Ардчилсан намын дарга Лу.Гантөмөртэй ярилцлаа.
-УИХ-ын хаврын ээлжит чуулган нээлтээ хийлээ. Сөрөг хүчний намын даргын хувьд та энэ чуулганаас ямар хүлээлттэй байна?
-Хэд хэдэн асуудал шийдэгдэнэ гэж хүлээж байна. Сонгогчдын санал парламентад заавал тусгалаа олох ёстой гэсэн саналыг улс төрийн намууд сүүлийн үед илэрхийлж байгаа. Тиймээс пропорциональ тогтолцоог зайлшгүй оруулах шаардлага үүсч байгаа. Хоёрдугаарт, парламентад түмэн олны сонирхлыг хангасан нийгмийн байгууллагын төлөөлөл байхгүй, алдагдсан гэсэн санал хамгийн өндөр хувьтай байна. Тиймээс нэгдүгээрт, пропорциональ элементийг авсан Сонгуулийн хууль, сонгуулийн тогтолцоо зайлшгүй шаардагдах байх. Тиймээс төлөөллийг яаж сайжруулах вэ гэдэг асуудал яригдах болов уу гэсэн хүлээлт байна. Хоёрдугаарт, авлига хээл хахуулийн асуудал маш хүндэрсэн. Эрдэнэс Таван толгойн 7.5 их наяд төгрөгийн худалдан авалт, нүүрсний хулгай, төмөр замын ложистикийн хэрэг, Эрдэнэтэд үүсч байгаа гэмт хэргийн нөхцөл байдал зэргийг харахаар гол анхаарч ажиллах зүйл нь авлигыг зогсоох. Хүмүүсийг шоронд хийх бол хуулийн байгууллагынхны хийх ажил. Харин улс төрийнхөн, улс төрийн намууд, парламент бол цаашид хулгай, авлига гардаггүй байх орчны төлөө зайлшгүй ажиллах ёстой. Ингэхийн тулд ашиг сонирхлын зөрчлийг арилгах шийдлүүд гарах нь нэн тэргүүний хийх ажил. Жишээлбэл, парламентын түвшинд ажиллаж байгаа гишүүд юунаас татгалзах вэ гэдгийг ойлгомжтой, тодорхой зохицуулах хэрэгтэй. Жишээлбэл, хамаарал бүхий компаниуд нь тендерт ордоггүй байх, гэр бүлийнх нь хүмүүс төрийн өндөр албан тушаал хашдаггүй байх гэхчлэнгээр асуудлуудыг шийднэ гэж бодож байна.
Мөн Улс төрийн намын тухай хуулийг хөндөгдөнө гэсэн хүлээлт байна. Өнөөдөр улс төрийн нам авлигын аквариум болчихоод байна. Авлигыг өөгшүүлж байгаа хэд хэдэн зүйл бий. Тэр нь улс төрийн намууд, Тендерийн хууль гэхчилэн бий.
Тиймээс яавал улс төрийн намыг шилэн болгох, яавал иргэдийн оролцоог улс төрийн намуудад нэмэгдүүлэх вэ гэдгийг Улс төрийн намын хуулиар хэлэлцэнэ. Улс төрийн намын үндсэн үүрэг болох ард түмэн төрөө барина. Үүний гүүр нь нам байна гэдэг үндсэн философи дээрээ яавал гарч ирэх вэ гэдэг асуудал зайлшгүй яригдах байх гэж бодож байна.
Түүнчлэн УИХ-ын гишүүдийн эрх зүйн байдал яригдах болов уу. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүд төрийн өндөр албан хаагчидтай уулзахдаа протоколоор уулздаг, ямар нэгэн байдлаар даргын байр сууринаас ханддаг бус, эрх зүйн байдал нь өөрөө ард түмний төлөөлөл байхуйц зүйлс яригдана гэсэн хүлээлт байна.
-Хаврын чуулганаар ҮХНӨ-ийн асуудал яригдах байх гэсэн таамаг, хүлээлт тодорхой түвшинд бий. Сөрөг хүчний намын даргын хувьд та ҮХНӨ оруулах асуудалд ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Намын шийдвэр гараагүй учраас би байр сууриа илэрхийлэхэд эрт байна. Ямартаа ч Тендерийн хууль, Улс төрийн намын хуулиар дамжуулж авлигын хөрсийг алга болгоё. Сонгуулийн хуулиар сонгогчдын санал парламентад тусгалаа олдог системийг бий болгоно гэвэл одоогийн парламентыг төгөлдөржүүлж хүчтэй болгох асуудал гарцаагүй яригдах байх. Тэр үед нам шийдвэрээ гаргана.
-Хаврын чуулганаар эдийн засгийн чадавхыг дээшлүүлэхтэй холбоотой ямар хуулиудыг хэлэлцэх ёстой гэж харж байна. Мөн сөрөг хүчний зүгээс энэ чиглэлд ямар санаачилгатай ажиллахаар зэхэж байна вэ?
-Хууль, шүүх, мөрдөх байгууллагын хувийн хэвшилд халдаж байгаа халдлагыг таслан зогсоох ёстой гэсэн байр суурьтай байна. Хувийн хэвшлээ дарамталж байгаа дарамтаас чөлөөлөх хэрэгтэй. Мөн татварын зөөлөн бодлогыг яаж гаргаж ирэх вэ гэдэгт бид тодорхой бодлого гаргахаар Ажлын хэсэг гарчихсан, ажиллаж байна.
Хувийн хэвшлээ хуулийн дарангуйллаас хамгаалахын тулд ямар хуульд өөрчлөлт оруулахаар байна гэдэгт тодорхой шийдлүүдийг гаргана. Энэ шийдлүүд нь хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх уур амьсгал, суурийг бүрдүүлээсэй гэж бодож байна. Дотоодын хөрөнгө оруулагчдыг урамшуулж дэмжих, мөн гадны хөрөнгө оруулагчдад итгэл найдвар өгөх асуудалд бид тодорхой санал санаачилга гаргаж ажиллана.
-Инфляцийг бууруулах, ам.долларын ханшийг тогтворжуулах чиглэлд сөрөг хүчний зүгээс ямар санаачилга гаргах вэ?
-Эдийн засгийн цусны эргэлт муу байна. Тиймээс мөнгөний бодлогыг зөөллөмөөр байгаа юм. Мөнгөний бодлогын хүү өндөр байгаа учраас банкуудын зээл олгох боломжийг хаагаад байна. Үүн дээр тодорхой алхмуудыг хийх хэрэгтэй. Дээр нь экспортыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр маш тодорхой шийдэл, алхмуудыг гаргах хэрэгтэй. Экспортыг нэмэгдүүлэхгүйгээр асуудал шийдэгдэхгүй.
Хулгай хийсэн хүмүүсийг барьж хорихоос гадна дараагийн удаа хулгай гарахгүй байхад, мөн бүтээгдэхүүн экспортолж байгаа улс орнуудтай хийх гэрээ хэлэлцээрт анхаарах хэрэгтэй. Боомт хариуцсан захиргаа, сайдтай болсон. Боомтуудын ил тод байдал, хурдаас гадна худалдан авалтын чиглэлээрх гэрээ хэлцлүүдийн ил тод байдал, түүний хурдны чиглэлд хяналт, санаачилга гэсэн хоёр зүйлд анхаарал тавьж ажиллах ёстой. Экспорт нэмэгдэж байж ам.долларын орлого сайжирна. Өнөөдөр ам.долларын орлогыг сайжруулахаас гадна ирээдүйд ч сайжирна гэдэг нь тодорхой харагдах хэрэгтэй байна. Ингэж байж хөрөнгө оруулагчид орж ирнэ. Ийм өндөр инфляцитай байгаа үед хөрөнгө оруулалт орж ирэхгүй шүү дээ. Инфляцийг тогтоох ганц арга нь экспортоо нэмэгдүүлэх. Орж ирж байгаа ложистикийн асуудлаа бүрэн шийдэх ёстой. Боомтууд дээр дахиад бөөгнөрөл үүсэх, хүнд суртал бий болгож авлигын эх үүсвэр гарах вий гэдэг болгоомжлол байна. Нэг хоёрхон хүнийг шоронд хийснээр асуудал шийдэгдэхгүй гэдэг нь тодорхой байна. Нэг хоёр даргыг сольсноор шийдэгдэхгүй байна. Тиймээс тэнд байгаа бүх алдаа дутагдал завхралыг гаргаж ирэх, илрүүлэх, тодорхой болгох хэрэгтэй байна.
-Ярилцлагаа намын асуудлаар үргэлжлүүлье. Танд эрх мэдэл, С.Эрдэнэ даргад тамга, Х.Баттулга даргад гэрчилгээ байна. Шулуухан асуухад ямар тохироо наймаа хийх гэж байна вэ?
-Манай асуудал шийдэгдэнэ. Үүн дээр хүндрэл гарахгүй. Тохироо явахгүй. Зарчим үйлчилнэ. Зарчим дээрээ байна гэдгээ бид нотлох ёстой. Ингэж байж энэ асуудал шийдэгдэнэ. Манай нам хүнийг хөөдөггүй, хасдаггүй нам болно. Ардчилсан нам дотооддоо ардчилал, шударга ёсыг тогтооно гэдгийг эргэлзээ тээнэгэлзээгүйгээр ойлгох ёстой. Үүнд хугацаа ороод байгаа юм. Хардлага сэрдлэг нь хэтрээд байна. Түүнээс үүн дээр тодорхой квот, албан тушаалын тохиролцоо хийхийг хэн ч хүсэхгүй. Ийм зүйл явахгүй. Бид зарчимтай байна. Өс хонзонгоо мартана. Өс биш бодлого зангидъя гэдэг зарчим дээрээ тодорхой байна гэдгийг харуулах ёстой. Намын даргын хувьд би үүнийг нотлох шаардлага гарна. Ингэж байж тодорхой асуудал шийдэгдэнэ. Нөгөө талдаа намын хөрөнгийг хувийн юм шигээр хадгалж хамгаалдаг асуудлыг цаашид гаргахгүй байх ёстой.
Улс төрийн намын хуулиар тамга, гэрчилгээг нам дээрээ байдаг байхаар хуульчлахгүй бол хүмүүс гэр рүүгээ аваад явчихдаг байж болохгүй. Тамга, гэрчилгээ бол намын өмч шүү дээ. Тиймээс цаашид намын өмчийг хадгалж хамгаалах маш тодорхой хуулиудыг гаргах хэрэгтэй.
-Монголын улс төрийн намууд дунд МАН, АН хоёр л хөлтэй нам. Тиймээс сум, дүүрэг дэх намын хороонууддаа хэрхэн анхаарч, яаж ажиллахаар төлөвлөж байна вэ?
-Цагаан сараас хойших 14 хоногийн хугацаанд намын гишүүдээ сонсох аян өрнүүлж байна. Сум, аймагт ямар байдал, санаа оноо байна вэ гэдгийг сонсож байна. Би өөрөө ажиллана. Энэ долоо хоногийн амралтын өдрүүдэд Өмнөговь, Дундговь аймгийн намын гишүүдтэйгээ уулзана. Залуучууд, багш, эмч, төрийн бусад албан хаагчидтай уулзана. Хүмүүсийн санаа бодлыг нэгтгээд цаашид ажил хэрэг болгож ажиллана. Богино хугацаанд бүх аймаг, суманд очиж ажиллах шаардлага байна. Хоёрдугаарт, гишүүдийнхээ дахин бүртгэлийн ажлыг эрчимжүүлнэ. Гишүүдийн нам доторх оролцоог бий болгож, хангана. Гуравдугаарт, нам нийгэм рүү гарах учиртай. Малчид, эмч нар, багш нар, сувилагч нар, цагдаа нар, бизнесийнхэн, худалдаачид, үйлдвэрлэгчид, уул уурхайнхан гээд иргэний нийгмийнхэнтэй уулзаж ярилцдаг механизмыг намын бүх шатанд бий болгоно. Энэ бол бидний гол ажил.
Ажлын 20 хувийг намын гишүүдийн сургалт эзэлнэ. Өөрөөр хэлбэл, үзэл санаагаа дахин нэгтгэж өнөөдрийн нийгэмд үзэл санаагаа яаж ойлгуулах вэ гэдэгт ажиллана. Хоёрдугаарт, иргэний байгууллагатай ажиллахад ажлынхаа 30 хувийг зарцуулна. Нэг үгээр хэлбэл, өрх толгойлсон иргэд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, тэтгэврийн насныхан зэрэг сонирхол нэгт иргэдтэйгээ ажиллахад бид цаг их зарцуулж, тэдний эрх ашгийг Монголын төрд яаж төлөөлөх, яаж хамгаалах, яаж үйлчлэх вэ гэдэгт анхаарна. Сүүлийнх нь бодлого хөтөлбөрөө гаргах ёстой. Бүх шатандаа гаргая, Бодлогын хүрээлэнгээ байгуулъя, дэд бүтцээ хийе, судалгааны ажлуудаа эрчимжүүлье, саналуудаа гаргая, хуулийн төслүүдээ бэлэн болгоё. Ирэх сонгуульд Ардчилсан нам бэлэн байх ёстой. Тиймээс “Саналаа нэгтгэе” бодлогын хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна.
-УИХ дахь сөрөг хүчний дуу хоолой бүдгэрсэн, хаагдсан гэх шүүмжлэл сүүлийн үед их гарах болсон. Сөрөг хүчний нөлөөлөл, дуу хоолойг сэргээх чиглэлд намын даргын хувьд та бүлгийн гишүүдтэйгээ хэрхэн ойлголцож, яаж ажиллах вэ?
-Намын бодлого тодорхой бий. Бүлгээ дэмжинэ. Бүлгээрээ дамжуулж парламентын мэтгэлцээнийг шинэ түвшинд гаргаж ирнэ. Мэдээж бэлтгэл хугацаа хэрэгтэй. Ер нь хаврын чуулганы төгсгөл гэхэд намын гишүүдийн байр суурь, хандлага, гаргаж тавих асуудлууд тодорхой болно. Үүнд хамтын зүтгэл хэрэгтэй. Ардчилсан нам УИХ-ын гишүүдээ дэмжиж ажиллана. Мэдээлэл, судалгаа, дүгнэлт, бодлого, асуудал, шийдэл болгоноор парламентын бүлэг, гишүүдээ дэмжиж, тусалж ажиллах шаардлага байна. Ингэж байж бидний дуу хоолой парламент болон баталж байгаа хуулиудад тусгалаа олж эхэлнэ.
Р.хишигЖАРГА