Япон, Монголын хооронд байгуулагдсан эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээрийн дагуу дотоодоос 9300 нэр төрлийн бараа, бүтээгдэхүүнийг хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр экспортлох боломж нээгдээд багагүй хугацаа өнгөрч байна. Японы зах зээлд бага татвартайгаар бүтээгдэхүүн нийлүүлэх боломж бидний өмнө нээгдсэн ч үүнийг ашигласан компани одоогоор бараг алга. Нэгэнт нээгдчихээд байгаа боломжийг ашиглаж, бараа бүтээгдэхүүнээ Япон улсад экспортлох зорилготой аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад өчигдөр мэдээлэл өгөв. Мэдээлэл өгсөн байгууллага нь Экспорт олон улсын худалдааны төв болон Дэлхийн банкны Экспортыг дэмжих төслийнхөн. Тэдний зохион байгуулсан “Япон улсын зах зээлд амжилттай нэвтрэх нь” сургалтад бизнесийнхэн идэвхтэй оролцов.
Экспорт олон улсын худалдааны төвийн гүйцэтгэх захирал Д.Оюунбилэг “9300 нэр төрлийн бараа, бүтээгдэхүүнийг Японы зах зээл рүү тарифын хөнгөлөлттэйгөөр нэвтрүүлэх боломжтой. Энэ хэлэлцээр батлагдаад хоёр жилийн хугацаа өнгөрч байгаа ч аж ахуйн нэгжүүд хангалттай үр шимийг нь хүртэж чадалгүй өнөөг хүрлээ.
Энэ зах зээл рүү манай орны бүх бүтээгдэхүүн гарах боломжтой. Бидэнд түүхий эд, нөөц баялаг хангалттай байна. Харин Японд үйлдвэрлэлийн техник, технологи, шилдэг хүний нөөц бий. Хоёр орны бизнес эрхлэгчид хамтран нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн Монголдоо үйлдвэрлэж чадах юм бол Японы зах зээл рүү гарах бүрэн боломжтой. Одоогоор бид ихэвчлэн түүхий эд экспортолж байна. Үүний оронд нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, эх орондоо баялаг хүртээхийн тулд япончуудтай хамтран ажиллахыг эрмэлзэж байна. Япон хүмүүсийн хувьд цаг хугацаа, итгэлцэл маш чухал. Энэ тал дээр манайхан алдаад байдаг. Тэд бидэн шиг аливаад сэтгэлийн хөөрлөөр ханддаггүй. Үнэхээр хамтарч ажиллах боломжтой юу гэдгээ хамгийн доод тал нь гурван жилийн хугацаанд ул суурьтай судалдаг. Дараа нь цаашид урт хугацаанд хамтран ажиллах түншлэлийн гэрээгээ байгуулдаг. Ганцхан бид л ашиг олох гээд байгаа юм биш. Нөгөө талын хүмүүс ч ашигтай байх хэрэгтэй” хэмээн ярьсан юм.
Зах зээл, хэрэглэгчийнхээ онцлогийг судлаагүй, хэнд юуг үйлдвэрлэж, зарах гэж байгаагаа тооцоолоогүйгээр үйлдвэрлэл явуулдаг. Жишээ нь, Монголд хэрэглэдэг зузаан ноолууран цамц Японы уур амьсгалд арай халууддаг байна. Япон хүний биеийн хэмжээ манайхаас жижиг байдаг гэдгийг мэддэггүй нь бас алдаа болдог аж. Түүнээс манай түүхий эд харьцангуй чанартай, хольц багатай гэдгээрээ давуу талтайг хэмээн семинарын үеэр онцолж байлаа.
Экспорт олон улсын худалдааны төвийн Япон улс дахь суурин төлөөлөгч П.Цэрэнпунцаг энэхүү сургалтыг удирдан явуулсан юм. Тэрбээр “Гадны зах зээлд бараа бүтээгдэхүүнээ амжилттай нийлүүлэхэд экспорт хийх орныхоо компанитай бүх талын хамтран ажиллах гэрээ байгуулах, тухайн улсад өөрсдийн компаний төлөөлөгчийн газрыг байгуулах, тухайн улсад тогтвортой үйл ажиллагаа явуулах мэргэжлийн компанид даатгах гэсэн аргуудын аль нэгийг хэрэглэхэд болно. Одоогоор манайхаас Японд тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж буй компани байхгүй, эдийн засгийн боломж нөхцөл ч бага байгаа. Тиймээс түнштэйгээ гэрээ байгуулахдаа амжилттай борлуулалт хийхэд анхаарах шаардлагатай” хэмээн бизнес эрхлэгчдэд зөвлөсөн юм.
Аль ч улсад бизнес түншийнхээ талаар сайтар мэдэж байж гэрээ байгуулдаг. Ингэхдээ харилцагч түншийнхээ талаар “Гурван-С” судалгааг заавал хийдэг юм. “Capacity” харилцагчийнхаа чадамж, туршлагыг судлах хэрэгтэй. Мөн “character” буюу зан төлөв тухайн компанийн алсын хараа, зорилгыг судлах нь чухал. Үүнээс гадна “capital” ба хөрөнгийн чадавх, нөөцийг талаар судалгаанууд багтах ёстой. Япон улс дотооддоо үйл ажиллагаа эрхэлж буй байгууллагууддаа өөрсдийн мэдээллээ вэб сайтдаа байршуулж, ил тодоор мэдээлэх шаардлага тавьдаг учир бидэнд дээрх гурван судалгааг хийхэд төдийлөн хүндрэл үүсэхгүй. Тухайн компанийнхаа вэб хуудсанд зочилоод бүх мэдээлэлтэй нь танилцах боломжтой. Харин Японы талаас манай компаниудыг судлахад хүндрэлтэй байдаг учраас ямар нэгэн судалгааны байгууллагад ханддаг тал бий” гэж ярив.
Япончууд гадаад үзэмж, сав баглаанд дээд зэргээр анхаардаг аж. Үхрийн тэжээл экспортоллоо гэхэд ямар шуудайнд хийх вэ гэдгээс эхлээд анхаарах хэрэгтэй гэж П.Цэрэнпунцаг зөвлөв. Япончууд өдрийн хоол гэхэд л маш гоё цэцэг хуараар чимэглэсэн саванд хийж зардаг сэтгэлгээ, хандлагын онцлогтой. Япон хүн сонсохоос бусад бүх зүйлд онцгой анхаарч, бүх зүйлээс таатай мэдрэмж авахыг хичээдэг онцлогтой гэнэ. Боох, баглах гэдэг нь Японы худалдаа, аж ахуйн хувьд маш том соёл юм байна. Хятадаас онлайнаар бараа бүтээгдэхүүн худалдан аваад сав баглаа, боодол нь муухай байна гэсэн шалтгаанаар буцааж байсан олон тохиолдол гарчээ. Амазон, Алибаба зэрэг онлайн худалдааны салбарууд Япон руу бүтээгдэхүүн гаргахдаа хэрэглэгчдээс сав баглаа нь таалагдсан эсэх талаар байнга судалгаа авдаг аж. “Монгол компаниудын хувьд сав баглаагаа сайжруулахад нэлээд өртөг гарч магадгүй. Гэхдээ үнэхээр Японд бараагаа зарах хүсэлтэй бол бүтээгдэхүүнийхээ гадаад үзэмжинд онцгой анхаарахаас өөр аргагүй. Дээрээс нь зах зээлийн өрсөлдөөн маш өндөр байна. Хятад, Америк, Австрали, Тайланд зэрэг техник, технологи өндөр хөгжсөн орнууд Япон руу экспорт хийдэг. Тэгвэл бид эднээс юугаараа давуу талтай вэ гэдгээ судалж мэдэх хэрэгтэй. Мөн япончууд хямд үнээр сайн чанарын бүтээгдэхүүн аваад хэвшчихсэн муу талтай. 100 иений үнэтэй халуун сав, иж бүрэн сав суулга, 20 литрийн багтаамжтай будааны сав гээд олон бараа зарагддаг. Энэ 100 иен нь монголоор 2200 төгрөг. Гэхдээ нэг хэрэглээд хэвшчихсэн бол тэрийгээ больдоггүй” гэж П.Цэрэнпунцаг ярив.
Энэ үеэр Экспортыг дэмжих төслийн Бизнес хөгжлийн шинжээч О.Батхишиг төлсийнхөө талаар танилцуулахдаа “Экспортыг дэмжих төсөл хэрэгжээд нэг жилийн хугацаа өнгөрч байна. Энэ хугацаанд 100 гаруй аж ахуйн нэгжээс санхүүгийн дэмжлэг авах хүсэлт хүлээн авсан. Үүнээс тал хувьд нь санхүүгийн дэмжлэг үзүүлээд байна. Сүүлийн хоёр жилд уул уурхайн салбараас бусад салбарт үйл ажиллагаа явуулсан экспорт хийх сонирхолтой ямар ч компани манайхаас санхүүжилт авах бүрэн боломжтой. Төслөөс тавьсан шалгуурыг бүрэн давсан тохиолдолд хамгийн дээд тал нь 100 мянган ам.доллар хүртэлх санхүүгийн буцалтгүй тусламж олгож байна. Цаашид дөрвөн жилийн хугацаанд энэхүү төсөл маань үргэжилнэ” гэлээ.
Э.ЯНЖМАА