Төрийн шагналт, урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, “Чингис хаан” одонт хөгжмийн зохиолч Б.Шаравын “Сэрсэн тал 33” уран бүтээлийн тоглолт 11-р сарын 13-нд Соёлын төв өргөөнд болно. Хөгжмийн зохиолч Б.Шарав 1984 онд анх “Сэрсэн тал” бүтээлээ Үндэсний хөгжмийн найралд зориулан бичиж байжээ. Тоглолтын найруулагчаар удирдаач Н.Буянбаатар ажиллаж байгаа бөгөөд тоглолтод үндэсний хөгжмийн их найрал, Зууны манлай бүжиг дэглээч Ц.Сэвжидийн нэрэмжит бүжигчид оролцоно. Мөн дуучин Ч.Энхтайван, Г.Ариунбаатар, Ө.Уянга, Б.Эрдэнэтуяа, тэргүүтэй дуучид уг тоглолтод оролцох ажээ.
Category: соёл-урлаг
IMDb буюу Internet Movie Data Base сайт 2018оны Америкийн кино урлагийн академийн дээд шагнал гардуулах “Оскар” наадамд нэр дэвших эрхээ авсан 92 кинонд үзэгчдийн дунд санал асуулга явуулж байгаа юм. Энэ санал асуулгад одоогоор Монгол найруулагч Доржийн Золбаярын “Чингисийн хүүхдүүд” уран сайхны кино 9.2 оноогоор 92 киноноос эхний 4-р байранд явж байна.
IMDb буюу Internet Movie Data Base бол дэлхийн киноны хамгийн том сан хөмрөгтэй сайт бөгөөд энэ сайтад мэдээлэл нь тавигдвал, кино нь дэлхийнх боллоо гэж үздэг.
“Монгол фильм групп”-ийн уран бүтээлчдийн 2012 онд бүтээсэн Аравт /Genghis: The legend of the Ten/ кино анх энэхүү сайтаар танилцуулагдаж дэлхийд танил болж байсан юм. Харин одоо “Чингисийн хүүхдүүд” /Chingisiin huuhduud/ кино “Оскар” наадамд өрсөлдөж байна. Монгол найруулагчийн, монгол бүтээлийг дэмжиж таhttp://www.imdb.com/title/tt5858514/IMDb-ээр орж саналаа өгөөрэй. Монголчууд бидний өгөх санал монгол кинонд “Оскар” авч ирэх боломжтой.
Монголын хүүхдийн урлан бүтээх төв хамтран ажилладаг байгууллага, эцэг эхчүүдийн дэмжлэг болон төвийн багш, албан хаагчдын тусламжтайгаар Монголд анхны Хүүхдийн уран бүтээлийн галерейтай боллоо. “ОРД” арт галерейн албан ёсны нээлт өчигдөр (2017.10.27) болж, авъяаслаг уран бүтээлч хүүхдүүдийн олон бүтээлийг дэлгэв.
Энд Монголын хүүхдийн урлан бүтээх төвийн үе үеийн төгсөгчдийн шилдэг бүтээл бий. Төгсөгчид арт галерейг зорьж хүүхэд ахуйдаа урласан бүтээлүүдээ үзэж, хүүхэд насны он жилүүддээ эргэн очиж болно. “ОРД” арт галерей байгуулах ажлыг Нийслэлийн ЗДТГ-аас ихээхэн дэмжсэн бөгөөд нээлтийн ажиллагаанд Нийслэлийн Засаг даргын орлогч Б.Энхтөр ирж оролцлоо.
“Хан-Уул” эрдмийн чуулгын гоцлол дуучин, Соёлын тэргүүний ажилтан Н.Мөнгөншагайтай ярилцлаа.
-Гар дээрээ бэлэн мөнгөгүй хөдөөнийхөн хонь, малаа хөтөлж авчраад таны тоглолтыг үзэж байсан гэсэн шүү дээ. Хоёр гурвуулаа ирээд “Нэг хониор тоглолтыг чинь үзчихье” ч гэсэн гэл үү?
-(Инээв). 2015 оны аравдугаар сарын 21-нд Улаанбаатар хотод “Гангараа” тоглолтоо хийчихээд дараа нь аймгуудаар явалгүй хөдөө сумдаар нь явж тоглолтоо хүргэсэн юм. Бүгд л мэдэж байгаа шүү дээ. Хөдөө гадаагүй л өр зээлтэй. Малчдын мал нь банкны барьцаанд. Хөдөө тоглолтоо хийгээд явж байтал нэг залуу над руу утасдаад “Би нэг төлөг бариад очъё. Сайхан шинэ шөл уучихгүй юу. Тэгээд яахав би аав, ээжийгээ дагуулж очоод тоглолтыг чинь үзчихмээр байна” гэж билээ. Тэгж ярихад нь эхлээд надаар тоглоод байна уу даа гэж бодтол дараа нь бодох нь ээ нээрэн л хөдөө орон нутгийнхны минь бодит амьдрал л тэр байсан байхгүй юу. Тоглолтыг нь үзчих юмсан, дууг нь сонсчих юмсан гэсэн хүсэлтэй байгаад байдаг. Гэтэл мөнгө нь байдаггүй. Ийм явдал тоглолтоор явахад зөндөө л тохиолдож билээ.
-Дээхнэ үед урлагийнхан бригадаар явж хөдөө сумд, алслагдсан газруудад дуу хуураа толилуулдаг байсан. Одоо бол манай дуучид, хамтлагууд хамтраад яваад л байх шиг байна. Хэр хүлээлттэй байдаг вэ?
-Над руу маш олон сумаас урилга ирсэн. Тоглолтын зар дээрх утасны дугаараар холбогдоод “Манайд ирээч ээ. Хэзээ ирэх юм бэ” гэнэ. Увсаас их утасддаг. Сүүлдээ намайг загнасан. (Инээв) “Энд чинь бас хүн байдаг шүү дээ” гээд. Баян-Өлгийгөөс хүртэл тэгж утасдаж байсан. Ер нь бол хөдөө гэлтгүй, Монгол орон даяар хүмүүс үзье гэсэн юмаа үзчихдэг болсон байна лээ. Хэдийгээр олон хамтлаг, дуучин тоглолтоор явдаг ч тэрэн дундаас үзье гэснээ зорьж ирж үзээд буцдаг. Үзэгчдийн суудал дүүрэн байдаг. Бид чинь өвлийн хүйтэн жавар, хаврын хавсарга, үргэлжилсэн борооноор тоглолтоо хийх гээд явж л байсан. Уран бүтээлээ хүргээд ингээд явах нь уран бүтээлч хүний үүрэг гэж боддог. Дуучин хүн өөрөө яваад дуугаа хүмүүст хүргэнэ гэдэг чинь их өөр юм байна лээ. “Гангараа” тоглолтоо 13 аймгийн 200 гаруй суманд тоглосон. Үлдсэн сумдад нь тоглолтоо хүргэх гэж явсаар байтал дараагийнхаа тоглолтыг хийхээр болчихлоо доо. Гэхдээ одоо тоглогдох “Дүүрэн жавхаа” тоглолтоо үлдсэн сумдадаа хүргэх төлөвлөгөөгөө гаргачихсан байгаа.
-Таныг ард түмэн “Гангараа” дуугаар тань мэддэг болсон гэж хэлж болно. Тийм ээ?
-Тийм, тийм.
-Дуу нь дуучнаа олох, дуучин нь дуугаа олох гэдэг их ярвигтай байдаг юм шиг байгаа юм. Дуулахгүй гээд голчихсон дууг нь өөр дуучин аваад нэрд гарчихсан тохиолдол байдаг. Бас олон дуучныг дамжаад дуулагдсан ч түмэнд түгэлгүй орхигдсон дууг хэн нэгэн дуулаад гараад ирэх жишээний. Та яаж яваад энэ дуутай учрав?
-Манай аав аймгийн заан Г.Норовцэмбэл гэж Дорноговь аймгийн Улаанбадрах сумын харьяат хүн байсан. Их сайхан монгол эр хүн байлаа. Аав минь намайг багад бурхан болсон л доо. Тэрнээс хойш аавынхаа ахан дүүстэй холбоо бараг тасарчихсан байж байгаад 2013 оноос бид утсаар ярьж учир байдлаа ойлголцон уулзаж аавынхаа нутагт нь очиж овоо босгож, найр наадам хийсэн юм. Гавьяат жүжигчин, дуучин Ч.Бат-Эрдэнэ ах маань “Чи ийм нэг дуу дуулмаар байна. Аавынхаа тухай, иймэрхүү дуу дуулах хэрэгтэй” гэж ярьсаар байлаа. Би яруу найрагч Б.Болорцэрэн найздаа хэллээ л дээ. Би ийм утга учиртай дуу дуулмаар байгаа юм. Миний аав ийм хүн байсан юм гэж тайлбарлалаа. Тэгээд нэг их удаагүй шүү. Б.Болорцэрэн маань шүлгээ биччихлээ, “Аавын хүүгийн гангараа” гэдэг нэртэй. Шүлэг нь яг миний хүсч байсан, хэлье, дуулъя гэж бодож байсан тэр санааг гаргасан байсан. Нэг сонин юм хэлэхэд “Гангараа” дууны дахилтынх нь шүлгийг би өөрөө биччихсэн юм.
..Галтай эрчүүдийн удам билээ
Ганган харчуулын үргэлжлэл билээ… гээд. Уг нь дахилт нь өөр байсан юм. Б.Болорцэрэнд “Би ингээд өөрчилчихлөө” гэсэн чинь “Миний найз ая, аялгуунд нь тааруулаад өөрчил, өөрчил” гэж зөвшөөрсөн юм. Одоо манай Б.Болорцэрэн чинь “Миний найз чинь өөрөө дахилтаа биччихдэг юм” гэж магтана. Аав минь надаар ийм дуу дуулуулахыг хүссэн болов уу гэж дотроо бодож явдаг юм. Энэ дуу клиптэй болоод л телевизээр гарлаа. Ээж маань “Клипийг чинь үзэхээр аав чинь санагдаад нүдэнд харагдаад байх юм” гэж билээ. Хөгжмийн зохиолч О.Эрдэнэ ах маань аялгууг нь хийсэн юм. Өдөр нь шүлгийг нь өгөхөд орой нь л аяыг нь бэлэн болгочихсон.
Хурдан морь хүртэл эзнээ олно гэж байдаг. Морь эзнээ хайдаг гэлцдэг. Дуу эзнээ олох нь тэрэнтэй агаар нэг гэж боддог юм. “Гангараа” дуугаараа цомгоо, тоглолтоо нэрлээд 2015 онд уран бүтээлийн олз омог ихтэй байсан. Одоо хүртэл “Гангараа” дууг минь дуулуулъя гэсэн урилга ирдэг. Өнөө зун гэхэд хорь гаруй сумын наадмыг энэ дуугаараа нээсэн. “Дүүрэн жавхаа”, “Гангараа” хоёроо өнөө зун олон найр наадам, цолны мялаалган дээр дууллаа. “Дүүрэн жавхаа” дуу маань Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Т.Найданжавын хөгжим, яруу найрагч Д.Батсуурь ахын минь шүлэг. Дууны клипэндээ Монгол эрчүүдийн сайхан нөхөрлөл, үерхэл, итгэлцлийг харуулахыг зорьсон юм. Гавьяат жүжигчин Г.Золбоот ах маань гол дүрд нь тоглож хүмүүст хүргэсэн. Жин тээж яваа түшигтэй монгол эрийн дүр төрхийг харуулсан. Энэ дуугаараа одоо болох тоглолтоо нэрлэсэн.
-Одоо тоглогдох “Дүүрэн жавхаа” таны хоёр дахь тоглолт билүү?
-Гурав дахь. 2013 онд “Амин хайртай ээж” анхны тоглолтоо хийж байсан бол 2015 онд “Гангараа” тоглолтоо тавьсан.
-За, дуучин нь дуугаа олчихдог юм байж. Дараа нь цомгоо гаргана, тэгээд тоглолтоо хийнэ гэдэг бүр том даваа юм шиг байгаа юм, дуучдыг хараад байхад. Тоглолт гэдэг нүсэр ажил биз?
-Нүсэр, нүсэр. Нүсрээр барах уу. Их бэлтгэл орно. Бид чинь Нийтийн дууны холбоонд харьяалагдаад л чөлөөт уран бүтээлч гээд яваад байдаг. Энд тэнд ямар нэг байгууллагад харьяалагддаг бол хамт олон нь тусалж дэмжээд болгочихно. Харин чөлөөт уран бүтээлч бол бүхнийг өөрөө бэлдэнэ. Гэхдээ би “Хан-Уул” эрдмийн чуулгын гоцлол дуучин болсон болохоор энэ удаад арай өөр л дөө. Ийм сайхан чуулга нээгдээд удаагүй байна. Даргаар нь дуучин Анхбаяр ажилладаг.
-Ямар Анхбаяр билээ?
-Нөгөө яагаав хүмүүс Анхаа, Халиун гэдгээр нь сайн мэддэг О.Анхбаяр шүү дээ. Манай чуулгын уран бүтээлчдээс хамгийн түрүүлж тайлан тоглолтоо хийж байгаа нь би.
-Тоглолт хэзээ болох билээ?
-Энэ сарын 30-нд Бөхийн өргөөнд болно.
-Даваа гаригт байх нь?
-Би ер нь аливаа юманд бэлгэшээлийг их бодно. Тоглолтууд ихэвчлэн долоо хоногийн сүүлээр, голдуу баасан гаригт болдог. Юмны эхлэл гэдэг гоё. Долоо хоногийн эхлэлээ дүүрэн жавхаа, эрч хүчээр эхлүүлээсэй гэж хүссэн. Тэр тоглолтоос минь дүүрэн эрч хүч аваад бүтэн долоо хоног, сарын турш жавхаатай байх болов уу гэж бодоод даваа гаригийг сонгосон юм. Тоглолтыг минь олон хүн дэмжиж тусалж байгаа. Тэдэндээ баярлалаа гэж хэлье. Ерөнхий зохион байгуулагчаар нь “Дунд урт” продакшн, “Хан-Уул” эрдмийн чуулга ажиллаж байгаа. Мөн “Дэма” эмнэлэг, “Бат комплект” компани, “Хос шагай” салон, “Хан Хүннү” констракшн, “Бубус тур” аялал жуулчлалын компани, “Ану компьютерс”, “Этно” салон, “Юнипресс”, “Гэр” барилгын хуурай хольц брэнд, “Женерал принтинг”, “B sound” продакшн, “Гал” фото дизайн гэсэн ийм олон компани миний тоглолтод тусалж байгаа юм. Эд маань дандаа л намайг дэмждэг, ойр дотнын минь хүмүүс л дээ.
-Дуучдыг тусгайлан урьж аваачаад дуулуулж, дууг нь сонсох гэсэн хүмүүс байдаг юм билээ. Танд тийм зүйл тохиолдож байв уу?
-Байлгүй яах вэ. “Гангараа”-г дуулуулах гэсэн юм гэдэг. Сүүлийн үед харин “Түвшин жаргалтай хурим”-ыг их дуулууллаа. Заримдаа миний өөрийн ажил амжихгүй болохоор “Миний ажил амжихгүй боллоо. Та нарын ажлыг нураагаад яахав. Би очиж амжихгүй нь байна шүү” гэж хэлж сануулах тохиолдол гарна. Тэгэж ярихаар зарим нь “Үгүй ээ, таныг л заавал авчраарай гэж манай өвөө, эмээ, ээж, аав захисан” гээд шална. Тэгээд би чинь өнгөрсөн зун ганцхан “Гангараа”-г дуулах гээд Өмнөговийн Ноён сумын Ганзагад баг руу явсан ш дээ (инээв). Соёлын төвөөс нь хүртэл утасдаад “Чи л ир” гээд. Нэг талдаа 900 км.
-“Түвшин жаргалтай хурим” дуу тань Монголын хуримын сэдэвтэй дууны санд өөрийн гэсэн байр суурь эзлээд ороод ирлээ шүү?
-Өнгөрсөн хоёр сард энэ дуугаа их ч дууллаа даа. “Сүүн цагаан хурим” дуу 1986 онд зохиогдсон юм билээ. Тэрнээс хойш хуримын дуу төрөхгүй байж байгаад 31 жилийн дараа хуримын дуутай болсон нь “Түвшин жаргалтай хурим”. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр “Шинэ цагийн хуримын хит дуу гарлаа” гэж тодотгохоор нь баярлаж л байлаа. Хуримын дууны санд өөрийн гэсэн хувь нэмрээ оруулаад явж байгаадаа баяртай байна. Миний хувьд хурим, шинэ айл төрөн гарна гэдэг их том бэлгэшээл. Өрх айл шинээр үүдээ нээж байж эх орон минь өргөжиж хөгжинө. Нэг айл шинээр бий болох нь нэг компани шинээр үүд хаалгаа нээж байгаатай л адил эх орондоо хөрөнгө оруулалт хийж байгаа үйл явдал гэж ойлгодог. Өнөө жил их олон хуриманд уригдлаа. Хүмүүс хуримтай таарахаараа нулимж цээрээ гаргаж байгаа харагддаг. Харин миний хувьд хуримыг огт өөр, бэлгэ дэмбэрэлтэй зүйл гэж хүлээж авдаг. Хуримын дуу дуулах гэж байна гэхэд манай зарим найз гайхаж байна лээ. Тийм дуу дуулаад яах гэж байгаа юм. Дуулдгаа л дуулаач гэж байсан. Уран бүтээлч хүн юм чинь ямар ч байсан хуримын нэг дуу дуулаад үлдээчихвэл дуучин болсны нэг хэргээ гаргана гэж зориглоод ийм нэг бүтээлтэй болсон доо. Намайг ингэж уран бүтээл хийж, зориг гаргахад дэмждэг Г.Алтанзул, Н.Алтаншагай, Г.Батгомбо, “Shine” продакшны Бямбажаргал гээд сайн дүү нар минь байна. Мөн Оюунаа эгч, Алтангэрэл ах, найз Цэрэнбатаа минь байна.
-Та дуучин Н.Гэрэлт-Од агсны зээ дүү юм билээ. Н.Гэрэлт-Од бол Монголын эстрадын дууны урлагт өөрийн орон зайг үлдээсэн авьяаслаг нэгэн байсан?
-…Халуун наран жаргав уу, үгүй юу
Сэрүүн саран ургавай хөөрхий
Халгиун сэтгэл хөвөлзөв үү, үгүй юу
Сэлгүүн дэлхий сэвэлзвэй, хөөрхий…(дуулав.Сурв). Энэ дуугаа дуулаад уралдаанд оролцоод явдаг байж билээ. Манай ээж өргөмөл. Н.Гэрэлт-Од ах энэ хоёр маань нэг гэрт өссөн юм, Гандангийн дэнж дээр. Сүүлд манай ээж дээр ирж насан эцэслэсэн л дээ. Үнэхээр авьяастай. Тухайн үедээ дуулж байхдаа Монголын дууны урлагт их шинэчлэл хийсэн. Өөрөө хөгжмийн зохиолчоор хойно мэргэжил эзэмшсэн. Хормейстр, хоорын багш. Бүх цэргийн дуу бүжгийн эрдмийн чуулгад ажилладаг байсан. Гэр бүлийн тогтворгүй байдал гэдэг шошго зүүгээд ахад минь Соёлын тэргүүний ажилтны тэмдгийг нь ч өгөөгүй. Армийн хэдэн медалиуд л байсан. Сэтгэлийн их эмоцитой хүн байсан. Би маш сайн мэднэ л дээ, тэр хүнийг. Хамт амьдардаг байсан юм чинь. “Би Бүх цэргийн дуу бүжгийн чуулга руу дахиж очихгүй ээ” гэж дандаа ярина. Их гомдсон байсан. Тус чуулгад хичнээн ч жил билээ ажилласан мөртлөө нэг ч удаа энгэрээ цоолуулаагүй. Нэгэн хэсэг монголчууд маань алдартай, нэр цуутай хүмүүсээ архиар ундаалсан шүү дээ. Тэрний л нэг золиос нь болсон авьяастан байсан юм, Гэрлээ ах.
-Тэр хүний дуулахыг дэргэд нь суугаад чагнадаг байж дээ, та?
-Дуулахыг нь одоо ч санадаг. Э.Бүрнээбаяр гавьяаттай 1994 билүү 1995 оны үед тайлан тоглолтоо хийж билээ, Офицеруудын ордонд. Манай Гэрлээ ах чинь өндөр, сайхан залуу байсан шүү дээ. Э.Бүрнээбаяр эгч намхан. Гэрлээ ах гарч ирж дуулахаараа микрофоныг дээш нь татаад сунгаж хамгийн өндөр дээр нь тавьж байгаад дуулна. Тэгээд дуулж дуусчихаад хөшигний араар оронгуут Э.Бүрнээбаяр эгч гарч ирээд дуулахаараа нөгөө микрофоныг нь буцаагаад эвхээд доошлуулна. Тэрийг нь хараад инээгээд шоолж байснаа санадаг юм. Тэр тоглолтыг би ээж, дүү хоёртойгоо очиж үзэж байлаа.
Намайг тав, зургадугаар ангид байхад “Шагайгаа “Улаан бүч” чуулгад оруулна аа. Сайхан дуу хийж өгнө өө” гээд л тэрэнтэй уулзуулна, энэнтэй уулзуулна гэж их ярина. Гэрлээ ахын бүх юм нь манайд байсан. Эд хогшлоо манай гэрт авчраад л тэгээд бурхан болсон юм. Би оюутан байхдаа дэвтэр, гар бичмэлүүдийг нь уншдаг байлаа. Хойно сурч байхдаа лекцүүдээ нэгд нэгэнгүй, гаргацтай бичдэг байсан юм билээ.
-Таныг урлагийн хүн, дуучин болоход Н.Гэрэлт-Од агсны нөлөө байжээ гэж хэлж болох нь?
-Намайг “Улаан бүч” чуулгад оруулна гэж ярьсаар байгаад амжаагүй юм. Гэрлээ ах маш цэвэрч, нямбай. Хоол ундыг янзтай сайхан хийнэ. Амттайг нь яана. “Эгч бид хоёр тэгдэг байсан, ингэдэг байсан” гээд багынхаа явдлыг их ярьж дурсана. Залуудаа хөдөө хамаатнууд дээрээ очихоор айлууд уриад л дуулуулаад л аваад явчихна. Олон сайхан дуу дуулсан хүн шүү. Би Гэрлээ ахынхаа “Сайхан хорвоо” дууг нь дуулсан. Ээж маань Монголын Радио дээр очоод архивыг нь шүүлгэж байгаад Гэрлээ ахын дуунуудыг аваад ирдэг юм.
Д.ГАНСАРУУЛ
Улсын драмын бүжгийн эрдмийн театр шинэ улирлынхаа эхэнд Дэлхийн хамгийн алдартай хошин дууриудын нэг болох Ж.Россиний “Севилийн үсчин” дуурийг хүргэнэ. Тус дуурийн тоглолт нь аравдугаар 28, 29 болон ирэх оны нэг сарын 7-нд тус тус тавигдах юм. Дуурийн тоглолтыг Итали улсын нэрт найруулагч Стефано Монти цоо шинэ тавилтаар үзэгч та бүхэндээ хүргэх бөгөөд тасалбарын үнэ 30 мянган төгрөг байх юм. Энэ алдарт бүтээл 200-аад жилийн өмнө зохиогдсон. Харин энэ удаа дуурийн үйл явдлыг бүтэн зуунаар наашлуулан, дэлхийн эдийн засаг, соёлын хөгжлийн үсрэлтийн зуун болох 19-р зуунд болгон хөрвүүлэн тавьж байгаа аж.
“Севилийн үсчин” дуурийг дэлхийд анх 1816 онд “Аржентина” театрт тоглож байсан аж. Харин УДБЭТ-т тоглогдож буй уг бүтээлийн удирдлагын багт Уран сайхны удирдагч АЖ А.Дашпэлжээ, найруулагч С.Монти, удирдаач СТА Ц.Гансүх, ерөнхий зураач УГЗ Г.Ганбаатар, хувцасны зураач СТА Г.Оюун, хормейстер СТА Н.Дашбямба, туслах найруулагч Д.Энхбилэг, итали хэлний дасгалжуулагч багшаар МУГЖ Б.Эрдэнэтуяа нар ажиллаж байна.
Б.АМАРТҮВШИН
“Чингис хаан” одонт, МУГЖ, дуучин Г.Ариунбаатар “Монгол сонгодог-3” тоглолтоо Монголын ард түмэндээ толилуулахаар бэлтгэл ажилдаа орлоо.
Тэрбээр өөрийн фэйсбүүк хуудаснаа “Үргэлж үгийн сайхнаар тэтгэж, хийж бүтээхийн их хүслийг дэврээн, амьдралын минь замын чулууг түүж хатуудаа хатуу, зөөлөндөө зөөлөн байж эмээлийн минь дөрөөнд сүү дусаасан элгэн монгол түмэндээ “Монгол сонгодог-3” концертоо толилуулах тов гарлаа” хэмээн тоглолтын зараа түгээсэн юм.
Тэрбээр бие даасан анхны “Монгол сонгодог” тоглолтоо 2012 онд хийж байсан бөгөөд “Монгол сонгодог 2” тоглолтоо 2015 онд үзэгч түмэндээ өргөн барьсан билээ.
Тоглолт ирэх сарын 10, 11-нд Соёлын төв өргөөнд болно.
“Чингисийн хүүхдүүд” уран сайхны кино 90 дэх удаагийн Оскарын шагналд өрсөлдөх эрхтэй боллоо. Тодруулбал, “Гадаад хэл дээрх кино”-ны төрөлд Монгол Улсыг төлөөлөн анх удаа албан ёсоор өрсөлдөх эрх авлаа. Энэ талаар өчигдөр тус киноны уран бүтээлчид мэдээлэл хийв. Д.Золбаярын найруулсан “Чингисийн хүүхдүүд” киног нүүдэлчин монголчуудын ёс заншлыг дэлхий дахинд сурталчлах зорилгоор бүтээсэн хэмээн уран бүтээлчид хэлж байсан юм. Тус кино одоогийн байдлаар 10 гаруй олон улсын кино наадамд оролцох урилга аваад байгаа аж. Энэ үеэр тус киноны зөвлөх продюссер Д.Цэнгэл “90 дэх удаагийн Оскарын кино наадамд нийт 92 улсаас нэр дэвшүүлснээс Оскарын хороо Монгол Улсыг бүртгэж авсан. Оскарын шагнал гардуулах ёслол ирэх оны гуравдугаар сарын 4-нд болно. Мөн оны нэгдүгээр сар хүртэл 92 улсын уран бүтээлчид кампанит ажил явуулж таван улсын кино Оскарын “Гадаад хэл дээрх шилдэг кино” номинацид тунаж үлдэнэ. Дэлхий дахиныг хамарсан кампанит ажил явуулж байж олон улсын шүүгчид, кино сонирхогчдын анхаарлыг татаж чадна. Манай кино оскарт албан ёсоор оролцох эрхтэй болсноо баталгаажуулж байгаа болохоос өрсөлдөх эрхтэй болсон гэсэн үг биш. Өрсөлдөх эрхтэй болохын тулд хамгийн сүүлийн таван кинонд тунаж үлдэх хүртэлх үйл ажиллагааг бид зохион байгуулах шаардлагатай” гэлээ. Мөн тус кинонд тоглосон жүжигчин Р.Анхням “Хотод амьдарч буй хүүхдүүд хөдөөний амьдралаас хөндийрсөн байдаг. Бид нүүдэлчин соёлтой учраас хөдөөний хүүхдүүд яаж амьдарч, байгаль орчинтойгоо хэрхэн зохицож чадаж байгааг энэхүү киноноос үзээсэй. Уран бүтээлчийн хувьд манай кино Монгол ахуй, ёс заншил, соёлыг дэлхийд сурталчилж чадах бүтээл болсон” хэмээв. “Чингисийн хүүхдүүд” хэмээх эрэмгий хурдан морь унах туршлагыг бага наснаасаа хуримтлуулж ирсэн Монгол хүүхдийн ур чадварыг харуулсан бүрэн хэмжээний уран сайхны киноны зураг авалтыг өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр сард Архангай аймгийн Цэнхэр суманд эхлүүлж жил гаруйн хугацаанд нийт нэг тэрбум 200 сая төгрөгийн төсөв зарцуулан бүтээжээ.Уг киноны зураглаачаар Д.Ангараг, продюссерын багт гавьяат жүжигчин, дуучин Ж.Алтанцэцэг, зохиолчоор Ч.Ганзориг, Г.Буянцогт нар ажилласан бол гол дүрийг Д.Доржсамбуу, Д.Дорж, Д.Шаравдорж, Б.Батмэнд, Р.Анхням, Britanny Belt нар бүтээсэн байна.
Ингээд “Чингисийн хүүхдүүд” уран сайхны киноны хөгжмийг бичсэн,Улсын филармонийн хөгжмийн зохиолч, Монгол Улсын соёлын тэргүүний ажилтан Шатарын Өлзийбаяртай ярилцлаа.
-“Чингисийн хүүхдүүд” хэмээх уран сайхны кино өчигдөр нээлтээ хийлээ. Таны хувьд энэхүү киноны хөгжмийг нь бичсэн. Хэдий хэр хугацаанд энэхүү уран бүтээл дээр ажилласан бэ?
-Юуны өмнө энэхүү кино Америкийн кино академийн дээд шагнал болох Оскарт өрсөлдөх эрхтэй болсонд баяртай байна. Оскар бол нэг ёсондоо “Киноны олимп” гэж хэлж болох юм. Монголчууд бид нэгэн сэтгэлээр түүхэн амжилт гаргахын төлөө нэгдэн, кино урлагийг дэмжих шаардлагатай. Миний хувьд энэхүү киноны хөгжмийг нэг сар гаруй хугацаанд маш их зүйлийг бодож, бичсэн. Энэ сарын таванд тус киноны хөгжмөөр Улсын филармонийнхон тоглолт хийж, үзэгчдэдээ хүргэсэн. Симфони найрал хөгжим биш, Морин хуурын чуулгаар киноны хөгжмийг тоглуулснаараа онцлогтой болсон л доо. Хөгжмийн дуугаралтыг нь хүчтэй болгохын тулд өргөлттэй хэсгүүдэд нь компьютер ашигласан байгаа.
-“Чингисийн хүүхдүүд” кино “Оскар”-т өрсөлдөхөөр болвол таны хөгжим гадаадын нэртэй уран бүтээлчдийн чихэнд хүрэх болно. Монгол ахуйг харуулсан, монгол аялгуу содон, сонин санагдах байх шүү.
-Тийм л дээ. Манай улсын кино уран бүтээлчид сүүлийн жилүүдэд их чадварлаг, мэргэжлийн түвшинд уран сайхны болоод баримтат кино хийдэг болсон. Найруулагч Д.Золбаярын энэхүү бүтээл дэлхийн нэр хүндтэй кино наадамд оролцоно гэдэг их бахархмаар амжилт. Аливаа зүйлд ая, дуу чимээ хамгийн чухал байдаг. Тэр утгаараа уран сайхны киног илүү хүнд хүргэхийн тулд хөгжим их чухал. Энэхүү кино маань хурдан морь унаач хүүхдийн тухай өгүүлэх учир хурдан морины хэмнэлд тохирсон хөнгөхөн, ая эгшиг сонсогдохоор хөгжмөө бичсэн. Тус киноны уран бүтээлчийн багт ажиллаж, уран сайхны киноны нэгээхэн хэсэг болох хөгжмийг нь бичсэндээ баяртай байна. Тэр ч утгаараа миний бичсэн “Чингисийн хүүхдүүд” киноны хөгжим оскарт эгшиглэвэл бахархалтай санагдаж байна.
-Өмнө та ямар киноны хөгжим бичиж байв. Ер нь киноны хөгжим бичих хэцүү юу?
-Халхын голын дайны ялалтын түүхт 75 жилийн ойд зориулан бүтээсэн “Эх орон дуудаж байна” уран сайхны кино болоод залуучуудын хайр дурлалыг харуулсан “Цэн тогоруу” хэмээх киноны хөгжим бичсэн. Киноны хөгжим бичих, бусад төрлийн хөгжим зохиохоос их ялгаатай л даа. Киноны хөгжим өөрийн таашаал онгодоор биш, найруулагчийн тавьсан дүрсийг үзэж, түүнд тааруулан туурвидгаараа ялгаатай. Ер нь нэлээд түвэгтэй л дээ. Гэхдээ киноны хөгжмөөр гаршсан хөгжмийн зохиолчид амархан гэж ярих нь бий.
-Хэдий хэр хугацаа шаардагдах бол?
-Киноны хөгжим, бүжгийн жүжиг, концертийн хөгжмийг бичихэд хамгийн багадаа сарын хугацаа шаардагдана. Хөгжим бичихээс илүү хөгжмийн найралжуулах, зэмсэгжүүлэлт дээр их уддаг л даа. Ерөнхий төлөвлөгөө хурдан гарч болох ч механик ажиллагаа нь маш их. Найралжуулахын тулд симфони оркестрын хөгжим болгонд тохируулна. Гаргахыг хүсэж байгаа аялгуу маань бусад хөгжимд дарагдах вий гэж санаа зовж, тооцоо хийнэ. Энэ ажиллагаанд олон цагийг зарцуулдаг. Нэг сар, түүнээс илүү хугацаа зориулах нь ч бий. Том хэлбэрийн хөгжмийн бүтээлийг дуу шиг сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр бичдэггүй. Няхуур ажиллаж, бүтээлийнхээ гүнд орж, “шатаж” байж хийдэг учраас энэ хөдөлмөрийг хэмжихэд хэцүү л дээ. Том хэлбэрийн хөгжмийн бүтээлийг олон удаа сонсож хянадаг учраас “хий нь багасдаг” юм. Тийм учраас том бүтээлд, нөр их хөдөлмөр, зүрх сэтгэл шингэсэн байдаг учраас сонсогчдод хөгжмийн урлагаар дамжуулан бүхий л зүйлийг ойлгуулах боломжтой болдог. Сонгодог бүтээл, том хөгжмийн бүтээлүүдийг сонссон хүн сэтгэлийн асар их таашаал, энерги авдаг. Энэ бол нотлогдсон зүйл.
-Та гадаад, дотоодын мэргэжлийн хөгжмийн их сургуулиудад суралцаж, хөгжмийн урлагийн өндөр боловсрол эзэмшсэн манай улсын нэртэй хөгжмийн зохиолчдын нэг. Эзэмшсэн боловсролынхоо тухайд ярьвал?
-Монголдоо Соёлын коллежийг 1997 онд дүүргэж байлаа. Улмаар Оросод суралцах ганцхан хуваарийг нь би авч, их л баярлаж байв. Ингээд ОХУ-д зургаан жил сурч, Москва хотын Соёл, урлагийн их сургууль, М.И.Гнесиний нэрэмжит хөгжмийн академийг дүүргэсэн. Хүн эзэмшсэн мэргэжлээрээ илүү сайн, чадварлаг ажиллахын тулд сурч боловсрох, сурсан эрдмээ амьдрал дээр боловсруулж бүтээл, бүтээгдэхүүн болгож байх нь хамгийн чухал юм.
-Та Монголын хөгжмийн зохиолчдыг төлөөлөн олон улсын хэмжээний уралдаанд тогтмол “шандас” сорьж алдраа дуурсгаж байдаг хөгжмийн зохиолч. Өөрийн гаргасан амжилтаасаа дурдахгүй юу?
-2010 онд Москвад суралцаж байхдаа Италид болсон олон улсын хөгжмийн зохиолчдын их наадамд төгөлдөр хуур, найрал хөгжимд зориулсан бүтээлээрээ оролцож, гуравдугаар байрыг эзэлж байлаа. Их урам, зориг өгсөн уралдаан болсон л доо. Учир нь дэлхийн олон орны шилдэг хөгжмийн зохиолчид оролцож, тэргүүн байрыг нь Словани, хоёрт Япон, гуравт Монгол орсон гэж бодохоор бахархмаар санагддаг юм билээ. Тэр үед гадаадын том хөгжмийн уралдаан, наадамд монгол хөгжмийн зохиолчид оролцож байгаагүй юм. Харин надаас хойш хэд хэдэн хөгжмийн зохиолчид уран бүтээлээ дэлхийд таниулах болсон. ОХУ-ын Калуга хотод болсон “XXI зууны хөгжмийн зохиолч” олон улсын уралдаанд оролцож тусгай байр эзэлж байв. Миний морин хуур, симфони найрал хөгжимд зориулсан нэгдүгээр концертыг морин хуурч Д.Шинэцог тоглосон бол хоёрдугаар концертыг нь Д.Жигжиддорж амилуулан олны хүртээл болгож байлаа. Д.Шинэцог Австрийн Вена хотноо болсон Ф.Шубертын нэрэмжит олон улсын уралдааны тэргүүн шагналыг хүртэхдээ ч энэ зохиолыг тоглосон байдаг.
-Таны хувьд киноны болоод томоохон хөгжмийн бүтээл туурвихаас гадна олон сайхан нийтийн дууны аяыг зохиосон шүү дээ. Ер нь хичнээн дуутай вэ?
-200 орчим дуутай. Энэ жил “Морин хуур” уралдаанд “Тэнэгэр их тал” дуугаараа тэргүүн байр эзэлсэн. Өмнө нь хоёр, гуравдугаар байр эзэлж байлаа.“Дорнын говиос Монгол эхэлдэг”, “Би Монгол”, “Хулдын цэнхэр уулс” зэрэг олон сайхан дуу байна даа. Нийтэд хүрсэн “Чамайгаа санахаар” гэж дуу бий.
Categories
“Намрын аялгуу” энэ сарын 18-нд болно
УДБЭТ шинэ улирлын эхний сар буюу энэ сарыг Симфони найрал хөгжмийн сар болгож байгаа. Энэ сард “Намрын аялгуу” сонгодог концертыг тоглох гэж байна.
Уг тоглолтонд театрын симфони найрал хөгжим Германы нэрт хөгжмийн зохиолч Г.Ф Телеманы нарийн бүрээнд зориулсан соната, Рихард Штраусын “Тиль Уилиншпигелийн элдэв санаанууд” симфонийг Монголд анх удаа тоглох гэж байна.
Мөн Польшийн нэртэй хөгжимчин Игорь Цецохо хүрэлцэн ирж Г.Ф.Телеманы нарийн бүрээ хөгжимд зориулсан сонатаг гоцлон тоглох бөгөөд театраас зохион байгуулж байгаа “Шилдэг цөөхүүл ба гоцлол хөгжмийн уралдаан”-ы шагналтнууд шилдэг бүтээлийн дээжсээсээ толилуулах юм.
Тоглолт энэ сарын 18-ны 19.00 цагт болно.
Мөнхийн хайрын бэлгэдэл “Цагаан уул” цэцгээр нэрлэж, уран үгсээр наадагч залуусын хүсэн хүлээдэг яруу найргийн наадмыг 19 дэх жилдээ Монголын Залуучуудын Холбоо МЗЭ, МҮОНТ-тэй хамтран зохион байгуулна.
Наадмын эхний шатны шалгаруулалтад 60 гаруй яруу найрагч уран бүтээлээ ирүүлжээ. Үүнээс шүүгчид хоёрдугаар шатанд 27 яруу найрагчийг шалгарууллаа.
Хоёрдугаар шатны шалгаруулалтад тэнцсэн Улаанбаатар, Хэнтий, Дундговь, Орхон, Сэлэнгэ аймгийн яруу найрагчид энэ сарын 14-ний өдөр 16:00 цагаас МҮОНТ-ийн “Студи-600”-д шүлгээ уншиж өрсөлдөх бөгөөд МҮОНТ-ээр шууд дамжуулж олон нийтэд хүргэж байгаа нь залуу уран бүтээлчдийг дэмжих, уран бүтээлийг нь таниулан сурталчлах давуу талтай юм.
Улсын дуурь, бүжгийн эрдмийн театрын уран бүтээлчид шинэ улирлын нээлтээ өнөөдөр /2017.10.07/ дэлхийн дуурийн урлагийн гранд “Аида” дууриар нээх гэж байна. Энэхүү дуурийг Монголын тайзнаа анх найруулан тавьж байсан ОХУ-ын гавьяат жүжигчин А.П.Чепурной удирдан тоглуулах юм байна.
Дэлхийн дуурийн урлагийн ноён оргил “Аида” дуурийг Ж.Верди 1871 онд Египетийн хааны хүсэлтээр шинэхэн дуурийн театрын нээлтэд зориулан бичжээ. Верди Францын египет судлаач Огюст Мариеттад хандан түүхэн эх бичүүлж авсан бөгөөд Мариеттийн хэлснээр үйл явдлыг Фараоны үеийн бодит явдлаас сэдэвлэсэн гэх боловч он цагийг тодорхой хэлээгүй байдаг. Фараоны хаанчлал МЭӨ 5004 оноос МЭ 381 он хүртэл үргэлжилсэн байх тул үе үеийн үзэгчид цагийг эзэлсэн фараонууд, тэдний их эзэнт гүрний тухай том төсөөллийг энэ дууриас авдаг билээ.
Верди Мариеттаас авсан дөрвөн хуудас түүхээ франц найз Камилль Дю Локлийн хамт дөрвөн бүлэгт цомнол болгоод италийн яруу найрагч Гисланцонийн хамт итали хэлэнд хөрвүүлэн, үйл явдлыг дэлгэрүүлж, өрнүүлэн, өөрөө цөөнгүй тооны шүлгийг италиар бичиж өгсөн байдаг. Тэрээр зохиолчдодоо өндөр шан харамж төлж, өөрөө ч мөн цомнолыг төгс болгохын тулд ихээхэн хөдөлмөрлөсөн бөгөөд хөгжмийг бичихэд харин ердөө дөрвөн сарын хугацаа зарцуулжээ.
Ингээд 1871 оны зул сарын өмнөх өдөр Каирын театрт анх тавигдсан “Аида” толгой эргэм амжилт олж, тэр өдрөөс хойш дэлхий дахины сонгодог театр бүрийн урын санд заавал ордог гайхамшигт дуурь болсон байна.
Үйл явдлын цар хүрээ, далайц, том найрал дуу, том марш, хөгжмийн том бүрэлдэхүүн, агуулга гээд францын “их дуурийн” онцлог бүрийг асар хурц зөрчил, өрнөл, тэмцэл бүхий шүлэг, төгс төгөлдөр ари, дуэт, чуулга, найралтай хослуулан тавьснаараа хөгжмийн зохиолч энэхүү дуурийг дэлхий дахинаа хүлээн зөвшөөрөх өндөр түвшинд хүргэж чадсан юм. Сонирхолтой нь тэрээр хөлсөнд авсан мөнгөнийхөө ихээхэн хэсгийг Парисын бүслэлтэд байсан энгийн иргэдэд хандивласан байдаг. Энэ үйлдэл нь түүнийг шударга ёсны төлөө тууштай тэмцэгч гэдгийн бас нэгэн баталгаа бөгөөд “Хүн бүр аз жаргалтай байх эрхтэй” гэсэн суут Вердийн уриа “Аида” дуурьт ч мөн тод илэрдэг билээ.
Ийнхүү Улсын дуурь, бүжгийн эрдмийн театрын хамт олон 55 дахь тоглолтын улирлын нээлтээ 140 гаруй жилийн түүхтэй “Аида” дууриар нээж байна.
