Элчин сайд Ш.Дуппел хүүтэйгээ шатар тоглож байгаа нь.
Хоёр Герман эргэн нэгдсэний 27 жилийн ой маргааш тохионо. Тус улсын төдийгүй дэлхийн түүхэнд эргэлт гаргасан өдөр тохиож байгаатай холбогдуулан энэ удаад бид ХБНГУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн Эрхт Элчин сайд Штефан Дуппелтэй цуг нэг өдрийг өнгөрүүлсэн юм.
Элчин сайдын яаманд баярын арга хэмжээнүүдийг зохион байгуулах бэлтгэл ажил ид өрнөж бүгд л тун завгүй байлаа. Гэсэн хэдий ч ноён Ш.Дуппел бидний урилгыг хүлээн авч цаг зав гаргасан юм. Өглөө очиход сайдын ажил аль хэдийнэ эхэлчихсэн байв. Үүдэнд нь хүлээж суутал түүний гэргий, хатагтай Элена Алонсо Фрайлег гаднаас орж ирж таарав. Элчин сайд ч өрөөндөө орохыг урьж биднийг суух зуур ширээн дээрх бичиг баримтаа цэгцэлж амжив. Энэ хооронд гэргийтэй нь хэдэн үг солих завшаан тохиолоо. Штефан Дуппелын эхнэр испани бүсгүй.
Тэрээр зохиолч төдийгүй дуучин. Манай улсын Дуурь, бүжгийн эрдмийн театрт “Ла Травиата” дуурьт тоглосон удаатай. “Ла Травиата” дуурийг анх 1853 онд Венец хотын Ла Фениче театрт тоглосон түүхтэй. Хатагтай Элена Алонсо Фрайлег бүр багаасаа л урлаг сонирхдог байснаа дурсав. Эмээ нь төгөлдөр хуурч бөгөөд урлагийн гэр бүлд төрж өссөн тул өөрийн эрхгүй дуу хөгжимд татагдсан гэнэ. Берлиний алдарт найрал дууны чуулгад дуулж, жилдээ хоёр ч удаа томоохон тоглолт хийдэг байжээ.
Эрдмийн театрын тайзан дээр мэргэжлийн дуучидтай хамтран тоглоход сэтгэл нь ихэд хөдөлснөө дурсав. Ийнхүү бидний яриа дөнгөж эхэлж байтал Элчин сайд ч бичиг баримтаа цэгцлэж дуусаад бидэнтэй нэгдэв. Ноён Ш.Дуппел Германы өмнөд хэсэгт орших Тюбинг хотод төрсөн, Тюбингийн их сургуулийг хуульч мэргэжлээр дүүргэжээ. ХБНГУ-ын Гадаад хэргийн яаманд ажилд орохдоо тусгай сургалтанд хамрагдсан гэнэ. Харин эхнэр нь Испанийн Билбау хотод төрсөн. Германы өмнөд нутгийн хүн яаж яваад испани бүсгүйтэй гэр бүл болсныг сонирхоход хоёулаа Гааг дахь олон улсын шүүхэд ажиллаж байхдаа танилцсанаа ярив.
ЗУРГААН ЖИЛ БИЕ БИЕДЭЭ ЗАХИДАЛ БИЧСЭН ХОЁР
Дипломат болох хүсэлтэй хоёр залуу Гааг хот дахь олон улсын шүүхэд нэг хэсэг цуг ажиллажээ. Танилцсанаасаа хойш зургаан жил захидлаар харилцаж хааяа уулздаг байсан гэнэ. 1993 онд гэр бүл болсон. Хайрцаг дүүрэн захидлууд одоо ч гэрт нь хадгалаастай. Түүнийгээ уншиж, залуу насаа эргэн дурсдаг эсэхийг сонирхоход “Хааяа гаргаж ирээд цугтаа сууж байгаад уншдаг” гэв. Тэр үед одоогийнх шиг интернэт, и-мэйл, гар утас гэж байгаагүй. Тиймээс захидал л бичнэ. Утсаар ярихад ч үнэтэй байсан болохоор тэр болгон залгаад байх боломжгүй. Тэд анх танилцахдаа хоорондоо англиар ярьдаг байжээ. Захидлаа ч англиар бичдэг байсан гэнэ. Харийн хэлээр сэтгэлээ илчлэхэд ямар байсан талаар асуухад “Зөвхөн бид хоёр л ойлгодог нэг тийм нууц хэл байсан” гээд бие бие рүүгээ хараад ихэд учиртай инээмсэглэв.
ОЛОН ХЭЛЭЭР ЯРЬДАГ ГЭР БҮЛ
Элчин сайдын гэргий германаар маш сайн ярина. Хэдэн жил Германд амьдарсныг нь асуухад бодсоноос хавьгүй цөөхөн байв. Ноён Ш.Дуппел Аргентин, Тайланд, Испани гээд гадаадын нэлээд хэдэн оронд томилогдон ажилласан тул хамгийн сүүлд манайд ирэхээсээ өмнө Берлинд таван жил ч амьдарчээ.
Харин Элчин сайд испаниар хэр зэрэг сайн ярьдаг талаар асуухад “Манай эхнэрийн герман хэлний хэмжээнд хүрэхгүй” гэв. Эднийх хоёр хүүтэй, хоёулаа оюутан. Хүүхдүүдээ бага байхад аав нь герман, ээж нь испаниар ярихаас гадна хоорондоо ихэвчлэн англиар ярьдаг байжээ. Одоо бол герман, испани, англиар хоорондоо харилцана. Эдний гэрт албан ёсны хэл гэж үгүй. Өөрийгөө илэрхийлэхэд илүү тохиромжтой хэлээ хэрэглэнэ. Биднийг Элчин сайдынд очиход бага хүү нь Германаас ирсэн байж таарсан юм. С.Дуппелийн ууган хүү олон улсын харилцааны чиглэлээр суралцдаг, Монголд хоёр удаа ирэхдээ хөдөө нутгаар нэлээд аялсан гэнэ. Ер нь улс орнуудаар аялах их дуртай. Математикч болохоор сурч байгаа бага хүү нь гэртээ байхыг илүүд эрхэмлэнэ.
ЭЛЧИН САЙДЫН АЖЛЫН ӨДӨР МЭДЭЭТЭЙ ТАНИЛЦАХААС ЭХЭЛДЭГ
Элчин сайд энэ өдөр хоёр ч удаа хурал хийсэн юм. Өглөө 9 цагаас яамны ажилтай холбоотой асуудлаар хуралдаж, үүний дараахан 10 цагаас хоёр Герман эргэн нэгдсэний баярын арга хэмжээний бэлтгэл ажил хэрхэн явагдаж байгаатай танилцахаар цомхон бүрэлдэхүүнтэй хуралдав. Түүний дараа манайд хэрэгжиж буй хоёр ч төсөлтэй холбоотой уулзалт болсон юм. Харин үдээс хойш нь Улаанбаатар дахь Конрад Аденаур, Фридрих Эбэрт сангийн Монгол дахь төлөөлөгчийн газрын ажилтнуудыг хүлээн авч Монголын улс төрийн байдлын талаар санал солилцов. Түүнээс гадна энэ оны эцсээр хэвлэлийн эрх чөлөөний асуудлаар тусгай арга хэмжээ зохион байгуулах талаар ярилцсан юм. Ер нь Элчин сайдын ажил найман цагаас эхэлдэг. Хэдэн цагт ямар уулзалт төлөвлөснөө смартфон дээрээ үргэлж тэмдэглэж авдаг тухайгаа ярив. Хааяа давхар цаасан дээр буулгана. Юмыг яаж мэдэхэв утас эвдрэхгүй гэх баталгаа үгүй. Элчин сайд ажилдаа ирээд хамгийн түрүүн өнгөрсөн өдрийн үйл явдлуудын талаарх мэдээллүүдтэй танилцана. Дараа нь и-мэйлээ шалгаж, ялгана. Яаралтайд нь тэр дор нь хариулах зэрэг нь чамгүй цаг авдаг гэнэ.
МОНГОЛ АМЬД АРДЧИЛАЛТАЙ УЛС
Саяхан манай Засгийн газар огцорсон нь Элчин сайдын яамны ажилд хэрхэн нөлөөлж байгаа талаар сонирхлоо. Хамтран тодорхой ажил хэрэгжүүлэхээр ярилцаж байсан хариуцлагатай алба хашиж байсан хүмүүс хамгийн түрүүн солигддог тул ямар нэгэн хэмжээгээр нөлөөлдөг гэнэ. Хамгийн харамсалтай нь үүний улмаас хоёр улсын хамтран хэрэгжүүлэх ажил хойшлогдож цаг хугацаа нэлээд алддаг аж. Гэсэн хэдий ч үүнийг Элчин сайд эерэгээр харж байгаагаа онцолсон юм. Парламентад хамгийн олон суудалтай улс төрийн хүчин Засгийн газраа огцруулна гэдэг Монголд ардчилал амьд байгаагийн илэрхийлэл гэв. Түүнээс гадна мэтгэлцээний урлаг гэж нэг юм бий хэмээн ярив. Мэтгэлцээд маргалдаад байхдаа бус ингэснээр аливаа асуудлыг тал талаас нь нухацтай авч үзсэний үндсэн дээр зөв шийдвэр гардаг аж.
Элчин сайд Ш.Дуппел нэг жил гаруйн өмнө Монголд томилогдон ирсэн. Улаанбаатарт ирэхээсээ өмнө нэлээд бэлтгэсэн гэдгээ ярив. Өмнөх Элчин сайдтай уулзахаас гадна ажлыг нь авч байгаа хүнд тусгайлсан захидал бичиж юу юун дээр анхааран ажиллах хэрэгтэйг захидаг уламжлалтай гэнэ. Харин ирсэн хойноо олон зүйл гайхашралыг нь төрүүлсэн гээд үүнийг эерэг утгаараа хэлж байгаагаа дурдав. Хэдийгээр Герман, Монгол хоёр газар зүйн байрлалын хувьд хол ч сэтгэлээрээ бол ихэд ойр гэдгийг мэдэрчээ. Монголчууд Азийн бусад орнуудын хүмүүсээс өөр, германчуудтай илүү сайн ойлголцдог тул хамтран ажиллахад ч хялбар байдаг гэнэ. Ингээд Улаанбаатарт байх хугацаандаа хийсэн ажлаасаа ярив. Германы Ахмад мэргэжилтний холбоо(SES)-ны төлөөлөгчийн газар сайн ажиллаж байгаа гэнэ. Уг нь тэтгэвэртээ гарсан, ажилдаа жинхэнэ эзэн нь болсон шилдэг мэргэжилтнүүд тус байгууллагын шугамаар ирж туршлагаасаа хуваалцдаг аж.
Харин сүүлийн үед харьцангуй залуу хүмүүс ч ирдэг болсон гэнэ. Зөвхөн тус байгууллагын шугамаар жилдээ Германаас 50-60 мэргэжилтэн Монголд ирж ажилладаг. Эдгээр хүмүүс ихэвчлэн дахин ирэх хүсэлт гаргадаг болохыг дурдав. Түүнээс гадна Улаанбаатар дахь Гёте институтын төлөөлөгчийн газар 2008 онд байгуулагдсанаасаа хойш маш амжилттай ажиллаж байгаад сэтгэлд ихэд хангалуун байдаг гэнэ. Тиймээс ч Гёте институтын төвийнхөн саяхан хуралдаж Монгол дахь салбарынхаа үйл ажиллагааг өргөжүүлж төлөөлөгчийн газар бус Улаанбаатар дахь Гёте институт болгох шийдвэр гаргасан явдалд баяртай байгаагаа ярив. Германы хэд хэдэн томоохон сангууд Улаанбаатарт төлөөлөгчийн газартай мөн л идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг. ХБНГУ-д сурч буй оюутан залуучууд ч цөөнгүй. Түүнээс гадна нэг жишээ дурдахад “Хил хязгааргүй эмч” олон улсын байгууллагын шугамаар жил бүр Монголд маш олон герман эмч ирдэг. Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа бол хоёр улсын хувьд хамгийн чухал. Герман, Монголын харилцаа эрчимтэй хөгжиж байгаа бөгөөд үүнийг улам эрчимжүүлэхээр ажиллаж байгаа хүмүүст хоногийн 24 цаг ч багадаж байгаа гэв. Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй гадаадын компани, хөрөнгө оруулагчдын тоо сүүлийн жилүүдэд буурсан хэдий ч нөхцөл байдал арай дээрдсэн тул эргээд манай улсыг сонирхогчдын тоо нэмэгдэх хандлагатай байгаа гэнэ. Тиймээс энэ боломжийг Монголын тал алдаж болохгүй, тэдний сонирхлыг татах хэрэгтэй гэдгийг дурдаж байлаа.
ЭЛЧИН САЙДЫН ГЭРГИЙ Ч ЗАВГҮЙ БАЙСАН ӨДӨР
Элчин сайдын гэргийгээс Монголд ирснээсээ хойш уран бүтээлээ туурвих зав чөлөө хэр зэрэг гарч байгааг сонирхов. Айлын эзэгтэйн ажил, уран бүтээлч хүний хувьд өөрийн сонирхлын дагуу дуулах гээд зав чөлөө тун хомс байдаг гэв. Үүний сацуу Элчин сайдын гэргийн үүрэгт ажлыг амжуулах ёстой. Энэ өдөр гэхэд үдээс өмнө Дуурь Бүжгийн Эрдмийн театрт очиж, дараа нь их дэлгүүрээс хүнсээ цуглуулсан гэнэ. Эргээд ирэхэд нөхөр болон хүүгийнхээ өдрийн хоолыг хийх цаг аль хэдийнэ болсон байжээ. Үдийн зоогийн дараа Испанид байгаа 77 настай ээжтэйгээ скайпаар холбогдсон гэнэ. Ер нь тавтай сууж зохиолоо бичих зав гарахгүй байгааг дурдав. Хатагтай Элена Алонсо Фрайлег роман, өгүүллэгээс гадна хүүхдийн ном бичсэн. Улаанбаатар ирснээсээ хойш “Адмон” хэвлэлийн газартай хамтран өнгөрсөн зургадугаар сард 1960-1970-аад оны Латин Америкийн уран зохиолын талаар лекц уншсанаа дурдав. Испанийн зохиолчдын бүтээлээс монгол хэл рүү орчуулсан ном тун цөөхөн. Дашрамд дурдахад Элена Алонсо Фрайлегийн бүтээлийг монгол хэл рүү орчуулсан нь удахгүй уншигчдын гар дээр очих гэнэ. Номын орчуулга гэдэг жижиг сажиг чимхлүүр ажил маш ихтэй. Монголын утга зохиолыг хэр судалсан талаар асуухад герман хэл рүү орчуулагдсан бүтээл хомс болохыг дурдав. Элена Алонсо Фрайлег саяхан Испанийн нэгэн хэвлэлд ярилцлага өгөхдөө Монголын орчин үеийн утга зохиолыг үндэслэгч Д.Нацагдоржийн хөшөөний өмнө зургаа авахуулснаа ярив. Ярилцлагадаа уг зургаа оруулж Монголын нэртэй зохиолч Германд сурч байсан гэсэн тайлбартайгаар хэвлэгдсэн гэв. Ийнхүү бид хоёрыг ярьж байхад Элчин сайд гэргийнхээ талаар “Манай хүн надаас илүү герман зантай” хэмээн ярив. Ихэд зарчимч гэдгийг нөхөр нь дурдав. Ер нь испаничууд бол сэтгэлийн хөдлөл ихтэй, чанга ярьдаг, маш их гэр бүлсэг хүмүүс гэнэ. Харин хатагтай Элена Алонсо Фрайлег дөлгөөн хүн шиг санагдсан юм. Тэрээр Монголын түүхийг маш их сонирхдог бөгөөд энэ талаар ном бичих гэнэ. Удахгүй манай орны тухай эхнэрийнх нь шинэ бүтээл уншигчдын гар дээр очно гэдэгт итгэлтэй байж болно хэмээн Элчин сайд хэлсэн юм.
Зүүн гар талаас хоёр дахь нь Элчин сайдын гэргий Элена Алонсо Фрайлег “Ла Травиата” дуурьт дуулж байгаа нь
Ийнхүү ярьж суухдаа Элчин сайдын өрөөний нэгэн буланд тортой юм нүдэнд тусав. Юу болохыг сонирхоход ноён Ш.Дуппел яамны цэцэрлэгт ургасан ногооноос авсан гээд үзүүлэв. Хятад байцаа, улаан манжин гээд нэлээд хэдэн төрлийн нарийн ногоо байв. Түүгээр салат, хоол хийх гэнэ. Ер нь германчуудыг газар тариалангүйгээр төсөөлөхийн аргагүй. Тиймээс ногоо тарьж, цэцэрлэгээ арчилна гэдэг тэдний хийх дуртай ажил. Тиймээс Элчин сайдын яамны байрны арын талбайд жил бүр ногоо, цэцэг тарьдаг гэнэ. Хоёр цэцэрлэгчинтэй, нэг нь хүнсний ногоо тарих, арчлах ажлыг хариуцдаг. Нөгөө нь бусад ажлыг нь амжуулдаг.
Биднийг ийнхүү ярих хооронд чухал ажил танилцуулах ажилтнууд нь ч орж ирж байлаа. Ийнхүү нэг л мэдэхэд 18.00 цаг болж Элчин сайд Индонезийн Элчин сайдын яамны хүлээн авалтад очих ёстойгоо хэлэв. Цаг нь аль хэдийнэ болсон тул товлосон ажлаас нь хоцруулсандаа хүлцэл өчив. Хатагтай Элена Алонсо Фрайлег цуг явах эсэхийг сонирхоход гэрт нь ажил гарсан тул эхнэр нь үлдэхээр болсон гэв.
Биднийг Элчин сайдын ажлын өрөөнөөс гарахад ажилтнууд нь аль хэдийнэ тарсан байв. Тиймээс сайд өөрөө үүд хүртэл биднийг гаргаж өгсөн юм.
Гэрэл зургуудыг Ц.МЯГМАРСҮРЭН