П.Наранбаяртай ирэх оны төсөв, нийслэлийн эрх зүйн өөрчлөлттэй холбоотой асуудлаар ярилцлаа.
-Ирэх оны улсын төсөв батлагдлаа. Нийслэлийн иргэдийн хурлын төлөөлөгч, сөрөг хүчний гишүүний хувьд ирэх оны төсөв дээр ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Улсын төсвийн тухайд миний хувьд ХҮН намын бодлого судалгааны хүрээлэнгээс гаргасан санал болон УИХ-ын гишүүн Т.Доржхандын байр суурьтай ижил байгаа. Юу гэхээр төсвийг дахин алдагдалтай баталж байгаа нь буруу байна. Нэмээд мөнгөний хатуу бодлоготой явж байгаа ч гэсэн маш буруу. Монгол Улсын хувьд бараг арав гаруй жил мөнгөний хатуу бодлогыг барьчихлаа шүү. Ингэж хатуу бодлого бариад байвал аж ахуйн нэгжүүдэд маш халтай болж ирнэ. Халтай болчихсон ч яваа. Хатуу бодлого барьчихаар төсөв тэлж эхэлдэг. Төсвийн тэлэлтээс улстөрчтэй холбоотой, хамаарал бүхий бизнесменүүд л хожиж байна шүү дээ. Тухайлбал, “Ногоон автобус”-ны хулгай бол үүний том жишээ. Зөвхөн улстөрчтэй ойр бизнесүүд явдаг, нийт аж ахуйн нэгждээ ямар ч хожоогүй, ийм байж болохгүй. Улсын төсвийн хувьд ерөнхий байр суурь нэг иймэрхүү байна. Харин нийслэлийн төсөв хараахан боловсруулагдаж гараагүй байгаа.
-Монгол Улсын хувьд эрчим хүчний хараат байдалтай орон. Тэр утгаараа сүүлийн жилүүдэд эрчим хүчний хэрэглээ асар өндөр болсон. Тиймээс эрчим хүчний шинэ эх үүсвэр бий болгохын тулд тал бүрдээ ярьж байгаа. Гэтэл Улсын төсөвт энэ чигт ямар ч хөрөнгө суугдаагүй гэх юм. Энэ талаар танд мэдээлэл бий юу?
-Надад нарийн мэдээлэл алга. Энэ гэхдээ Эрчим хүчний яамны асуудал шүү. Энэ яам уг асуудлаа нэн яаралтай шийдээд, хийх л ёстой. V цахилгаан станц гэж яриад одоо хэдэн жил болж байгаа билээ. Ийм л бүтэлгүй төр өнөө цагт оршиж байна. Ярихаас өөр шидгүй, бодитой ажил хийж байгаа зүйлгүй л явж байна.
-Гуравдагч сөрөг хүчний хувьд хотын шинэ даргын шийдвэр, үйл ажиллагаанд ямар байр суурьтай байдаг вэ?
-Өчигдөр Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал төсвөө тодотгох гэж хуралдахад хотын шинэ дарга хүрэлцэн ирж, хуралдаа бүтэн суусан.
Анх удаа хотын дарга гэх хүн НИТХ-д бүрэн суулаа гэж харж байгаа. Өмнө нь Д.Сумъяабазар огт суудаггүй байсан. Тиймээс үүнийг нэг талдаа сайшаан хүлээн авч байна. Нөгөөтэйгүүр нийслэлийн иргэдээс тэр дундаа НИТХ-аасаа асууж байж шийдэх ёстой асуудлуудыг шууд хуулийн төсөл болгон боловсруулж, Засгийн газраар дамжуулан УИХ-д өргөн барьсан. Энэ бол маш зарчимгүй үйлдэл. Хотын бүсчлэл тогтоох, газрын зөвшөөрлийн асуудлуудыг шууд ингэж хуульчлах нь нийгмийн олон салбарт огцом цохилт болно.
-Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулах болон гэр хороооллыг орон сууцжуулах хуулийн төсөл хэлэлцэгдэж байгаа. Энэ асуудлыг та хэлж байна уу?
-Тийм. Яг энэ хуулиар бол олон мянган ажлын байрыг бий болгодог, хөрөнгө оруулагчдыг татдаг барилгын салбар хүчтэй цохилтод орохоор харагдаж байна. Угтаа НИТХ-ын долдугаар сарын хуралдаанаар нийслэлийн нягтрал, төвлөрөл ихтэй бүсэд шинээр барилгын зөвшөөрөл олгохгүй байхаар баталчихсан шүү дээ. Нийслэлийн амьдрал гэдэг чинь өөрөө амьд, хөдөлгөөнтэй. Үүнийг шууд хуулиар зохицуулах гэж оролддог нь муйхар асуудал. 1.7 сая хүн амтай энэ хот бүх дэд бүтэцээ төв рүүгээ татчихсан. Төвдөө л бөөгнөрчихсөн хот. Хотын аль нэг захаас нөгөө цэгт хүрэхийн тулд заавал төвөөрөө дайрна. Нийслэлийн автозамын сүлжээ нь ч ийм байгаа. Ийм дэд бүтэцтэй хотод хуулиар шууд төлбөр тогтоох асуудлыг шийдчихвэл яах вэ. Энэ бол шууд иргэдийнхээ халаас руу төр орж байгаагийн тод үйлдэл. Иргэдийн халаас руу гараа хийж байгаа энэ төрийн бодлогыг хэнээс ч асуулгүйгээр хийж байгаа нь бүр аюултай. Үүнийг ХҮН намын бүлэг эсэргүүцэж байгаагаа илэрхийлсэн. Тооцож үзье л дээ. 27 мянган төгрөгөөр гуч хоног төвөөр зорчлоо гэж бодъё. Тэгвэл сардаа бараг 900 гаруй мянган төгрөг болно. Энэ нь өөрөө нэг төрийн албан хаагчийн сарын цалин. Зөвхөн төвөөр зорчлоо гэхэд сарын цалингаа өгөх үү. Ийм амьдралгүй шийдвэр гаргаж болохгүй ээ. Бүсчилсэн төлбөр тогтоох асуудал манайд одоогоор ямар ч зохимжгүй. Манайх бол эхний ээлжид машины зогсоолоо илүү өндөр төлбөртэй, илүү хүртээмжтэй болгочих ёстой. Машины зогсоолгүй учраас зогсоол олохын тулд төвөөр, талбай тойроод явдаг гэсэн судалгаа ч байдаг.
-Дээрх хуулийг эрх баригчид олонхоороо баталчих байх л даа. Таны ярьснаар бол амьдралд хэрэгжих ямар ч боломж алга байна. Тэгвэл цаашид яах вэ?
-За яах вэ, хууль батлагдчихлаа. Харин төлбөр тогтоох асуудлыг НИТХ шийднэ гэж заасан байгаа. Гэхдээ л иргэдийнхээ халаас руу шууд орсон иймэрхүү төрийн бодлогыг бид аль болох гаргахгүй байх л ёстой юм. Би бол үүнийг огт дэмжихгүй байгаа. Уг хуулийг хэлэлцэж байгаа УИХ-ын гишүүдийг олон нийт харсан байх. Ерөөсөө амьдралаас тасарчихсан хүмүүс уг хуулийн төслийг хэлэлцэж байна лээ. Олимпын гүүрийг хаана байдгийг мэдэхгүй, тэр бүү хэл ашиглалтад орсон эсэхийг ч мэдээгүй гишүүд асуулт асууж, үг хэлж байна лээ. Энэ нь өөрөө УИХ-ын гишүүд амьдралаас ямар хол тасарсан бэ гэдгийг тод харуулж байгаа үйлдэл шүү дээ. Өөрсдөө тохитой дулаахан чанартай автобус авах хөрөнгийг нь идчихээд одоо болохоор нийслэлчүүд автобусанд сууж сурах ёстой гэсэн зүйлийг ярьж байгаа нь эмгэнэлтэй. Тэгэхээр өнөөгийн УИХ бол нийгмийн өмнө тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх, улс орны бодлого тодорхойлж явах ямар ч чадамжгүй байна. Ер нь нийслэлийн асуудал руу УИХ нэн яаралтайгаар шүүрч авч орох нь өөрөө ямар учиртай юм бэ. Нутгийн өөрөө удирдах ёсонд ноцтой халдаж байгаа үйлдэл биш юм уу. УИХ улс эх орны хэмжээний асуудлаа л ярина биз дээ.
-Нийтийн тээврийн хүртээмж муу байна. Өвлийн хүйтэнд автобус хүлээсэн хүмүүс гар хөлөө хайруулж байна. Тиймээс хулгайн асуудал нь нэг талдаа явна биз. Хүртээмжээ сайжруулахын тулд нэгэнт ороод ирсэн “Ногоон автобус”-уудыг үйлчилгээнд гаргачихаж болохгүй юу?
-Гэнэт 1000 автобус худалдаж авах ажил эхэлчихсэн. Гэтэл нийслэлд нөгөө автобусууд нь яваад л байгаа биз дээ. Тэгэхээр энэ нь нийгмийн сэтгэхүйг зориуд өөрчлөх гэсэн оролдлого. Автобусгүй боллоо, хүртээмж нь муудлаа гэдэг агуулгыг зориуд гаргаж, нийгмийн сэтгэхүйд нөлөөлөх гэж оролдож байна. Ингэж байгаад 1000 автобус авах ажлаа эхлүүлж байна. Ногоон автобусыг үйлчилгээнд гаргачихвал ёстой нэг жил яваад л эвдэрчихнэ. Юун арван жил явах. Тиймээс үйлчилгээнд огт гаргаж болохгүй. Аль болох буцаах асуудлыг л шийдэх хэрэгтэй. Дараа нь автобус авч байгаа бол хамгийн чанартайг нь ил тод оруулж ирэх ёстой. ХҮН намын хувьд хотын шинэ удирдлагад “Ногоон автобус”-тай холбоотой хууль зөрчсөн бүх албан тушаалтанд хариуцлага тооцоорой гэдэг шаардлагыг хүргүүлсэн.
-Хотын дарга метро барих асуудлыг мөн хөндсөн. Уг асуудлыг гадаадын мэргэжлийн хүмүүсээр шийдүүлье гэх нэг хэсэг байхад нөгөө хэсэг нь монголчууд өөрсдөө чадна гэж үзэж байна. Ер нь метротой болох Улаанбаатар хотын мөрөөдөл биелэгдэх үү?
-Миний хувьд энэ мөрөөдөл биш. Энэ бол шийдэл. Энэ шийдлийг олчихсон тохиолдолд Улаанбаатар метротой болно. Нөгөөтэйгүүр метро ашиглах нь өртөг өндөртэй гэдэг. Манай төсөв дийлэхгүй ч гэдэг. Гэхдээ Улаанбаатар хот өөрөө 1.7 сая хүн амтай. Тиймээс метротой болох хүн ам зүй бүрэн хангагдчихсан. Метроны ТЭЗҮ-ийг аль арав гаруй жилийн өмнө хийчихсэн байсан. Гэхдээ энэ ТЭЗҮ одоо хуучирсан байх. Ер нь бол япончууд Улаанбаатар хотод метро барих боломжтой гэж үзсэн. Миний хувьд бид метротой болох шаардлагатай гэж үздэг. Цаашлаад Улаанбаатар хот газар доогуураа томоохон байгууламжтай хот болох ёстой. Өөрөөр хэлбэл цаг агаарын нөхцөл байдлаас хамаарахгүйгээр газар доороо эдийн засгийн эргэлт явагдаж байдаг хот болох ёстой. Ер нь бол метротой болчихсон цагт олон жилийн явцад үр ашгаа өгөх нь гарцаагүй. Харин метро барих туршлагатай монгол инженерүүд манайд цөөнгүй бий шүү. Миний хоёр ч шавь энэ чиглэлээр гадаадад сурч, ажиллаж байна.
-Уртцагааныг буулгах асуудал олон нийтийн дунд маргааны нэг сэдэв болж байна. Таны хувьд энэхүү асуудалд ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Социалист бүтээн байгуулалтаас үлдсэн 43 соёлын дурсгалын нэг бол Уртцагаан. Үүнийг хамгаалан сэргээн засварлаж, хойч үедээ үлдээх нь өнөөгийн бидний үүрэг юм. Ер нь өнөөгийн эрх баригчид буюу МАН-ынхан дээрээс нь доошлох хэлбэрээр бүх асуудлыг шийдэж байна. Ерөнхий сайдын санаанд нэг зүйл зурсхийгээд орчихвол тэр нь ажил хэрэг болох ёстой юм гэсэн. Үгүй ээ, ардчилсан, эрх зүйт төртэй оронд ийм зарчим үйлчилж болохгүй шүү. Гэтэл өнөөдөр УИХ-д өргөн барьчихсан нийслэлийн хууль яг энэ загвараар явж байна. Энэ хуулийн төслийг боловсруулахдаа хэнээс ч асуугаагүй. Шууд л УИХ хэлэлцээд эхэлсэн. Өөр нэг зүйл уг хууль батлагдвал Нийслэлийн Засаг дарга хэмжээлшгүй их эрх мэдэлтэй болох юм билээ. Өөрөөр хэлбэл тус хуульд газрын зөвшөөрөл олгох асуудал тусгагдсан. Ингэхдээ зөвшөөрлийг Нийслэлийн засаг дарга олгоно, цуцална гэж заасан байгаа. Тэгэхээр уг хууль батлагдвал барилгынхан Нийслэлийн засаг даргын өрөөний үүдэнд очерлож зогсоно. Үүнээс ямар үр дүн гарах вэ. Мэдээж авлига ихэснэ. Цаад утгаараа Х.Нямбаатар цаашлаад МАН-ынхан уг хуулиар ирэх жилийн сонгуулийн мөнгөө босгох гэж байна уу даа гэж хардаж болохоор байгаа юм.