Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Хувьсгал хийдгээрээ бол Украйн диваажин болох байлаа

Украйн улс сүүлийн есөн жил дотооддоо үймээн бужигнаантай байлаа. Үүнийгээ хувьсгал хийж байна гэж зарладаг. Улбар шарын хувьсгал, Жүржийн хувьсгал гэхчлэн нэрлэж иргэний байгууллагууд нь жагсаал цуглаан хийж, тэмцэл хөдөлгөөн өрнүүлж, халдлага, талцал тасралтгүй үргэлжилсээр өнөөдрийг хүрэв. Үүнээс ч өмнө тэд жагсаж тэмцэх дээрээ тулж байсан нь 1986 он юм. Украйны газар нутаг дахь Чернобылийн атомын цахилгаан станц дэлбэрч нийтдээ бараг хагас сая хүн радиоктив цацрагт хордсоныг тэр үеийн ЗХУ-ын удирдлагууд нуун дарагдууллаа хэмээн украйнчууд гудамжинд жагссан юм. Гэвч коммунист дэглэм энэ эсэргүүцлийг ертөнцийн чихэнд төдийлөн хүргээгүй байх. Энэ эсэргүүцлийг эрүүлээр харж, зөв байсан гэж өнөөдрийн өндөрлөгөөс харж болно. Гэвч тэр цагаас хойш л жагсах дуртай болчихсон ард түмэн. Юм л бол хувьсгал ярьж гудамжиндаа гарч ирцгээгээд. 1988 он гэхэд Балтийн гурван улс ил цагаан ЗХУ-аас салан тусгаарлах тухай ярихад соц лагерийн баруун бүсээс Украйн хамгийн түрүүнд дэмжин дөгөөж гудамжиндаа жагсчих гээд байсан юм. Энэ бүхнээс эхтэйгээр Горбачевийн өөрчлөн шинэчлэлт, ил тод нээлттэй байдал эхэлсэн нь энэ ард түмэнд ингэж болдог юм байна гэдэг сэтгэлгээг үлдээсэн бололтой. Цаг нь болсон нийгмийн задрал байсныг ойлгоогүй гудамжинд гарч хувьсгал хийгээд байвал бүгдийг болгодог юм байна гэсэн украйнчуудын хийрхэл нь 1991 оноос хойшхи найман жилд эдийн засгийг нь уналтанд оруулсан юм. Харин шинэ зуун гараад эвтэй байхыг хичээсэн цөөн жилдээ эдийн засаг нь басчиг тогтворжин Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн нь жил тутамд долоон хувиар нэмэгджээ. 

Гэвч байдал удаан үргэлжилсэнгүй “Жүржийн хувьсгал” гэсэн нэр томъёо 2004 онд Украйн улсын нийслэл Киев хотын тусгаар тогтнолын талбай дээр улбар шар өнгийн туг, ороолттой хүмүүс жагссанаар гарч ирлээ. Тухайн үед “Улбар шар Украйн” улс дэлхий дахиныг доргиох шиг болсон билээ. Энэхүү хувьсгал гээч нь 2004 оны арваннэгдүгээр сарын 22-ноос 2005 оны нэгдүгээр сар дуустал үргэлжилсэн юм. Энэхүү улбар шар хувьсгал гээчийн өдөөлт, дөгөөлт, юу болсныг эргээд харахад өнөөдөр манай улс орныг засаглагчид хоорондоо хэрхэн талцаж, хувийн эрх ашгаа дээгүүр тавьж, улс орноо хохироож, улс төрийн хүчнүүд ард түмнийг хоёр хувааж, тэр дундаас ашиг хонжоо хайгчид төрд шургалж, зарим нь бүр иргэний нийгмийн байгууллагын нэр барин гадны хөрөнгө оруулагчдын дарамтлан мөнгө сааж, улс орноо сүйрлийн ирмэг дээр аваачиж байгаатай яг адил процесс явагдсан байдаг юм.

Украйнчууд өнөөдөр ул¬бар шар хувьсгалыг хийж,  ардчиллын замыг бид сонгосон гэж ярьдаг ч тэрхүү хувьсгалаас хойшхи он жилүүдэд тус улсад бүтэлтэй юм огт болсонгүй. Улстөрчдийнх нь  хоорондох зөрчилдөөн  улс төрийн гүн  хямралд оруулчихаад байна. Энэ бол тус улсад хамгийн нөлөө бүхий гэгддэг гурван улстөрч  Виктор Ющенко, Юлия Тимошенко, Виктор  Янукович нартай холбоотой асуудал. Үнэндээ Киев хотын  Майданы талбайд жүржийн хувьсгалыг хамтарч эхлүүлсэн  Ерөнхийлөгч Виктор Ющенко, Ерөнхий сайд  Юлия Тимошенко нарын зөрчилдөөнөөс улбаатай юм. Үүнийг Виктор Янукович тэргүүтэй Бүс нутаг намынхан улс төрийн ашиг хонжоогоор овжноор ашигласан нь сүйрлийн эхлэл байв. Өнөөдөр манайд ямар улстөрчид талцал бий болгож хүмүүсийг турхираад байгаа билээ. Бодох л асуудал. Дотооддоо зөрчил нь дэндэж, эв нэгдлийг эрхэмлэхгүй болоод ирэхээрээ улс орон гадныхны олз болдог нь эндээс харагдаж байна. Ийм үед гадны нөлөө хүчтэй орж ирдэг юм байна. Тухайлбал Ерөнхийлөгч Виктор Ющенко америкчуудын дэмжлэгийг хүртсэн. Харин Ерөнхий сайд  Юлия Тимошенко Оросын нөлөөнд орсон. Дээр нь Янукович хэмээх өс хонзон санагч ард түмэн, эх орныхоо хувь заяагаар хэсэг тоглолоо. Энэхүү “Улбар шар” хувьсгалаар 98 хүн амиа алдсан бол өнөөдрийн хувьсгалаар амь үрэгдэгсдийн тоо хэдэн мянгад хүрснийг баримжаалах бололцоогүй болжээ.

Энэ бүх хувьсгал тэгээд өнөөдөр украйнчуудад ямар үр дүнг авчрав. Ямар хөгжил дэвшлийг авчрав. Сүүлийн 30 жилд Украйнд бүх хувьсгал хийгдсэн. Ард түмэн чинээндээ тултал жагсаж, тэмцэж, үймээн самуун дэгдээж, улс орноо тогтворгүй болгодгийг дэлхийд харууллаа, харуулсаар байна. Бүх хийсэн хувьсгалаа яллаа гэж тэд ярьдаг. Тэгвэл хувьсгал хийснээрээ, ялснаараа сайн болдог бол Украйн шиг сайхан улс энэ ертөнц дээр байхгүй байх байлаа. Гэтэл байж байгаа царайг нь хар. Хувьсгал бүрийг хийснээрээ Украйн улс үүн дээр л хожлоо доо гэж хэлэх хүн байна уу. Иргэний дайнд шилжиж, эвдэрч хэмхэрсэн байшин балгас, үхэж үрэгдсэн хүмүүс, салан тусгаарлагсдын террорист халдлагууд, дээрэм тонуул, эдийн засгийн талаар яриад ч хэрэггүй болсон. Украйн улс сүйрлээ хүлээж байгааг дэлхий харж байна. Энэ бүхэн хэдхэн мунхаг улстөрчдийн хэрүүл талцал, мунхаг ард түмний дэвэрсэн сэтгэл зүй, дээр нь гадныхны эрх ашиг ороод Украйн улсыг тарааж орхив. Яг үнэндээ Украйн орныг улстөрчид нь сүйд хийчихлээ шүү дээ. Одоо Украйнд хамаг юм холион бантан болсон. 

Уг нь бол Украйн нь улс шиг улс байлаа. Нэгдмэл статустай. 24 муж, нэг автономит бүгд найрамдах улс (Крым), тусгай зэрэглэлийн хоёр хот болох нийслэл Киев, ОХУ-д түрээсийн гэрээгээр эзэмшүүлдэг Хар тэнгисийн флотын төв байрладаг Севастополиос бүрддэг ийм улс байв. Өнөөдөр бүх зүйл өөр боллоо. Украйнд үүссэн хямрал тус улсын 46 сая иргэнийг талцуулж гурван хэсэгт хуваагаад байна. Нэг хэсэг нь зүүн нутгийнхан буюу орос хэлээр ярьда г, Кремлийг дэмжигчид. Харин хоёр дахь хэсэг нь төв болон аруун нутагт оршин суудаг украйн хэлээр ярьдаг барууны талыг дэмжигчид. Гурав дахь нь мэдээж Крымийн хойг. Одоо бол Крымийг орхиё. Ийм л нэгдмэл улс дотоод зөрчилдөөн, ард түмний эв нэгдэлгүй байдал, улс орны удирдагчдын алсын хараагүй, хувиа хичээсэн байдлаас болж улс орноо мөхлийн ирмэгт авчирсныг монголчууд сайн харж, өөрсдөдөө дүгнэлт хийх ёстой.

Монголчууд аа, хувьсгал хийснээрээ улсад сайн юм болдоггүй юм байна. Одоо украйнчууд хувьсгал хийе гэж хийрхээд ч хувьсгал хийх улс оронгүй боллоо. Нэгдмэл нэг улс байсан Украйны хотуудыг хар. Донецк, Луганск, Словянск, Краматорск… гэхчлэн зүүн өмнөд Украйны бүх хотын иргэд тусгаар болохоо зарлан иргэний дайнд мордлоо. Дээр нь Крымийн хойг буюу Севастополь хот тусгаар боллоо. Баруун Украйнд Киев, Львов, Ровно… зэрэг олон хотууд улсаа авч үлдэх тэмцэлд оров. Манай Улаанбаатар, Улиастай, Чойбалсантай адил аймгууд шүү дээ. Сая шинэ Ерөнхийлөгч сонгогдлоо. Одоо Украйныг дахин эмх журам, хуулийн хүрээнд оруулах, иргэдийн аюулгүй байдлыг хангах, улс орны нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг хадгалах гэдэг нь бүтэшгүй мэт харагдаж байна. Хичнээн хугацааг үдэж, хичнээн хүний амь нас эрсдэхийг бурхан ч мэдэхгүй болсон.

Ингэж бичсэнээрээ ард түмний тэмцэл хөдөлгөөнийг муулах, өөлөх, болохгүй зүйл гэж хэлэх гэсэнгүй. Гэхдээ хүссэн хүн бүр, хүссэн хувьсгалаа хийнэ гэж ард түмнийг үймүүлж болдоггүй юм байна. Манайд бол хувьсгалчаас их юм байхгүй шүү дээ. Ёстой нэг элбэг дэлбэг гэгчээр бий. Тэд бүгдээрээ “Хувьсгал хийхгүй бол энэ улс сүйрлээ” гэж хашгирдгийг ч бид мэднэ. Харин аз болоход Монголын ард түмэн ухаантай, уужим тэнүүн болохоор хувьсгал хийе гэсэн бүгдийн амаар хөдөлж байгаагүй. Хэмжээ хязгаартай явж иржээ, монголчууд. Баабар бичдэг. Хувьсгалын өртөг өндөр, хувьсгалын өртгөөс болж улс орон дампуурдаг гэсэн нь үнэхээр үнэн юм байна. Украйн хувьсгалынхаа өртгийг төлж дийлэлгүй сөхрөх нь дээ. Манай хувьсгалчид хэдийгээр ялалтад хүртэл тэмцэж байгаагүй ч өртөг өндөртэй байсан болохоор улсынхаа эдийн засгийг тамирдуулахад чамлахааргүй үүрэг гүйцэтгээд ордон, яам, агентлагуудаар тухалцгаасныг бид харж байгаа. Манай улсын эдийн засаг ямар байгаад ямар болсныг хар. Ам.доллар 1800 төгрөг давж 2000 хүрэх гэж явна. Гадны хөрөнгө оруулагчид бүгд нүүр буруулж дайжин зугтав. Ямар ч хууль гаргаж, бид сайн гэж хэлээд хүмүүс үнэмшихгүй байна. ТББ-ууд, Олон нитийн байгууллагууд улс оронд ус агаар шиг хэрэгтэйг бид бүгдээрээ мэднэ. Тэгвэл мань хувьсгалчдын балгаар эдгээр байгууллагуудын нэр хүнд шороотой хутгалдлаа. Манай хувьсгалчид яаж байсан билээ санацгаая. Бүгдээрээ дараагийн шатны хувьсгалыг ялуулах хэрэгтэй гэдэг байсан. Төрийн ордны онгойдог хаалга бүрийг балбаж нүдэж, цагдаа бүрийн мөрдэсийг хуу татаж өшиглөөд, ард түмний нэрийг барьж эзэнгүй юм шиг туйлж байлаа. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг золбин нохой мэт элдэн хөөж, Оюу толгойн фургон машиныг гэдэргэнэ харуулж шидчихээд ялалтын баяр хэмээн тэмдэглэж байсан нь саяхан. Ард түмнийг уриалж босгочихоод галын шугаман дээр эзэнгүй хаяж таван сайхан залуугийн амиар туг тахиж явцгаасныг ард түмэн мартаагүй. Энэ бүгдийг ард түмэн цааш нь дэвэргээд байсан бол Монгол Улс өнөөдөр ямар байх байсан бол гэж Украйныг хараад айдас төрөх юм. Тэр олон хувьсгалууд ялсан бол хувьсгалыг толгойлж байсан хүмүүс бүгдээрээ төр барих байсан даа. Эд нарт удирдуулаад улс орон хөгжөөд, төвшин амгалан байх байсан болов уу. Дотоод хямрал тэмцэл туйлдаа хүрэх байсан биз дээ. Дэлхий биднийг төр засгаа барьж чадахгүй дампуурсан ард түмэн байна гэж харах байсан даа, өнөөдрийн Украйн шиг. Дэлхийн өмнө хүлээсэн үүргийнхээ дагуу НҮБ-ын мандат барьсан хоёр хөршийнхөн орж ирж манайхыг элбэн төвхнүүлэх байлаа. Яагаад гэвэл дэлхийн өмнө том гүрнүүдийн хүлээсэн үүрэг гэж байдаг. Нөлөөлөх улс орнуудынхаа энх тайван байдлыг хангах үүрэгтэй. Аз болж ийм юм болсонгүй. Монголын ард түмэн энэ олон хувьсгалыг, хувьсгалчдыг ялуулна гэж дөвчигнөсөнгүй. Олон хувьсгал ялахын сайн юм ерөөсөө байдаггүй нь дэлхийд батлагдсаар байна. Гэхдээ л хувьсгалчдын балаг, цагаа олоогүй эх орончдын хорлол манай улс оронд нөлөөлсөөр байгаа шүү. Бид одоо хоосорсон тулмаараа газар нүдэж байна. Гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг эдийн засгийн алуурчид хэмээн цоллож, ясаа цайтал үзнэ гээд байхаар хэн биднийг дэмжиж, тусалж, хөрөнгөө оруулах юм бэ. Ядаж тэр хувьсгалчид нь бүгдээрээ төрд гараад суучихсан байх юм. Ийм төртэй улсад хэн итгэх вэ. Холуур тойрно биз дээ. Ер нь орчин үеийн дэлхий ертөнц, улс орнуудад хэт хувьсгалч байх, баруун зүүнээр нь ялгах, бусад улс орныг 1, 2, 3 гэж дугаарлахаас болгоомжилж, хянуур ханддаг болчихож. Ийм цаг үед ард нийтээрээ ухаалаг, эвтэй байхыг Украйны хэрэг явдал бидэнд харуулж байна шүү дээ.     

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Зун ажиллах оюутнууд сая хүртэл төгрөгийн цалинтай

Хөдөлмөрийн яам,Монголын залуучуудын холбоо хамтран долоо хоног бүр оюутны хөдөлмөрийн яармагийг зохион байгуулж байна. Оюутнууд авто зам, нөхөн сэргээлт, барилга байгууламж, уул уурхай, ой цэвэрлэгч, цэцэрлэгжүүлэх ажил хийх боломжтой аж. Эдгээр ажлууд Налайх, Төв, Дорнод, Булган зэрэг аймгуудад өрнөх нь. Зун ажиллах оюутнууд сард  500 мянгаас сая хүртэл төгрөгийн цалин авах юм байна.   

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Гадаад өр ихтэй гэсэн шалтгаанаар Монголын зээлжих зэрэглэл буурлаа

“Мүүдис” агентлаг Монголын Засгийн газрын бондын зэрэглэлийн хэтийн төлвийг тогтвортой түвшнээс бууруулж сөрөг хэмээн тодорхойлжээ. Мөн Засгийн газрын үнэт цаасны B1 үнэлгээг баталгаажуулсан байна. Харин Хөгжлийн банкны зэрэглэлийн хэтийн төлвийг нэг шатлалаар бууруулан “сөрөг” хэмээн дүгнэжээ. “Мүүдис” зэрэглэл бууруулсан шалтгаанаа Монголын  гадаад валютын нөөц огцом буурч, зээлийн хэмжээ өнгөрсөн оноос хурдтай өссөнтэй холбон тайлбарлаж байна. Гадаад өрийн хэмжээ сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд хоёр дахин нэмэгдсэн аж. Тодруулж хэлбэл 18.9 тэрбум ам.долларт хүрсэн байна. Энэ нь ДНБ-ий 156.8 хувьтай тэнцэж байгаа гэнэ. Үүнийг B1-B3 зэрэглэлтэй бусад оронтой харьцуулахад хэтэрхий өндөр байгаа аж. Төв банк өнгөрсөн оноос мөнгөний бодлогоо зөөллөсөн нь зээл огцом өсөхөд нөлөөлжээ. ”Мүүдис”-ийн хувьд эдгээр шалтгаанууд Монголд ойрын хэдэн жил валютын хямрал үүсгэх нөхцөлийг лавшруулж байна гэж үзжээ. 

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Цементийн үйлдвэрүүдийг бондын хөрөнгөөр дэмжинэ

Засгийн газар бондын мөнгөөр цементийн гурван төслийг санхүүжүүлэхээр болжээ. МАК-ийн Хөх цавын цементийн үйлдвэр бондоос хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр зээл авахаар болж. Энэ үйлдвэр жилд сая тонн цемент үйлдвэрлэх юм. Европ чанарыг мэдрүүлнэ хэмээн төсөл хэрэгжүүлэгчид нь онцолж байгаа. Мон полимент ХХК-ийн “Монцемент” төсөл мөн бондын дэмжлэгт багтаж байна. Энэ үйлдвэр мөн л жилд сая тонн цемент үйлдвэрлэнэ. Түүнчлэн Эрчим ХК-ийн жилийн 300 мянган тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай үйлдвэрийн төсөл бондын дэмжлэгийг авахаар болжээ. Хөтөлийн цементийн үйлдвэр жилд сая тонн цемент үйлдвэрлэхээр хүчин чадлаа өргөтгөсөн. Ингэхээр монголчууд ирэх жилүүдэд огцом өсөх цементийн хэрэглээгээ 100 хувь дотооддоо үйлдвэрлэх хүчин чадалтай болох нь. Хөгжлийн банк цементийн үйлдвэрийн төслүүдийг санхүүжүүлэх юм. 

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Гэмт хэргийн тухай төслийг сайтар судлах ёстой гэж үзлээ

Гэмт хэргийн тухай болон холбогдох хуулийн төслүүдийн тухайд одоо мөрдөж байгаа Эрүүгийн хуулийг шинэчлэх нэрийдлээр Монгол Улсыг “шоронжуулах” бодлого харагдаж байгаа тул нухацтай хэлэлцэж, засч сайжруулах ёстой гэж МАН-ын бүлэг үзэж байна. Тухайлбал, одоогийн Эрүүгийн хуульд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх насны хязгаарыг 16-аар тогтоосон. 14-16 хүртэл насны хүүхэд бусдыг санаатай алах, танхайрах зэрэг цөөн тооны хэрэг үйлдсэн тохиолдолд эрүүгийн хариуцлага хүлээхээр заасан. Түүнчлэн 18 нас хүрээгүй хүүхэд анх удаа гэмт хэрэг үйлдвэл ял шийтгэхгүй хүмүүжлийн арга хэмжээ авдаг хуулийн заалт ч бас байдаг. /Эрүүгийн хуулийн 21.2, 21.3/ Гэтэл Гэмт хэргийн тухай хуулийн төслөөр 14 насанд хүрсэн л бол тусгай ангид заасан бүх гэмт хэрэгт эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээр болж байна.
Мөн энэ хуулийн төслийн ерөнхий ангийн 8 дугаар бүлэгт “Хуулийн этгээдэд ял оногдуулах” гэж шинэ бүлэг оруулжээ. Хэрэв хуулийн төсөл энэ чигээрээ батлагдаж мөрдөгдсөн тохиолдолд аж ахуйн нэгжүүд санаатай, санамсаргүй үйлдэл эс үйлдэхүйгээс болж олноороо эрүүгийн хариуцлагад татагдаж, үүнээс шалтгаалж үйл ажиллагаа явуулах эрхээ хасуулах, татан буугдахаар болж байна. Тиймээс хуулийн төслийг дахин судлах шаардлагатай гэж МАН-ын бүлэг үзлээ.
Үүнээс гадна МАН-ын бүлэг Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг нарийвчлан судлах шаардлагатай гэдэгт байр суурь нэгдлээ. Өөрөөр хэлбэл, олон нийтийн хараа хяналтаас гадуур ашигт малтмалын лицензийг сайд, агентлагийн дарга захиран зарцуулахыг зөвшөөрөхгүй. 

М.МӨНХ

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

2016 он хүртэл татвараас чөлөөлнө

УИХ-ын чуулганаар Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх, Нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх тухай асуудлыг хэлэлцэж байна. Өөрөөр хэлбэл Засгийн газар энэ сарын 13-ны өдөр нэн яаралтай хэлэлцүүлэхээр өргөн мэдүүлсэн, жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн зориулалтаар импортолж буй тоног төхөөрөмж, сэлбэг хэрэгслийг татвараас чөлөөлөхийг 2016 он хүртэл сунгах тухай хэлэлцэж байгаа юм.   
2012-2013 онд 27- 33 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлт чөлөөлөлтийг үзүүлсэн байна. Харин энэ удаагийн хөнгөлөлт чөлөөлөлтөөр 20-25 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлт чөлөөлтийг  үзүүлнэ гэдэг тооцоо гарчээ. Гааль болон НӨАТ-аас чөлөөлөх тухай төслийг УИХ-аар хэлэлцэх эсэх талаар санал хураалт явуулахад 88 хувийн саналаар дэмжсэн байна.

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Монголын шүүх гөжүүд байхаас ухаалаг байсан нь дээр

Бид өмнө нь “Монголын шүүх шударга байхаас ухаалаг байсан нь дээр” гэж бичиж байлаа.Үүгээрээ ямар санаа дэвшүүлсэн бэ гэвэл шүүх шударга царайлж, бусдын хувь заяанд хатуу хандаж байснаас амьдралд ойр, хүн ёсонд нийцсэн шийдвэр гаргах нь зөв. Үнэхээр хүн буруу зүйл хийсэн, алдаа дутагдал гаргасан бол бусдад учруулсан хохирлыг нь төлүүлээд асуудлыг дуусга. Эсвэл олон нийтэд тустай хөдөлмөр эрхлүүлэх байдлаар өгөөмөр хандах тухай хэлж байв. Монгол Улсад боловсролтой хүн тоотой, мэргэжлийн боловсон хүчин цөөнтэй энэ цаг үеийг шүүх бодолцдог байгаач. Шүүх бодит хөрсөн дээрээ бууж ирээч гэдгийг сануулсан хэрэг. Энэ санаа үнэн зөв гэдэг нь амьдрал дээр өдөр ирэх тусам батлагдсаар байна. Одоо УИХ-аар яригдаж байгаа Эрүүгийн тухай хуульд энэ санаанууд тусгалаа олж. Энэ чигээрээ ч батлагдах шинжтэй байна. Тэгвэл шүүхийг ухаалаг байлгах хэтдээ хүсэл биелэх байх.
Харин одоо Монголын шүүх хэтэрхий гөжүүд байна. Тиймээс гөжүүд байхаас ухаалаг байсан нь дээр гэж хэлэх гэсэн юм. Монголын шүүх өөрсдийгөө ард түмнээс тусдаа улс гэж боддог бололтой. Уйлдаггүй, инээдэггүй, хүний зовлонд шаналдаггүй төмөр мэт имиж бүрдүүлж жүжиглэдэг. Үүндээ үнэмшээд хатуу харгис хэрцгий дүрээр ажиллаад байгаа нь ардчилсан нийгэмд та бүхнийг муухай харагдуулж байна. Үүний тод жишээ нь сая талийгаач Д.Амарсайханыг шүүх хурал дээр илэрлээ. Талийгаачийн ар гэрийнхэн манай сонинд ярилцлага өгсөн. Тэд “Төр ядахдаа уучлал гуйгаасай. Бидэн рүү муухай харж шүүх хурлаа эхлүүлэх нь аймшигтай байна” гэж ярьж байна.
Харамсалтай нь манай шүүх юун уучлалт гуйх, гөжүүд зан нь дэндсэн асуудал боллоо.  Уучлал гэдэг үгийг мэддэггүй, бүр сонсоо ч үгүй байх гэмээр “төмөр зүрхтэнүүд” болжээ.  Талийгаачийн цогцсыг хөрөөгүй байхад шүүх хурал явуулах гэж дайрдаг нь ямар учиртай юм. Үнэнийг шүүдэг, шударга үнэнийг мөрдүүлдэг байлаа гэхэд арай хэтийдсэн асуудал биш үү.
Бодвол та нар “Нөгөө улсууд нь бүх хэргээ талийгаач руу чихнэ. Тэр тохиолдолд хамаг ажил баларна. Шүүх шударга үнэнийг олдог гэдгээ харуулахаасаа өнгөрч, ичгэвтэр нэр зүүнэ” гэж айсан уу.Тийм учраас талийгаачийн цогцсыг хөрөөгүй байхад шүүх хурал явуулж, ар гэрийнхнийх нь нулимсыг барж, үр хүүхдийнх нь нүдийг бүлтэлзүүлсэн байж таарна.  Ийм хүмүүн бус үйлдлийг өнөөдөр Монголын шүүхээс өөр газар гаргахгүй. Учир нь хүн төрөлхтний түүхэнд дэлхий дахинаа нас барсан хүнийг шүүж байсан түүх байхгүй. Хүмүүн заяаг олж төрсөн хэний ч ой ухаанд ийм харгис, бусармаг зүйл орохгүй. Гэтэл та нар оюун ухаант хүмүүс биз дээ. Адилхан эхийн хэвлийгээс төрж, цагаан сүү залгилж өссөн,  өрөвдөж, энэрэх сэтгэлтэй хүн биш гэж үү. Яагаад ийм араатан лугаа авираар ажлаа явуулаад байгаа юм гэж асуумаар байна.
Одоо Д.Амарсайханы хэргийг шүүх ямар ч аргагүй. Тухайн хэргийн холбогдогч, гол субьект нь байхгүй болчихлоо. Тэгэхээр шүүхийн процедурын гол субьект үүсэхгүй гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл энэ хэрэг чинь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй болчихлоо. Тэр ямар хамаатай юм гэж үү.
Аль ч шүүх хурал дээр тухайн хэргээр шинэчилсэн мөрдөн байцаалт явуулдаг. Олон хоног цуглуулсан мэдүүлэг, баримтаа шүүх дээр эхнээс нь ярьдаг. Хэрэгт холбоотой бүх хүнийг шүүх хурал дээр шинээр байцаадаг гэсэн үг. “Та өмнө нь байцаагдаж байхдаа ингэж хэлсэн байна. Энэ чинь үнэн үү” гэх мэтээр олон түмний нүдэн дээр асуудаг. Тэд хариуд нь “Тиймээ” гээд л хэргээ хүлээдэг. Жинхэнэ үнэн шударгаар олон түмний өмнө хэргийг шүүж байгаа процессоо шүүхийнхэн энэ гэдэг.
Шинэчилсэн мөрдөн байцаалтын үеэр тэс өөр зүйл яригддаг тохиолдол ч бий. Хүмүүс өмнө нь хэлснээсээ зөрүүтэй юм ярьж, хэргээ өөрөөр тайлбарладаг. Энэ нь нөхцөл байдлыг эргүүлэх тал бий. Ийм үед шинэчилсэн мөрдөн байцаалт явуулах аргагүй болдог. Тэгвэл талийгаач Д.Амарсайханы гэх хэрэг яг ийм нөхцөл байдалд орчихлоо. Яагаад гэвэл тэр одоо байхгүй болсон. Өмнө нь өгч байсан мэдүүлгээ баталж чадахгүй. Тэр юуг ч нотолж чадахааргүй болсон. Тэгэхээр шинэчилсэн мөрдөн байцаалт явуулах боломжгүй тул шүүх хурал ч болох үндэсгүй гэсэн үг.
Гэсэн ч шүүх хурал явуулах гээд байгаа нь ямар учиртай юм. “Талийгаач амьд байхдаа ингэж хэлж байсан. Одоо үүнийгээ баталж чадахгүй ч амьд байхдаа хэлж байснаар нь хэргийг шүүнэ” гэж дайрах юм уу. Шүүхийн шударга үнэн гэж үүнийг хэлдэг юм уу. Үнэхээр энэ хэргийн учгийг тайлж, шударга гэдгээ харуулах гэсэн юм бол түүнийг эмчлэхгүй яасан юм. Эмчлүүлэх эрхийг нь хязгаарлаж, бие нь дордсоныг далимдуулж “Ийм л байгаа дээр нь хэлүүлэх гэсэн үгээ хэлүүлнэ” гэж шуналтсаар байж үхүүллээ. Одоо хэнээс юу байцаах гэсэн юм. Байхгүй болчихсон хүний бурууг яаж олох гээд байгааг нь ойлгохгүй байна. Ийм зүйл хаана ч байхгүй тул хэргийг даруйхан хаа. Хамсаатан гэгдээд байгаа Х.Анхбаяр, Ц.Чандмань нарт ажил хийх бололцоог нь олго.
Талийгаач Д.Амарсайхан хамаатны дүү Ц.Чандманийнхаа нэрээр “Тэнгри Холдинг” компанийн захирал Х.Анхбаяраас авлигад үнэтэй байр авсан. Оронд нь Газрын тосны газраас зарласан тендер өгсөн гэдэг л асуудал байгаа. Гэвч авлига авч, оронд нь өгсөн гэх тэр тендерт нь ямар ч компани шалгараагүй, цуцлагдсан нь тогтоогдсон юм биш үү. Тийм юм бол энэ хүмүүсийг ингэж тарчлааж, ажил хийх хайран цагийг нь үрэн таран болгох хэрэг юу байна. Эсвэл нэгийг нь үхүүллээ, үлдсэнийг нь шоронд хатаана гэж занаад байгаа юм уу. Ялих шалихгүй зүйлийн төлөө бусдыг ажлын байраар хангаж, бүтээн байгуулж яваа бизнес эрхлэгчдийг хааж, боож, хорьж цагдах өвчин тусчихаагүй л байлтай, манай шүүх. Үгүй юм бол нэгэнт гол хүн нь хорвоод байхгүй болчихсон энэ хэргийг хаа. Шүүх улаан нүүрээ хамгаалж, хуулийн байгууллагын нэрийг авч гарна гэж мугуйдлах нь учир утгагүй харагдаж байна. Дахин хэлье талийгаачийг шүүсэн хурал энэ дэлхий дээр байдаггүй юм шүү.

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Оросууд хоккейн ДАШТ-д түрүүллээ

Белорусс улсын нийслэл Минск хотноо зохиогдсон 78 дах удаагийн мөсөн хоккейн ДАШТ –д ОХУ-ын шигшээ баг Финлчндын багийг 5:2-ын харьцаагаар буулган авч энэ жилийн дэлхийн аваргын цолыг хүртлээ.  Нийт 16 улсын шигшээ баг оролцож  5-рсарын 9 нөөс 26-н хүртэл үргэлжилсэн энэ тэмцээний мөнгөн медалийг  Финлянд, хүрэл медалийг  Шведийн хамт олон авлаа. Энэ тэмцээний хамгийн үнэ цэнэтэй тоглогчоор Финляндын багийн хаалгач Пекка Ринне тодорч шинэхэн “Шкода”-гийн эзэн болов.

Д.Бат

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

П.Порошенко Украины Ерөнхийлөгчийн сонгуульд авсан саналаараа тэргүүлж явна

Өчигдөр Украинд  Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн эхний шатны санал хураалт болж өнгөрсөн билээ. Урьдчилсан дүнгээр шоколадны үйлдвэрийн эзэн, тэрбумтан Петр Порошенко 50-иас илүү хувийн санал авч тэргүүлж явна. Ийнхүү Украины Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ялагч эхний шатны санал хураалтаар П.Порошенко ялалт байгуулах нь гарцаагүй боллоо. Урьдчилсан дүн гарсан дараахан тэрбумтан П.Порошенко мэдэгдэл хийхдээ ОХУ-тай хамтран ажиллахад бэлэн хэмээн мэдэгджээ

Ю.Дэлгэр

Categories
онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Монголд олон боломж авчрах Шанхайн уулзалт

Азид хамтын ажиллагаа, итгэлцлийг бэхжүүлэх (CICA)  бага хурлын дээд хэмжээний дөрөв дэх удаагийн уулзалт БНХАУ-ын Шанхай хотноо болж өнгөрлөө. Уг арга хэмжээнд 40 гаруй орон, 11 улсын төрийн тэргүүн, лидерүүд уригдан оролцсон юм. Дээд хэмжээний хурлыг CICA-гийн гишүүн орнууд дөрвөн жил тутамд даргалдаг уламжлалтай. Турк улсаас БНХАУ-д шилжиж байгаа энэ удаагийн дээд хэмжээний уулзалтыг Шанхай хотод зохион байгуулсан нь олон онцлогтой. Хөгжлөөрөө дэлхийд дөрөвдүгээрт ордог эдийн засгийн чөлөөт бүс болох Шанхайд олон орны төлөөлөгчдийг нэг дор цуглуулахад хамгийн тохиромжтой хот байв. Учир нь тус хотод ихэнх орны Элчин сайдын яам, Консулын газар байдаг юм. 

ТУНХАГ БИЧИГТ МОНГОЛ УЛСЫН БАЙР СУУРИЙГ ИЛЭРХИЙЛСЭН ГУРВАН ЧУХАЛ АСУУДЛЫГ ТУСГАВ

Эхнийх нь Зүүн хойд Азийн аюулгүй байдлын асуудлаарх Монгол Улсын дэвшүүлсэн “Улаанбаатарын яриа хэлэлцээ” санаачилга юм. Энэ нь Зүүн хойд Азид аюулгүй байдлын асуудлаар ярилцдаг, уулздаг, эрдэмтэн мэргэжилтэн оролцдог механизм ажээ. Үүнийг CICA-гийн гишүүн орнууд хүлээн зөвшөөрч энэ тунхаглалд тусгасан нь манай улсын хувьд нэлээд ач холбогдолтой. Тунхаг бичигт тусгасан хоёр дахь асуудал нь Монгол Улс цөмийн зэвсгээс ангид статусаа бататган бэхжүүлсэн явдал байгаа. Монгол Улс цөмийн зэвсгээс ангид байх статусыг 2012 онд НҮБ-ын аюулгүйн зөвлөлийн байнгын таван гишүүн дэмжиж, гарын үсэг зурсан. Нэг ёсондоо манай улсад аюулгүй байдлын баталгаа гаргасан гэж хэлж болохоор. Тиймээс энэ санал санаачилгыг CICA-гийн дөрөв дэх дээд хэмжээний уулзалтын баримт бичигт тусгалаа. Хурлын үр дүнгийн тунхаг бичигт оруулсан гурав дахь асуудал нь далайд гарцгүй, хөгжиж буй орнуудын байр суурийг урагшлуулах санал байв. НҮБ-ын дэмжлэгтэйгээр манай улсад байгуулагдсан далайд гарцгүй орнуудын судалгааны төвтэй холбогдсон, үйл ажиллагаанд улс орнуудыг идэвхтэй оролцуулах юм.  CICA-г өнгөрсөн дөрвөн жил даргалсан Турк улсын зүгээс Монголыг Азийн бүс орнуудаас идэвхтэй оролцсон гэж онцолж байлаа.  

“МОНГОЛ УЛС БОЛ АЗИ ЕВРОПЫГ ХОЛБОСОН ГОЛ ЗАНГИЛАА ОРОН”

Шанхай хотод болсон CICA-гийн бага хурлын дээд хэмжээний дөрөв дэх уулзалтын үеэр ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путин БНХАУ-д хийсэн албан ёсны айлчлал давхцаж байлаа. Тэрбээр Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийг хүлээн авч уулзахдаа “Монгол бол Азийн бүс нутаг, Ази Европыг холбосон дэд бүтцийн гол зангилаа орон юм” гэж тодотгож хэллээ. “Газар зүйн ийм байршилтайн хувьд Монголоор дайран өнгөрөх төмөр замын тээвэр онцгой ач холбогдолтой. Харилцан ашигтай, бас хамгийн боломжит хувилбараар төмөр замын тээврийг хөгжүүлэх хүсэлтэй байгаа. Үүнтэй уялдан транзит тээврийн асуудлаар ОХУ-БНХАУ-Монгол гэсэн гурван талын, мөн ОХУ-Монгол гэсэн хоёр талын идэвхтэй яриа хэлэлцээ чухал ач холбогдолтой. Төмөр зам, транзит тээврийн асуудал нь хоёр улсын эрх ашигтай холбоотой, стратегийн асуудал юм” гэж Төрийн тэргүүн хэллээ. Хоёр улсын төрийн тэргүүн дээрх асуудлаас гадна худалдаа эдийн засаг, хоёр орны иргэдийн харилцан зорчих визний хөнгөлөлтийн талаар санал солилцсон юм.

Уулзалтын үеэр В.Путин “ОХУ Монголын худалдааны хоёр дахь том түнш” гэж дурдлаа. Бодит байдал дээр манайх тус улсаас 1.4 тэрбум ам.доллартай тэнцэхүйц хэмжээний нефть бүтээгдэхүүн авч байгаа. Харин манай экспортын хэмжээ 250 сая ам.доллар. Оростой хийсэн худалдаа өнгөрсөн жил 2012 онд хийсэн худалдаанаас буурсан үзүүлэлттэй гарчээ. 

Хятадаас Европ руу явж байгаа зам уг нь Монголоор дайрдаг байсан. Гэтэл өнөөдөр Оросыг алгасаад Казахстанаар дамжиж байгаа. Энэ нь оросуудын хувьд  ихээхэн сэтгэл зовоосон асуудлын нэг болоод байгаа юм. Хятадуудын өргөмжлөх дуртай торгоны зам Казахстанаар явахад Монгол болон Оросын Сибирийн төмөр зам тэр чигтээ орхигдож байгаа хэрэг. Төмөр зам дээгүүр ачаа эргэлтгүй, орлогогүй бол дампуурна. Нөгөөтэйгүүр Оросын Сибирт байгаа таван сая хүн төмөр замаа дагаж амьдардаг. Гэтэл тэр төмөр зам дээгүүр нь ачаа эргэлтгүй болчихвол Сибирт хүнд байдал үүсэх нь ойлгомжтой. Тиймээс энэ тал дээр Монгол Оросын стратегийн зорилт нийлж байгаа. Монголоор дайруулаад Сибирийн төмөр замын ихэнхээр тээвэрлэх учраас ачаанаас авах орлого нь нэмэгдэнэ. Тиймээс В.Путин манай Ерөнхийлөгчтэй уулзахдаа “Монголоор дайрч өнгөрөх зам Орос Хятад хоёрын транзит тээврийн төв зам болох тал дээр бид сонирхолтой байна. Энэ тал дээр хамтарч ажиллая” гэж хэлсэн юм. Энэ ажлын хүрээнд  Улаанбаатар төмөр замыг шинэчлэх асуудал яригдаж байгаа. Манай төмөр зам бол ганцхан салаа бөгөөд хоёр галт тэрэг зөрж чадахааргүй. Тиймээс Улаанбаатар төмөр замыг хоёр салаа болгож, цахилгаанжуулах асуудал яригдаж байгаа юм. Ингэснээр Оросод ч ашигтай. Сибирийн төмөр замаар явах ачаа ч манайхаар явна. Одоо явах гэхээр дамжин өнгөрүүлэх чадавхи нь хангалтгүй. Тиймээс үүнийг сайжруулахын тулд Улаанбаатар төмөр замыг шинэчлэх цогц бодлого В.Путинтай уулзсан манай Ерөнхийлөгчийн гол сэдэв байлаа. Мөн хоёр улсын Төрийн тэргүүний ярьсан өөр нэг асуудал нь Монгол-Росцветметийн асуудал байв. Эдийн засгийн хувьд ашиггүй, хүнд байдалд орсон энэ байгууллагын менежментийг хамтарч өөрчлөх эсэх асуудлыг тэд хөндсөн юм.  

СЭРГЭЭГДЭХ ЭРЧИМ ХҮЧ ЭКСПОРТЛОХООС ЭХЛЭЭД ОЛОН ЧУХАЛ АСУУДЛЫН ТАЛААР ЯРИЛЦЛАА

БНХАУ-ын дарга Си Жиньпин  манай Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржтой найрсаг нөхөрсөг яриа өрнүүлж, хоёр цаг гаруй хуучилсан юм. Эндээс Си Жиньпин хоёр орны харилцаанд өндөр ач холбогдол өгч байгаа нь анзаарагдаж байлаа. 

Хоёр улсын Ерөнхийлөгчийн анхны уулзалт Бишкек хотод болж байсан. Түүнээс хойш хоёр орны харилцаа эрс идэвхжиж, өнгөрсөн жил Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг БНХАУ-д айлчилсан. Он гарснаар манай Засгийн газрын найман гишүүн тус улсад албан ёсны айлчлал хийж, хоёр орны гол гол асуудлуудаар эрчимтэй яриа хэлэлцээр хийгээд явж байгаа. Тиймээс Азид хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэх энэ удаагийн хуралд Хятадын талаас манай Ерөнхийлөгчийг зориуд урьж оролцуулж бай­на” гэж Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Үндэсний аюул¬гүй байдал, гадаад бод­логын зөвлөх Л.Пүрэвсүрэн хэллээ. Си Жиньпин манай улсад ирэх наймдугаар сард айлчилна гэдгээ албан ёсоор мэдэгдлээ. Түүний айлчлалаар манай улс томоохон баримт бичгүүдэд гарын үсэг зурахаар бэлтгэж байгаа юм. Эдийн засаг, хүмүүнлэгийн, хууль зүйн салбарын чиглэлийн нэлээд олон баримт бичгүүдийг түүний айлчлалын үеэр эцэслэхэд бэлэн болгожээ. Хоёр улсын төрийн тэргүүний уулзалтын тухайд Хятадын томоохон агентлагууд мэдээлэхдээ “Си Жиньпин дарга Монгол дахь Хятадын хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх тал дээр нэлээд анхаарч байгаа” гэж онцолж байв. Си Жиньпин манай Ерөнхийлөгчтэй уулзахдаа “Бид Монгол Улстай харилцахдаа өөрийн эрх ашгийг бодохгүй. Монгол Улсын хөгжлийн шаардлагыг бодно. Бид тэрэнд нь зохицсон байдлаар хамтын ажиллагаа хөгжүүлэх сонирхолтой байна. Танайх зөвхөн түүхий эдээ экспортлох биш, Монгол Улсдаа нэмүү өртөг шингэсэн үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн гаргая гэсэн сонирхолтой байгааг бид маш сайн ойлгож байгаа. Энэ чиглэлээр бид хамтран ажиллахад бэлэн байна” гэлээ. Монгол Хятадын хооронд олон жил яригдаж байгаа асуудал бол эрчим хүч дамжуулах ажил юм. Өнөөдрийн байдлаар Оюу толгой Хятадаас жилдээ 100 сая ам.долларын цахилгаан худалдан авч байгаа. Мөн урд хөрштэй хил залгадаг бүх боомт Хятадаас эрчим хүчээ авдаг. Тэгвэл манай улсын ирээдүй рүүгээ харсан том ажил бол “Гобитек” буюу сэргээгдэх эрчим хүч гаргаж авах боломж юм. Эдийн засгаа ногоон болгох зорилттой Хятадын тал үүнийг сонирхох нь гарцаагүй. Манайх говийн нарны эрчим хүчээр урд хөршийг хангах бүрэн боломж бий. Тиймээс хоёр улсын хооронд нь цахилгааны шугам татах асуудал байна. Дээрээс нь Оросоос манайхаар дамжаад Хятад руу цахилгааны утас дамжуулах том ажил яригдаж байгаа. Үүнийг ярихаас өмнө ядаж Монгол Хятадын экспорт импортынхоо хууль эрх зүйн үндсийг нь тавиад явах нь чухал бөгөөд энэ мэт маш тодорхой асуудлуудыг Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Хятадын дарга Си Жиньпинтэй уулзах үеэр хөндөгдсөн юм.  

Манай улс АПЕК-д элсэх хүсэлтээ тавьсаар ирсэн. Харин АПЕК олон жилийн өмнөөс шинэ гишүүн элсүүлэхгүй гэсэн хориг тавиад байсан юм. Өнөө жил АПЕК-ийн  дээд хэмжээний уулзалт болох бөгөөд БНХАУ даргална. Нэгэнт АПЕК шинэ гишүүн элсүүлэхгүй гэсэн хориг 2013 онд дууссан бөгөөд Хятадын тал манайхыг зочноор урина гэдгээ Си Жиньпин манай Ерөнхийлөгчтэй уулзах үеэрээ дурдсан юм. Ийнхүү дэлхийн лидерүүд цугларч, эдийн засгаа ярьдаг энэ том арга хэмжээнд манай улс анх удаа зочноор оролцох боломж нээгдэж байна. 

М.МӨНХЦЭЦЭГ