Category: их-уншсан

Хөл хорионы үеэр дархлаажуулалтдаа хамрагдана гэсэн иргэдийн хүлээлт талаар болсон. Хоёрдугаар тун вакцинаа хугацаанд нь хийлгэж чадаагүй иргэд төр засгийн шийдвэрийг хүлээсээр сууна. Мэдээж эрх мэдэлтэй, танил тал сайтай хүмүүс нь цаг алдалгүй вакцинаа хийлгэчихсэн байж таараа. Энгийн иргэдийн тухайд “Бухын доодохыг харж үнэг турж үхнэ” гэгч л болж байна. Энэ байдал цаашид ч хэвээр үргэлжлэх бололтой. Засгийн газар ирэх долоо хоногоос Синофарм вакцины хоёрдугаар тунгийн вакцинжуулалт эхэлнэ, одоогоор 14.1 сая тун вакцины 11 төрлийн гэрээ хийгдэж байгаа хэмээн мэдэгдээд байсан. Гэсэн ч Засгийн газар вакцин авах гэрээ хэлцлүүдээ эцэслэн шийдэж, үнэ хөлсөө ч төлөөгүй бололтой юм. Энэ талаараа Засгийн газрын хуралдаанаар өнөөдөр л ярилцаж, вакцин худалдан авах төсвөө хаанаас, хэрхэн гаргах вэ гэдгээ шийдэх юм байна.

Энэ нь ч үнэний ортойдог. Саяхан Шадар сайд С.Амарсайхан ОХУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд И.К.Азизовыг хүлээн авч уулзжээ. Талууд уулзалтаар ОХУ-аас “Спутник-V” вакцины нэг сая тунг ойрын хугацаанд нийлүүлэх асуудлаар хэлэлцэн, санал солилцож. Энэ үеэр Элчин сайд И.К.Азизов “Гэрээ хэлэлцээрийн хүрээнд вакцин татан авах Монголын талын санал хүсэлтийг уламжлах болно” гэдгээ мэдэгдсэн байна. Товчхондоо талууд вакцин авах тухай санал л солилцож, манай талын санал хүсэлтийг цааш уламжлах тухайгаа л Элчин сайд илэрхийлсэн байгаа юм. Ямар ч зүйл тодорхой шийдэгдээгүй, зөвхөн санал солилцох, хэлэлцээ хийх шатандаа яваа гэдэг нь энэ уулзалтаар түвэггүй харагдаж байна. Зах дээр гучин жил зогссон монголчууд үнийг нь төлөөгүй бол наймаа бүтдэггүй гэдгийг мэдэхийн цаагуур мэднэ. Хоёр жил вакцин яриад одоо хүртэл мөнгө нь шийдэгдээгүй байгааг юу гэж ойлгох вэ. Бид ямар хүмүүсээр удирдуулаад байна вэ гэдгээ бодож үзэх цаг ирсэн байна.

Монголчууд хамгийн хүнд цаг үеийг туулж байна. Бид өнөөдөр 100 мянган хүн тутамд туссан коронавируст халдварын тоогоороо дэлхийд тэргүүллээ. Өдөр бүр 1000 гаруй хүн цар тахлаар өвчилж, таваас зургаан хүн нас бардаг нь энгийн үзэгдэл болж хувирлаа. Зөвхөн цар тахал гэлтгүй элэг, ходоод, улаан хоолойн хорт хавдар, архины хэрэглээнээс үүдсэн нас баралтаараа дэлхийд тэргүүлж байна. Нэг жилд л гэхэд зүрх судасны өвчлөлөөс болж 3900 хүнээ бид алджээ. Энэ сүрдэм өвчлөлүүдээс гадна зам тээврийн болон гэнэтийн ослуудаар энх цагт олон мянган хүнээ алдсаар удаж байгаа нь судалгааны үр дүнгүүдээр нотлогдож байна. Байж болох хамгийн муу зүйлүүдээр дэлхийд тэргүүлж байгаа нь биднийг удирдан чиглүүлж буй хүмүүс тэр хэмжээнд л буй хэрэг. Гэхдээ зүг чигээ заалгах хүмүүсээ бид өөрсдөө л шилж сонгодог. Тэд бидний сонголтын л үр дүн. Бид сонгууль бүрээр сонголт мэргэн байг гэдэг ч өнөөдрийн Монгол Улсын байгаа царай бидний сонголт харалган байгааг илтгэж байна. Учир нь бид боловсролтой, ухаалаг, оюунлаг хүмүүсээ үл тоон орхисон. Оронд нь булчин шөрмөс нь зангирч, чухал царай гарган ухаантай харагдах гэж ядсан бөхчүүдийг сонгосон. Мөн элдэв уран цэцэн үгээр тархи угаагчдыг тоох болсон.

Монголчууд бид булчин шөрмөсөөр нь шинжиж байж удирдлагуудаа сонгодог болсныг өнөөгийн төрийн өндөрлөгүүд эргэлзээгүй нотолно. Та бүхэн санаж байгаа бол Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга бөх хүн. Жүдогоос өөр зүйл ярьдаггүй, мэддэг ч үгүй. Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан У.Хүрэлсүх төмөр өргөдөг. Хэдэн зуун кг-аар нь өргөдөг, УИХ-ын гишүүдийнхээ тоогоор сунайдаг юм гэнэ билээ. Одоогийн Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ ч мөн ялгаагүй хэдэн зуун кг-аар нь төмөр өргөдөг гэж байгаа. Хотын захирагч Д.Сумъяабазар бүр маргаангүй бөх хүн. Бүр үндэсний бөхөөр аварга хийсэн хүн. Бас үндэсний бөхөө орхиод нохой зодоон руу хүртэл урваж явсан цаг нь саяхан. Зөвхөн тэд ч биш. Тэднийг тойрон хүрээлэгчид, зөвлөх даамлууд нь ч мэдээж бөх, төмөр өргөж, гүйж харайж, уралдаж, зодолддог нөхдүүд бий. Тэгээд доошоо аймаг, сумдын дарга нараас хэчнээн нь бөх байгаа билээ дээ. Лав л Булган аймгийн Засаг даргаар аймгийн арслан Б.Ариун-Эрдэнэ, Өмнөговь аймгийн Засаг даргаар аймгийн заан Р.Сэддорж, Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Үүр сумын Засаг даргаар Улсын начин А.Батмөнх, Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн сумын Засаг даргаар аймгийн арслан Э.Саранбаатар нарын бөхчүүд ажиллаж байгааг мэдэх юм.

Мэдлэг, боловсролтой, соёлтой ухаалаг, төрд хэрэгтэй эрхмүүд тэднээс их ээ хол. Эрдэм мэдлэг, шинжлэх ухааныг шүтсэн тэд юу гэж ч хөлстэй хэдэн бөхчүүдийг тоож очихов. Нөгөө хэд нь ч юу гэж өөрөөсөө илүү хүнд найр тавихав, ярьсан зүйлийг нь тас зөрсөөр, үзэгнээс өөр юм даахгүй гэж шоолсоор хөөгөөд явуулчих биз. Хүрээллийнхээ хэдэн нөхдөөр өөрийгөө туйлын гайхамшигтай хүн болохыг хэлүүлж, яриулж түүндээ бат нот итгэх нь л тэдний хийж чадах зүйл шүү дээ. Тиймдээ ч төрийн дээр гарсан энэ хүмүүст улс орныг удирдан чиглүүлэх холч ухаан, мэдлэг, боловсрол гээч зүйл хумсын толионы чинээ үгүй. Улсыг удирдаж мэдэх ч үгүй, чадах ч үгүй. Угаасаа ч улс эх орныг чадал бяраар удирддаггүй жамтай. “Бялдар хүчээр нэгийг дийлнэ, бичиг эрдмээр түмийг дийлнэ” гэж монголчууд бид зүгээр ч нэг хэлчихээгүй юм.

Чингисийн үеийн Их гүрнийг Чилэгэр бөх, Тэв тэнгэр хоёр удирдан залж байна гээд төсөөлөөд үз л дээ. Чингис мэнгис нөгөө есөн өрлөг мөрлөгийг нь хөөгөөд явуулчихсан тэр хэд төрийн толгой дээр байгаагаар бод доо. Хэрэв тэд удирдаж байсан бол монголчууд дэлхийн энд хүрч, өнөөдрийг хүртэл оршин тогтнож чадах уу. Монгол гэдэг үндэстэн устан үгүй болох байсан биз. Яг ийм зүйл энэ цаг үед болж байна. Бөх биш юм аа гэхэд дэмий чалчдаг нөхдүүд төрд гарчихдаг зовлон ч бас бий болсон. С.Ганбаатар гишүүн үүний тодоос тод жишээ. Энэ нөхдүүдийн ижил тал нь бүгд худалч. Ичиж зовохгүйгээр, огтхон ч улайхгүйгээр худал хуурмаг юм ярина, бусдыг сэнхрүүлнэ. Хөөрхий монголчууд түүнд нь итгэж дагаж намираад эцэс сүүлдээ эргэж сэхэж чадахгүй болтлоо хамраараа газар хатгадаг. Юу тарина, түүнийгээ хураана гэдэг шиг хийсэн сонголтынхоо үр шимийг өвчин, зовлон, ядуурал, шудрага бус байдлаар хариу болгон авч байгаа нь энэ л дээ.

Өнөөдөр монголчууд цар тахалдаа хүлэгдчихээд “Дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуу” суугаа нь удирдлагуудад ямар ч хамаагүй болох нь илт болсон. Улс орон нь тахалд эзлэгдээд, өдөрт хэд хэдээрээ үхэж байхад үүнд санаа зовж байгаа нэг ч хүн алга байгааг эрхбиш та бүхэн харж байгаа биз дээ. Ганц аврал болох вакцин тасраад 10 хонож байхад тэр тухай дурсдаг ч хүнгүй болсон. Олж чадахгүйдээ бантаад одоо бараг вакцин хэзээ ирэх вэ гэж асуувал онц байдлын хуулиараа баривчилна биз. Тэд зөвхөн сонгуулиас сонгуулийн хооронд улс төр хийдэг уламжлалт дэг жаягаа л дагаж байна. Улс удирдана гэдэг ямар өөр хэрэг вэ гэдгийг тэд огт мэдэхгүй. Улс төр хийхийгээ л улс удирдаж байна гэж бодоцгоодог. Өнгөрсөн долоо хоногийн үйл явдлыг аваад үзэхэд тэдэнд Цэцийн хурал хэрхэн шийдэгдэх нь вэ, Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хэн нэр дэвших нь вэ гэдэг л гол асуудал байлаа. Түүнээс өөр санааг нь чилээж, нойрыг нь хугасласан асуудал харамсалтай нь байсангүй. Ер нь ч энэ нөхдүүдэд дараагийн дөрвөн жил яаж эзэн сууж, идэж уух вэ гэдгээс өөр санаа зовох зүйл үгүй болсон. Тэд өөр хоорондоо уралцаж, улсаа нураачих нь холгүй л сууцгааж байна шүү дээ.

Өнөөдөр ард түмэн “Ядах нь ээ усан оргилуур барихын оронд уушгины аппарат авчих, Андлалын өргөөний оронд вакциныхаа төсөв, мөнгийг нөөцөлчих сүйхээ, сэтгэл зүтгэл алга байжээ” гэж халаглацгааж байна. Халаглахаас ч өөр яах билээ. Өнөөдөр халдвар ид тархаж байхад вакцин ч үгүй, эмнэлэг ч үгүй, эмч ч үгүй болох гээд байна шүү дээ. Хоёр хөршөөсөө үргэлж гуйж гувшиж байдаг, Японоос вакцин ирнэ дээ гэж царай алдаад л сууж байна. Төсвийн мөнгөөрөө вакцин авлаа, авна гэж нэгээхэн ч удаа ярьсангүй. Бодвол хандив, тусламжаар авах гэж гүрийгээд л хоосон суугаад байгаа нь энэ бололтой. Ийм дорой хэрнээ эрх баригч намын дарга нь 100 жилийн ойгоороо тавьсан илтгэлдээ урд хөршийнхөө талаар бодлогогүй байр суурь илэрхийлж, дургүйг нь хүргэчихсэн. Ганц чаддаг улс төрөөс нь болоод өнөөдөр нийтээрээ хоёрдугаар тунгийн вакцингүй болж, хилээ хэдэн долоо хоногоор хаалгасан нь үнэн шүү дээ. Төрийн толгойд гарсан хүн юу ярих, юу ярихгүй байх ёстойг тэдэнд хэлж, чиглүүлээд өгөх хүн өнөөдөр ховордож. Байлаа ч тэд үгийг нь юман чинээ тоохгүй, өөрсдийнхөөрөө муйхарлах биз. Хэр баргийн хүн энэ бөх барилддаг, төмөр өргөдөг уул хад шиг хар юмнуудад юм хэлэхээсээ ч айдаг болоод удлаа. Хэн тэдэнд дэмий юм ярьж байж эрүүгээ хуга цохиулахыг бодох билээ дээ.

Хатуу хөл хорио тогтоож сүр бадруулчихаад вакцинаа тарьж чадахгүй байгаа хэрнээ сонгуульдаа бэлдэн шогших төрийн түшээдээс үнэхээр ичих юм. Гол нь энэ алиа салбадай нарыг сонгож гаргаж ирсэн өөрсдөөсөө бүр ч ичиж байна. Энэ бүгд Монголын ард түмэн бидний өөрсдийн бүтээсэн л үйл лай. Энэ үйл лайгаа бид өнөөдөр эдэлж байна.

УИХ–ын гишүүн Ж.Чинбүрэнтэй ярилцлаа.

–Хөл хорионы үеэр вакцинжуулалтыг сайжруулна гэж мэдээлж байсан хэдий ч эхний тунгаа хийлгэсэн хүмүүсийн хоёр дахь тунгийн хоног хугацаа хойшиллоо. Вакцинжуулалт тасрах шалтгаан юу байв. Хаана алдаа гарав?

-Дэлхийд өдөрт 14-19 сая тун вакцинжуулалт хийгдэж байна. Үйлдвэрлэгч компаниуд захиалгаа гүйцэхгүй байна. Гэрээ хийгээд амлалтаа өгсөн ч үйлдвэрүүд гаргаж чадахгүй байгаа юм. Манай улсад дөрөвдүгээр сарын 10-нд вакцин ирэх ёстой байсан. Гэвч үйлдвэрлэгч талд ачаалал их, гэрээнд заасан хугацаандаа амжихгүй байна. Нөгөө талаас Энэтхэгийн засгийн газар вакцинаа гадагш нь гаргахгүй дотоодынхоо иргэдэд хийлгэх чиглэл өгсөн байна. Гадаадын захиалгууд нь бүгд зогсож байна.

БНХАУ дотооддоо хүн амаа вакцинжуулалтад бүрэн гүйцэд хамруулж гүйцэхгүй байгаа. Тэр утгаараа үйлдвэрлэл, захиалга хоёр хоорондоо нийлж чадахгүй байна. Вакцины эрэлт асар их байгааг онцлох нь зүйтэй. Судалгаа шинжилгээнээс үзэхэд 50 орчим хоног дотор дархлаа алга болчихгүй. Жишээ авч хэлэхэд, антибиотик хэрэглэдэг байлаа гэхэд хүний биед байгаа бактерийг устгахын тулд тогтмол цусанд эргэлдэж байх ёстой. Эргэлдэх ёстой антибиотикийн хэрэглээ зургаан цаг болоод унадаг. Тийм учраас зургаан цаг тутам антибиотикийг таслахгүй уух ёстой. Харин дархлаажуулалт тийм биш. Дархлаа үүсчихсэн. Гурав дахь долоо хоногоос дархлаажуулалт 50 хувьтай үүсчихсэн байна. Үүний нэг жишээ, дархлаажуулалтын хяналтын ажлыг ахалж байгаа хүний хувьд вакцинуудыг төрлүүдээр нь аваад үзвэл Синофармын Веросел вакцин хийлгэсэн хүмүүс хамгийн бага халдвар авсан байна. Энэ тоо баримжааг харахад, хийгдсэн вакцинуудын дунджаар 0.34 хувьд нь халдвар авсан байх жишээтэй. 1000 хүн дотроос 34 нь халдвар авсан байна. Энэ бол дундаж тоо. Тиймээс вакцинжуулалтад хамрагдах нь маш чухал.

Түүнчлэн эхний тунгаа хийлгэсний дараа дархлаа үүсч байгаагийн нэг гэрч. ГХЯ, ЭМЯ, УОК, Сангийн яам өдөр шөнөгүй ажиллаж байгаа. Би энэ улсуудыг буруутгахгүй. Байнга имэйл бичиж, тэнд байгаа Элчин сайдын яамуудаа ажиллуулж байна. Тиймээс хэн нэгнээс буруу хайх нь зохимжгүй.

–Эхний тунг хийлгээд халдвар авсан хүмүүс нэмэгдсээр байна. Вакцинд хамрагдсан хүмүүс халдвар авахад бүр хүнд тусч байна гэх зүйлс яригдах юм. Энэ хэр бодитой мэдээлэл вэ?

-Харин ч эсрэгээрээ. Вакцины эхний тунг хийлгэсэн хүн халдвар авлаа гэхэд маш хөнгөхөн тусч байгаа.

–Хөл хориотой уялдуулаад дархлаажуулалтыг нэмэгдүүлнэ гэх ойлголт байсан ч өдгөө вакцин хүрэлцээгүй улмаас хоёр дахь тунгаа хийлгэх өчнөөн хүмүүс хүлээлттэй байна. Тэд халдвар авах эрсдэлтэй бүлэгт байсаар байдаг. Тэгвэл эндээс хоёр дах тунг яагаад хадгалж болоогүй юм бэ гэх асуулт гарч байна л даа.

-Энэ сарын 23-нд манайд вакцин ирнэ гэсэн мэдээлэл байна. Вакцин худалдан авах гэрээ хэлэлцээр хийгдсэн. Гэсэн хэдий ч үйлдвэрлэгч талаас нийлүүлэлт дээр удааширч байгааг ойлгох хэрэгтэй. БНХАУ-ын төрийн өмчит синофарм компанийн вакцин маш сайн байна. Тиймээс худалдан авах хүсэлт илгээж буй улс орон ч их байна.

–Хувийн хэвшлийнхнийг вакцин оруулж ирэхийг төр дэмжинэ гэдгээ илэрхийлсэн. Хувийн хэвшилд вакцин авчрах зөвшөөрөл хэр өгч байгаа вэ?

-Төр хувийн хэвшлийнхнийг дэмжиж байгаа. Вакцин оруулж ирэх зөвшөөрлийг нь хангалттай өгч байгаа. ДЭМБ-ын хүлээн зөвшөөрсөн, шаардлага хангасан үйлдвэрлэлээс гэрээ хийгээд авчихвал бид худалдаад ч авъя гэж байгаа юм. Учир нь дэлхий дээр вакцины хомсдол байгаа учраас энд тэндээс олоод ирэх боломжтой. Спутник вакциныг хувийн хэвшил оруулж ирсэн. Тэд хоёр дах тунгаа хадгалж байгаа. Энэ вакцины нэг дэх тун, хоёр дахь тун нь өөр өөр. Харин Синофарм ялгаагүй ижилхэн.

–Энэ удаагийн хөл хорио хэр үр дүнтэй байх бол?

-“Нэг өрх-Нэг шинжилгээ” -ний дараа вакцин хийж эхэлсэн. Ингээд маш их тайвшрал бий болсон. Тэр тайвшрал иргэдийг халдвар хамгааллын дэглэмээ сулруулах, олон нийтээрээ бөөгнөрөх, удаан уулзаагүйгээсээ болоод уулзаж цуглах, хамгаалалтын дэглэм алдах асуудлууд байна. Хөл хорио халдвар тархалтын хурдыг сааруулж өгсөн. Халдвар тархаж байгаа хурд удаан, вакцин хийж байгаа явц хурдан бол вакцинжуулалт амжилттай болно. Бид дархлаажуулалтын процесс хийсэн ч гэсэн тэр өдөртөө халдвар алга болохгүй. Вакцин хийлгэвэл шууд халдвар авахгүй байна гэж байхгүй. Вакцин хийлгэсэн тохиодолд халдварыг арай хөнгөн тусч байна. Вакцин хийлгэсний дараа 14 хоногийн дотор дархлаа бүрэн тогтож байгаа. Сүүлийн үеийн судалгааг харахад дархлаа маш сайн тогтож байна. Ялангуяа мутацид орсон вирусүүдийн эсрэг одоо хийж байгаа вакцинууд хангалттай хамгаалж чадаж байна гэдэг сайн мэдээ байна. Хүний дархлаа хоёр янзаар үүсдэг. Шингэний дархлаа, эсийн дархлаа гэж. Шингэний дархааг бид үүсгэж байгаа юм. Харин эсийн дархлаа үүсч бүр насан туршийн дархлаа үүсч байхыг үгүйсгэхгүй талаар судалгаа хийгдээд явж байна. Эндээс юу гэж дүгнэж байна гэхээр мутацид орсон вирусийн эсрэг одоо хийгдэж байгаа бүх вакцинууд хамгаалж чадаж байна. Өмнө нь анагаах ухаан хүчтэй хөгжөөгүй байхад цар тахал дууссаны дараа вакцин гаргаж авдаг байсан бол одоо дэгдэлттэй явж байхад нь вакцин үйлдвэрлэж байна. Энэ бол технологийн том дэвшил. Эрүүл мэндийн салбар асар их ачаалалтай байгаа учраас хөл хорио тогтоогооч гэх саналыг мэргэжилтнүүд шахаж байгаа. Үнэхээр ачаалал маш их, нөөц ч шавхагдаж байна. Нийлүүлэлт цөөн байгаа учраас байгаа вакцинаа ямар ч гэсэн таслахгүй үргэлжлүүлээд вакцинжуулалтаа хийж байна. Халдварыг бууруулах зорилгоор яалт ч үгүй хөл хорио тогтоолоо. Вакцин тарих хурд халдвар тарж байгаа хурд урвуу хамааралтай байх ёстой. Халдвар тархаад байхад араас нь вакцин хийх гээд байвал өвчин тархаад бүр вакцинжуулалтаа хийж чадахгүй болно. Хөл хорио тогтоож халдвар тарах хурдыг бууруулаад вакцинаа хийх гэж байна. Вакцинжуулалт хангалттай биш учраас мэлхийн хурдаар явж байгааг ойлгох хэрэгтэй.

–Эрүүл мэндийн даатгалын хууль хэрэгжээд эхэлсэн. Улс, хувийн гэлтгүй эмнэлэгт даатгалын сангаар дамжуулж эмчилгээ хийх боломжтой болж байна. Гэхдээ улсын эмч нар хувийн эмнэлэгт очиж хагалгаа хийдэг. Энэ байдлыг хэрхэн зохицуулж байгаа вэ?

-Үйлчлүүлэгчээ татахын тулд өрсөлдөөн явна. Хувийн эмнэлэг сайн эмч ажиллуулахын тулд өндөр цалин амлана. Тогтвортой ажиллуулна. Даатгалын тухай хуулийн гол зүйл бол үнийн төлөөх, тендерийн төлөөх өрсөлдөөн биш, чанарын төлөө өрсөлдөөн болох гэж байна. Эрүүл мэндийн салбарыг жинхэнэ хүний төлөө салбар болгох гэж байна.