-ТОДРУУЛБАЛ, ЗААВАЛ ВИЗНИЙ ЦАГ ТОВЛОЖ, ЯРИЛЦЛАГАД ОРОХ ШААРДЛАГАГҮЙ. ЭНЭ ЖУРАМ ИРЭХ АРАВДУГААР САРЫН 1-НЭЭС ХЭРЭГЖИЖ ЭХЭЛНЭ-
Монголчуудын зорчихыг хамгийн их хүсдэг орны нэг бол Америк. Гэтэл тус улсад очсон хүмүүс визний хугацаагаа хэтрүүлж, ямар нэг зөрчил гаргах нь түгээмэл. Амиа бодсон ганцхан хүний ухамсаргүй үйлдэл нь АНУ-д сурч боловсрох мөрөөдөлтэй залуус, аялал жуулчлал, ажил хэргийн шугамаар тус улсыг зорих гэсэн олон монгол хүний эрхэнд халдаж байгаа юм. Монголчуудын хувьд АНУ-д зорчих виз авах явдал тун ярвигтай байдаг нь ийм урхагтай. Иймд өнгөрсөн жилээс Гадаад харилцааны яам, АНУ-ын ЭСЯ-тай хамтран “Хариуцлагатай аялцгаая” аяныг эхлүүлсэн билээ. Тэгвэл уг аян хоёр дахь жилдээ хэрэгжихээр болсон бөгөөд БНСУ нэгдлээ. Өнгөрсөн баасан гаригт нээлтээ хийсэн “Хариуцлагатай аялцгаая-II” аяны хүрээнд монгол иргэдэд эдгээр улсын визний талаар зөв мэдээ, мэдээлэл өгөх, хууль бус виз зуучлагчтай тэмцэх, гэмт хэрэг, зөрчилд холбогдож буй иргэдийн тоог бууруулж, хариуцлага, ухамсрыг нэмэгдүүлэх зорилготой юм байна.
Энэ үеэр АНУ-ын Элчин сайдын яамны Консулын хэлтсийн дарга Жэйсон П.Спэлбергтэй ярилцлаа.
–“Хариуцлагатай аялцгаая” аяны эхний шатны үр дүнг сонирхуулахгүй юу?
-Энэ аян хэрэгжиж эхлээд үр дүнгээ өгч байгааг статистик мэдээнээс харж болно. Тухайлбал, 2017 онд АНУ руу аяллын визээр зорчсон хүмүүсийг 2016 оныхтой харьцуулбал визний зөрчил гурван хувиар буурсан дүнтэй байна. Хоёр жилийн өмнө аяллын визээр зорчигчдын арван хувь нь хугацаа хэтрүүлдэг гэсэн статистик мэдээлэл байдаг. Тэгвэл энэ тоо өнгөрсөн жил долоон хувь болжээ. Оюутны болон солилцоогоор явсан хүмүүсийн визний хугацаа хэтрэлт 2016 онд 20 хувьтай байсан бол 2017 онд 17 хувьд хүрсэн байна. Энэ тоо бол баталгаажсан мэдээ гэдгийг онцолъё. Үүнээс гадна баталгаажаагүй тоон мэдээ ч бас байгаа.
-Энэ нь ямар учиртай юм бэ?
-АНУ-аас гарсан гэсэн мөртлөө гараагүй гэх мэдээлэлтэй, ийм завсрын статистикт орж чадаагүй мэдээллүүд байдаг юм. Оюутны визээр АНУ руу зорчсон хүмүүсийн ойролцоогоор 35 хувь нь хугацаа хэтрүүлэн, статусаа хадгалж үлдэхгүй, сольж байгаа гэсэн хардлага бидэнд байгаа. Харин аяллын визээр зорчигчдын 50 хувь нь өөр зорилготой яваа болов уу гэсэн хардлага байдаг. Тэгэхээр энэхүү мэдээллүүдийг илүү цэгцтэй болгохын тулд баталгаажуулах судалгаа гэж байдаг. Энэ нь аяллын талаарх бүх мэдээллүүдийг судалдаг. Асар олон хүний хүч хөдөлмөр шаардагддаг гэсэн үг. Одоогийн байдлаар энэ судалгаа маань дундаа явж байгаа. Тэгэхээр энэ мэдээллүүд цэгцрээд гараад ирэх юм бол илүү тодорхой тоог эндээс харах боломжтой.
Өмнө байгаагүй “Хариуцлагатай аялцгаая” аян маань ингээд хоёр дахь шатандаа хэрэгжээд явж байна. Энэ бол хүмүүсийн оюун санаа, ухамсарт зөв ойлголт өгч, тэрийгээ үйлдэл болгон дадаж хэвшдэг байхын тулд бид хичээж ажиллаж байгаа.
-Энэ кампанит ажил хэрэгжиж эхэлснээр нэг жилийн хугацаанд хариуцлагатай аялагчид тодорхой хэмжээгээр нэмэгджээ. Одоо та бүхэн дээр дурдсан тоог ямар түвшинд авчирна гэсэн зорилт тавиад байна вэ. Ер нь аяны хүрээнд яг ямар ажил явуулдаг юм бол?
-Мэдээж энэ аяны хүрээнд АНУ-д зорчиж байгаа иргэдийн визний хугацаа хэтрүүлэлтийг тэг хувь дээр авчирах зорилготой. Дээрээс нь хууль бусаар хөдөлмөр эрхэлж байгаа хүмүүсийг болиулах юм. Энгийнээр хэлэхэд, аливаа виз мэдүүлэгч монгол иргэн “АНУ-ын Сан-Франциско хот руу аяллаар явах гэж байна” гэхэд нь би шууд итгэдэг хэмжээнд очихын тулд хүмүүст хариуцлагатай аялдаг ухамсрыг бий болгох ёстой. Харамсалтай нь одоогийн байдлаар “АНУ руу аялчихаад ирье” гэсэн хүмүүс маань тэндээ хугацаа хэтрүүлдэг. Эсвэл нэг мөр суурьшин амьдардаг, хууль бус хөдөлмөр эрхэлдэг тохиолдол олон гарч байгаа юм. Тиймээс би виз мэдүүлж байгаа хүнд итгэдэггүй. Өөрөөр хэлбэл, итгэх хэмжээнд хүрч чадаагүй байна. Тиймээс итгэх хэмжээнд хүрдэг болохын тулд энэ кампанит ажлыг үргэлжлүүлж байгаа. Энэ хүрээнд өдөр болгон виз мэдүүлэгчтэй уулзахдаа “Та нар хариуцлагатай аялах хэрэгтэй. Ингэснээр дараагийнхаа хүмүүст боломж олгоно” гэж хэлдэг. Эсвэл виз олгохоос татгалзсан хүмүүст “Таны өмнө ингэж явсан хүмүүс АНУ-д очоод хууль зөрчиж байгаа учраас таны боломж хаагдаж байгаа гэдгийг ойлгуулахыг хичээдэг. Виз гэдэг бол итгэлцлийн цохон тэмдэглэсэн бичиг баримт. Энэ итгэлцэл нэг хэсэг хугацаанд алдагдсан. Тиймээс “АНУ руу аялаад ирье” гэсэн хүмүүст итгэхэд бэрх болчихоод байгаа юм. Энэ итгэлцлээ шинээр сэргээе гэсэн зорилго энэ аяны хүрээнд бас хадгалагдаж байгаа. Ерөөсөө “АНУ-д очоод хууль бус хөдөлмөр эрхлэхгүй, хугацаа хэтрүүлэхгүй, статус буюу визний ангиллыг өөрчлөхгүй, хэлсэн хугацаандаа яваад ирээч ээ” гэсэн энгийн санааг олон нийтэд түгээдэг л дээ. Жишээлбэл, хоёр долоо хоногийн хугацаатай АНУ руу явчихаад ирье гэсэн иргэнд виз олголоо. Тухайн хүн маань АНУ-д очоод 14 хоног биш зургаан сар болчихоод эргэж ирдэг. Түүнийг дахиад виз мэдүүлэхэд нь “Та яагаад зургаан сар болов” гэж асуутал “Хил дээр надад зургаан сар байх хугацаа олгосон. Тиймээс би хугацаа хэтрүүлээгүй” гэсэн тайлбар өгдөг. Үүнээс юу харагдаж байна вэ гэвэл, 14 хоног явна гэж виз мэдүүлсэн хүний хэлсэн үг, үйлдэл хоёр нь зөрөөд байна. Ингэснээр би түүнийг зургаан сар АНУ-д байхдаа хууль бусаар хөдөлмөр эрхэлсэн байх гэсэн таамгийг автоматаар бодох зайлшгүй шаардлага үүсдэг юм шүү. Нэг ёсондоо итгэлцэл алдагддаг. Өдөр тутмын үйл хэрэгтээ бид үүнийг л ойлгуулах гэж хичээж ажиллаж байгаа.
-АНУ-ын хувьд энэ аяныг Монголоос өөр улс оронд хэрэгжүүлж байна уу?
-Иймэрхүү кампанит үйл ажиллагааг авч хэрэгжүүлж байгаа тохиолдол тэр болгон байдаггүй. Яагаад гэвэл тухайн эзэн орон нь өөрсдөө хамтарч ажиллах тохиолдол тэр болгон гардаггүй. Монголын Гадаад харилцааны яам маш сайн дэмжиж ажиллаж байгаа. Одоо монголчууд барууны орнууд руу аялах сонирхолтой болжээ. Энэ хүсэл эрмэлзлийг нь гадаад харилцааны яамнаас дэмжиж ажиллаж байгаа учраас “Хариуцлагатай аялцгаая” кампанит ажлыг идэвхжүүлэхэд анхаардаг болов уу.
-Энэ удаагийн аянд Өмнөд Солонгос улс нэгдлээ. Тэгэхээр хэрхэн хамтарч ажиллах вэ?
-Анхан шатны уулзалтууд хийгдээд харилцан ярилцлагууд явагдсан байгаа. Гэхдээ БНСУ-ын ЭСЯ өнгөрсөн наймдугаар сараас кампаинт үйл ажиллагаанд оролцож эхэлсэн. Дараа дараад харилцан ярилцах зүйл их бий. Жишээлбэл, монголчуудыг энэ аяндаа хэрхэн оролцуулах вэ гэдэг тал дээр хамтран ажиллана.
-Ер нь аливаа улсын визний журам хатуу гэдгийг хүмүүс сайн мэднэ. Тухайлбал, виз нь гараад зорьсон улсдаа хүмүүс өөрсдийгөө азтай гэж үздэг байх. Монголдоо очоод дахиад виз мэдүүлбэл гарахгүй байх гэж эмээгээд очсон газраа харлаж, биз зөрчих явдал байдаг болов уу. Тэгвэл сая АНУ-ын хэргийг түр хамаарагч ноён Манни Микаллер визний журамдаа өөрчлөлт оруулах болсон талаар дурдлаа. Энэ талаар та дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Сүүлийн 12 сарын хугацаанд виз авсан хүмүүст хамааралтай хөнгөвчилсөн журмыг аравдугаар сарын 1-нээс хэрэгжүүлэх гэж байгаа. Гэхдээ энэ хугацаанд АНУ-д зочсон хүмүүс тэрхүү визний ангиллаа өөрчлөхгүйгээр, хариуцлагатай аялаад ирсэн бол тэдэнд шинэ журам үйлчилнэ. Тодруулбал, АНУ-ын ЭСЯ-нд ярилцлагын цаг товлохгүйгээр, ярилцлага хийхгүйгээр зөвхөн материалаа өгөхөөр зохицуулагдаж байгаа. Одоо аравдугаар сарын 1-нээс хэрэгжүүлэх гэж байгаа энэ үйл ажиллагаа нь аяллын виз буюу “B”, оюутны виз буюу “F”, солилцооны “J”, сургалтын “M” гэсэн визний ангилалд хамаатай.
-Нэг ёсондоо хариуцлагатай аялаад ирсэн хүмүүсээ урамшуулж байгаа гэж ойлгож болох уу?
-Яг тийм. Хариуцлагатай аялаад ирсэн хүмүүсээ урамшуулах зорилгоор олон шат дамжлага дамжихгүйгээр хялбар аргачлалаар визээ авах тэр боломжийг нээх юм. Энэ талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг ирэх аравдугаар сарын 1-нээс АНУ-ын ЭСЯ-ны албан ёсны вэб сайтдаа байршуулна. Эндээс ямар хүмүүс энэхүү хөтөлбөрт хамрагдаад явах боломжтой вэ гэдгийг харах боломжтой. Одоогийн байдлаар ярилцлагагүйгээр виз мэдүүлэх журам маань 14 хүртэлх насны хүүхдүүд болон 80-аас дээш насныханд үйлчилдэг.
-Ингэхэд АНУ-д ажиллах хүчний “H2” ангиллын визийг монголчууд мэдүүлэх боломжтой орны жагсаалтад багтсан. Иргэдэд нэлээд хүлээлт үүсгэсэн шийдвэр ажил хэрэгж болж байна уу?
-Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сараас хойш Монголын гурван иргэн “H2” ангиллаар виз авсан. Одоогоийн байдлаар тулгамдаж байгаа асуудал нь монголчуудын хувьд юу вэ гэвэл АНУ-д ажил олгогч байгууллага Монголоос ажиллах хүчээ татах, эндээс ажил олгогч байгууллагыг олж авахад нэлээд хүндрэлтэй дүр зураг ажиглагдаж байна. Энд нэг зүйлийг онцлоод тэмдэглэхэд, АНУ-ын ЭСЯ ажил олгогчтой ямар нэгэн байдлаар харилцаж, ажил олгодог үйл ажиллагаанд оролцдоггүй. Гэхдээ Монгол Улсын Хөдөлмөрийн яамнаас, АНУ дахь Монгол Улсын ЭСЯ, АНУ-д ажил олгогч бизнесийн байгууллагаас манайд хандсан. “Хэрхэн, яаж энэхүү ажил эрэлхийлж байгаа хүмүүс болон ажил олгогч нарыг холбох вэ” гэсэн асуултуудыг дурдаж байгаа. Бизнес зуучлагч байгууллага гэж байдаг. “Эдгээр байгууллага нь АНУ руу хил дамнуулан хүн гаргах процессыг явуулаад байна уу” гэдэг хардлага бас байдаг. Нэг ёсондоо одоо болж байгаа процессыг сайн талаас нь харах юм бол олон хүнийг хохирох эрсдэлээс сэргийлж байна. Хүмүүс гэнэт бөөн, бөөнөөрөө АНУ руу очдог. Гэтэл бодит байдал дээр ажил нь байхгүй, зөвхөн хилээр гаргаад өгсөн бизнес зуучлагч байгууллагаас болж хохироод үлдэж байснаас яг зөв замаараа, эхлээд цөөн явсан нь дээр болов уу. Иймэрхүү болзошгүй эрсдэлийг тооцоолж асуудалд анхаарал хандуулж байгаа. Гэхдээ ирэх жилээс “H2” ангиллын визээр АНУ руу зорчих иргэдийн тоо нэмэгдэх болов уу гэсэн таамаг байна. Мэдээж, АНУ-д ажил олгогч байгууллага зуучлагч байгууллагаа олно. Дээр нь Монгол дахь ажилтан зуучлагч байгууллагууд гэрээ хийх зэрэг нэлээд цаг хугацаа орох байх.
–“H2” ангиллын виз нь гарсан гурван иргэний хувьд хувиараа хөөцөлдөөд явсан гэж ГХЯ-наас мэдээлсэн. Иргэд ийм шугамаар явах нь нээлттэй биз дээ?
-Мэдээж, тэгэлгүй яахав.
“МОНГОл УлС АлСдАА АНУ-д вИзГүй зОрчИХ зОрИлТТОй” ГЭв
Энэ оны нэгдүгээр сард АНУ-ын Дотоод хэргийн Департмент ажиллах хүчин авах орнуудын нэрсийг шинэчилсэн билээ. Ингээд “H2-А”, “Н2-В” ангиллын визээр монголчууд тус улсад ажилтан гаргах боломжтой нээгдсэн. Жилдээ 66 мянган гадаадын ажиллах хүч авдаг АНУ-ын квотыг монголчууд ашиглаж чадахгүй байна. Энэ тал дээр ямар хүндрэл бэрхшээл тулгараад байгаа талаар ГХЯ-ны Консулын газрын дэд захирал Л.Мөнхтүшигээс тодруулсан юм. Тэрбээр “Америкт түр хугацаагаар хөдөлмөр эрхлэх боломжтой H2-A”, “Н2-B” ангиллын визээр зорчих боломжтой орнуудын жагсаалтад багтсан гээд монголчууд шууд очоод ажил хийнэ гэсэн үг биш. Ажлын байрны хэрэгцээ шаардлага байгаа бол АНУ-ын ажил олгогч компаниуд өөрийнхөө зуучлагчаар дамжуулаад Монголоос ажилчин авах юм. Гэхдээ одоогоор албан ёсоор АНУ-ын зуучлагч компани Монгол Улсын зуучлалыг хариуцах компанитай тохиролцоогүй байна. АНУ-ын ажил олгогчид үнэхээр гадаадаас ажиллах хүч авах сонирхолтой, тэр дундаа Монгол Улсаас ажилчин авах хүсэлтэй бол тухайн аж ахуйн нэгжүүд гадаадаас ажиллах хүч зуучилдаг тусгай эрхтэй АНУ-ын компаниудад ханддаг. Тусгай эрхтэй гэдэг нь АНУ-ын Хөдөлмөрийн яамнаасаа зөвшөөрөл авсан компаниуд юм. Тэд Монголоос ажилтан авахаар бол Монголын аль нэг компанитай хамтын ажиллагаа буюу холбоо тогтоосны үндсэн дээр Монголын зуучлагч компаниар дамжуулаад хүнээ бүртгэж аваад АНУ руу явуулах учиртай. Тэгэхээр одоогоор Монголоос ажилтан авах сонирхол нь төрөхгүй байна гэж үзэж байна. Харин ГХЯ- наас маш олон арга хэмжээ авч байгаа. Ер нь ажилтан авахын тулд тухайн орны ажил олгогчид манай иргэдийн хариуцлагатай байдал, хууль бусаар ажиллаж, амьдарч байгаа хувь буурч байгаа эсэх зэрэг олон шалгуурыг тавьдаг. Тэр шалгууруудыг хангах хүрээнд шат дараатай ажлууд хийгээд, төлөвлөөд явж байна. Хэтийн зорилго бол АНУ-д мэдээж Монгол Улсын иргэдийг визгүй зорчуулах юм” гэлээ.
“БНСУ МОНГОлчУУдАд ГрУпп вИз ОлГОдОГ БОлОХ ТАлААр СУдАлж БАйНА”
“Хариуцлагатай аялцгаая” аянд БНСУ нэгдэж байгаа шалтгаан нь мөн л тус улсад зорчсон монгол иргэд визний хугацаа хэтрүүлж, хууль бусаар амьдарч байгаатай холбоотой. Албан ёсны мэдээллээр тус улсад 46 мянга орчим Монголд иргэн амьдардаг гэнэ. Үүнээс 18 мянга орчим нь хууль бусаар суурьшиж байгааг БНСУ-ын Элчин сайдын яамны Консул Кил Кангмү дурдав. Тэрбээр “Хариуцлагатай аялцгаая” аяны хүрээнд монголчуудыг визээ зөрчихгүй, зориулалтын бусаар ашиглахгүй байх, цаашид БНСУ-д зорчих визний нөхцөлийг хөнгөвчлөх, цаг хугацаа шаардахгүйгээр хөнгөлөлттэй үйлчлэх зэрэг арга хэмжээг авч ажиллахаар төлөвлөж байгааг онцолсон юм. Ноён Кил Кангмү цааш нь хэлэхдээ “Манай хоёр орон 1990 онд дипломат харилцаа тогтоосноос хойш байнгын идэвхтэй хамтран ажиллаж, Солонгосын визний журмыг хөнгөвчилж, визний материалыг багасгах талаар олон арга хэмжээ авсаар ирсэн. Сүүлийн үед хамгийн эрчимтэй яригдаж байгаа асуудал бол ямар нөхцөлтэй байвал Монгол Улсын иргэд байнгын буюу олон удаагийн визийг авах боломжтой болох тал дээр ЭСЯ судалгаа хийгээд ажиллаж байна. Одоогоор Монгол Улсын хувьд групп визний ангилалд багтаагүй. Иймд ЭСЯ-ны зүгээс энэ асуудлыг судлаад, ирэх жилээс хэрэгжүүлэх тал дээр анхаарлаа хандуулж байгаа” гэв.