ЕРӨНХИЙЛӨГЧТЭЙ АНГИ
П.Мөнхзаяа хятад хэлний сургалттай “Үй цай” бүрэн дунд сургуулийн 2014 оны төгсөгч. Одоо Бээжин хотод Ардын их сургуульд сурдаг. Олон улсын харилцааны факультетийн дипломатын ангийн дөрөвдүгээр курсийн оюутан. Тэдний ангийнхан 32-уулаа төгссөн, охид хөвгүүдийн тоо тэнцүүхэн. Саяхан “Үй цай” сургуулийн төгсөгчдийн “Нөхөрсөг нэг өдөр” уламжлалт арга хэмжээ болоход хамгийн олуулаа цуглаж, захирлын нэрэмжит “Олуулаа” шагнал хүртсэн байна.
“Миний хувьд дунд сургуулиа төгсөөд, БНХАУ-д Засгийн газрын тэтгэлгээр суралцаж байна. Нэгдүгээр курсээсээ эхлэн гурван жил оюутны холбоонд ажиллаж байгаад, 2018 оны наймдугаар сард БНХАУ дахь Монгол оюутны нэгдсэн холбооны ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон. Хятадад сурч байгаа монгол оюутнуудын тоо жил ирэх бүр нэмэгдэж байгаа. Одоо 8000 гаруй оюутан БНХАУ-ын их, дээд сургуулиудад суралцдаг. Миний сурдаг Бээжин хотод мянга орчим монгол оюутан суралцаж байна. Дийлэнх нь Засгийн газар, хот, муж, сургуулийн тэтгэлгээр, цөөн хувь нь хувийн зардлаар суралцдаг” гэж П.Мөнхзаяа танилцуулав.
П.Мөнхзаяагийн ангиас арав гаруй хүүхэд БНХАУ-д оюутан болсон, Бээжинд дөрөв нь суралцдаг аж.
Орчин үед англи хэлнээс гадна хятад хэлтэй байх нь том давуу тал болжээ. “Хятад хэлтэй байх маш чухал. Жишээлбэл, Австралид ажилд орох болоход ази хүмүүсээс “Хятад хэлтэй юу” гэж асуудаг. Төгсөөд Хятадад ажиллах, эсвэл өөр оронд хятад компанид ажиллахад том түлхэц болно” хэмээн тэрбээр ярилаа. П.Мөнхзаяагаас оюутны амьдралын хэв маягийг сонирхсон юм. “Сургуулийнхаа кампуст гадаад оюутны байранд амьдардаг. Манай сургуульд гэхэд л зуу гаруй улсын 2000 гадаад оюутан сурдаг. Хятадад их сургуулиуд дор хаяж нэг кампустай, том сургуулиуд өөр, өөр дүүрэгт салбар кампустай байдаг. Кампусууд нь оюутнуудын сурах бүх л нөхцөлийг бүрдүүлсэн. Оюутны хоолны газар, номын дэлгүүр, супермаркет, хувцасны дэлгүүр, хөлбөмбөг, сагсны талбай, үсчний газар хүртэл бий. БНХАУ-ын Засгийн газрын тэтгэлгээр сурч байгаа оюутнууд сард 2500 юанийн стипенд авдаг. Би нэгдүгээр курст суралцахдаа 50 хувийн тэтгэлгээр суралцаж байсан тул орой 17:00-22:00 цаг хүртэл хятад хоолны газар ажилладаг байлаа. Хоёрдугаар курсээсээ эхлэн 100 хувь тэтгэлэгтэй суралцах болсноор ажил хийх шаардлагагүй болж, хичээлдээ илүү анхаарах болсон.
Миний хувьд гадаад оюутны ангид сурдаг учраас хятад оюутны ангиас өөр. Гадаад багш нар хичээл заадаг. Хятадын улс төрийн соёл гэх мэт хичээлүүдийг ордог. Гэхдээ гадаад оюутнуудад арай өөр программаар ордог хэмээн сонирхууллаа. Монгол сургууль төгссөн хүүхдүүд жил хэлний бэлтгэл хийсэн ч мэргэжлийн ангид орохдоо хичээлээ сайн ойлгохгүй тохиолдол байдаг. “Үй цай” сургуулийг төгссөн хүүхдүүдийн хувьд хэлний бэлтгэл хийх шаардлагагүй. Мэргэжлийн ангид шууд орсон ч хичээлээ сайн ойлгоод, гадаад оюутнууд дундаа хятад хэл сайтайд тооцогддог гэнэ.
Гадаад оюутнуудын дунд зохиогддог илтгэлийн тэмцээнд “Үй цай”-гийнхан идэвхтэй оролцдог. Сургуулийнхаа болон мужийн тэмцээнд амжилт үзүүлдэг уламжлалтай. П.Мөнхзаяаг хятад хоолны газар ажиллаж байхад үйлчлүүлэгчид гадаад хүн гэж ялгадаггүй. Зарим хамт ажилладаг хүмүүс ч монгол гэж мэддэггүй байжээ.
“Бид багаасаа хятад шүлэг цээжилдэг байсан. Анги өгсөх тусмаа олон шүлэг цээжилдэг. Хятад хэлц үг, онч мэргэн үгс, Күнзийн сургаал цээжилдэг байсан. Би эрүүл мэнддээ анхаардаг учраас дунд сургуульд байхаасаа цайг сонирхон судалж, Хятадад очоод ч цайны талаар суралцсан. Хятад цай олон төрөлтэй. Хэдэн сая төгрөгийн үнэтэй цай ч бий” хэмээн тэр хуучилсан. Харин “Үй цай”-д суралцах болсон түүх нь энэ сургуулийн сурагч охиноос эхтэй.
“Би Эрдэнэт хотод төрж өссөн. 2003 онд би 84 дүгээр сургуульд сурч байлаа. Ээжид маань найз нь “Үй цай” сургуулийг санал болгосон юм. Тэр эгчийн хүүхэд нь “Үй цай”-д сурдаг, зургадугаар ангийн сурагч байсан. Ээж маань эрүүл мэндийн шалтгаанаар урагшаа явсан. Хэл мэдэхгүй учраас орчуулах хүн хэрэгтэй байв. Зургадугаар ангийн жаахан хүүхэд ээжид маш мундаг орчуулж тусалжээ. Тэгээд ээж маань “Охиноо энэ сургуульд сургая даа” гэж шийдээд, намайг шилжүүлж авчирч байлаа. Бага насны хүүхэд мөртлөө эмнэлгийн орчуулгыг түүртэхгүй хийхийг хараад ээж маань энэ сургуульд намайг оруулахаар шийдсэн. Хамгийн зөв шийдвэр байсан гэж бид боддог. Дүүгээ сургуулийн насанд хүрэхээр нь “Үй цай” сургуульд оруулна гэж бодож байгаа” хэмээн ерөнхийлөгч хуучилсан.
“11Б–ГИЙН Б.МӨНХТУЛГА АНГИДАА ОРООРОЙ”
“Үй цай” сургуулийн Д.Цэцэгмаа захирал одоо ч төгсөгчидтэйгөө бужигнаж, багадаа ямар хүүхэд байсныг нь дурсах дуртай. “Эдний ангийнхан их үймүүлдэг хүүхдүүд байсан. Нэг сар шал угаахаар шийтгүүлж байсан ангийнхан. Хичээл тарсны дараа гуравдугаар давхрын шал, хоёр талын шатаа угаагаад явдаг байж билээ” хэмээн тэрбээр дурслаа. Есдүгээр ангид байхдаа хөвгүүд нь нөгөө ангийнхаа эрчүүдтэй гар зөрүүлсэн нь захирлын чихэнд хүрч, шийтгэл хүлээсэн нь тэр аж. Ангийн хүү Б.Мөнхтулга энэхүү хэргийг “Зайлшгүй шаардлага байсан юм аа” хэмээн тайлбарлахад бусад нь инээлдэв. Багадаа “Хамгийн дэггүй нь” байсан гэх Б.Мөнхтулга одоо ОХУ-ын Вальск хотод Цэргийн ар талын хангамжийн академид сурдаг дэгтэй нэгэн болжээ. Цэргийн хувцастай ганган зургийг нь ангийн охид шагшиж байна лээ. Аав нь цэргийн хүн болохоор мэргэжлийг нь өвлөж авахаар шийдсэн ажээ. Арав гаруй орны залуустай нэг ангид сурдаг. Гадаад оюутнууд нь оросуудаас тусдаа суралцдаг юм байна. Тэднийг офицерууд нь нэг их “чангалдаггүй” гэсэн. Б.Мөнхтулгын ангид Анголоос ирсэн оюутан ч суралцдаг бөгөөд Орост болдог том цэргийн парадуудад цэргийн сургуулийнхан бас жагсдаг гэнэ.
“11б-гийн Б.Мөнхтулга ангидаа ороорой” гээд узелиэр сургалтын менежер Д.Должинсүрэн зарладаг байсныг ангийн охин нь дурслаа. Хааяа хувцасны өлгүүрт сууж хичээлээ тасалдаг байсан гэнэ. Энэ тухайгаа “Өлсөөд юм идэж байгаад хоцорчихоороо хичээлдээ орохоосоо айгаад тасалчихдаг байсан юм” гэж хэргийн эзэн тайлбарлав.
Багадаа хүүхэд болгон хөдөлгөөнтэй байдаг. Ялангуяа хөвгүүд маань дүрсгүй. Хятад багш нарын зарчимч, хатуу шаардлагын үр дүнд бид сууж сурсан. Их шийтгүүлдэг, загнуулдаг байсан. Нэг нь зүггүйтэхээр ангиараа шийтгүүлдэг. Гар руу савхаар цохих, ханзаа олон дахин бичих шийтгэл их хүртдэг. Түүний хүчинд нэг ангийнхан шиг болж, нэг нь нийтийнхээ төлөө байж сурсан. Улсын сургуулийн сурагчид өглөө найман цагаас ороод, үд дунд тарчихдаг. Бид нэгдүгээр ангид байхдаа л өглөө наймаас хичээлдээ ороод 15.30 минут хүртэл хичээллэдэг байлаа. Хятад багшдаа сэдвээ шалгуулдаг. Тэр нь үргэлжилсээр байгаад 17 цаг гэхэд сургуулиас гарч ирдэг байсан. Анги дээшлэх тусмаа маш олон цагаар суудаг. Монгол хичээлүүдээ үзэхийн хажуугаар хятад хэл дээр олон хичээл үздэг байсан гэж нэг ангийнхан дурсацгаав.
“Үй цай-д ороод, хоёр дахь жилдээ ядаргаанд орж байсан. Үүнээс хойш аав ээж, маань зундаа заавал хөдөө гарч, дархлааг маань дэмждэг болсон. Сүүлдээ ачаалал даадаг, олон цагаар сууж хичээллэх чадвартай болж ирсэн. Зуны амралтаар хүртэл их даалгавартай байдаг хэмээн ангийн охин ярилаа.
Е.Жүгнээбадам ОХУ-ын Новосибирск хотод олон улсын харилцаагаар сурч байгаа. П.Мөнхзаяатай нэг ширээнд тохой нийлэн сууж бие биендээ тусалдаг байсан гэнэ. Жүгнээ одоо бол их сургуулийн ангийнхаа хоёр монгол оюутны нэг нь. Манай гэр бүлийнхэн дийлэнх нь Орост төгссөн. Ах бас Үй-Цайг төгсөөд Орост их сургуульд сурсан. Сургууль төгсөхөд ах “Орост очиж сур” гэсэн. Тэгээд л Орос руу явсан даа хэмээн тэрбээр ярилаа. “Хятад хэл сурч байгаад орос хэл үзэхэд түвэгтэй болов уу” хэмээн сонирхоход “Эхэндээ үнэхээр амархан санагдана. Сүүлдээ дүрэм нь нарийсаад, нүд чих нээгдээд ирэхээр хүндрээд явчихна” гэлээ. “Багадаа хэр зүггүй байсан бэ” гэхэд Жүгнээ “Зүггүй, зүгээр суухгүй шүү дээ” гээд инээж байна.
А.Мөнхбилгүүн Бээжингийн их сургуульд олон улсын харилцаагаар суралцдаг. Ангийн гурван дипломатын нэг.
Тэд дунд сургуулийнхаа төгсөх ангидаа Хятад хэлний түвшин тогтоох шалгалтаа дээд буюу тав, зургадугаар түвшинд өгцгөөсөн гэнэ. Энэхүү шалгалт нь БНХАУ-ын их, дээд сургуулийн бакалавр, магистр, докторын түвшинд элсэн суралцах үндсэн нөхцөл болдог аж.
С.Хос-Уянга Бээжинд Гадаад оюутны байранд ангийн охин П.Мөнхзаяатай нэг өрөөнд амьдардаг гэнэ.
Тэрбээр Бээжингийн Ардын их сургуульд санхүүгийн менежмэнтээр сурдаг. Дунд сургуульдаа урлаг спортын авьяастай нэгэн байжээ.
Б.Чимэдлхам Санхүү эдийн засгийн их сургуулийн Тайваньтай хамтарсан хөтөлбөрийг энэ жил төгсөөд, Монголдоо ажиллаж амьдарч байна. Санхүүгийн менежмэнтээр сурсан. Багадаа бүжиглэдэг, урлагийн үзлэгт ордог од охидын нэг байв.
Ангийнхан эхнээсээ гэр бүлтэй болж, зарим нь аль хэдийнэ ээж болжээ. Л.Лхамжав, З.Хүслэн нар ээж болсон бол Э.Номинцэцэг удахгүй ээж болох гэж байгаа аж.
Ангийн хүү Г.Батцагаан Харбины Технологийн их сургуульд маркетинг менежмэнтийн ангид дөрөвдүгээр курст сурдаг. Энэ мэргэжлээр сурах болсон шалтгаан аавтай нь холбоотой гэнэ. “Аав маань жижиг бизнес эрхэлдэг. Багаасаа аавдаа туслахыг хичээдэг байсан болохоор энэ мэргэжлийг сонгосон” гэв. Г.Батцагааны аав нь сурагч байхдаа “Нууц товчоо” уншаад, хүүтэй болохоороо Батцагаан гэж нэр өгнө гэж шийдсэн түүхтэй. “Дунд сургуульд байхдаа их л уйлдаг байсан” гэдгээ Г.Батцагаан онцлов. Яагаад гэхээр “Ангийнхандаа гомдоод” гэнэ. Эмзэг хүү байсан бололтой.
Харбинд бас энэ ангийн Т.Мөрөн сурдаг. Тэрээр суралцахын зэрэгцээ бодибилдингээр хичээллэж, Харбины хятадуудад фитнесс заадаг. Монголд ирж тэмцээнд оролцдог булчинтай залуу. Цаашдаа улсын аварга руу мацаж буй ирээдүйтэй тамирчин гэнэ шүү.
ХЯТАД ОЮУТНУУД ШӨНӨ ГЭРЭЛ УНТРАХАД Ч ШИРЭЭНИЙ ЧИЙДЭНГЭЭ АСААГААД ХИЧЭЭЛЛЭДЭГ
Тэд дунд сургуульдаа хятад хэл үзэж, их сургуульдаа ч хятад хүмүүсийн дунд суралцаж байгаа. Тэднээс хятад хүмүүсийн онцлог чанарын тухай сонирхоход:
“Хоорондоо маш их өрсөлддөг” гэж П.Мөнхзаяа тодорхойлсон. Хэт их өрсөлддөгөөсөө болоод бусдад туслах, дотно нөхөрлөх чанарууд гээгддэг юм шиг санагддаг” гэж тэр ярив. “Сайн танилцах юм бол гайгүй ээ” гэж нөгөө нь дуугарч байна.
“Ганцхан хотын хүмүүс гэхэд л бүхэл бүтэн улсын хүн амыг гурав нугалчихаар олон байхаар хэцүү санагддаг. Монголд ийм байсан бол гэсэн бодол төрдөг” гэж Г.Батцагаан атаархав. Хятадуудын бас нэг онцлох чанар нь залхуурдаггүй гэж өөр нэг залуу тодорхойлов. Үүрийн дөрвөн цагаас хөл хөдөлгөөн эхэлдэг. Амралтын өдрүүдэд ч тэд эрт босдог. Оройн давтлагын ангиудад оюутнууд битүү суугаад шөнө ч хичээлээ хийнэ. Оюутны дотуур байранд үдэш тодорхой цагт гэрэл унтардаг. Гэсэн ч бүгд ширээнийхээ чийдэнг гаргаж ирж асаагаад, шөнөжингөө хичээллэдэг гэнэ.
Ц.Санжид ангийн найз А.Сүбээдэйн хамт Хятадын Ханжоу хотын Zhejiang их сургуульд хот төлөвлөлтийн мэргэжлээр суралцаж, нэг өрөөнд хамт амьдардаг. “Том том макетууд дээр ажиллаад, зураг зураад сууж байдаг” гэж Ц.Санжид өөрийгөө танилцуулав. “Хятадууд нэг дүүргийн довжооноос эхлээд бүгдийг төлөвлөдөг юм билээ. Хараахан том хотын төлөвлөлт рүү ороогүй байгаа” гэж тэр хэлсэн. Багадаа нисгэгч болохыг хүсдэг байжээ. Хожим нисгэгчийн сургуулийн урилга авсан ч хичээлүүдийг нь харсан чинь аймаар нарийн санагдаад, эгчтэйгээ зөвлөж байгаад хот төлөвлөгч болохоор сонгосон гэлээ.
Хятад хүмүүс монголчуудын талаар хэр мэддэг бол гэж сонирхоод ийм хариу сонслоо.
Ц.Санжид “Монголтой ойролцоо үндэстэн ястанууд нь мэддэг. Бусад нь сайн мэдэхгүй” гэлээ. Г.Батцагаан “Та нар морь унаж хичээлдээ явдаг уу” гэж асуудаг хэмээн нэмэрлэв. Таксины жолооч нар “Хаанаас ирсэн бэ” гэж их асуудаг. Монгол гэхээр “Та нар Хятадынх биз дээ” гэдэг аж. “Мэдлэг муутай улсууд нь тэгж ярьдаг. Анх очоод бараг хэрэлдэх шахдаг байсан. Сүүлдээ тэгж ярьж байгаа хүмүүст нь хариулахаа байсан” гэж Ц.Санжид тайлбарлалаа. Г.Батцагаан “Эхэндээ ч хүн болгонд Чингис хааныхаа тухай ярьж, тайлбарладаг байлаа” гэнэ. Жижиг наймаа хийж, замын зардлаа босгосон удаатай гэнэ. Хятадууд ноолуур, адууны яс, чацаргана сонирхдог. Орост сурдаг цэргийн сургуулийнхан харин савхин бээлий авах дуртай ажээ.
А.Билгүүн МУИС-ийн хятад хэлний орчуулагч, судлаачийн анги төгссөн. “Хэл дангаараа бол мэргэжил биш, чадвар болоод байгаа. Тийм учраас давхар мэргэжил эзэмших бодолтой байгаа” гэж тэр ярьсан. Тэрбээр бага ангидаа “Үй цай”-д шилжиж ирэхэд ангийн анд Жүгнээ “Тав дахь өдөр болгон их цэвэрлэгээний өдөр, сурагчид шалаа угаадаг юм. Гялс алчуур олж авахгүй бол алчуургүй үлдчихнэ шүү” гээд зөвлөж байсныг дурслаа.
Ангийн багш С.Саруул “Манай сурагчид сэргэлэн, хөдөлгөөнтэй, шинийг суралцахдаа хурдтай хүүхдүүд. Төгсөхдөө их, дээд сургуулийн элсэлтийн шалгалтандаа чамгүй амжилт үзүүлсэн. Бүгд хүссэн сургуульдаа орох үед л хүүхдүүдээрээ хамгийн их бахархсан даа. Ангийн дарга Н.Жавхлантөгс бас БНХАУ-д сурч байгаа. Зуны амралтаараа Солонгост ажиллаж байгаа учраас өнөөдөр ирж чадаагүй. Ангийн дарга маань хурдтай, зохион байгуулах ажилд сайн, сэтгэл сайтай хүү. Манай сургуулийн төгсөгчид жил болгон “Үй цай” төгсөгчдийн “Нөхөрсөг нэг өдөр”-өөр уулзалддаг гэв.
“Үй цай” сургуулийн захирал Д.Цэцэгмаа төгсөгчдөдөө “Та нар бол Монгол Улсын ирээдүйн тулах цэгүүд шүү дээ. Та нар эрдэмтэй, соёлтой, ухаантай байх юм бол Монгол хөгжинө” хэмээн захиж байлаа.