“Эх, хүүхдийн эрүүл мэндийг дэмжих жил”-ийн ээлжит 19 дэх удаагийн цахим хурал өнөөдөр ЭХЭМҮТ-д боллоо.
Өнөөдрийн цахим шуурхай хурал Олон улсын хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдрийн өмнөхөн болж буй бөгөөд Эх үрсийн баярыг угтан Эрүүл мэндийн яамнаас “Эрүүл эх үрс – Монголын ирээдүй” арга хэмжээг зохион байгуулж, “Нярайн тандалт шинжилгээний хөтөлбөр 2014-2020”-ийг Эрүүл мэндийн сайдын 182 тоот тушаалаар батлан гаргаснаа нийтэд танилцуулж, нээлтээ хийсэн юм.
Эрүүл мэндийн сайд Н.Удвал эх үрсийн баярыг олон таатай мэдээтэйгээр угтаж байгаагаа онцлов.
Тухайлбал, сүүлийн долоо хоногт 1544 эх төрж, 1554 нярай мэндэлсэн бөгөөд энэ оны хамгийн цөөн нярайн эндсэн долоо хоног байлаа.
Салбарын сайд Архангай, Булган, Говьсүмбэр, Дархан-Уул, Дорнод, Сэлэнгэ, Төв, Хэнтий аймгууд нялхсын эндэгдэл багатай ажиллаж байгаад талархал илэрхийлж, улам хичээж ажиллахыг хүслээ.
Мөн эхийн ноцтой хүндрэлийн 114 тохиолдол бүртгэгдсэн ч бүгдийнх нь амийг аварсан гэж Эрүүл мэндийн сайд хэллээ. Улсын хэмжээнд эх, нярай, хүүхэд бүрийн эрүүл мэндийн тандалтыг долоо хоног бүр хийж, цахим шуурхай хурлыг зохион байгуулж байгаа нь энэ амжилтын эхлэл болсныг ч Эрүүл мэндийн сайд Н.Удвал хэлсэн үгэндээ онцлон тэмдэглэв.
Эх, хүүхдийн өвчлөл, эндэгдлийг бүртгэх, эрүүл мэндийн тандалт, судалгааг улам боловсронгуй болгох үүднээс хот, хөдөөгийн эмч, эх барих эмэгтэйчүүд, нярай, статистикийн эмч мэргэжилтнүүдийг хамарсан сургалтыг ЭХЭМҮТ дээр зохион байгуулж байгаа. Уг сургалтад 60 гаруй эмч, мэргэжилтэн хамрагдаж байгаа юм. Сайд “Эх, нярайн өвчлөл, эндэгдлийн тандалтын тогтолцоог бий болгосноор бодит байдалд дүн шинжилгээ хийх, эргэн мэдээлэх, нотолгоонд тулгуурласан шийдвэр гаргах, эрт сэрэмжлүүлэг, хариу арга хэмжээ авах цогц арга хэмжээ хэрэгжиж, эх, хүүхдийн өвчлөл, эндэгдэл буурахад ач холбогдолтой болох юм” гэж дүгнэж байлаа.
Энэ үеэр ЭМЯ-ны Хүүхэд өсвөр үеийн эрүүл мэндийн бодлогын хэрэгжилтийн зохицуулалт хариуцсан мэргэжилтэн Г.Соёлгэрэл “Нярайн тандалт шинжилгээний хөтөлбөр 2014-2020”-ийг танилцууллаа.
Тэрээр, “Энэ ажил нь Засгийн газрын төлөвлөсөн бүтээлч ажлын нэг юм. Энэ хөтөлбөрийн дагуу Монгол улсад шинээр төрж буй бүх нярайн төрөлхийн хөгжлийн гажиг, бодисын солилцооны эмгэгүүдийг эрт үед нь оношлож, эмчилгээнд хамруулснаар өвчлөл эндэгдэл буурах, хөгжлийн бэрхшээл үүсэхээс сэргийлэх боломж бүрдэх юм. Эх үрсийн баярыг тохиолдуулан энэ хөтөлбөрийн нээлтийг хийж байна” гэв.
Нярайн тандалт шинжилгээ буюу скрининг нь илэрхий шинж тэмдэггүй төрөлхийн ба удамшлын өвчнийг энгийн, хурдан, аюулгүй аргаар баталгаатай технологи ашиглан, нярайн эрт үед илрүүлэн оношилж, эмчилгээнд хамруулна. Ингэснээр нярайн өвчлөл, эндэгдэл, хөгжлийн бэрхшээл үүсэхээс эрт сэргийлэх боломж олгох юм. Удамшлын болон төрөлхийн эмгэгээс үүдэлтэй өвчлөлийг багасгах нь эрүүл мэндийн төдийгүй нийгмийн халамж, тусгай боловсролд зарцуулах зардлыг бууруулах нийгэм эдийн засгийн ач холбогдолтой гэнэ.
Дээрх шинжилгээнд шинээр төрж буй бүх хүүхдийг хамруулахад өндөр хүчин чадалтай багаж, тоног төхөөрөмж, лаборатори шаардлагатай бөгөөд Засгийн газар болон гадаадын зээл тусламжаас эх үүсвэрийг бүрдүүлж, үйл ажиллагаагаа эхлээд байна.
Энэхүү хөтөлбөрөөр дөрвөн төрлийн тандалт шинжилгээг хийхээр төлөвлөжээ. Үүнд:
Түнхний үений төрөлхийн мултрал ба дутуу хөгжил нь (дисплази) хүүхдийн яс, булчингийн тогтолцооны эмгэгээс хамгийн түгээмэл тохиолддог эмгэг юм. Түнхний үений дутуу хөгжлийг эрт оношилж, эмчлээгүй тохиолдолд үений үрэвсэл (артроз), мултрал үүсч насан туршид нь хөгжлийн бэрхшээлтэй болгон, улмаар гэр бүл, нийгэмд сөрөг үр дагаварыг дагуулдаг. 2014 оноос ЭХЭМҮТ-ийн өөрийн лаборатори, мэргэжилтнүүдийн хүчээр дагнан хийж эхлээд байна.
Нярайн бодисын солилцооны төрөлхийн эмгэгийн тандалт шинжилгээ нь дэлхийн олон улсад хамгийн амжилттай хэрэгжиж байгаа хөтөлбөрийн нэг юм. Дэлхий дахинаа 1965 оноос нярайн скрининг шинжилгээг хийж эхэлсэн. Одоо дэлхийн 70 гаруй орны 475 гаруй лабораторид 40 гаруй нэр төрлийн эмгэгийг илрүүлэх шинжилгээ хийгддэг байна. Нярайн бодисын солилцооны төрөлхийн зарим эмгэгийг эрт илрүүлж, эмчилснээр хүүхэд хэвийн, эрүүл хүүхдийн адил өсч торних боломжтой болно.
Сонсголын төрөлхийн бэрхшээл нь нярайд хамгийн элбэг тохиолддог эмгэгийн нэг юм. Хүүхдийн сонсгол бууралтыг оройтож мэдснээр цаашдаа хэлгүй, дүлий байдалд хүргэдэг. Манай оронд нийт хүн амын 12.1%-д сонсголын эмгэг илэрч, одоогоор 240’000 гаруй хүн сонсголын өөрчлөлттэй байна. Түүнчлэн 1000 төрөлт тутамд 1.2-1.3 огт сонсголгүй хүүхэд төрж, тэр нь амьдралын хугацаанд 2 дахин өсдөг гэсэн мэдээлэл байна. Сонсголын тандалт шинжилгээ хийгдэхэд дээрх үзүүлэлт 3-4 болж нэмэгддэг. Нярайн сонсголын бууралт ихэвчлэн хожуу буюу 2-3 насанд оношлогддог. 2012 онд ЭХЭМҮТ-д нярайн сонсголын скринингийн судалгаанд нийт 2000 гаруй нярайг хамруулан 2 тохиолдлыг эрт илрүүлэн, оношилсон нь манайд нярайн дунд сонсголын эмгэг ховор бус тохиолдож буйг илэрхийлж байна.
Дутуу нярайн ретинопатийг эрт илрүүлж, эмчлээгүйгээс сохрол үүснэ. Дэлхийн олон оронд хийсэн судалгаанаас үзэхэд 1500 граммаас доош жинтэй нярайн 19-47%, 1000-аас доош жинтэй нярайн 54-100%-д ретинопати үүсдэг байна. ДЭМБ-ын удирдамжийн дагуу жирэмсний тээлтийн 22 долоо хоногтойгоос дээш хугацааг төрөлт хэмээн тооцох болсноор дутуу төрөлтийн үед хэт бага жинтэй нярайд тусламж үйлчилгээг цогцоор үзүүлэх шаардлага урган гарч байна.
ДЭМБ-ын мэдээлснээр шинээр мэндэлсэн 10 хүүхэд дутмын нэг нь дутуу төрж байна. Анагаах ухаан хөгжихийн хирээр дутуу нярайн амьдрах чадвар нэмэгдэж байгаа ч амьдарсан хүүхдийн дунд тархины саажилт, нүдний торлогийн эмгэг буюу ретинопати зэрэг хүндрэл хугацаандаа төрсөн хүүхэдтэй харьцуулахад элбэг тохиолддог.
Үр шилжүүлэн суулгах ажилбар Монгол улсад хийгдэж байгаатай холбоотой дутуу төрөлтийн хувь нэмэгдэх хандлагатай болж байна. Иймд дутуу нярайн ретинопатиг эрт илрүүлэх, оношлогдсон тохиолдлыг цаг алдалгүй эмчлэх шаардлагатай игэж мэргэжилтэнүүд дүгнэж байна.
“Форбес” сэтгүүлээс 2004 оноос эхлэн жил бүр дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий 100 эмэгтэйн жагсаалтыг гаргаж ирсэн. Өнгөрсөн жил тэргүүн байрт жагсч байсан ХБНГУ-ын Канцлер Ангела Меркель энэ удаад ч байраа хадгалан үлджээ. Тэрбээр энэхүү жагсаалтыг гаргасан цагаас нийт есөн удаа нэр нь бичигдсэн бөгөөд наймд нь дандаа тэргүүлж байв. 
Нийгмийн халамжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл батлагдсанаар нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн хэмжээ нэмэгдэж, нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмж авагчдын нийгмийн баталгааг хангах, ядуурлыг бууруулахад эерэг нөлөө үзүүлнэ гэж хууль санаачлагчид үзэж байна. Мөн Нийгмийн халамжид төсвөөс зарцуулах хөрөнгийн хэмжээ нэмэгдэх боловч эдийн засгийн өсөлт өндөр байгаа, ялангуяа уул уурхайгаас орох орлого төсөвт давамгайлж байгаа нөхцөлд уг орлогын тодорхой хэсгийг зарцуулах замаар санхүүжүүлэх боломжтой бөгөөд нийгмийн халамжийг эмзэг, өртөмхий хэсэгт чиглүүлснээр нийгмийн тогтвортой байдлыг хангахад сайн нөлөө үзүүлнэ гэж үзэж байна. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл батлагдсанаар нийгэм, эдийн засгийн сөрөг үр дагавар гарахгүй бөгөөд нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр, тэтгэмж авагчдын нийгмийн баталгааг хангахад эерэг нөлөө үзүүлнэ гэдгийг хууль санаачлагчид хэлж байна. 2013 оны хэрэглээний үнийн индексээр нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлэхэд 96,0 орчим тэрбум төгрөг, оршуулгын тэтгэмжийг нэмэгдүүлэхэд 11,5 тэрбум төгрөг, нийт 107,5 тэрбум төгрөг шаардагдах юм.
Жил бүрèéí òàâдугаар сарын 31-ний өдрийг дэлхий нийтээр “Тамхигүй өдөр” уриан дор өнгөрүүлдэг бөгөөд энэ өдрийг манай улс 20 гаруй жил тэмдэглэж байна.
Ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн áîëîîä дотуур байрнаас 500 метрийн дотор тамхи худалдахыг хориглоно ãýæ тусгасан Тамхины тухай хуулийн заалтыг өөрчилж 250 метр болгох санал гаргасныг сурагчид эсэргүүцэж байãàà ãýíý. “Тамхичин биш тамирчин болъё”, “Тамхины утаанаас биднийг авраач” хэмээн сурагчид уриалж Төрийн ордныг хэдэнтээ тойров.
“Өвлийн хүлэмжийн аж ахуй” байгуулахад Чингис бондоос 27 орчим тэрбум төгрөг хуваарилсан байна. 80 орчим аж ахуйн нэгж саналаа ирүүлснээс 16 компанийн төсөл банкны шаардлагыг хангаж, эхнээсээ ургацаа хурааж эхэлжээ. Эдний нэг, “Түмэн сүйх” компанийн хүлэмжийн нээлт, анхны ургацын баярт Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг оролцов. Тэрбээр “Орчин үеийн загвар, техник технологитой, жилийн дөрвөн улиралд ажиллах анхны шилэн хүлэмжийг хүлээж авч байна” гэж онцлоод “Түмэн сүйх” ХХК-ийн хамт олонд талархал илэрхийлж, амжилт хүслээ.
Тус компани Чингис бондоос 940 сая төгрөгийн урт хугацаатай зээл авч аж ахуйгаа голланд технологиор өргөжүүлжээ. 
Өвлийн хүлэмжийн аж ахуй, ноос, ноолуур, оёдлын үйлдвэрүүд болон сүү сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэржилтэд Чингис бондоос 270 тэрбум төгрөг зарцуулахаар төлөвлөсөн. Эдгээр төсөл хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн яам хариуцан ажиллаж байна. Энэ хүрээнд “Түмэн сүйх” компанийнх шиг 15 хүлэмж бий болно. Манай улсын нарийн ногооны нэг жилийн хэрэглээ 40 орчим мянган тн. Өнөөдрийн байдлаар 4600 тн-ыг нь бид өөрсдөө тариалдаг. Дотоодын хэрэгцээгээ хангахын төлөө ажиллаж байна гэж Үйлдвэр хөдөө аж ахуйн яамны дэд сайд Ц.Туваан ярилаа.
“Соёмбо” цогцолборын II ангийн 20 гаруй сурагч өнөөдөр Төрийн ордонтой танилцлаа. Хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдрийг тохиолдуулан УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг тэднийг урьжээ. Үндэсний хувцсаараа жигдэрсэн багачууд чуулганы танхимд орж ирээд ихэд гайхцгаан дуу алдаж байв. Өмнө телевизороор харж байсан чуулганы хуралдааныг бодитоор харангуутаа ингэж “Ямар гоё юм бэ. Пөөх…” гэхчилэн ам амандаа шулганалаж байсан юм. Тэднийг харгалзан хоёр багш нь хамт явж байв. Тэд амихандаа “Дуугаа аядаарай” гэж хүүхдүүддээ хандаж хэлэх боловч нөгөөдүүл нь ер сонсч байгаа шинжгүй. Хүүхдүүд л болсон юм хойно томоогүйтэж, суудал дээрээсээ өндөлзөв. Хамгаалалтын албаны гурван ажилтан тэдний ард очин “Чөшш” гэхэд бүгд шулганалдахаа больсон юм. УИХ-ын дарга тэдэнд хандаж, сурлага хөдөлмөрийн амжилт, эрүүл энхийг хүсэн ерөөхөд хөвгүүд нь гараа дээш өргөж, их л баярлацгааж байлаа.
Хүүхэд бүр аав, ээжтэйгээ халуун ам бүлээрээ байвал аз жаргалтай байдаг. Тэгвэл өнчин өрөөсөн хүүхдүүд ямар их сэтгэлийн шаналалтай явдгийг наймхан настай охин найзынхаа ярианаас мэдэрчээ. Г.Өлзийжаргал гэх жаахан охин томчуудад хаяглан ийм нэгэн захидал бичсэн байна. 
Зүйл бүрийн ургамал ургаж, ан амьтан амьдардаг байсан газар нутгийн хөрс үржил шимгүй болж хогийн шарилж дүүрсэн бодит байдал нүдэнд үзэгдэх боллоо. Газар нутагт цөлжилт явагдаж байгаагийн тод илрэл чухам энэ юм.