Өнгөрсөн долоо хоногт Монгол Улсын Ерөнхий Сайд У.Хүрэлсүх “Цагаан ордон”-ы урилгаар Америкийн Нэгдсэн Улсад албан ёсны айлчлал хийсэн билээ.Айлчлалын хүрээнд тэрээр АНУ-ын ерөнхийлөгч Дональд Трамп, дэд ерөнхийлөгч Майк Пэнс, Төрийн нарийн бичгийн дарга М.Помпео зэрэг албаны хүмүүстэй уулзаж хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагааны талаар санал солилцож, АНУ-аас Монгол Улсад олгож буй 350 сая ам.долларын буцалтгүй тусламжийн гэрээнд гарын үсэг зурсан. Буцалтгүй тусламж болох 350 сая ам.доллар буюу 890 тэрбум төгрөгийг Улаанбаатарын ундны усны хэрэглээг нэмэгдүүлэхэд зарцуулах юм. АНУ-ын Мянганы Сорилтын сангийн судалгаагаар Улаанбаатар хотын хөгжил тэлэлтэд ундны усны асуудал хамгийн чухал аж. Улаанбаатар хотын хүн ам арваас хорин жилийн дараа гэхэд тодорхой хэмжээгээр өсөн нэмэгдэж таарна, тэр хэрээр ундны усны хэрэглээ мөн нэмэгдэнэ. Гүний усаа зөв зохистой хэрэглэж, дахин боловсруулах үйлдвэртэй болохгүй бол цэвэр усны хомсдолд ороход нийслэлчүүд ойрхон байгаа.
Нэгдсэн улсын хувьд дэлхийн тэргүүлэгч гүрэн гэдгээрээ манай гаригийн том жижиг гэлтгүй бүхий л асуудлуудад анхаарлаа хандуулах үүрэг хүлээгээгүй ч тодорхой хэмжээнд хариуцлагатай байдаг. Тэр ч утгаараа өөрсдийнх нь ардчиллыг төв Азийн цээжинд үлгэрлэн хөгжүүлж яваа гэдгээр нь монголчуудын ундны усыг анхаарч үзсэн болов уу. Нийслэлийн ундны усны асуудал 2030 он гэхэд улам хурцдаж, одоо өгч буй 350 сая ам.доллараас ч их зардал гарч мэднэ гэж үзээд зовлонтой нь бус зовлонгийн шалтгаантай нь бага дээр нь тэмцэж байгаа юм байна.
Мянганы Сорилтын сангийнхан шинэ гүний усны эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Биокомбинат, Шувуун фабрик орчимд 50-иад гүний усны худгийг гаргахаар төлөвлөөд байгаа. Ингэхдээ одоогийн Төв цэвэрлэх байгууламж дор хуримтлагдсан асар их бохирдол үүсээд байгаа хөрснөөс дооших хэсгээс гүний усаа гаргаж авна гэж тооцоолжээ. Тэндээс гарсан усыг боловсруулах гүн цэвэршүүлэх үйлдвэртээ ашиглана. Ус гүн цэвэршүүлэх үйлдвэрийг хадгалах байгууламжтай нь мөн төвлөрсөн системд дамжуулах шугам сүлжээтэй цогцоор нь байгуулах ажлыг хийхээр төлөвлөжээ. Мөн Улаанбаатарт баригдах шинэ Төв цэвэрлэх байгууламжаас гарах усыг дахин боловсруулах үйлдвэрийг хамтад нь барина. Ингэснээр Улаанбаатар хот баруун тийшээгээ тэлэх боломж нь нэмэгдэх юм.
Улаанбаатарчууд бид ундны усны асуудалдаа 100 жил айлтгүй боллоо гэж Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх онцлон хэлсэн. Буцалтгүй тусламж болох 350 сая ам.доллар буюу 890 тэрбум төгрөгөөр хэрэглэсэн усаа дахин боловсруулдаг үйлдвэртэй болно. Дахин боловсруулсан усаараа цахилгаан станцуудаа хангаад эхэлнэ. Монголчууд бид түүхэндээ усаа дахин боловсруулж байгаагүй. Гүний цэвэр усаар машин тэргээ угаадаг, жорлонгийн усаа татдаг манайхан шиг тансаг улс байдаггүй. Хорин жилийн дараахь Улаанбаатар одоогийнхоос хоёроос гурав дахин том болж тэлнэ гэж байгаа, хотын ундны усны асуудлаа шийдсэн нь У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрыг Алтансүхээр үнэлэгдэх хэмжээнд аваачлаа гэж улс төр судлаачид үзээд байгаа нь ийм учиртай юм билээ.Уг төсөл нь таван жилийн хугацаатай. Америкийн засаг захиргаанаас мөнгөнийхөө нэг цент бүрийнх нь зарцуулалтыг бүрэн хянаж ажиллах аж. Монгол Улсын хувьд 1900 оноос хойш 32 Ерөнхий сайд ажилласан байдаг. Үе үеийн Ерөнхий сайдууд Америк болон барууны улс орнуудтай гуравдагч хөршийн бодлого ярьж, сайн харилцаатай байхыг зорьж ирсэн.
Тэгвэл энэ удаагийн айлчлалаар талууд өргөтгөсөн иж бүрэн түншлэлийн цоо шинэ түвшинд хүрсэнээ зарлав. Өргөтгөсөн иж бүрэн түншлэл нь хоёр улсын бизнес, соёл урлаг, хүмүүнлэг, боловсролын бүхий л салбарт харилцан хамтран ажиллах нөхцөлүүд нь илүү өргөн хүрээнд бүрдсэнийг илэрхийлж буй юм. Манай улс ноос, ноолууран бүтээгдэхүүн болон дахин боловсруулсан бүтээгдэхүүнээ хойд Америкийн зах зээлд нийлүүлэх боломжтой болж байгаа. Цаашдаа Монгол Улсаас экспортлох түүхий эд, бараа бүтээгдэхүүн, тэдний стандартад нийцсэн юу л байна, тэр бүхнийг нийлүүлэх үүд хаалга нээгдэж байгаа нь манай улсын бизнесийнхэнд цоо шинэ зах зээл болж байна. Монгол Улсын хувьд Орос, Хятад гэсэн мөнхийн хоёр хөрштэй бол АНУ ч мөн адил Канад, Мексик хоёртой мөнхийн хөрш улсууд билээ. Тэр ч утгаараа Цагаан ордны зүгээс манай улсын гуравдагч хөршийн гадаад бодлогыг тууштай дэмжиж ирсэн юм. Нэгдсэн улс бол 320 сая давсан хүн амтай маш том зах зээл. Энэ зах зээлд нэвтэрч чадвал манай улсад дор хаяж 30 мянган ажлын байр шинээр бий болно гэж тооцжээ. Экспортоо дагаад гадаад валютын урсгал ч нэмэгдэнэ. Өргөтгөсөн иж бүрэн түншлэлийн шинэ шат ахиж байгаа нь Америкийн ард түмэн Монгол Улсыг төв Ази дахь найдвартай түншээ гэж үзсэнийх биз ээ.
Тэгэхээр Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн айлчлал гуравдагч хөршийн бодлогодоо өндөр түвшинд хүрсэн айлчлал болсон нь гарцаагүй. Мэдээж уг айлчлал Монгол Улсын үе үеийн төрийн зүтгэлтнүүд болон ахмад дипломатчуудын хамтын хүчин зүтгэлээр бий болгосон үр дүн. Айлчлалын сүүлийн өдөр Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх Вашингтон хотод ажиллаж, амьдарч байгаа монгол иргэдийн төлөөлөлтэй уулзаж, санаа бодлыг нь сонсов. Тэрээр АНУ-д ажиллаж амьдарч байгаа монгол иргэдэд тулгамдаж байгаа асуудал, мөн визгүй зорчих нөхцөлийг хөнгөвчилж өгөх талаар саналуудаа Цагаан ордонтой тодорхой хэмжээнд ярилцаж, мөн Монгол-Америкийн харилцаа, хамтын ажиллагаа хариуцсан конгрессын гишүүд, сенаторуудтай уулзаж ярилцсан тухайгаа хэлж ярьж, Америкт ирснээсээ хойш ямар ямар ажил амжуулж яваагаа тэнд ирсэн монгол иргэддээ товч тайлбарлан ярьсаар уулзалт гурван цаг орчим үргэлжлэв.
М.БАЯНБУЛАГ