шашны холбогдолтой
олдворууд олдсон байдаг. Тиймээс
Пэрлээ гуай тухайн үедээ
энэ бол Эрдэнэ Зуу
хийдтэй холбоотой юм байна. Доор
нь Өгөөдэй хааны ордон
байж, дараа нь дээр
нь бүтээн байгуулсан Эрдэнэ
зуу хийдээс үлдсэн бурхны
шашны дурсгалууд юм байна гэж
үзсэн. Тэр үзэл баримтлал
үндсэндээ 2000-аад он хүртэл
үргэлжилсэн. Дээр нь Эрдэнэ
зуу байж, доор нь
хааны ордон байж гэсэн
төсөөлөл. 2000 он гарахад Монгол
Германы хамтарсан экспедиц тэр туурин дээр
малтлага хийсэн. Гэхдээ тэр
талбайг бүрэн хэмжээгээр малтаж
дуусгасан. Бүрэн хэмжээгээр малтаж
дуусгасан чинь ерөөсөө Эрдэнэ
зуу гэж хэлэхээргүй, ордон
гэж хэлээд байгаа байгууламжийн
шал хэсэг нь тэр
аяараа бурхад, суваргын зүйлс
байсан. Тэгэхээр нь хамтарсан судалгаа
учраас энэ юу байж
болох вэ гэж хоорондоо
ярилцаад бурхан шашны зүйлсэд
нь он цаг тогтоодог
шинжилгээ хийсэн. Шинжилгээний дүнд
XIII зууных болохыг тогтоосон. Тэр
нь тэгээд Өгөөдэй хааны
ордон биш болж таараад
байгаа юм. Үүнээс гадна,
2003 онд бас Эрдэнэ зуу
хийд дотор малтлага судалгаа
хийсэн. Тэр малтлагын нэг
сонин олдвор гэвэл, тэнд
цогчин дуганы суурь гэж
байгаа. Цогчин дуганы сууринаас
бичигт хөшөө олдсон. Тэр
бичээс нь Чингэс хаан
1220 онд энд нийслэл байгуулав
гэсэн утгатай бичээс байгаа
юм. Гэхдээ тэр бичээс
бол анх удаа олдож
байгаа юм биш л
дээ. 1899 онд ирсэн Радловын
экспедиц Хар хорины Эрдэнэ
зуу хийдээс анх тийм
бичээсүүдийг олсон байхгүй юу.
Тэр бичээсийг олоод судалсан чинь
анх Радловын үед олдсон хөшөөний
бичиг, 1952 онд Америкийн судлаач
Кливз гэдэг хүн судлаад
1346 онд бичигдсэн нэгэн сүмийн пайлуурын
хэсэг гэж тогтоосон тэр
зүйл байсан. Бичээсийг 1952 онд
Кливз уншихдаа хятад сурвалжаас уншсан
байдаг. Яг Эрдэнэ зуугийн
цогчин дуганаас олдсон бичээс нь
жинхэнэ археологийн баримт юм.
–Бичээс
нь ямар бичгээр байна вэ?
-Нэг талд нь хятадаар,
нөгөө талд нь монгол
бичгээр. Энэ бичгийг уншсан
судалгаа 1952 оноос хойш олон
бий. Хамгийн сүүлчийнх нь
2003 онд олж уншсан. Тэр бичээс юу
вэ гээд хөөгөөд үзэхээр
1436 онд бичсэн “Их асарт”
гэдэг сүмийн бичээс байгаа.
Тэгвэл тэр сүм нь
хаана байна гээд судалгаа
хийгээд үзэхээр дээр хэлсэн
барилга маань бүтэн сүм
болж таараад байгаа байхгүй
юу. Сүм
урд талдаа Мэлхий чулуутай.
Тэр мэлхий чулуун дээр
бас уг бичээс байсан
нь тодорхой болчихоод байгаа юм. Түүнээс
гадна яаж баталж байгаа
вэ гэхээр, 1984 онд манай Монголын
археологичид малтлага хийсэн. Малтлагын явцад
тэр газрын яг хажуухнаас
нь тэр бичээсийн зургаан
хувилбарыг олсон байдаг. Одоогийн
Мэлхийн чулуун дээрх нэг
том бичээс нь 1346 онд
бичигдсэн. Ингээд энд тэндээс
олдсон ийм бичээс олон
байгаа юм. Ингээд археологийн
баримтаар, бичгийн сурвалжаар хааны
ордон биш буддын шашны
сүм гэдэг нь тодорхой
болчихсон. “Их асарт” сүмийг
Юань улсын сударт тэмдэглэхдээ
эхний таван хаан Чингэс
хаан, Өгөөдэй, Гүег, Мөнх, Хубилай
нарт зориулсан гэж байдаг. Тэгээд
тэр нь сүм болох
нь тодорхой болоод ирэхээр урьд
нь хайж байсан Хар
хорины Түмэн амгалант ордон
хаана байна вэ гэдэг
асуудал гарч ирсэн. Тийм
болохоор Хар хоринд одоо
дахиад ордон гэж хэлж
болохоор тусгайлсан байгууламж байхгүй. Тэгвэл тэр ордон
хаана байна вэ гэдэг
дээр Монгол Германы хамтарсан
экспедиц дараагийн ямар дүгнэлтэд хүрсэн
бэ гэхээр, хамгийн өндөр
магадлалтай нь Эрдэнэ
зуу хийд гэж үзсэн.
Тэгээд гадна талынх нь
суваргатай хэсгийн доод талд
малтлага хийсэн.
–Сүүлийн
малтлага уу?
-Тийм. Хоёр гурван жилийн
өмнө малтсан. Тэр суварга чинь
өөрөө өндөр юман дээр
баригдсан байгаа байхгүй юу.
Тийм учраас доод талд
нь эртний байгууламж байж
магадгүй гэж үзээд сорилтын
малтлага хийж үзсэн. Тэгсэн
чинь бүр чулуугаар барьсан
эртний хэрэм байж таарсан.
Одоогийн судалгааны түвшинд Түмэн амгалант
ордон байх хамгийн өндөр
магадлалтай нь ерөөсөө л
Эрдэнэзуу хийдийн доор байх
магадлалтай юм гэсэн дүгнэлтэд
хүрчихээд байна.
–Туршилтын
малтлагаар ийм дүгнэлтэд хүрсэн бол дараагийн малтлагыг яаж хийх, тэндээс хааны ордонтой холбоотой яг ямар мэдээлэл олох төсөөлөл байгаа вэ?
-Дараагийн
алхам их сонин.
Эрдэнэ зуу, Орхоны хөндий
дэлхийн соёлын өвд бүртгэгдчихсэн.
Хоёрдугаарт Эрдэнэзуу 1500 оны үеийн хамаг
өв соёлыг хадгалж байдаг
газар. Тиймээс тэнд бид
дураараа малтлага хийх боломжгүй болж
байгаа байхгүй юу. Шууд
соёлын өвийн асуудал босч
ирж байна.
–Тэгэхээр
бүрэн хэмжээний малтлага судалгаа хийх бололцоогүй гэсэн үг үү?
-Ер нь хэцүү. Жишээ
нь, манай судлаачдын таамаглаж
байгаагаар тэр хэсэгт хэд
хэдэн газар байгаа л
даа. 1600-гаад оны үеийн
Эрдэнзуу хийдийн Гурван сүмийн
доор байна гэж үзэх
юм бол тэрийг нураахгүйгээр
яаж малтах вэ гэдэг
асуудал гарна.
–Цэвээндорж
докторын ярианаас бол суваргатай хэрмийн дотор талд малтлага хийх бололцоотой гэж ойлгогдож байгаа?
-Төлөвлөж байгаа юм бол
бид геомагнитикийн судалгаа хэрэглэж болно гэж үзэж
байгаа. Тэр нь доошоо
соронзон орныг судалдаг. Хэрвээ
доор нь байшин барилга
байх юм бол өдөөгдөөд
мэдээллийг дамжуулдаг багаж байдаг юм.
Соронзон хайгуулын багаж. Одоогоор тэгж
л үзэх боломжтой.
–Дэлхийн
соёлын өв
хэмээх статус нь хожим илэрсэн юм уу илрэх өвийг судлахад хаалт саад болох үндэслэл нь яг юу байдаг юм бэ. Жишээ нь, ямар агуулгатай эрх зүйн бичиг баримт саад болдог юм бол?
-Саяхан Орхоны хөндий дээр
нэг соёлын өвийн арван
жилийн ой боллоо. Тэгэхэд
яг энэ асуудал хөндөгдсөн.
ЮНЕСКО-гийн Японыг төлөөлдөг
хүн тэнд оролцсон. ЮНЕСКО-гийн хамгийн гол
зарчим нь, Эрдэнэзуу хийдийг
яг байгаагаар нь хадгалж хамгаалж,
яг хуучин байдлаар нь
хадгалах ёстой гэдэгт байгаа
юм. Хэрвээ ямар нэгэн
өөрчлөлт, ямар нэг юм
хийнэ гэх юм бол
дэлхийн өвөөс хасах ч
юм уу тиймэрхүү асуудал
хөндөгддөг гэж байна лээ.
–Гэхдээ
орчин тойронд нь судалгаа хийх хориотой гэсэн үг биш байх л даа. Шинжлэх ухааны судалгааны өчнөөн арга байгаа шүү дээ. Иймэрхүү тохиолдолд ЮНЕСКО-гоос зөвшөөрөл хүсдэг үү?
-Тийм. Жишээ нь, Эрдэнзуу дотор цогчин дуганыг
дахин судлах хэрэгтэй боллоо
гэхэд Дэлхийн өвийн хороо
манайх бүртгэж байх үед
энэ цогчин дугана гэж
байгаагүй гэдэг асуудал тавиад,
сүүлд мэдэгдсэн байлаа ч та
нар цогчин дуганыг яг
хуучин байдлаар нь сэргээж чадах
уу, ямар судалгаа байна
гэдэг асуудлууд тулгардаг. Үүнтэй адилхан асуудал
археологийн судалгааг тэр дотор хийхэд
ч тулгарна. Гэхдээ
“энд малтлага хийж болохгүй ээ”
гээд онцгойлоод хориглосон зүйл бол байхгүй
л дээ.
–Яг
ийм асуудал дээр зөвшөөрөл авахын тулд хэнд хандах ёстой вэ?
-ЮНЕСКО-гийн Үндэсний комисст
хандана. Тэд цааш нь
хүсэлт тавих байдлаар явах
байх л даа.
–Эрдэнэзуу
доор бол эртний байгууламж байгаа нь баттай юм байна тийм ээ?
-Байгаа.
–Хожмын
үеийн судалгаанд өмнөх үеийн ямар нэгэн бичиг баримт нөлөөлөх нь хамгийн том асуудал байх нь ээ. Жишээ нь, Өгөөдэй хааны Түмэн амгалант ордны судалгаан дээр?
-Ерөөсөө л энэ. Тийм
учраас бид цаашид хааны
ордон чинь яг энэ
мөн шүү гэдгийг баталчих
тийм баримт гаргаж тавих
шаардлагатай болох байх.
–Эртний
хаадын ордны бүтэц, зохион байгуулалт ямар байсан талаар баримтууд хэр байдаг вэ. Хэрвээ байдаг бол одоогийн судалгаанд чиг баримжаа болно биз дээ?
-Ер нь байгаа. Юань
улсыг байгуулж байсан үеийн хааны
ордны стандарт байдаг. Судалгааны хүрээнд
бол ерөнхийдөө тэрний дагуу л
явна.
Н.ПАГМА
Монос
группийн ерөнхийлөгч Л.Хүрэлбаатартай уулзаж хорт хавдрын эсрэг Элиппин хэмээх шинэ эм бүтээсэн талаар нь тодрууллаа. Тэрбээр
мөн Монголын эм үйлдвэрлэгчдийн холбоог тэргүүлдэг билээ. Улаанбаатар хотноо саяхан болсон Монгол-Америкийн хавдрын эмч судлаачдын олон улсын хурлын үеэр Монос группийн Эм судлалын хүрээлэнгээс хорт хавдрын эсрэг үйлдэлтэй шинэ
эмийн судалгааны дүнг хэлэлцүүлсэн нь эрдэмтдийн сонирхлыг ихэд татсан талаар мэдээлэгдсэн юм.
–Хавдрын эм
хийхэд урт хугацаа зарцуулах юм аа. Арваад жилийн өмнө л та хорт хавдрын эсрэг эм хийж байгаа гэж ярьж байсан санагдана?
-Ер нь 1996 онд эхэлсэн
юм. Энэ ажилд ганц Монгол
биш Япон, Хятадын эрдэмтэд
оролцож байгаа. Японы Акияама хотын их
сургуулийн Хаяаши гэж доктор
байгаа. Далианы их сургуулийн
Зан, Шанхайн их сургуулийн
Ли гэж байгаа. Тэгээд
манай Моносын эрдэмтэд, Биотехнологийн
хүрээлэнгийн эрдэмтэд зэрэг олон эрдэмтдийн
хамтын хөдөлмөрөөр бүтэж байгаа.
–Хавдрын
эсрэг эмийг үхрийн элэгнээс гаргаж авдаг гэсэн үү. Үхэр ямар ид шидтэй юм бэ. Идэж уудаг юмтай нь холбоотой юм уу?
-Үхрийн элгийг биотехнологийн аргаар
боловсруулж байгаа юм. Өөрөөр
хэлбэл үхэр нядлахад үхрийн
элэгний эд эс амьдаараа
халуунаараа байдаг. Яг тэр
үед хавдар үүсгэгч бодисоор
өндөр тунгаар нөлөөлөхөөр амьд
эсүүд хавдрын эсрэг хариу урвал үзүүлдэг.
Тэр бодисуудыг нь биотехнологийн аргаар
ялгаж авдаг. Нарийн технологитой эд л дээ.
–Хавдрын
эсрэг үйлчлэлтэй
бусад эмүүд байдаг байх. Монголчуудын бүтээсэн энэ эмийг дэлхий хүлээн зөвшөөрөх болов уу?
-Нэгдүгээрт
ганц Монголын биш олон улсын
эрдэмтдийн баг ажиллаж байгаа.
Японд, Хятад, Монгол, Америкт
болсон олон улсын хурлуудад
танилцуулаад илтгэл тавиад яваа. Тодорхой
хэмжээгээр хүлээн зөвшөөрөгдөж яваа
л даа.
–Элэгний
С вирусийн эсрэг эм гэхэд л маш үнэтэй. АНУ-д 84 мянган доллараар зарагдаж байгаа юм билээ. Элэгний хавдрын эм ямар үнэтэй байдаг вэ. Танай шинэ эм зах зээлд ямар үнэтэй гарах бол?
-Бид арай өөр аргаар
гаргаж авч байгаа шүү
дээ. Хэрэв энэ арга
бүтвэл боломжийн эм гарч магадгүй.
Үнэ өртөг нь бас мэдээж хямд
гарахгүй. Технологи нь нарийн, олон
жилийн судалгаа хийж байгаа. Гэхдээ
Европын эмүүдтэй харьцуулахад хамаагүй хямд гарах байх
гэж бодож байна.
–Энэ
эм хэзээ туршилтын хугацаа нь дуусч, хүлээн зөвшөөрөгдөж, зах зээлд гарах бол?
-1996 оноос
эхлээд амьтан дээр туршилтууд
хийсэн. Дараа нь 2011-2012 онд
эсийн туршилтууд явсан. Одоо хүн
дээрх туршилтууд явж байна. Хүн
дээр бас дөрвөөс таван
жил туршигдах байх.
–Олон
улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн эмүүд байхад монголчууд эм гаргах шаардлага байна уу гэж асуух хүн байна?
-Одоо байгаа эмүүд дандаа
хими заслын эмүүд. Химийн
хүчтэй тариагаар хорт хавдрын эсүүдийг
үхүүлж байна л даа.
Тэрнийхээ хажуугаар эрүүл эд эсийг
үхүүлээд байгаа юм. Туяа
эмчилгээний үед цацраг туяагаар
хорт хавдартай хүмүүсийг эмчлэхэд дархлааны эсүүд нь унаад
байдаг. Тэгээд хүний үс
нь унадаг, турдаг. Одоо
орж ирж байгаа
С вирусийн эсрэг
эмийг интерферонтой тарихад хүн бас
их ядардаг. Эм
болгон өөрийн давуу сул
талтай. Бидний гаргаж авч
байгаа эм цэвэр амьтны
гаралтай, органик бүтээгдэхүүн
болохоор гаж нөлөө багатай.
–Монголчуудын уламжлалт
анагаах ухаанд элэгний хавдрыг анагаах хавдрын эсрэг нөлөөлсөн түүх байдаг уу?
-Бий. Хорт хавдар шинэ
өвчин биш шүү дээ.
Хорт хавдрын эсрэг олон
бэлдмэлүүд хэрэглэж байсан. Ялангуяа эртний
үрлүүд, жорууд байна. Бидний
хийж байгаа эм ч
уламжлалт анагаах ухаанаас гаралтай. Тийм учраас
боломжийн эм гарчих болов
уу.
–Энэ
бүхэн юунаас эхэлсэн бэ. Хавдрын эсрэг эм гаргах санаа мэргэжлийн хүний амбицаас эхлэлтэй юу. Юу танд сэдэл төрүүлэв?
-Дээр үед алоэ гэж
зуун настын тариа байсан.
Зуун наст халуун газар
наранд ургадаг ургамал. Түүнийг
таслаад, хар цаасанд ороогоод,
хөргөгчинд хийчихэж байгаа юм. Харин
зуун наст зузаан махлаг
ургамал шүү дээ. Бусад
навчийг таслаад хөргөгчинд
хийвэл дороо үхчихнэ. Зуун
наст нэлээд хонодог. Тэр
хооронд үхэхгүйн тулд тэр ургамал
өөртөө байгаа хүчээ дайчилдаг
шиг байгаа юм. Түүн
дээр нь үндэслээд алоэгийн
тариа гаргаж авч. Манай
ахмад үеийнхэн мэдэж байгаа. Дөчөөс
дээш насныхан бараг бүгдээрээ тариулж
үзсэн. Үнэхээр
ядаргааны үед сайн, дархлааг
сэргээж өгдөг. Нэгдүгээрт тэрнээс
санаа авсан. Бидний санаа
зуун наст шиг ургамал
биш гэхдээ зуун наст
махлаг ургамал. Үхрийн элэг бол
зузаан махлаг. Амьтныг нядалсны
дараа хурдан үхдэггүй. Элэг
нь халуунаараа байж байдаг. Тэр
үед нь л бид
хавдар үүсгэдэг бодисоор нөлөөлөөд, хавдрын эсрэг үйлдэл
элэгний эд эсүүд дээр
бий болгож байгаа гэж
ойлгож болно.
–Бусад
оронд амьтны гаралтай түүхий эдээс хавдрын эсрэг эм гаргаж авсан туршлага байгаа юу?
-За даа ер нь
миний хувьд тийм тохиолдол
мэдэхгүй. Тэгээд яахав ийм
санаа гаргасан. Тэрнийг маань Японы
Хаяаши гэж эрдэмтэн үнэлсэн
юм. Японы эрдэмтэн
маань Хятадад ЖАЙКА-гийн
төслөөр ажиллаж байхдаа төслийн
мөнгөөр миний нэлээд олон
туршилт судалгааг хийж өгсөн. Энд асар
их мөнгө зардаг. Манай
компани гэхэд л 18 жилд 8-9 тэрбум
төгрөг зарцууллаа.
–Энэ
арга чиглэлийн бусад эрдэмтдийн сонирхлыг татаж байгаа байх даа?
-Энэ тухай ярихад хоёр
хуваагддаг л даа. Үнэхээр
тийм үйлдэл байж болно
гэдэг. Нөгөө
хэсэг эрдэмтэд нь “Ийм байх
учиргүй” гээд байдаг. Гэхдээ
бид саяын
Монгол, Америкийн хавдар судлаачдын олон
улсын хурал дээр илтгэл
тавьсан. Яах аргагүй эсийн
өсгөвөр дээр орчин үеийн
технологиор хийсэн судалгаагаар хорт
хавдрын эсийг зогсоож байна
гэдэг нь нотлогдсон. Энэ
бол бидний олон жилийн
хөдөлмөрийн үр дүн.
–Эсийн
шинжилгээний хариу үр дүнтэй гарчээ. Хүн дээр туршихад яах бол?
-Хүн дээр туршихад гаж
нөлөө үзүүлэх болов уу
гэдэг учраас л бид
олон жил амьтан дээр
туршилт хийсэн л дээ. Амьтан
дээрх туршилтын үр дүн сайн
гарсан.
–Хорт
хавдрын эцсийн шатанд байгаа хүмүүс дээр туршиж байна гэх юм. Эхний шатандаа яваа хүмүүс дээр туршиж үзээгүй юм уу?
-Мэдээж хорт хавдрын эхний шатандаа эмчилгээний
үр нөлөө өндөр байна.
Гэхдээ бидэнд хавдрын гурав,
дөрөвдүгээр шатанд орчихсон өөрөөр
хэлбэл европ эмнэлгээр явлаа,
монгол эмнэлгээр явлаа, найдвар алга
гэсэн хүмүүс байдаг. Тийм
улсууд дээр туршихыг бидэнд
зөвшөөрч байгаа учраас клиник туршилтын дүн
эерэгээр гарах хэцүү л
дээ. Өөрөөр хэлбэл шинэ эм учраас
алдах юм байхгүй болчихсон
хүмүүст өгөх зөвшөөрөл өгч
байгаа юм. Эхний
шатанд байгаа хүмүүс дээр
туршихыг зөвшөөрөхгүй байгаа. Монголд
хорт хавдрын, хүчтэй үйлчилдэг эм
туршиж байсан тохиолдол байхгүй
учраас болгоомжлол байна.
Тэрийг нь бид үгүйсгэж
чадахгүй.
–Та
эм үйлдвэрлэгчдийн холбоог тэргүүлдэг. Гэтэл фенобарбитал эм тасарчихаад эцэг эхчүүд гадаадад захиалахдаа тулаад байгаа гэх юм. ЭМЯ-наас эмийн бүртгэлд бүртгэгдээгүй эмийг үйлдвэрлэхийг хориглосон учраас олон эмийн үйлдвэрлэл зогссон гээд байгаа. Ер
нь хэр олон эм бүртгэлд хамрагдах болоод байна?
-Эмийн бүртгэлд
бүртгэгдэх шаардлагатай давхардсан тоогоор 2500 нэрийн эм байгаа.
Аспиринийг 14 эмийн үйлдвэр үйлдвэрлэдэг
бол 14 удаа бүртгүүлэх ёстой.
Сүүлийн хоёр жилд Эмийн
зөвлөлөөр 50 эм хэлэлцэж бүртгэгдсэн. Энэ хурдаар бүртгэвэл
зуун жил болно гэсэн
үг. Гэхдээ
ЭМЯ анхаарч байгаа. Өмнө
нь улиралд нэг удаа
хуралддаг байсан бол одоо
хоёр сард нэг хийж
байна. Бас дэмжиж л
байна, болох байлгүй дээ.
–Фенобарбитал
сэтгэц нөлөөт хүнд эм гэж зарим нь яриад байна. Тэгсэн мөртлөө нялх хүүхдүүдэд бичиж өгөөд байдаг болж байгаа юм уу?
-Мансууруулах
эмийн хууль буюу морфины
хууль нөгөөдөх нь Сэтгэц нөлөөт
эмийн хууль гэж хоёр
өөр хууль байдаг. Гэтэл
манайхан их л цөөхөн
хууль батлах гэсэн юм
байлгүй нэгтгэчихсэн. Тэр хуулийн дагуу
сэтгэц нөлөөт эм гэдэгт
фенобарбитал орчихсон юм. Гэтэл муулах
гэсэн хүн болохоор
мансууруулах нөлөөт эм, хортой
хүчтэй гээд байдаг. Сэтгэц
нөлөөт эм гэхээр ард
түмэн буруу ойлгоод байгаа.
Яг орчуулбал сэтгэл засах, сэтгэл
тэжээх гэсэн утгатай үгийг
манайхан сэтгэц
нөлөөт эм гэж буруу
орчуулчихсан юм. Люминал, фенобарбитал
гэдэг эмийг настайчууд бүгдээрээ уугаад үзчихсэн. Настай хүмүүс нойр
хүрэхгүй болохоороо уудаг. Хамгийн гаж
нөлөө багатай гэдэг утгаараа
тархины даралттай хүүхдүүдэд энэ
эмийг өгч байгаа шүү
дээ.
Б.ЯНЖМАА
Замын ажлыг эхлүүлэхдээ эхлээд түр зам гаргах учиртай. Тэгээд түр замаа арчилж, байнгын усалгаатай байлгадаг. Гэтэл уг замд ер тийм юм алга. “Энэ олон замын чинь хаагуур явдаг билээ” хэмээн дуулдагтай адил юм болж байна. Айдасын даваа уруудаад Түргэний голын хөндий рүү ороод иртэл тоос шороо тэнгэрт тултал бужигнаж, машин тэргүүд уулын орой, бэл, голын сав, хөндий, жалга гээд хаа сайгүй сүлжилдэнэ. Энэ хөндий өгөөж ихтэй, сайхан нутаг. Айлууд суурьшиж, хотлоороо намарждаг хангай. Гэтэл тоос шороо боссоноос зарим айлууд нь нүүгээд явчихаж. Түр замаар нь явахаар үнс гэмээр саарал, нарийн ширхэгтэй тоос битүү бүрхээд авчихна. Машины шил, цонх бүхэлдээ тоосонд дарагдаад арга буюу их гэрлээ асааж, аваарын гэрлээ анивчуулахад хүргэнэ. Сул шороо машины дугуйгаар хуйлран боссоор салхинд туугдан ойр хавийг бүхэлд нь сааралтуулах аж. Иргэд тоостой замаас зайлаад машинтайгаа бусад газраар явж байгаа нь хөндийг талхалжээ. Намрын налгар сайхан төрх, шаргал өнгийг эндээс олно гэж байхгүй. Байгаль ингэж өнгөө гээсэн байна. Түргэний гол бүгээнтээд, ийм эрт татраа юу гэмээр. Түр замаар явсаар “Бяцхан хөндлөн” амралт руу салдаг замаар уул өгсөв. Хоёр ч уулын орой дээгүүр явсаар Хустайн давааг уруудлаа. Машинууд уулын оройгоор явахдаа овоог баруун талаар нь тойрч харагдана. Хот хоорондын тээврийн автобусууд, талх нарийн боов зөөдөг чингэлэгтэй ачааны машин, Өмнөговь, Дундговийн дугаартай ачаа ачсан, чиргүүлтэй тэрэг, суудлын машинууд гээд зүсэн зүйлийн машин уулан дээгүүр, тоосон дунд, дэржигнүүртэй замаар явж байна. Өмнө нь Зуунмодны иргэд Айдасын даваа руу хорьхон минут яваад хүрдэг байсан бол одоо цаг гаруй хугацаанд сажилж байгаа аж. Иргэд “Түр зам тавьж болно. Гэхдээ уулан дээгүүр явуулна гэдэг чинь юу болж байна вэ. Аварга А.Сүхбатаас айсандаа юу, тэр хүний үгэнд ороод уу түр замыг түүний эзэмшлийн хашааны хажуугаар явуулахын оронд уулан дээгүүр гаргаж болох уу. Гэнэт цас орвол яана. Автобус, хүнд даацын машин яаж явах болж байна вэ” хэмээн сэтгэл түгшицгээж байгаагаа илэрхийлж байна.
Аварга А.Сүхбатын гэх тодотголтой ихээхэн том, хашаалсан газар Хустайн давааны наанаас эхэлдэг. Уг нь энэ хашааны хажуугаар түр зам гаргасан бол олон хүний ажил, цаг хэмнэгдэж, аюулгүй газраар явах байсан гэж харагдав.
Энэ хөндийд амьдраад арав гаруй жил болж байгаа Н.Пүрэвдорж гэх хүнтэй таарлаа. Тэрээр мотоцикль нь эвдрээд замын хажууд зогсч байлаа. Э.Пүрэвдорж “Манайх энд бүр суурьшчихсан. Газраа өмчилчихсөн. Хүүхдүүд амралтын өдрөөр агаарт гарах гэж ирдэг байсан. Одоо хөгшин бид хоёр л гэртээ байна. Хувцас хунараа угаахаараа гаргаж хатаахгүй байгаа. Өрхөөр тоос орж ирээд ямар олиг байх вэ. Мотоцикльтойгоо энэ тоосон дунд яваад байсан чинь кольц энэ тэр нь муудаад ер нь эвдэрч байх шиг байна. Хурдхан шиг энэ замын ажил дуусаасай билээ. Тоос гайгүй байсан бол ундууцах юм алга. Түр замаа услаад байвал ядаж өвс, ургамал, уул хайрхнууд өнгөө ийм хурдан алдахгүй шүү дээ” гэж байлаа.
Улсын төсвөөс долоон тэрбум 559 сая төгрөг зарцуулж байгаа энэ замыг аравдугаар сарын нэгэн гэхэд хүлээлгэж өгөх гэрээ байгуулжээ. Одоогоор ажлын явц гуч гаруй хувьтай байгаа бөгөөд энэ эрчээрээ явбал төлөвлөсөн хугацаандаа хүлээлгэн өгөх боломжтой гэнэ. Ер нь суурийн ажлууд нь дуусч байгаа юм байна. Замын ажилд суурь нь хамгийн нүсэр, ажиллагаатай. Замын компанийн ажилчид цаг агаарын төлөв ерөнхийдөө гайгүй байгаа болохоор арваад хоногийн дараа гэхэд шинэ зам бэлэн болно гэж байлаа.
Энэ зам засварын ажлыг дуустал тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг Налайх-Дөрөвдүгээр зөрлөг чиглэлийн шинэ замаар явуулахаар төлөвлөсөн. Гэтэл Налайх-Дөрөвдүгээр зөрлөг чиглэлийн авто замын хучилт нимгэн, чанарын шаардлага хангахгүй байна гэсэн шалтгаанаар улсын комисс хүлээж аваагүй байжээ. Ийм болохоор Төв аймгийн Тээвэр, авто замын газрынхан аль боломжоороо түр зам гаргахыг замын компаниудаас шаардсан юм байна.
ЭнэталаартусгазрындаргаА.Бат–Эрдэнээстодрууллаа.
–Замын ажил хэр явж байна?
-Зам засварын ажил сайн явж байна. Гэхдээ түр замын асуудлыг шийдвэрлэхэд хүндрэлтэй байна. Газарзүйн онцлог, тухайн газрын хөрсний бүтцээс шалтгаалаад маш их тоосжилттой байна. Мөн түр зам гаргахад гуу жалганаас эхлүүлээд хүндрэл их бий. Манай аймгийнхан мэднэ дээ, Бугын сангийн аж ахуй гэж байгууллага бий. Эднийх авто зам руу тулгаад хашаагаа хатгачихсан. Энэ нь түр зам гаргах нөхцөлийг хүндрүүлээд байна. Харьяа газрын мэргэжилтнүүд ирээд түр замыг ямар байдалтай тавихыг ярилцсан ч ард иргэдийн хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн маршрутыг тогтоож чадаагүй.
Зуунмод хот маань зүүн талаараа хатуу хучилттай замаар холбогдчихсон. Гэтэл тэр замыг улсын комисс хүлээж аваагүй болохоор нийтийн зорчигч тээврийн үйлчилгээг явуулах боломжгүй байсан.
Гэхдээ улсын комиссынхон тус зам дээр ажиллаад ойрын хугацаанд хүлээн авахаар болсон байна лээ.
–Тоосжилт хэтэрхий их байна. Ялангуяа Түргэний голын ай савын нутаг бүхэлдээ сүйдэж байна шүү дээ?
-Тухайн газрын хөрсний онцлогоос шалтгаалаад өнгөн хөрсний нунтаг шороо босоод байна. Шороог нь хусаад норгооч гэдэг саналыг зам засварын ажлыг гүйцэтгэж байгаа гурван компанид удаа дараа тавьж байгаа. Гэтэл түр зам гаргах хөрөнгийг яамнаас ерөөсөө тавьж өгөөгүй юм байна. Энэ гурван компанид түр замын хөрөнгө, магадлашгүй ажлын хөрөнгө гэж ганц ч төгрөг байхгүй. Замын компаниуд маань зам барих хөрөнгөнөөсөө түр замандаа зарцуулж байна. Бид компаниудтайгаа хамтраад түр замын маршрутыг хоёр, гурван янзаар өөрчилж үзсэн л дээ.
–А.Сүхбат аваргын гэх тодотголтой Бугын сангийн аж ахуйн хашааны хажуугаар түр зам тавих байтал замын нөгөө талаар, уулан дээгүүр тээврийн хэрэгслүүдийг явуулж байгаад иргэд бухимдалтай байна. А.Сүхбат аваргын эрх ашгийг иргэдийнхээс дээгүүрт тавьж байна гэж шүүмжлэх юм?
-Үүнийг ард иргэд маань ойлгох хэрэгтэй л дээ. Бидний зорилго бол богино хугацаанд маш чанартай замтай болох шүү дээ. Тэр байгууллагынхан зорчих хэсэг багтахааргүйгээр хашаагаа замд тулгаад барьчихсан. Бас усны шуудуутай. Тэр бүхнийг нь дүүргээд түр зам барина гээд хамаг хөрөнгөө цацвал өнөөх гол ажил нь яах билээ. Бяцхан хөндлөн амралтаар түр зам гаргахаар тэндхийн айлууд болон, Хустайн давааны айлууд тоос шороо бослоо гээд эсэргүүцсэн. Тэгээд л уулын оройгоор явбал ерөнхийдөө чулуун хөрстэй учир ядаж тоосжилт бага гэж ярилцсан.
–Ингэж байгалийг эвдэж, тэнцвэрийг нь алдагдуулсны хариуцлагыг хэн хүлээх юм бэ. Энэ хавийн нутаг бүхэлдээ цөлжиж мэдэхээр байна?
-Зам барьж байгаа гурван компани маань уг нь түр замаа бариад захиалагч болох Зам, тээврийн яамандаа чанар байдлыг нь шалгуулаад ажлаа эхлэх ёстой л доо. Манай аймгийн хувьд Улаанбаатараас ирж байгаа төв зам хоёр уулын голоор явдаг, эргэн тойронд нь эзэмшил газрууд дүүрчихсэн гээд хүндрэлтэй асуудлууд их байна. Манай Зуунмод хотын иргэдийн хувьд зүүн талын замаараа зорчоод хэвшчихсэн байгаа. Ер нь замын ажил төлөвлөгөөний дагуу явж байгаа. Шинэ технологиор хийгдэж байгаа зам шүү дээ.
–Ямар технологи?
-Цементэн суурьтай, асфальтан хучилттай зам. Нэг метр квадратад ойролцоогоор 50 кг цемент орж байгаа.
–Өргөн нь хэд вэ?
-Долоон метр. Хуучинтайгаа адил. Яамны зүгээс энэ ажилд ерөнхийдөө шилдэг компаниуд орсон гэж мэдээлсэн гэлээ.
2014 оны улсын төсөвт энэ замыг шинэчлэх, сайжруулахын тулд ямар нэгэн мөнгө төсөвлөөгүй байжээ. Мэргэжлийн байгууллагууд нэгдээд энэ замыг яаралтай засахгүй бол осол нэмэгдэж, хүний амь нас эрсдсээр байх болно гэдгийг Зам, тээврийн яаманд дуулгажээ. Үүний дагуу төсвөөс мөнгө гаргасан нь энэ юм байна. Яам нь компаниудад зам засах хөрөнгийг нь шийдэж өгөхдөө түр зам гаргахад ганц ч төгрөг өгөөгүй нь өнөөдөр байгаль ийн сүйдэхэд хүргэжээ.
Компаниуд өөрсдийн боломжоороо аль л гайгүй гэсэн газраар машин тэрэг явуулах гэж, хажуугаар нь замаа засах гэж үйлээ үзэж байгаагаа дуулгалаа. Нэг түр зам гаргаад өгөхөөр тэр нь дороо эвдрээд тэр гэхийн аргагүй тоос босоод байгаа гэнэ. Тэгээд дахиад өөр газраар түр зам гаргаж аргацаана. Ингэж явсаар дөрөв таван түр зам ярайжээ.
Яам нь түр зам гаргаж байгалиа хамгаалан, ард иргэдээ ая тухтай замаар зорчуулахын тулд мөнгийг нь өгч чадаагүй юм бол ажлыг нь гүйцэтгэж байгаа компаниуд яагаад сэтгэл гаргаж, үүргээ ухамсарлаад нэг нэг усны машин гаргаад түр замаа норгож болсонгүй вэ. Замын компаниуд иргэдэд нөхөн төлбөр төлөхөд ч буруудахгүй. Түр зам гаргах хөрөнгийг нь шийдээгүй замын ажлыг гүйцэтгэж байгаа нь эдгээр компанийг зөвхөн ашгийн төлөө улайрч байна гэдгийг харуулж байна. Үүнээс болж байгаль яаж доройтох нь тодорхой шүү дээ. Доройтсон байгалийг хэн сэргээх юм бэ. Байгалийг хохироохгүй байх бодлого Зам, тээврийн яаманд уг нь байх учиртай.
Замыг чинь засч өгч байна гээд ард түмэнд, байгальд ингэж хатуу гараар, сэтгэлгүй хандаж боломгүй. А.Гансүх сайд хэдэн жиргээчидтэй твиттерт хэрэлдэж, уралцан, шүүх цагдаа болж цагаа үрж байхынхаа оронд ядаж энэ замд жаахан ч анхаарлаа яагаад хандуулсангүй вэ. Аравдугаар сарын эхээр энэ зам дээр ирээд тууз хайчлахдаа эргэн тойрны байгалийг нэг ажаарай, үнсэн саарал өнгөөр дүнсийж байх биз.
Д.САРУУЛ
Эрүүл
мэндийн байгууллагуудын тусламж үйлчилгээний төлбөрийн тогтолцооны үнэлгээ”-г
танилцуулах, төлбөрийн тогтолцоог сайжруулах талаар цаашид авах арга хэмжээний
зураглал гаргах хэлэлцүүлэгт уулзалт ЭМЯ-нд боллоо.
Уулзалтын
үеэр дэд сайд Ж.Амарсанаа “Бүх нийтийг эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд хамруулан,
чанартай эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг хүн амд хүртээмжтэй хүргэх замаар
хүн амынхаа эрүүл мэндийг сайжруулах эрхэм зорилгод хүрэхэд олон хүчин зүйл
нөлөөлөх боловч нэн тэргүүнд зохистой санхүүжилт, зөв төлбөрийн механизм туйлын
чухал үүрэгтэй” гэж онцлов.
Тэрбээр мөн “Манай улс сүүлийн арван жилд
эрүүл мэндийн байгууллагуудын тусламж үйлчилгээний төлбөрийн механизмуудыг үе
шаттайгаар шинэчилсний үр дүнд өнөөдөр эдийн засгийн ангиллаар санхүүжих,
оношийн хамааралтай бүлгээр санхүүжих, нэг иргэнээр санхүүжих болон шууд
төлбөрийн аргаар санхүүжих гэсэн төлбөрийн механизмуудыг нэвтрүүлэн, уг
төлбөрийн механизмуудын үр нөлөөлөл нь харагдахуйц хугацаанд тогтвортой
ашиглаад байна. Энэ хугацаанд бид эдгээр төлбөрийн механизмуудыг ашиглахад
давуу болон сул талууд байгаа, төлбөрийн механизмуудыг сайжруулах шаардлагатай
гэдэг нэгдсэн ойлголтод хүрсэн.
Өнөөдөр
энэхүү уулзалтад эрүүл мэндийн салбарын төлбөрийн механизмын үнэлгээг
танилцуулж байгааг миний бие эрүүл мэндийн санхүүжилтын талаарх өнөөгийн эрх
зүйн баримт бичигт өөрчлөлт оруулахад шаардлагатай нотолгоо бий болж байна
хэмээн олзуурхаж байгаагийн зэрэгцээ үнэлгээнд үндэслэн төлбөрийн тогтолцоог
сайжруулах цаашдын арга хэмжээний зураглалыг бий болгох гэж байгаа нь туйлын ач
холбогдолтой бөгөөд талархууштай арга хэмжээ гэдгийг тэмдэглэн хэлэхийг хүсч
байна” гэсэн юм.
Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн
Хурлын Тэргүүлэгчдийн 56 дугаар тогтоолоор “Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт түргэн
үйлчилгээний цэг ажиллуулах журам”-ыг баталсан. Журамд зааснаар дүүргийн Засаг
даргын саналыг үндэслэн Улаанбаатар хотод байх ТҮЦ-ийн тоог хотын Ерөнхий
менежер батална. Шинэ ТҮЦ нь нийслэлийн Ерөнхий төлөвлөгөөний газраас
баталсан дизайн загвартай, галын аюулгүй ажиллагааг бүрэн хангасан байхаас
гадна хяналтын камертай, эрүүл ахуйн стандартыг хангасан байх шаардлага
тавьсан юм. Мөн орчны цэвэр цэмцгэр байдлыг
бүрдүүлэх зорилгоор гаднаа зориулалтын хогийн сав байршуулж, орчноо тохижуулж,
цэцэрлэгжүүлсэн байх ёстой.
Өнөөдрийн байдлаар Улаанбаатар хотын есөн дүүрэгт нийт 408 ТҮЦ ажиллаж байна. Тодорхой шаардлагад нийцсэн, хотод өнгө нэмэх ТҮЦ-тэй байх журам хэрэгжиж эхэлсэн тул дүүргүүдэд ТҮЦ-ийн
загварыг гаргаж, батлуулж байна. Батлагдсан загварын дагуу
ТҮЦ ажиллуулах эрхтэй иргэд ТҮЦ-ээ өөрсдийн хөрөнгөөрөө шинэчлэх юм гэж
Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.
Өглөө босоод аав ээжүүд
хүүхдээ сургуульд хүргэж өгнө гэдэг том ажил байдаг. Тэд өглөө бүр машиндаа нэг хүүхэд ачаад замын хөдөлгөөнд
оролцоно. Их сайндаа гурван хүүхэд авч явбал их юм. Бүүр олуулаа байлаа гэхэд жижиг
микрогоор хавь ойрын хүүхдээ хамаад зургаа долоон хүүхэд ачна. Ингээд л ээжээр нь
үдүүлээд л гарч өгнө дөө. Улаанбаатар хотын хоёр зуугаад мянган хүүхдийн ихэнхийг
ингэж хүргэдэг. Тэгээд өглөө нэг цагт бас өдөр нэг цагт сургууль болгон дээр дээрх унаа тэрэг төвлөрдөг гээд бодохлоор Улаанбаатар
хотын машин түгжрэхгүй гээд яах билээ.Харин ч ийм дайны байгаа нь овоо доо гэж бодохоор
байна. Үүн дээр сургуулийн өмнөх насныхан бас албандаа машинаар морилно гээд бод
доо. Зөвхөн хүүхэд хүргэж өгөх, тарах цагуудад гэхэд л ямар ч том зам байгаад түгжрэхээр
санагдах аж. Үүнээс яаж гарах арга байна
вэ. Ямар ч байсан сургууль болгон өөрийн гэсэн автобус, чиглэлийн жижиг оврын микро
автобустай болж хүүхдээ зөөх хэрэгтэй баймаар. Мөн сургууль бүр гаднаа зохицуулагч
гаргаж хүүхэд хүргэж байгаа машин тэргийг зохицуулдаг болох хэрэгтэй байна. Америкийн
дунд сургуулиуд өглөө эрт заавал захирал болон түүнтэй адилтгах түвшний албан тушаалтан
өөрийн биеэр зохицуулж байгаа харагддаг. Захирал нь гаднаа зохицуулагчийн мод бариад
зогсож байхад эцэг эхүүд үгнээс нь гардаггүй юм байна лээ. Ийм маягаар зохицуулалт
хийж байвал замын түгжрэлийн ихэнх хувь нь гайгүй болно гэж харагдах юм.
Ж.САНДАГДОРЖ
Аргын тоолын 9 сарын 25, Бархасвадь гараг. Билгийн тооллын
1, тугчин одтой шарагчин гахай өдөр.
Өдрийн наран 6 цаг 55 минутад мандан 18 цаг 51 мнутад жаргана. Тухайн өдөр
туулай жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба үхэр луу хонь нохой жилтнээ
сөрөг муу нөлөөтэй ту элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр
найз нөхөдийг түшиж элдэв үйлийг түргэн бүтээх, шинэ ажил эхлэх, цар ихтэй
зүйлийг эхлэх, бясалгал хийх, доодсыг асран өглөг хандив өргөх, хараал, жатхыг
ббуцаах, нялахсын хурим хийх, хийморийн
дарцаг хатгахад сайн. Газар малтах, худаг гаргах, уул овоо тахихад муу. Өдрийн сайн
цаг нь үхэр, луу, морь, хонь, нохой, гахай, болой. Хол газар яваар одогсод нь
урагш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй
Өнөөдөр хуралдах МАХН-ын Гүйцэтгэх
товчооны хурлаар Э.Эрдэнэжамъяны оронд хэнийг томилох талаар хэлэлцэхээр
төлөвлөснийг эх сурвалж мэдээлэв. Түүний оронд Гаалийн ерөнхий газрын
орлогч дарга Ц.Уугангэрэлийн нэрийг дэвшүүлж буй мэдээлэл байна.
Хууль зүйн дэд сайд Э.Эрдэнэжамъяныг эрх
мэдэл, албан тушаалаа урвуулан ашигласан гэсэн үндэслэлээр улс төрийн
албан тушаал хаших эрхийг нь хоёр жил, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг
63 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний торгууль ногдуулсан. Тэрээр
Хууль зүйн дэд сайдын ажлаасаа чөлөөлөгдөх хүсэлтээ гаргажээ.