УИХ-ын гишүүн, Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд Х.Булгантуяагаас цалин тэтгэвэр нэмэгдсэнтэй холбоотой асуудлаар тодрууллаа.
-Энэ сарын эхнээс цалин, тэтгэвэр нэмэгдсэн. Тэр дундаа тэтгэврийн нэмэгдэл дээр иргэд бухимдалтай байна. Яагаад ийм зөрүүтэй нэмэгдэл бий болсон талаар та тайлбар өгөхгүй юу?
-Төсвийн тодотгол орж ирсэн цагаас эхлээд л Сангийн яам, манай яам энэ асуудлаар тайлбар мэдээллүүдийг цаг тухай бүрд нь өгч явсан. Гэхдээ тэтгэвэр гэдэг бол халамж биш шүү. Тэтгэвэр гэдэг бол тухайн иргэн маань ямар цаг үед хэдэн төгрөгийн цалин авсан, үүнээсээ хэдийг нь нийгмийн даатгалын шимтгэлд төлж явсан бэ гэдгээс хамаарч тэтгэвэр олгогддог. Өөрөөр хэлбэл өөрөө өөртөө зориулж ахмад нас хүртлээ төрдөө хадгалуулж байгаа хөрөнгө гэсэн үг. 25-30 жил нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөөд тэтгэвэрт гардаг. Тэтгэвэрт гарсныхаа дараа эрэгтэй хүн дунджаар 16 жил, эмэгтэй хүн 21 жил авдаг гэсэн тооцоолол бий. Үүнийг бид сая тэтгэврийн итгэлцүүр гэж нэмсэн.
Хоёрдугаарт, бүх тэтгэвэр авагчдын тэтгэврийг арван хувиар нэмсэн.
-Тэтгэврийн зөрүүг арилгах асуудлыг иргэд байнга шаарддаг шүү дээ…?
-Тэтгэврийн зөрүүг арилгах асуудлыг манай зарим иргэд буруу ойлгож явдаг. Өөрөөр хэлбэл таван зуун мянган төгрөгийн тэтгэвэртэй хүнийг сая төгрөг авдаг тэтгэвэртэй хүнтэй харьцуулаад, дундажлуулан долоон зуун мянган төгрөг болгох ёстой гэж ойлгодог. Гэтэл эсрэгээрээ зарим хүмүүс өндөр цалинтай байгаа. Тэр утгаараа илүү өндөр нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн байж таарна шүү дээ. Үүн дээр нэмээд олон жил төлсөн гэдэг үзүүлэлт нөлөөлдөг. Одоо бидний хувьд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөхдөө цалингаасаа 24 хувийг нь суутгуулдаг. Энэ утгаараа иргэдийн цалингийн 24 хувь гэдэг харилцан адилгүй тоо гарч ирнэ шүү дээ.
Энэ бол маш ойлгомжтой асуудал. Хуулиараа иргэн хүн өөрийнхөө төлсөн шимтгэлийнхээ хүрээнд тэтгэврээ тооцуулан авна гэж заасан байдаг. Тиймээс шимтгэл хэдийг төлсөн, мөн хэдэн жил төлсөн эсэхээс хамаарч таны тэтгэврийн дүн өөр өөр байгаа шүү. Нөгөөтэйгүүр тэтгэврийн зөрүүг бид сүүлийн арав гаруй жил арилгаагүй. Энэ чиглэлд ямар нэгэн үйл ажиллагаа хийгээгүй байсан. Харин энэ жилийн хувьд бид тэтгэврийн зөрүүг арилгах арга хэмжээ авч ажиллаа. Нэг зүйл хэлье. Хэрэв иргэн та өөрийнхөө цалингийн мэдээллийг дутуу, тэтгэврийн нэмэгдэл бага оржээ гэж үзэж байгаа бол үүнийгээ харьяа нийгмийн даатгалын хэлтэст очиж, шалгуулаарай. Магадгүй сая хүүхдийн мөнгө олгоход алдаа оноотой байсан шиг таны цалингийн мэдээлэлд алдаа гарсан байхыг үгүйсгэхгүй.
-Тэтгэврийн зөрүүг хэрхэн арилгах юм бэ. Та түрүүн хэллээ. 500 мянган төгрөгийн тэтгэвэр авдаг хүн, нэг сая төгрөгийн тэтгэвэр авдаг хүний зөрүүг яаж арилгах юм бэ?
-Та асуусан кейсийг дунджаар 700 мянган төгрөг болгох ёстой гэдэг. Үүнийгээ тэтгэврийн зөрүүг арилгаж байна гэж үздэг. Тэгвэл энэ нь тийм зүйл огт биш үү. Энэ бол тэтгэврийн зөрүү арилгаж байгаа хэрэг биш гэсэн үг. Тэтгэврийн зөрүү гэдэг ойлголт ийм байгаа юм. Тухайлбал, 1990 онд гучин жил багшилсан хүн тэтгэвэртээ гарлаа. Харин өнөөдөр гучин жил багшлаад тэтгэвэртээ гарч байгаа хүний тэтгэврийн зөрүү ялгаатай байдлыг хэлж байгаа юм. Ийм байж болохгүй байхгүй юу. Адилхан гучин жил багшилсан байна. Гэвч 1995 онд тэтгэвэртээ гарсан багш өнгөрсөн жил тэтгэвэртээ гарсан багшийн тэтгэврээс гурав дахин бага байж болохгүй. Үүнийг л тэтгэврийн зөрүү гээд байгаа юм. Тэгэхээр тэтгэврийн зөрүүг гэнэт нэг өдөр шийдвэр гаргаад ор тас алга болгочихно гэсэн зүйл байхгүй. Харин үүнийг үе шаттайгаар арилгах, ойртуулах боломжтой. Тэр утгаараа тэтгэврийн зөрүүг арилгах биш тэтгэврийн зөрүүг ойртуулна гэж ярьдаг. Тэтгэврийн зөрүүг арилгана гэж яриад сурчихсан учраас л үүнийг иргэд маань бүгд адилхан тэтгэвэр авдаг болно гэж ойлгоод байгаа юм. Энэ бол буруу ойлголт шүү.
-Тэгэхээр тэтгэврийн зөрүү гэдэг цаг хугацааны хувьд өөр өөрөөр тогтоогдсон зүйлийг хэлэх нь ээ. Нөгөөтэйгүүр нийгмийн даатгалын шимтгэл илүү төлөх тусам тэтгэвэр өндөр тогтох хэрэг үү?
-Ерөнхийдөө тийм. Өндөр цалин авдаг, тэр утгаараа өндөр шимтгэл төлдөг хүмүүс олон бий. Тухайлбал, таван сая төгрөгийн цалинтай хүн 1.2 сая төгрөгийг НДШ төлнө. Мөнгөн дүнгээр нь бодоход харамсалтай байгаа биз дээ. Бүр арван сая төгрөгийн цалинтай хүн ч бий. Энэ хүн хоёр сая гаруй төгрөгийг НДШ-д төлж байгаа. Үүний хажууд 500 мянган төгрөгийн цалинтай хүн 120 мянган төгрөг төлнө. Тэгэхээр үүнийг тэтгэврийн зөрүү гэх буруу ойлголтоосоо болоод тэгш болгочих гээд байдаг. Ийм байж болохгүй. Ингээд бодохоор тэтгэврийн асуудал өөр байхаас аргагүй байгаа биз дээ. Нөгөөтэйгүүр зарим иргэд маань бага тэтгэвэртэй хүн дээрээ илүү өндөр нэмээд өндөр тэтгэвэртэй хүн дээр бага нэмэх ёстой гэдэг. Хэрэв бид иргэдийн хүслээр ингээд шийдчихвэл манай томьёолол Үндсэн хуулийн Цэц дээр очоод шууд л унана. Ер нь энгийнээр тайлбарлая л даа. Тэтгэвэр гэдэг бол төрд олон жил хадгалуулсан мөнгөө буцаагаад авч байна л гэсэн үг. Нийгмийн даатгалын шимтгэл гэдэг бол татвар биш. Энэ бол та өөрийнхөө ирээдүйн баталгааг хангаж байгаа асуудал. Өөрөөр хэлбэл өнөөдөр би хэдэн төгрөг төлж байна, маргааш би тийм хэмжээний мөнгөө төрөөс буцаагаад авна гэсэн үг шүү дээ. Тиймээс тэтгэврийн зөрүү гэдэг өөр ойлголт шүү.
-Нийгмийн даатгалын ерөнхий хууль батлагдсан. Уг хуулиар ямар зохицуулалт хийгдэж байгаа вэ?
-Хуримтлалын тогтолцоотой болох гэж байна. Ирэх оноос бидний төлж байгаа 17 хувийн хоёр хувь нь хуримтлал болно гэсэн үг. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэхээр хэн илүү хуримтлал үүсгэсэн байна, тэр хүн илүү өндөр тэтгэвэр авна.
-Малчдын нийгмийн даатгалын асуудлыг төрөөс тавин хувь даадаг болно гэж байгаа. Энэ асуудал иргэд олон нийтийн дунд маргаан өрнүүлээд байна л даа. таны хувьд уг асуудалд ямар байр суурь илэрхийлэх вэ?
-Яг ямар шийдвэр гаргахыг би хэлж мэдэхгүй байна. УИХ гэдэг хамтын шийдвэр гаргадаг байгууллага. Тэр утгаараа олонхын шийдвэрээр уг асуудал явах байх. Ер нь малчдын нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлт маш бага байдаг. Нийт малчдын 25 орчим хувь нь л нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж байна. Нэг талдаа тогтмол орлоготой биш учраас төлөхгүй байгаа гэдэг. Гэтэл Монгол Улсын хуулиар өнөөдөр татвар төлөөгүй бол тэтгэврийн насандаа очоод дахиад арван жил нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх болно. Бүрэн тэтгэвэр авъя гэвэл дор хаяж 20 жил төлнө. Хэрэв төрөөс тавин хувийг нь даана гэвэл улсын төсвөөс 120 орчим тэрбум төгрөг гарахаар байгаа. Цаашид бидний хувьд дундын данс буюу хуваарилалтаас хуримтлал руу шилж байна. Ингэснээрээ хүн болгон нийгмийн даатгалын шимтгэлээ төлдөг болох. Мөн хэн нь илүү төлж байна, хэн нь илүү хуримтлал үүсгэж байна тэр хүн тэтгэвэр өндөр авна.