Үндэсний их баяр наадмын гурвын даваа эхэлж дархан аварга А.Сүхбат, улсын аварга О.Балжинням нарын цолыг дуудаж байна. Энэ давааны хамгийн эхэнд дархан аварга А.Сүхбат дархан аварга Г.Өсөхбаярыг амлан авлаа. Хэн хүний тааварлаагүй ам авсанд хүмүүс ихэд гайхаж байгаа юм. А.Сүхбат аваргын хувьд өчигдөр Г.Өсөхбаяр аваргатай зүүний магнай булаацалдан нэлээдгүй хэл ам хийцгээсэн билээ. Энэ жилийн баяр наадам үнэхээр ярих зүйлтэй, үзүүштэй наадам болох нь гарцаагүй болж байна. Өмнө нь аварга цолтой бөх дээд тал нь арслан цолтой бөхийг амлаж байсан удаа бий. Гэхдээ дархан аварга тэр дундаа гурвын даваанд ам авч байсан түүх үгүй билээ. Г.Өсөхбаяр аварга аманд гарсан тул баруун жигүүрийн ест зогсож байна.
Хоёр аваргын барилдаан ихээхэн сонирхолтой болох нь дамжиггүй биз ээ. Бөхчүүдийн цолыг дуудаж байна.
Э.ЭНХ
Төрийн их баяр наадмын хоёрын давааны сүүлчийн барилдаанууд олны анхаарлыг татсан үзүүштэй барилдаануудаар дүүрэн байлаа. Учир нь жил жилийн баяр наадмаар улсын цол хүртэнэ гэгдэж байсан бөхчүүд оноолтоор таарч барилдсан юм. Хоёрын давааны сүүлийн дүйзүүдэд жил бүр начин цолны тааварт багтдаг Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай сумын харьяат аймгийн хурц арслан А.Алтанхуяг Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын харьяат Ц.Чимэддоржид тахим буулган нэлээд харамсаж байгаа харагдсан. Харин Улсын начин Төрөөгийн Баасанхүү аймгийн арслан Бат-Оршихыг хөнгөхөн хонгодчихоод туг тойрлоо. Өнөө жил ногоон дээлээр гангарсан Сэлэнгэ аймгийн Сайхан сумын харьяат аймгийн арслан Б.Дэлгэрсайхан бариа зөрүүн дээрээс Завхан аймгийн Шилүүстэй сумын харьяат Сүхбатыг тэнгэр харуулан төрийн ёсөн хөлт цагаан тугаа хоёронтоо тойрсон юм. Говь-Алтай аймгийн Тонхил сумын харьяат аймгийн арслан Б.Суманчулуун Отгоннямыг өвдөглүүлсэн бол Баян-Өлгий аймгийн ганц найдвар гэгдээд буй аймгийн арслан Еркеболан улсын начин Багахүүг чанга гэгчийн савчихаад дэвж яваа харагдлаа. Улсын харцага Ц.Содномдоржийн хүргэн Увсын хурц арслан Оюуны Гантулга Өмнөговийн Дарханбатад, аймгийн хурц арслан Шарын Мөнгөнбаатар Баянхонгор аймгийн арслан Болдын Эрдэнэхүү нарын барилдаан сонирхолтой болон үргэлжилсэн юм. Хоёр бөхийн барилдааны цаг дуусч барьц сонгоон дээрээс хоёулаа нэг нэг удаа алдан Эрдэнэхүү арслан дахин барьц сонгохын тулд 20 гаруй минутыг зарцуулав. Аргаа барсан гарын даа Хайдав арслан хөлийн цэц Д.Мягмар заан дээр очин “Энэ хоёр барилдахгүй нь ээ. Шууд хасчихъя” гэхэд бөхчүүд дундаа “хорчин” гэгдэх Говь-Алтай Алтай сумын харьяат Доёдын Бадрах начин уг саналыг дэмжиж “хас, хас” хэмээн уухайлав. Шодооны барьцан дээрээ нэлээд удсаны эцэст залуу арслан Мөнгөнбаатар ахыгаа унагачихаад дэвж одлоо. Баян-Өлгий аймгийн арслан Баатарцол аймгийн арслан, чөлөөт бөхийн ОУХМ Г.Ганзоригийг хонгодож цацчихаад цааш явлаа. Аймгийн арслан Батням ижил цолтой бөх болох Хадбаатарыг аймгийн арслан Б.Батжаргал Ганзоригоор, аймгийн арслан Золбоо засуул, хөлийн цэцийн дэмжлэгтэйгээр аймгийн хурц арслан Бат-Очирын Одгэрэлийг давсан юм. Уг барилдааны дараа хурц арслан нүдэндээ нулимстай хөлийн цэцийн ард сууж байхад нутгийнх нь аймгийн арслан Дэлгэрсайхан ирээд дагуулан явлаа. Жил бүрийн баяр наадмаар баараггүй начин гэгддэг Б.Одгэрэл арсланд хүндхэн байсан нь гарцаагүй. Сүүлийн үед улсын цолтны бүлд багтана гэгдээд буй О.Хангай Занданбат арслангаар, аймгийн арслан Лха-Очир Архангайн Батцэнгэлийн уран барилдаант Шинэбаатар арсланг орхисноор гурвын даваанд барилдах эрхээ авсан юм. 
Тулгар төрийн 2223, Их Монгол Улс байгуулагдсаны 808, Ардчилсан хувьсгалын 23 жилийн ойн төрийн их баях наадам сайхан болж байна. Энэ үеэр Японы мэргэжлийн сумо бөхийн 68 дахь аварга, Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар гавьяат тамирчин Д.Дагвадоржийн сэтгэгдлийг сонслоо.
Төрийн их баяр наадмын хүчит бөхийн барилдааны нэгийн даваа үргэлжилж байна. Наадмын нээлтэд цэнгэлдэх дүүрэн байсан үзэгчид одоо цөөрчээ. Наадмын нээлт үзэх хүсэлтэй байсан бололтой эл хуль. Цэнгэлдэхэд аймгийн цолтнуудын барилдаан үргэлжилж байна. Улсын цолонд оирхог гэгдэж буй Аймгийн арслан Б.Эрэдэнэхүү Дэлгэрсайхан тэргүүтэй бөхчүүд төвөггүйхэн давж байгаа харагдлаа. Өглөөний хурц наран үүлэн цаагуур нуугдаж бөх, морь, сурынханд таатай байгаа талаар бөхчүүд ярьж байна.
Их монгол улс байгуулагдсаны 808, АХ-ын 93 жилийн ойн их баяр цэнгэл наадмын адуун сүргийн манлай азарганы уралдаан барианд орлоо. Газар газрын 220 гаруй азарга Хүй долоон худгийн тэнгэрт буяны тоосоо өргөж, ХХ зуун манлай хүлэгч Д.Даваахүүгийн хүү Баянбатын хонгор түрүүлэн ирж түмэн олноо баясгалаа. Хонгор азарга хязааландаа улсад аман хүзүүлж давхар уяагаар Төвийн бүсийн даншигт түрүүлж байсан энэ цагт тодорч буй идэрхэн ажнай. Харин аман хүзүүнд Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумын ААУ Түдэндоржийн Болдбаатарын халиун хурдалсан юм. Халиун азарган тухайд Сүхбаатар аймгийн Халзан сумын ААУ Я.Буйрын унаган адуу бөгөөд шүдлэн наснаасаа хойш аймаг, бүсийн уралдаанд олон түрүүлж айрагдаж байгаа энэ цагийн цуут хурдан хүлэг. Засгийн газрын тогтоолтой бүсийн уралдаанд нэг түрүүлж, гурав айрагдаад байгаа бөгөөд өнгөрсөн жил Хэнтийн 90 жилд түрүүлж байсан. Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан сумын ААУ Эзэнмөнхийн Мөнх-Эрдэнэ уяа сойлгыг нь тааруулдаг. Айргийн гуравт Ховд аймгийн Буянт сумын харьяат Эрдэнэ-Очирын Тамирын хүрэн халзан, айргийн дөрөвт Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай сумын уяач Содномцэрэнгийн Цэмбэлийн зээрд, айргийн тавд Улаанбаатар хотын Баянзүрх дүүргийн уяач Бадамын Оргилын халтар тус тус хурдалж, уясан эзэн унасан хүүхдээ баярлууллаа. 
Тулгар төрийн 2223, Их Монгол Улсын 808, Ардын хувьсгалын 93 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын хязаалан насны уралдаанд газар газрын 307 хурдан үрээ мордож, шандас юугаан сорилоо. Гарааны зурхайгаас морьд эргэснээс 878 дугаартай, Дорнод аймгийн Цагаан-Овоо сумын уугуул, аймгийн алдарт уяач Т.Батзоригийн хурдан хээр үрээ тод магнай торгон жолоо өргүүлсэн юм. Аман хүзүүнд Өмнөговь аймгийн Хүрмэн сумын Ш.Баянбатын халзан үрээ, гуравт Төв аймгийн Сэргэлэн сумын харьяат, Монгол Улсын Тод манлай уяач Д.Ононгийн хүү Батбилэгийн зээрд үрээ хурдлав. Дөрөвт Төв аймгийн Баянцагаан сумын харьяат, зууны манлай уяач Д.Даваахүүгийн хүү Д.Баянбатын хонгор үрээ, айргийн тавд Сүхбаатар аймгийн Дарьганга сумын Эрдэнэбилэгийн хурдан хээр үрээ хурдалж, уясан эзэн унасан хүүхдээ баярлууллаа. Зургаад Ховд аймгийн Цэцэг сумын уугуул Н.Баасанжавын бор, долоод Өвөрхангайн Тарагтын Ч.Хишигбаатарын хүрэн халзан, наймд П.Энхмөнхийн бор морь, есд Говь-Алтай аймгийн Баян-Уул сумын харьяат Монгол Улсын тод манлай уяач Д.Ганбаатарын сартай зээрд, аравт Булган аймгийн Гурванбулаг сумын харьяат, Монгол Улсын манлай уяач Дамбын Хишигжаргалын цагаан морь хурдалж, монгол түмнээ баярлууллаа.
Тулгар төрийн 2223 жил, Их Монгол Улс байгуулагдсаны 808 жил, Ардын хувьсгалын 93 жилийн ойн үндэсний их баяр наадам энэ сарын 7-ны өдөр Урианхай сурын харваагаар эхэлж, өмнөх өдрүүдэд буриад, хүүхдийн сурын харваанууд үргэлжлэн явагдаж шилдгүүдээ тодруулсан.
Улаанбаатар цагдаагийн хүрээний 65 анги байгууллагын 3618 орчим алба хаагч баяр наадмын нийтийн хэв журам хамгаалах, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах болон замын хамгаалалтанд үүрэг гүйцэтгэх ажээ.
Дархан аварга А.Сүхбат энэ жилийн наадамд зодоглох нь ээ. Аварга Үндэсний их баяр наадмын тухай хуулийн өөрчлөлтийн дагуу наадмаас өмнө дархан аварга цолоо хүртвэл шинэ цол, ард түмнээ хүндэтгэн наадамд зодоглоно гэдгээ хэлсэн удаатай. Гэхдээ бөх сонирхогчдын дунд түүнийг энэ жилийн наадамд барилдах эсэх тухай таавар, тодорхойгүй таамаглалууд явсаар байсан юм.