Category: соёл-урлаг

Улсын драмын эрдмийн театрын түүхэн жүжгийн сар өнөөдөр эхэлнэ. Драмын театрын хамт олон жилийн бүрийн арваннэгдүгээр сарыг түүхэн жүжгийн сар болгож тэмдэглэн өнгөрүүлсээр багагүй хугацааг өнгөрүүлжээ. Энэ удаагийн түүхэн жүжгийн сарыг өнөөдөр 18.00 цагаас тайзнаа Б.Цогнэмэхийн зохиол, Төрийн Соёрхолт Н.Наранбаатарын найруулга “Тэнгэрийн хүү” жүжиг эхлүүлэх юм.Энэхүү жүжиг энэ сарын 21, 23-нд 18.00 цагт, 22, 29, 30-ны 17.00 цагаас тус тус тоглогдох ажээ.

Нийслэлийн Засаг даргын санаачилга, НЗДТГ-ын дэмжлэгтэйгээр алдарт “Цөмөөхэй” бүжгэн жүжиг арванхоёрдугаар сард Улаанбаатар хотод тоглогдох гэж байна. Энэхүү бүжгэн жүжгийг “Бостон балет” компанийн гоцлооч, гавьяат жүжигчин Д.Алтанхуяг шинэчлэн эх орныхоо тайзнаа амилуулахаар болжээ. МУГЖ Д.Алтанхуяг Бостон хотоос холбогдож арванхоёрдугаар сарын 24-нөөс 29-ны хооронд тоглогдох “Цөмөөхэй” бүжгэн жүжгийн талаар товч мэдээлэл өглөө.

Тоглолтонд ОХУ, Япон улсын бүжигчдээс гадна ДБЭТеатрын балет анги бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ, ХБКоллеж болон СУИС-ийн Бүжгийн сургуулийн оюутан сурагчид оролцон тоглоно. Мөн тоглолтын нэг онцлог нь бүжгийн урлагаар хичээллэдэг болон сонирхдог хүсэл эрмэлзэлтэй 8-15 насны 200 гаруй хүүхэд багачуудыг хамруулан тоглуулах юм. Энэ нь хүүхдэд бага насны нандин дурсамж үлдээх төдийгүй сонгодог урлагийн сайхныг мэдэрч өөрийгөө нээх боломж олгож байгаа юм. Шалгарсан хүүхдүүд Хөгжим бүжгийн Коллежийн балетын ангийн хүүхдүүд, Бүжгийн Их Сургууль, Дуурь Бүжгийн Эрдмийн Театр, ОХУ , Япон гэх мэт орнууд мэргэжлийн бүжгэн жүжигчидтэй хамтран нэгэн тайзан дээр мэргэжлийн симфони найрал хөгжимтэй бүжих болно. Бүртгэлийн ажил энэ сарын 10-ны өдрөөс 19-ны хооронд явагдах ажээ. Оролцох хүүхдүүд бүжиглэх жүжиглэх, дур сонрхолтой, тайзан дээр гарах чин хүсэл эрмэлзэлтэй байх шаардлагатай. Сонгон шалгаруулалт арваннэгдүгээр сарын 22, 23-ний 10 цагт Хөгжим бүжгийн Коллеж дээр болно. Хүүхдүүдээс мэргэжлийн ур чадвар шаардахгүй учраас эцэг эхчүүдийг хүүхдүүдээ идэвхтэй оролцуулан шинэ жилийг сонирхолтой шинэлэг байдлаар гэр бүлээрээ өнгөрүүлэхийг урьж байна.

“Цөмөөхэй” балетын жүжгийг Монголчууддаа жил бүр уламжлал болгон сонирхуулах, хүчилж биш хүслээр нь хүүхдээ дагуулж, сонгодог урлагийн сайхныг мэдрэх боломжийг олгохын тулд энэ удаагийн тоглолтын онцлог оршино. ДБЭТеатрт 1983 онд анх “Шелкунчик” бүжгэн жүжиг тавигдаж байсан бөгөөд энэ удаагийн тоглолтоороо шинэчилсэн найруулага, хореграфтай “Цөмөөхэй балет”-г Монголын балетын хөгжил сан, НЗДТГ Соёл Урлагийн газартай хамтран үзүүлэхээр бэлдэж байна. Оролцох хүсэлтэй хүүхдүүд Монголын балетын хөгжил сангаас гаргасан бүртгэлийн хуудсыг бөглөн Хөгжим Бүжгийн Коллеж болон тус сангийн хаягаар 11 сарын 19-ны дотор биечлэн авчирч өгнө. Шалгаруулалт арваннэгдүгээр сарын 22, 23-нд 10 цагт Хөгжим бүжгийн Коллеж дээр болно. Бүртгэлийн хуудсыг дараах газруудаас авна.

1. НСУГазрын вэб хуудаснаас бүртгэлийн хуудсаа авч МБХС болон ХБКоллежийн байранд хүлээлгэн өгөх.
2. МБХСангийн байр /Этүгэн төв 1406 тоот 99047043/
3. ХБКоллеж

“Ану хатан” уран сайхны кино Америкийн зах зээлд өнгөрсөн есдүгээр сарын 16-аас зарагдаж эхэлжээ. Уг киноны зохиолыг Б.Шүүдэрцэцэг бичэж, найруулагчаар Т.Алтантуяа ажилласан билээ. “Ану хатан” хоёр цаг 48 минут үргэлжлэдэг бүрэн хэмжээний кино. “Ану хатан” кино өнгөрөгч 2013 оны нэгдүгээр сард нээлтээ хийж байсан билээ. Энэхүү киног бүтээхдээ Мэргэжлийн C-300 камер ашиглан агаараас болон усан доогуур зураг авч, Зуун модны их тулалдааныг ой, ус, их талын гэж гурав хувааж найруулсан нь монголын кино урлагт ахиц дэвшил авчирсан үзэгдэл боллоо гэж мэргэжилтнүүд тухайн үедээ үнэлж байсан юм. “Ану хатан” МУСК “Дайчин хатан” нэртэйгээр АНУ-д борлуулагдаж эхэлжээ. АНУ-д “Lionsgate” компани борлуулах эрхийг нь эзэмшиж байгаа юм байна. Хонгконгийн кино маркетад очиход Монгол Улсаас “Аравт” киног малайзын дистрибьютер авч, “Ану хатан” киног АНУ-ын “Lionsgate” телевизэд худалдсан байна. Уг киног АНУ-д төлбөртэй телевиз, dvd-ээр худалдаалж байгаа аж. DVD-г АНУ-ын дистрибьютер нь дуу оруулалт, зар сурталчилгааг өөрсдөө хийсэн байна. Манай орны хувьд одоогоор “Аравт”, “Ану хатан” уран сайхны кинонууд олон улсын кино худалдаанд гарсан байгаа аж.

“Харанга” хамтлагийнхан Европын улсуудад аялан тоглолт хийхээр болжээ. Тэд өөрсдийн 25 жилийн ойн хүрээнд гадаадад амьдарч байгаа Монголчууддаа ийнхүү бэлэг барихаар болсон байна. Тэд өнөөдөр Европыг зорих юм. Эл тоглолтонд “Харанга”-ынхан шилдэг бүтээлүүдээсээ үзэгчдэдээ хуваалцах бөгөөд тоглолтыг гадаадад амьдарч буй монголчууд зохион байгуулж байгаагаараа онцлог ажээ.

Дашрамд сонирхуулахад тэд эл аялан тоглолтынхоо дараа АНУ-ын таван хотод зочлон тоглох гэнэ.

НЗДТГ-ын дэмжлэгтэйгээр дэлхийн алдарт “Цөмөөхэй” бүжгэн жүжиг ирэх арванхоёрдугаар сард ДБЭТ-ын тайзнаа тоглогдох гэнэ. Уг бүжгэн жүжгийг “Бостон балет” компанийн гоцлооч, гавьяат жүжигчин Д.Алтанхуяг шинэчлэн эх орныхоо тайзнаа амилуулахаар болжээ. Германы зохиолч Е.Т.А.Хоффманы “Самар цөмөгч” буюу “Хулганын хаан” үлгэрээс сэдэвлэсэн энэ бүжгэн жүжгийн хөгжмийг П.И.Чайковский бичсэн бөгөөд 1892 оны арванхоёрдугаар сарын 6-нд ОХУ-ын Марийнский театрт анх үзэгчдийн хүртээл болсон түүхтэй аж.

Нийслэлийн Засаг даргын санаачилга, НЗДТГ-ын дэмжлэгтэйгээр дэлхийн алдарт “Цөмөөхэй” бүжгэн жүжиг ирэх арванхоёрдугаар сард ДБЭТ-ын тайзнаа тоглогдох гэж байна. Энэхүү бүжгэн жүжгийг “Бостон балет” компанийн гоцлооч, гавьяат жүжигчин Д.Алтанхуяг шинэчлэн эх орныхоо тайзнаа амилуулахаар болжээ.

Германы зохиолч Е.Т.А. Хоффманы “Самар цөмөгч” буюу “Хулганын хаан” үлгэрээс сэдэвлэсэн энэ бүжгэн жүжгийн хөгжмийг П.И.Чайковский бичсэн бөгөөд 1892 оны арванхоёрдугаар сарын 06-нд ОХУ-ын Марийнский театрт анх үзэгчдийн хүртээл болсон түүхтэй.
Харин монголчууд 1982 оны тавдугаар сарын 08-нд “Цөмөөхэй”- тэй танилцаж байсан бөгөөд хүүхэд, багачуудын хайрыг татсан энэ бүтээлийг дэлхийн олон театрууд шинэ жилийн баяраар тоглодог уламжлалтай. Манайх ч энэ уламжлалын дагуу тоглодог.

Тэгвэл тус жүжигт тоглох хүүхдүүдийг шалгаруулж авах гэж байгаа бөгөөд энэ талаар Балетын хөгжлийн сангаас маргааш 11.00 цагт НЗДТГ-ын “А” танхимд мэдээлэл хийх юм байна.

Монголын чөлөөт зохиолчдын холбооны гишүүн, яруу найрагч Б.Болдбаатар “Онгод хөглөсөн хийморь” уран бүтээлийн цэнгүүнээ ирэх 18-нд Монгол бөхийн өргөөнд хийхээр болжээ. Тус цэнгүүнд АЖ Мөнхшүр, Чимэдцэеэ, МУГЖ Ж.Одмаа, Н.Төмөрхуяг нарын 20 гаруй уран бүтээлч ая дуугаа өргөхөөс гадна АУЗ П.Бадарч, СГЗ Д.Нямаа нар мялаалга өргөх ажээ.

Дашрамд сонирхуулахад, тус цэнгүүнийг зохион байгуулагчдын зүгээс азтай үзэгч шалгаруулж Хөвсгөл далайд амрах эрхийн бичиг олгох юм байна. – See more at: http://entertainment.time.mn/content/50797.shtml#sthash.iYjJRaYz.dpuf

“Харанга” хамтлагийнхан Европийн улсуудад аялан тоглолт хийхээр болжээ. Тэд өөрсдийн 25 жилийн ойн хүрээнд гадаадад амьдарч байгаа Монголчууддаа ийнхүү бэлэг барихаар болсон байна.

“Харанга” хамтлагийн уран бүтээлчид нөгөөдөр буюу араваннэгдүгээр сарын 5-нд Европыг зорих гэнэ. Эл тоглолтонд “Харанга”-ынхан шилдэг бүтээлүүдээсээ үзэгчиддээ хуваалцах бөгөөд бүрэн хэмжээний бие даасан тоглолтоо толилуулахад бэлэн болсон бололтой. Тэдний тоглолтыг гадаадад амьдарч буй Монголчууд зохион байгуулж байгаагаараа онцлогтой ажээ.

Дашрамд сонирхуулахад тэд эл аялан тоглолтынхоо дараа АНУ-ын таван хотод зочлон тоглох гэнэ. Ингээд энэ тухай тус хамтлагийн бөмбөрчин Пүүжээгээс тодруулсан юм.

-Хэдийгээр Европыг зорих вэ?

-Нөгөөдөр явах гэж байгаа.

-Уг тоглолтын төлөвлөгөө ер нь хэзээ гарсан бэ?

-Өнгөрсөн зун гэхэд төлөвлөгдчихсөн байсан.

-Монголчууд зохион байгуулж байгаа юу?

-Тийм шүү. Гадаадад амьдарч байгаа Монголчууд маань зохион байгуулж байгаа. Бид мөн энэ аялан тоглолтынхоо дараа АНУ-ын таван хотод очиж тоглохоор болсон.

-“Харанга” хамтлагийн 25 жилийн ойн хүрээнд явагдаж байгаа төслийн нэг хэсэг юм аа даа. Тоглолтынхоо товыг гаргасан уу?

-Тийм. “Харанга” хамтлагийнхан маань 25 жилийн ойн баяраа гадаадад амьдарч байгаа Монголчууддаа хуваалцаж байгаа гэх үү дээ. Тоглолтын тов гарсан. Арваннэгдүгээр сарын 8-нд Швейцар, 14-нд Белги, 15-нд Франц, 16-нд Испани, 21-нд Швед, 24-нд Лондон хот дахь монголчуудтайгаа тоглолтоороо уулзах болно.

Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театраас энэ жил үндэсний сонгодог бүтээлүүдээ түлхүү сурталчилж, монгол хөгжмийн зохиолчдоо алдаршуулахаар ажиллаж байна. Энэ сарын эхний үзвэр нь Төрийн хошой шагналт, хөгжмийн зохиолч Л.Мөрдоржийн “Хөхөө Намжил” дуурь боллоо. Шинэчлэгдэн тавигдсан энэхүү дуурийг өнгөрөгч амралтын өдрүүдэд буюу арваннэгдүгээр сарын 1-2-нд тоглолоо.

Энэ дуурийн цомнолыг Төрийн шагналт Л.Ванган, Ч.Чимид нар хамтран бичжээ. Ард түмний дунд алдаршсан Хөхөө Намжилын домгоос сэдэвлэсэн дуурийг 1961 онд анх үзэгчдийн хүртээл болгож, 1998 онд шинэчилж байсан байна. Ийнхүү 3 дахь удаагаа тайзнаа тавигдахдаа шинэчилсэн найруулгаар тавигдаж байна.

Уг дуурь нь морин хуур хөгжим анх үүссэн ардын домгоос үндэслэсэн бөгөөд ардын аман зохиол, ялангуяа үлгэр, туульс, ерөөл, магтаал хичнээн баялаг болохыг магтан дуулсан болно. Энэ удаа Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яамы Соёл урлагийн хөгжүүлэх сангийн санхүүжилтээр найруулга, тайз, хувцсыг нь бүрэн шинэчилжээ.

Дуурийн ерөнхий найруулагчаар Монгол Улсын Ардын жүжигчин А.Дашпэлжээ, туслах найруулагчаар Соёлын тэргүүний ажилтан Е.Сарантуяа, хөгжмийн редактор, ерөнхий удирдаачаар Урлагийн Гавьяат зүтгэлтэн Н.Туулайхүү, ерөнхий зураачаар Соёлын тэргүүний ажилтан Г.Ганбаатар ажилласан байна.

Дуурийн гол дүрүүдэд Хөхөө Намжилд М.Даваадорж, Б.Батжаргал, Уянгад Соёлын тэргүүний ажилтан Ш.Наранчимэг, Б.Энхнаран, Алтайн дагинад М.Дариймаа, Ц.Арюна, Галданд Соёлын тэргүүний ажилтан А.Сайнбаяр, Э.Анхбаяр, Түшмэлд Гавьяат жүжигчин Э.Амартүвшин, Соёлын тэргүүний ажилтан Э.Бумхүү, Хувилгаанд Соёлын тэргүүний ажилтан О.Хүрэлбаатар, Их Хатанд Соёлын тэргүүний ажилтан Б.Эрдэнэтуяа, Дугачад Л.Эрдэнэ-Очир, Г.Шижирболд зэрэг дуучид дуулсан юм.

Дуурийн концертместр Б.Алунгоо хэлэхдээ: “Дуучидтайгаа үргэлж тайзан дээр хамт байгаа мэт ажиллалаа. Энэхүү дуурь 3 дахь удаагаа тайзнаа тоглолоо. Тиймээс дандаа шинэ дуучид дуулж, шинэчлэгдсэн найруулагаар тавигдлаа. Дуурийн сургуулилалт энэ оны дөрөвдүгээр сараас эхэлсэн. “Хөхөө Намжил” дуурь бол домгоос сэдэвлэгдсэн бүтээл. Манай үндэсний уламжлалт хоёр чавхдастай хорвоог уйлуулдаг морин хуур хөгжим маань яаж үүссэн тухай өгүүлдэг. Намжил гэдэг залуугийн унаж байсан далавчтай морийг хайртай эмэгтэй нь хардах сэтгэлээсээ болоод болчимгүй зүйл хийж, түүнийг хорлох гэсэн хүмүүсийн гарт өгдөг. Тэгээд дараа нь буруу зүйл хийснээ мэдэж, түүндээ харамсаж, мориных нь яс, сүүл, арьсаар энэхүү хөгжмийг бүтээж байгаа домогтой юм.” гэв.

Уг дуурь нь морин хуур хөгжим анх үүссэн ардын домгоос үндэслэсэн бөгөөд ардын аман зохиол, ялангуяа үлгэр, туульс, ерөөл, магтаал хичнээн баялаг болохыг магтан дуулсан болно. Дуурь таван үзэгдэлтэй:

Нэгдүгээр үзэгдэл

Хошуу ноён нас нөгцсөн учир агь ноён Галдан тушаал гаргаж ард олны үс гэзгийг нь задлуулж,албадан уй гашуудал хийлгүүлнэ. Дарлан зовоогч ноён үхсэн нь сайн болж гэж ард олон дотроо баярлавч арга буюу гашуудан байх энэ үеэр Хөхөө Намжил ирж “Аав ээж, амраг садангаасаа хагацсан биш, харгис ноёны үхсэнд гашуудах нь байтугай харин ч баярлах хэрэгтэй” хэмээн ард олныг ятгах үед түшмэл ирж “ноёны зарлигийг зөрчив” хэмээн Намжилыг баривчилна.

Галдан ноёны зарлигаар дуучин залуу Хөхөө Намжилыг эх сайхан нутаг, элгэн садан, энхрий хайрт амрагаас нь салгаад өндөр Алтайн хязгаарт цөлөхөөр авч явна.

Хоёрдугаар үзэгдэл

Алтай нутагт Хөхөө Намжил цөлөгдөн ирээд өлгий эх нутаг, энхрий хайрт амрагаа мөрөөдөн дуулж байхад нь түүнийг сонсож бахадсан Алтайн дагина гэнэт гарч ирж эх сайхан Алтай нутгийг магтан дуулахыг хүсэхэд Хөхөө Намжил уран цэцэн үг хэл, уянгат сайхан хоолойгоор Алтай нутгийг магтан дуулав.

Алтайн дагина Намжилыг үнэхээр сайхан дуулсанд баясаж, “Аялгуу дууныхаа тэргүүнд Алтай сайхан нутгийг минь магтаж дуулж бай” гээд энэ нутагт үлдэхийг ятган алт мөнгө, үнэт эрдэнэс, уран гоо охидын бүжгээ түүнд үзүүллээ. Гэвч Хөхөө Намжил хайрт амраг,өссөн төрсөн нутагтаа очихыг мөрөөдөж байгаагаа хэлэхэд Алтайн дагина хун шувуу шиг далавчтай, гуурст хурдан хүлэг бэлэглэж “Нартай өдөр амрагтайгаа уулзаж, сартай шөнө энд ирж бай” хэмээнэ.

Хөхөө Намжил талархлаа илэрхийлэн төрсөн нутгийн зүг одоход Алтайн дагина, эрдэнэсийн охид үднэ.

Гуравдугаар үзэгдэл

Холын холд цөлөн явуулсан Хөхөө Намжил гуурст хурдан хүлэгтэй болж нутагтаа эргэн ирсэнд атаархан хорссон Галдан ноён хайртай хүүхнээр нь түүнийг хорлуулахаар хуйвалдаан зохионо.

Хөхөө Намжил нутагтаа ирж хайрт хүүхэн Уянгатайгаа уулзаад уянгат дуугаа ард түмэндээ өдөртөөсонсгон шөнөдөө буцаж явах болсныг Уянга хүүхэн буруугаар ойлгож сэтгэлдээ хардах ажээ. Уянгын хайр сэтгэлийн энэ хардлагыг муу санаатнууд ашиглан Хөхөө Намжил түүнийг үүрд орхиж байгаа мэтээр ухуулж, гуурст хурдан хүлгийг нь хөнөөвөл Хөхөө Намжил хаашаа ч явж чадахгүй болно хэмээн Хувилгаанаар ятгуулна.

Дөрөвдүгээр үзэгдэл

Уянга хүүхэн хэргийн нарийн учрыг бүрэн тунгаалгүй хайр сэтгэлийн хардлагын улмаас нөхрийнхөө гуурст хурдан хүлгийг хөнөөсөн нь түүнд гэмшиж баршгүй алдаа болжээ.

Хорон муу санаатнууд Уянгын хийсэн бузар хэргийг үнэлж түүнд шан хүртээнэ.Хөхөө Намжил амраг Уянгадаа гомдон “Хайртай хүлэг минь амилаагүй цагт ханиа гэж үзэхгүй” гээд дахин цөлөгдөн одно.

Уянга хүүхэн муу санаатнуудад мэхлэгдсэнээ сая ухааран мэдэж үнэнч сайн нөхөртөө хор хүргэсэн өөдгүй эм гэж өөрийнхөө амийг хорлох гэхэд Алтайн дагина гэнэт ирж хайрт нөхөртөө үнэнч байж, хүлэг сайн морьтой нь тэнцэх уянгат сайхан дуутай хөгжим урлаж, гуурст хүлгийн нь толгойгоор хуурын толгойг хийхийг зааж сургаад, захиад явжээ.

Тавдугаар үзэгдэл

Нутгаа санасан Хөхөө Намжил уйтгарлан сууж байтал Уянга хүүхэн хүрч ирэн морины сүүлний хялгасаар утасласан уян сайхан дуутай, хайрт хүлгийг нь дүрсэлсэн уран гоё хийцтэй, хуур хийгээд түүнд бэлэглэв. Хайрт хүлгийг нь орлох энэ морин хуур ард олны цэцэн мэргэн ухаан, яндашгүй авьяас билэг улам бүр оргилон хөгжиж, түгэн дэлгэрч, шинэ утга санаагаар баяжихийн билэгдэл болон мөнхрөв өө.

Дашрамд дуулгахад, Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театрын тайзнаа ирэх амралтын өдрүүдэд буюу энэ сарын 8-ны 17.00 цагаас Ж.Мэнд-Амарын “Үйлийн гурван толгой” балет, 9-ны 17.00 цагаас “Найрал хөгжмийн шинэ одод” залуу хөгжимчдийн концертыг тоглох юм.

ОХУ-ын Ардын жүжигчин алдарт дуучин Наталий Шпиллэрийн нэрэмжит анхдугаар конкурсаас Монголын дуучин Ч.Бадрал гран при хүртлээ. Москва хотын Гнесины нэрэмжит хөгжмийн академийн хоёрдугаар курсын оюутан, магистрант Ч.Бадрал нь 2011 онд СССР Ардын жүжигчин Л.Линховоина нэрэмжит олон улсын дуурын дуулаачдын X уралдааны гран при, 2013 онд СССР-ийн Ардын жүжигчин А.П.Ивановагийн нэрэмжит олон улсын дуурын дуулаачдын VIII уралдааны гран при хүртэж байсан чадварлаг залуу уран бүтээлч юм. Тэрбээр 2013 оны “Учиртай гурван толгой” дуурийн шилдэг дүрийн улсын VI уралдааны “Шилдэг Юндэн”-гээр шалгарч байжээ.