Говь-Алтай аймгийн малчид нийлж үйлдвэр байгуулахаар болжээ. Энэ талаар тус аймгийн Засаг дара О.Амгаланбаатартай холбогдож тодрууллаа.
-Монгол Улс сүүлийн 100 жилийн түүхэнд малчдыг нэгтгэх гэж гурван удаагийн оролдлого хийсэн байдаг юм. Эхний 30 жилд хамтрал гэж хүчээр зохион байгуулсан. Энэ нь бүтэлгүйтээд ард түмэн хөрөнгийнхөө төлөө бослого гаргасан. Дараагийн 30 жил буюу 1950-иад оны сүүлчээс 1990-ээд он хүртэл нэгдэл хэлбэрээр малчдыг нэгтгэж байв. Тухайн цаг үедээ нэгдэл олон үр өгөөжөө өгсөн гэдэг боловч хүмүүсийн хүсэл зорилго дээр биш хүчээр шийдсэн учраас бүтэлтэй болоогүй. Социализм нурахад нэгдэл дагаад л унасан. Дараагийн үе буюу зах зээлийн нийгэмд шилжиж, малчид заавал нийлж нэгдэх ёстой гэдэг үүднээс хоршоо байгуулсан. Мөн л үр өгөөжгүй явж ирсэн. Хөгжих ямар ч ирээдүй байхгүй. Ингээд малчдыг нэгтгэх гэсэн гурван удаагийн оролдлого бүтэлтэй болсонгүй. Харин одоо малчид маань нийлээд үйлдвэрийн эзэд болох боломж байна. Төр засгаас үндэсний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх ёстой, малчдын орлогыг нэмэгдүүлж, амьдралыг нь сайжруулах хэрэгтэй, малын гаралтай түүхий эдийг үнэд хүргэх зэрэг томоохон зорилго дэвшүүлдэг шүү дээ. Тэгвэл УИХ, Засгийн газраас энэ зорилгыг биелүүлж өгөөч гэж гуйх биш, харин ч малчид маань өөрсдөө үйлдвэр байгуулах бүрэн боломжтой цаг үе ирээд байна.
-Малчид үйлдвэр байгуулъя гэвэл хөрөнгөө яаж босгох вэ. Ямар тооцоолол байна вэ?
– Өнгөрсөн амралтын өдөр манай аймагт 3000 малчин оролцсон зөвлөгөөн Монголд анх удаа амжилттай зохион байгуулагдлаа. Энд ирсэн малчдын маань 99 хувь нь үйлдвэртэй болох асуудлыг дэмжлээ. Тэр дундаа 77 хувь нь 10 хүртэлх сая төгрөгөөр хувь нийлүүлсэн компани байгуулбал нийлж хөрөнгө оруулах саналтай байгаа юм. Нийт 2000 орчим малчин ийм санал өгч байна гэсэн үг. Тэдний саналаар бүгд арав орчим сая төгрөгөөр нийлбэл 20 тэрбум төгрөг цуглачихна. Монголд малчдыг нэгтгэсэн дөрөв дэх үеийг эхлүүлснээр өмнөх гурван удаагийн хамтрал нэгдэлд тулгарч байсан алдаануудыг нь засна.
-Ер нь үйлдвэр явуулахад түүхий эд, ажиллах хүчний асуудал нэн тэргүүнд яригдана. Танай аймгийн хувьд ямар нөөц бололцоо байгаа вэ?
-Говь-Алтай аймаг найман мянган малчинтай.
Тэдний маань хүүхдүүд гээд ажиллах хүчний нөөц боломж дутахгүй. Түүхий эдийн хувьд бүгд л малчдад байгаа учраас энэ боломжоо түшиглээд үйлдвэр байгуулахад ер зовлон байхгүй. Төр хувийн хэвшил хамтарсан ч болно. Эсвэл зөвхөн малчдынхаа хүрээнд ХХК байгуулаад явах ч боломжтой гэж үзэж байгаа.
-Ямар үйлдвэр байгуулахаар судлав?
-Манай аймгийн хэмжээнд нийт 8000 малчин бий. Бүгд үйлдвэр байгуулахад оролцвол малчин бүрээс нэг сая төгрөг гаргахад найман тэрбум төгрөгийн хөрөнгөтэй болно. Ноолуур угаах, самнах үйлдвэр гурав орчим сая ам.долларт босох юм билээ. Монгол мөнгөөр арав орчим тэрбум төгрөг гэсэн үг. Мэдээж энэ бол Монголд шинэ санаачилга учраас төр засгаас дэмжих байх гэж бодож байна. Өнөөдөр мах, арьс шир, малын гаралтай түүхий эд үнэгүйдэж байна. Тэгвэл малчид маань үйлдвэртэй болсноор “Ийм хүнд цагт бид яаж амьдрах юм бэ” гэдэг асуудал чинь бүтнээр нь шийдэгдчихнэ. Үүнийгээ дагаад ажлын байр нэмэгдэх юм. Улаанбаатараас хөдөө орон нутаг руу суурьших, төвлөрлийг сааруулах бодлого чинь жинхэнэ утгаараа иж бүрнээрээ шийдэгдэх боломжтой. Аймаг болгонд ийм үйлдвэр байгуулаад малчид өөрсдөө компанийн эзэн болоод явах боломжтой.
-Ажлын хэсэг байгуулсан гэл үү. Говь-Алтай аймгийн нийт малчид энэ санаачилгыг хэрхэн дэмжиж байгаа вэ?
-Бүгд маш сайхан хүлээж авсан. Бид Говь-Алтай аймгийн баг болгоноос нэг хүнийг сонгоод 88 хүний бүрэлдэхүүнтэй ажлын хэсэг байгуулсан.
Энэ ажлын хэсэг маань үйлдвэрүүдэд судалгаа хийгээд, Засгийн газарт Говь-Алтайд ийм арьс шир, ноос ноолуур, мах зэргийг эцсийн бүтээгдэхүүн болгох үйлдвэр барих ТЭЗҮ боловсруулж өгөөч гэсэн хүсэлтээ өгчихсөн байгаа. Тэгэхээр эрдэмтдийн судалгааг үндэслээд ямар үйлдвэр байгуулах уу, малчид хэдэн төгрөгөөр яаж нэгдэх үү гэдэг нь тодорхой болно.
-Малчид үйлдвэрийн эзэд болох санаачилга хэзээ биеллээ олох вэ?
-Энэ бол заавал ажил хэрэг болно. Ер нь монголчууд үүнийг хийх ёстой байсан. 30 жилийн хугацаа алдчихсан. Дахиад энэ чигээрээ хэдэн жил ч алдах байсан юм билээ. Тэгэхээр бид цаг хугацааг урагшлуулж байна. Бид энэ санаачилгаараа хөдөө орон нутагт аж үйлдвэрийн хувьсгалыг эхлүүлж байна. Малчид маань дээшээ хараад үйлдвэр барьж өгөөч гэж царай алдахгүйгээр өөрсдөө шийдчих бүрэн боломж байна. Өнөөдөр хэн нэгэн мөнгөтэй том захирал, ченжээр дамжуулж ноолуур аваад угаагаад ашиг олж байна. Тэр ашгийг малчид авч болно шүү дээ.