Category: цаг-үе

-+15, +16 ГЭХ ЭЛДЭВ ШОУ ЗОХИОН ХҮҮХДҮҮДИЙГ САДАР САМУУН, АРХИДАЛТАД УРИАЛДАГ БОЛЖЭЭ-

Өсвөр насны 700-гаад хүүхэд өнгөрсөн баасан гаригт бөөнөөрөө хотын гудамжаар оройжин тэнэжээ. Баар болгоны гадна очиж бөөнөөрөө “Саагилдъя” гэж орилолдон үймж шууги­жээ. Үүнийг харсан иргэд цагдаагийн байгууллагад мэдээлэл өгснөөр хүүхдүүдийг 22.00 цагийн үед тараасан гэнэ.

Хүүхдүүд үдэш оройн цагаар ингэж бөөнөөрөө хотоор тэнэсний учир нь 10 мянган төгрөгийн үнэтэй, “single party” гээч үдэшлэгийн тасалбар худалдан авч, шоу хийх баараа хайж байсан нь тэр. Facebook хуудаст “Winter sensations 2015” хаягаар дээрх шоуны зарыг тараажээ. Тэнд зар тавихдаа “Монголд анхдагч хүүхдэд зориулсан парти, аялал зөвлөгөө өгөх зорилготой DVBBS event нь өсвөр насны охид хөвгүүддээ зориулан “Single party after” хоёр дахь удаагаа зохион байгуулах гэж байна” гээд дөрвөн утасны дугаар тавьжээ. 10 мянган төгрөгийн тасалбарыг зар дээр тавьсан утасны дугаар руу ярьж V сургуулийн өмнөөс эсвэл Их дэлгүүрийн өмнөөс тасалбар авах ёстой гэж тодотгосон байв. Мөн гурван тасалбар авбал дөрөв дэх нь үнэгүй гэжээ.

Шоунд хип хопчин DJ Хаагий, жүжигчин Анхбаяр нар оролцохыг зарласан байв. Шоу арванхоёрдугаар сарын 19-нд 16-22 цагийн хооронд болно гэсэн атлаа, хаана гэдгийг зарлаагүй байв. Арван мянган төгрөгийн үнэтэй тасалбараа зарж дуусах үедээ “Парти маань МАСС клуб-т болохоор болсон. Тэнд доргицгооно оо” гэж тодотгожээ. Facebook дэх дээрх хаягаар хүүхдүүд парти дээр яах, ийхээ ярилцаж “үнсэлцэж болох уу”, “тэндээс хосоо аваад гарна шүү” гэх зэргээр бичсэн болзохион байгуулагчид гэх залуучууд нь “Дүрс бичлэг хийх үү”, “Яах нь та нарын дур”, “Сайхан доргицгооно оо”, “Саагана гэж хөлөө дэвсээд үсрэхийг хэлдэггүй. Яадгийг та нарт мэдрүүлнэ ээ” гэх мэтээр өдөөсөн байх юм. Сүүлдээ өнөөх тасалбар нь 18, 20 мянган төгрөгийн үнэтэй болчихжээ. Нийтдээ 700-гаад тасалбар энэ мэтээр зарсан мэдээ байна. Тасалбар авсан хүүхдүүд өнгөрсөн баасан гаригийн орой III хороолол дахь “Масс” бааранд очиж тасалбараа өгөөд орсон байна. Тэнд цуглаж байтал хамгаалагч нь “Насанд хүрээгүй хүүхэд энд байж болохгүй” гээд хөөж гаргасан байна. Хүүхдүүд тасалбар худалдсан хүмүүс рүүгээ ярихад “Орд” гэдэг бааранд оч хэмээгээд тэд мөн л дээрх байдлаар хөөгджээ. Тэндээс “Турво” гэдэг баар руу явж оройжин бөөнөөрөө хотоор тэнэсэн байна. Хөөгдөөд гарах бүртээ баарныхаа гадна “Саагилдъя” гэж орилолдон эмх замбараагүй байдал үүсгэжээ. Энэ талаар эх сурвалж “Хамгийн аймаар нь тэр хүүхдүүд бааранд орохдоо согтууруулах ундаа хэрэглэсэн байсан. Архи уусан тэр олон хүүхэд эмх замбараагүй байдал, үймээн дэгдээж гэмт хэрэг хийсэн бол яах билээ. 12 настай хүүхэд хүртэл байсан. Бүгд хөөрчихсөн яаж ч мэдэхээр байсан. Хөөрсөн, согтуурхсан хүүхдүүдийг цагдаа ирж салгаагүй бол юу болох байсныг хэлэхэд хэцүү” гэсэн юм. Хүүхдүүдийг баарнаас баар руу орилолдоод явж байхад цагдаа нар ирж тараажээ.

ХҮҮХДҮҮД “МӨНГӨ ЯАХ ВЭ ДАХИАД ШОУДЪЯ”

Хүүхдүүд facebook-т ингэж бичсэн байна. Тэд мөнгө юу ч биш, харин парти нь бүтэлгүйтсэн нь харамсалтай гэж бичжээ. Бүр “Тэр мөнгө яах вэ. Дахиад партигаа зохион байгуулаач” гэж уриалсан байна. Бас шоу зохион байгуулсан, тасалбар зарсан хүмүүсийг элдвээр харааж, зодож цохих тухай хоорондоо ярьсан байв. Хүйтэнд гадаа зогссондоо хорсч байгаагаа илэрхийлээд ямар нэгэн аргаар хариу авах талаар ярилцсан байлаа. Хариуд нь уг шоуг зохион байгуулах санаачилгыг гаргасан Г.Ганзориг гэгч “Ерөнхийдөө бүх юм шийдэгдчихсэн шүү. Өдөр мөнгөө аваарай. Тэгээд тав дахь өдөр нэг шоунд бүгд үнэгүй ороорой. Гэхдээ үнэнийг хэлэхэд би сохор зоос ч аваагүй шүү” гэжээ. Хүүхдүүдийг 22.00 цаг хүртэл бааранд цэнгэхийг уриалж, ийм шоу зохион байгуулсан хүмүүс тасалбараа дунд сургуулийн хүүхдүүдээр заруулжээ. Тасалбар зарсан хүүхдүүд “Бид хууль бус зүйл хийж байгаагаа мэдээгүй. Тасалбар зараад тодорхой хувийг нь ав гэсэн” гэж мэдүүлсэн талаар эх сурвалж хэлсэн.

СИНГЛ ПАРТИ ГЭГЧ АНХ УДААГИЙНХ БИШ

Хүүхдүүдийн дунд парти гэх нэрийдлээр цуглуулж, архи дарс уухыг “заадаг”, садар самуунд уруу татаж мөнгө олсон энэ луйвар анхных биш. Өмнө нь Халовен, Валентины баяр гэх зэргээр нууцаар хийцгээдэг байж. Хамгийн сүүлд гэхэд “I LOFT” бааранд “Kiss me party”, “Single party” гээчийг энэ сарын 13-нд хийжээ. Энэ үдэшлэгийг мөн л “DVBBS EVENT MGL” төв гээч Б.Ганзориг зохион байгуулсан. Үдэшлэгээ сургалт гэж нэрлээд “Монголын Анхдагч хүүхдэд зориулсан парти аялал зөвлөгөө өгөх зориулттай DVBBS EVENT MGL зохион байгуулж байгаа single party хоёр дахь удаагаа болох гэж байна. Уг парти нь өсвөр насны охид, хөвгүүдийн чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх, найз нөхдийн хүрээг тэлэх, өөрийгөө нээх зорилготой зохион байгуулагдаж байна” гэжээ. Тэр үдэшлэгт орсон хүүхдүүд стикер цуглуулна. Стикер нь тав болбол өөрийн таалагдсан охин, хөвгүүн дээрээ наагаад үнсэх ёстой. Хүүхэд бүр гурван өнгийн бугуйвч авсан. Ногоон өнгөтэй бугуйвч зүүсэн нь хосоо хайж байгааг илэрхийлэх гэнэ. Улаан өнгөтэйг зүүсэн бол яасан ч яах вэ гэдгийн илэрхийлэл юм байх. Харин цэнхэр өнгөтэй бугуйвч зүүсэн бол “Намайг битгий оролд. Би хостой” гэдгээ илэрхийлж байгаа гэж тайлбарлажээ. Үдэшлэгийн гэрэл зургаас харахад хүүхдүүд хагас нүцгэн шахуу хувцастай юм. Нэгийгээ тэврэн үнсэлцсэн зураг интернэтээр нэг таржээ. “I LOFT” баарны менежерээс энэ үдэшлэгийн талаар асуухад “Манайд ямар ч хамааралгүй. Зүрхний цооролттой Амин-Эрдэнийн ах зохион байгуулсан. Манайд болсон болохоор бидэнтэй холбоод байх юм. Бид зөвхөн үйлчилгээ үзүүлсэн. Тэгээд ч хүүхдүүд согтууруулах ундаагаар үйлчлүүлээгүй” гэж хариуллаа.

“DVBBS EVENT MGL” ГЭЖ ЮУ БОЛОХ, Г.ГАНЗОРИГ ГЭГЧ ХЭН БЭ

Хүүхдүүдийн дунд элдэв шоу, цэнгээн зохион байгуулж, баар саванд юу дуртайг нь хийлгэж, дундаас нь мөнгө олдог нөхрийг Г.Ганзориг гэдэг. 20 гаруй настай тэр залуу “DVBBS EVENT MGL” сургалтын төв гээчээр өөрийгөө халхалдаг. Үнэндээ тийм сургалтын төв байхгүй. Зөвхөн facebook-т ийм нэр бүхий хаяг бий. Facebook-т зар тавиад л хэдэн зуун тасалбар зарчихдаг. Дараа нь аль нэг бааранд очоод цаг авчихдаг. “Танайд тэдэн хүн үйлчлүүлнэ. Тэр үед биднээс өөр үйлчлүүлэгч авах хэрэггүй” гээд тохирчихдог. Орлогогүй шахам байгаа баарнуудад бол том олз. Хэдэн зуун хүүхэд, хэдэн сая төгрөгийн орлого оруулаад гардаг учраас “Хуулиас гадуур юм хийхгүй” гэж баарны эзэд хэлэхгүй нь ойлгомжтой. Бас хүүхдүүдийн сонсдог дуучин, DJ-д мөнгө өгөөд урьчихна. Түүний ажил ердөө л энэ. Энэ мэтээр таван шоуг зохион байгуулсан талаар эх сурвалж хэллээ. Тэр өөрийгөө facebook дэх найз, дагагчдадаа “Амин-Эрдэнийн ах” гэж танилцуулдаг. Амин-Эрдэнэ бол зүрхний төрөлхийн цооролттой оношоор гадаадад эмчилгээ хийлгэж байгаа жаахан хүүхэд. Түүний эмчилгээнд зориулж хандив цуглуулж байсан билээ. Гэтэл Г.Ганзориг гэгч түүний ах гээд тасалбар зарж олсон орлогоо бүгдийг нь хүүхдийн эмчилгээнд зориулна гэжээ.

ТАНЫ ХҮҮХЭД ХААНА ЯВНА ВЭ

Хүүхдүүд бусдад алдсан мөнгөндөө огтхон ч харамсахгүй байна. Бас шөнө орой бөөнөөрөө гадуур тэнэж, баар сав хэсч яваадаа харамсахгүй байна. Бүр дахиад, дахиад шоу гэцгээж байна. Тэд өөрсдөө мөнгө олдоггүй учраас харамсахгүй нь гарцаагүй. Таны өгсөн мөнгөөр хүүхдүүд чинь хаана, юу хийж явааг анхаараач гэж цагдаагийн байгууллагаас сануулж байж. “Ангийнхантайгаа шинэ жил тэмдэглэнэ” гээд мөнгө аваад гардаг. Харин хаана, яаж тэмдэглэх гэж байгааг нь эцэг, эх анзаардаггүй. Завгүй гээд анзаарахыг ч хүсдэггүй. Гэтэл хүүхдүүд нь анги хамт олноороо, найзуудаараа баар хэсээд явж байгаа нь гэмт хэрэгт холбогдох, цаашлаад насан туршдаа харамсах үйлдэл хийх эрсдлийг дагуулж байна. Мөнгө өгөхдөө хаана, хэрхэн зарцуулах гэж байгаад нь хяналт тавьж байгаач” гэж цагдаагийн эх сурвалж сануулсан юм.

Ц.ӨРНӨХ

“On and off” продакшны захирал С.Ононбаттай ярилцлаа. Тэрбээр саяхан урлагийн гавьяат зүтгэлтэн хэмээх эрхэм алдрыг хүртсэн билээ.

-Гавьяат болсонд баяр хүргэе. Танд бусад шагнал авсан хүмүүсийг бодвол их л олон алдартай хүмүүс баяр хүргээдбайна лээ?

-Салбарын маань лонцлог юм даа.

-Өнгөрсөн хугацаанд их л олон алдартан төрүүлсэн байх?

-Тэгж өөрийгөө айхавтар дөвийлгөөд байх юу байх вэ. Үнэхээрийн тийм завшаан, боломж гарч ажилласан л даа. Их олон хүнтэй ажилласан. Зөвхөн рок поп биш урлагийн салбарынхантай ихэнхтэй нь ажиллаад үзсэн шүү.

-Шагналаа угааж байгаа юу?

-Арай эхлээгүй байна аа. Гэхдээ найз нөхөд, ах дүү нар хүлээж авлаа.

-Таныганхны реклам, клипийг хийсэн гэдэг юм билээ. Анхны реклам юу байв?

– Арилжаа сурталчилгааны алба гэж Үндэсний телевизэд байсан.Анх л реклам хийдэг болоод АССА-гийн рекламыг хийж билээ. Гоо сайхны сурталчилгаа, намуудын сурталчилгаа ч их хийсэн. Ардчилсан сонгууль эхлээд гурван намын реклам хийж байлаа. Түүнээс хойш олон сурталчилгаа хийсэн л дээ.

-Рекламаарбаруун солгойгүй “нүддэг” болохоор хийж байгаа уран бүтээлчиднь ч нийгмээ гэгээрүүлэхэд хувь нэмрээ оруулах үүргээ ухамсарлаж, өөрсдийгөө боловсруулахад анхаардаг болов уу. Заримдаа ч “бандийн юм бэ”, “үхсэн нохойн оцгор” ч бил үү учир утгагүй үгнүүдийг хүртэл моодонд оруулчихдаг?

-Үнэхээр тэгж байх ёстой. Нийгмийг дагуулна гэжтомоор яриад яах вэ. Реклам ч, урлагийн салбар ч тэрурд нь гишгэж байх ёстой юм.Хойноос нь дагадаг урлаг гэж байхгүй шүү дээ.

-Та анхМҮОНТВ-д туслах ажилтан, тайз засагч, найруулагчаар ажиллаж эхэлсэн юм билээ.Хаана мэргэжлийн сургууль төгссөн бэ?

-Би сургууль төгсөөгүй. Телевизэд анх тайз засагчаасаа эхлээд ажиллаж эхэлсэн. Туслах, ассисентгээд бүх шатдамжлагаар дамжиж, найруулагч болтлоо ажилласан л даа.

-Нэрт удирдаач, Ардын жүжигчин Ж.Чулуун гуай мэргэжлийн сургуульд сураагүй ч алдар хүндийн оргилд хүрсэн. Та бас түүн шиг сонин түүх бүтээж байгаа юм байна?

-Тэр үед миний хүсч байсан чиглэлээр хуваарь яг үнэндээ ирээгүй юм. Би практикаар л яваа хүн.

-Гэсэн ч”On and Off” бол хамгийн их хүлээн зөвшөөрөгдсөн алдартай продакшн. Танай аав, ээж урлагийн хүн байсан уу?

-Ээж маань телевизийн найруулагч, соёлын гавьяат зүтгэлтэн Янжмаа гэжҮндэсний телевизэд хамгийн их хүүхдийн нэвтрүүлэгтэй ноцолддог хүн. Телевизийнхэн сайн мэднэ дээ. Манай ээж үндэсний телевизийнанхны найман боловсонхүчний нэг. Хар багаасаа л тэнд өсөж, бүх баяр наадмаар телевизэд очдог. Бэлгээ аваад бөөн баяр болдог байсан.

-Жүжигчдийн хүүхдүүд киноны хэсэгт орчихсон байдаг. Таны хувьд тийм юм байв уу?

– Тийм юм байхгүй.

-Ээж тань албан тушаалаа ашигладаг хүн бишбайжээ?

-Дүүгийн хүүхэд нэвтрүүлэгт орж байсан. Ахын охин ээжийн мааньхийдэг англи хэлний нэвтрүүлэгт орж байсан.

-Энтертаймент урлагт зах зээл байна гээд таны хэлсэн үгийг олж харсан. Танайх 20 жилийн турш энэ салбарттэссэн гэхээр орон зай ихтэй салбар гэсэн үг үү?

-Ямар ч салбарт орон зай бий. Яагаад гэвэл хүний хийгээгүй, бодоогүй нүх сүв үргэлж байдаг. Жишээлбэл, интернетэд ноёрхож байгаа тэр олон том компаниуд байхад facebookгараад л ирж байна. Энэ салбарт бид 20 жил ажиллалаа. Бид анхнаасаа ийм болно ч гэж мэдээгүй. Зүгээр л хийх ёстой ажлаа хийсээр өдий хүрсэн.

-Анх продакшнаа 1993 онд байгуулсан байна лээ. Тэгэхэд продакшн гэж юу хийдэг газрыг хүмүүс мэддэггүй л байсан болов уу?

-Мэдэхгүй шүү дээ. Гайхдагбайсан намайг. Ямар тэнэг юм бэ гэдэг.

-Тахарин би энэ төрлийн бизнест оръё гээд яагаад шийдчихэв?

-Нэгдүгээртклип, реклам хийх хүсэл сонирхолдоо автсан. Хоёрдугаарт энүүгээр мөнгө, хийж амьдарч болно гэдгийг мэдэж байсан. Телевизэд энэ бүхнийг хийдэг л байсан. Гэхдээ мөнгөөр хийж байсан нь цөөн.Боломж байгаа гэдэг нь харагдсан. Болох юм байна. Яалт ч үгүй тусдаа гарах ёстой юм байна гэж бодсон. Тусдаа гарахад бас нэг нөлөөлсөн юм юу гэхээр тэр үед мэргэжлийн техник аймаар үнэтэй байсан. Бид өөрсдийн техник авч чадахгүй гэдгээ мэдэж байсан. Гэхдээ телевизүүд байгаа юм чинь тэдэнд түшиглээд, хамтраад ажиллая гэсэн бодолтой байв. 1996-1997 онд DV гэдэг форматгараад энэ олон студи продакшн байгуулагдсан даа.

-Продакшн байгуулж гараадболомжийн захиалга олж авахад хэцүү байсан уу?

-Яг үнэндээ хэцүү байсан. Хүмүүс тухайн үед реклам, клип гэдгийг ч мэдэхгүй байлаа. Телевизийнхэн зүгээр авчихдагбайхад ийм зовлонтой юм хийж яадаг юм гэж ч ярьж байсан. Эцсийнбүтээгдэхүүнээ хараад бүгдэд нь таалагдсан л даа.Анхны бүтээгдэхүүн гэвэл Харангын”Манан”, Сараагийн “Мартаж болдоггүй сэтгэл” байна. Хэсэгхөгжмийн нэвтрүүлэгхийсэн. Энэ маань л анхны клип маягаар хийж байсан уран бүтээлүүд.

-Шинэ жилээр хүмүүс үзэх дуртай “Цэнхэр дэлгэц” танай уран бүтээл. Энэ шинэ жилээр “Цэнхэр дэлгэц” байгаа юу?

-Энэ жил бол яагаад ч амжаагүй. Бодсон, бэлтгэсэн, зохиол нь гараад, дүрүүдээ хуваарилаадхийх юмнууд бүрдсэн гэх юм уу даа. Цагхугацааны асуудал л байна.Зураг авалт нь элбэг сар хагасын ажил болдог.Нүсэр ажил. Тийм ч учраас олон хүн барьж авч хийхгүй л байгаа биз дээ.Анхных нь 2000 оны шинэ жилийн тоглолт. Бид 1999 онд зуун солигдох гэж байна гээдэнэ зуунддуулагдсан Монголын дуунуудыг оруулж”Пентатоник” хийж байсан. Түүнээсээ сэдэвлээд 2000 онд “Цэнхэр дэлгэц” хийсэн юм.

-Оросын телевизээр бас “Цэнхэр дэлгэц” шигтоглолт гараад байдаг болохоор ах нараас сэдэвлэсэн юм болов уу л гэж бодсон?

– Би оныг нь сайн санахгүй байна. 1999 онд оросууд хийсэн байдаг билүү. Бид бол 2000 онд л хийсэн. Хүмүүс яахав тэрийг дуурайсан л гэж яриад байгаа юм. Яг үнэндээ бол”Пентатоник”-оос л сэдэвлэж хийсэн юм. Хүмүүс харьцуулах дуртай болохоороо харьцуулж л байдаг.

-“Цэнхэр дэлгэц” бүтээх үеэр хэцүү юмнууд гардаг л байх.Хэцүү хүүхдэдээ хайртай байдаг гээд багш нар ярьдаг. Тандтийм тохиолдол байв уу?

-Хүмүүс энийг бараг л мэднэ дээ. Нэг удаа Аглуу алга болчихсон юм. Аглуу, Энхтуул, Бооёо гурав гол дүр байлаа. Аглуу нэг шинэ жилийн арга хэмжээнд оролцоод, алга болчихсон. Утсаа авдаггүй. Гэрийнх нь утас болдоггүй. Тэгээд бид нарFM-ээр зарлуулж байсан юм.107-гийнхон”Боллоо, Болиоч дээ” гээд нэвтрүүлэг хийдэг байсан. Тэрүүгээр нь зарлуулаад “Аглуу ажлаа хийе. Энэ олон хүнийг хүлээлгэхээ болиоч дээ” гэсэн.

-Тэгээд зарыг чинь олж сонсож гэнэ үү?

-Сонсолгүй яах вэ. Ээж нь сонсоод, олж өгсөн. Залуу л байсанюм чинь хариуцлагагүй л байхгүй юу. Одоо бол тэрийг ярихаар аймаар ичдэг юм. “Ёстой муухай юм болсон” гээд.

-Урлагийн энэ олон хүмүүсийг зохицуулаад, зохион байгуулалтад оруулна гэхээр та ааштай байх шаардлагатай юу?

-Үгүй ээ. Хүмүүс найруулагч гэхээр ааштай, ууртай байх ёстой гэж бодоод байдаг. Хашгирах үедээ хашгирна, яаж зүгээр байх вэ, хүн л юм чинь. Гэхдээаль болох нервтэхийг боддоггүй. Мэргэжлийн хүмүүстэй ажиллаж байгаа юм чинь мэргэжлийнх нь шаардлагыг тавих ёстой. Үүргийг нь зөв тодорхойлоод “Чи ийм үүрэгтэй, ийм юм хийх ёстой” гээд ойлгуулчихвал болдог. Гэхдээ орилж чарлах үе байна аа. Тэмээ гэхээр ямаа гээд байдаг хүмүүс ч бий.

-Сурган хүмүүжүүлэгч, сэтгэл судлаач маягийн хүмүүс юм аа даа найруулагч гэдэг?

-Найруулагч тэр олон хүний сэтгэлийг судалж, ойлгож ажиллахгүйбол зөвхөн өөрийнхөө бодлыг тулгаад зүтгээд байвал тэр хүнээс юм гарахгүй. Чадахгүй хүнээсшаардах хамгийн тэнэг юм. Нэгэнт л чадахгүй бол юу ч шаардаад нэмэргүй.

-Шинэ жилийн захиалга ихтэй байгаа гэж сонссон. Юу хийдэг вэ?

-Манайхан зөвхөн концерт, реклам, баримтат кино гэхээсээ гадна эвентуудыг хийж эхэлсэн. Тухайн компанийг сурталчилсан үйл ажиллагааг 1994 оноос хийж эхэлсэн. Урьд нь”Next stop” зэрэг үйл ажиллагааг зохион байгуулдаг байсан тэр маань үргэлжлээд, байгууллагуудын шинэ жилийн арга хэмжээ зохион байгуулдаг болсон. 20 жилийн ойн концертоо нийтэд үзүүлэхээр ажиллаж байгаа. Монтажныхаа шатанд яваа. Шинэ жилээр гаргах санаа бий.

-Таны ширээг тойруулаад зөндөө тоног төхөөрөмж байхыг бодоход та ч зөвхөн удирдлагаар хангаад явдаг дарга биш өөрөө нэлээд ажил хийдэг байх нь ээ?

-Урьд нь бол их хэцүү байсан. Одоо бол компьютерт монтаж хийх боломжтой болсон.Бинэг биш зэрэг зэрэг юм хийх дуртай. Тэгээд хоёр, гурваар нь ингээд тавьчихдаг юм. Өөрөө эцсийн монтажийг хийж кайф авах дуртай.Ялангуяа монтажаа өөрөө хийчих сонирхолтой. Яахав манайхан хийнэ л дээ. Би юм юманд нь оролцоно оо,хошуу дүрээд л авна.

-Танай баримтат киноноос олонд танил болсон ямар бүтээл байна?

-Ихэвчлэн байгууллагуудын ойн баримтат кинонууд байдаг. Английн хүүхдийг хамгаалах байгууллагатай хамтарч 1995-1996 онд “Мартагдсан ирээдүй” гээд баримтат кино хийж байсан. Тэр маань Ямагатагийн кино наадмаас тусгай шагнал авч байлаа. Гудамжныхүүхдүүдийн тухай анх л хийгдэж байсан кино. Тэрийг хүмүүс нэлээд мэддэг.

-Урьд нь хийж байсан уран бүтээлээ давтахгүй шинэлэг байх шаардлага уран бүтээлчдэд тулгардаг. Өөр байхын тулд таныг цэнэглэдэг юм юу вэ?

-Өөрийгөө байнга хөгжүүлэх л асуудал. Цэнэглэдэг олон юм бий.Манай гэр бүлийнхэн тэр чигтээ киноны фанатууд. Сайхан кино үзэх дуртай. Өдөртөө заавал нэг, хоёр кино үзэж байж унтана.

-Таныг FM-д ярилцлага өгөөд хөтлөгчид нь дурлаад суучихсан гэдэг үнэн үү?

-Үнэн.

-Тэгээд анхны болзоо нь Т.Ариунаагийн тоглолт үзэх байсан гэж сонссон. Байнгал уран бүтээлчдийн дунд ажилладаг ч ажлын бус цагт ч тэднийг сонгодог гэхээр та ерөөсөө урлагаар амьсгалдаг хүн юм аа?

-Ажил маань өөрөө тийм, сонирхол маань тийм учраас яалт ч үгүйтэрүүгээрээ л байна. Тэр бол өөрчлөгдөшгүй юм байх аа.

-Ердийн үед таны ажлын цаг хэр удаан үргэлжилдэг вэ?

-Өглөөдөө найм хагасаас ажил эхэлдэг. Орой 22-23 цаг хүртэл ажил дээрээ байдаг. Хувийн сектор шүү дээ. Бид цагт баригддаггүй.Цаг алдахыг хүсдэггүй. Энэ цаг хугацаанд их л юм хийж байх ёстой гэж боддог. Хийх ажилгүйбайсан ч өөрийгөө цэнэглэж юм үзэж харж байх ёстой.

-Сүүлийн үед юун дээр ажиллаж байна?

-Ойн тоглолтон дээрээ нэлээд ажилласан даа. “Никитон”-ы гурван клипэн дээр ажиллалаа.

-Ажил таны мөнгө олдог бизнес басхоббигэсэн үг үү?

-Яг тийм. Хоббиндоо хөтлөгдөж явсан гэх үү дээ. Би эхлээд хөгжимчин болох гэж явсан хүн. Олон хамтлагт тоглож байлаа.Гитарчин байсан. Өөжгий бид нар Пионерын ордны гитарын дугуйлангийн хүүхдүүд. Тэд маань хөгжмөө хөөсөн. Би камерын ард зогссонгэх юм уу даа. Надад энэ нь сонирхолтой санагдсан. Реклам хийх, концерт хийх үнэхээр гоё ажил.Концертыг би удирддаг. Тайзан дээр уран бүтээлчид байгаа ч удирдаж байгаа хүн нь би. Тэгэхээр надад их кайфтай санагддаг.

-Татайзны ардах нууц ноёнтон байх нь ээ?

-Хийж байгаа ажил нь тийм. Би тайзны хүн биш, тайзан дээр гарах шаардлага байхгүй. Миний хийж байгаа ажил дандаа ард өрнөдөг учраас хүмүүс заавал мэдэх албагүй шүү дээ.

-“On and off” гэдэг нэрийг яагаад сонгосонбэ?

-Видео хийдэг хүнийхувьд төхөөрөмжөө бодож нэр өгсөн юм. Заавал асааж байж ажлаа хийнэ. Дараа нь унтраана гэдэг утгаар.Явсаар олон утгатай үг болж таарсан. Англи хэл мэддэг танил мааньмөнхийн хөдөлгүүр гэсэн утга бас илэрхийлдэг гэж тайлбарласан л даа. Мандах, жаргах гэсэн утгаар хэлдэг гэж юм билээ.

-Танай дөрвөн хүүхэд бас л урлагийн хүмүүс болох байх даа?

-Б. Болдсайхан эмч хэлсэн билүү дээ.Эмч болохоос өөр замгүй байсан гэж. Ээжэмч, аав эмч. Миний өссөн орчин, мэддэг юм нь энэ учраас эмч болохоос өөрзам байгаагүй гэдэг шиг л гэрт бол дуулж хуурдсан л хүмүүс явдаг шүү дээ.Эдийн засаг, хуулиар явах эсэхийг би таашгүй. Гэхдээ тийм замаар явахгүй байх л гэж бодож байна.

Б.ЯНЖМАА

Баабар (Бат-Эрдэнийн Батбаяр). Монгол Улсын өдөр тутмын хэвлэл “Өдрийн сонин”-ы энэ жилийн шилдэг бичлэгийн шагналын эзнээр нийтлэлч, Монгол Улсын төрийн соёрхолт Баабар тодорлоо. Баабар бол нийтлэл гэдэг ийм жишигт байдаг, нийтлэлч гэдэг энэ хэмжээнд бичих ёстой гэсэн хэм хэмжээг Монголын сэтгүүл зүй, нийгмийн амьдралд батлан харуулж байгаа хүн юм. Түүний бичсэнийг уншаад хэн үнэн, худал хэлж байгааг, үйл явдал аль чигт байгааг баримжаалж хардаг уншигчид олон. Гэхдээ хүссэн хүн ийм итгэл, найдварыг уншигчдаасаа аваад байдаг юм биш. Харин бичиж туурвисан нь олон жилийн турш хүмүүст чигийг зааж, итгэл үнэмшлийг өгсөн байх учиртай. Нийтлэлч Баабарын бүтээлүүд улс төр, нийгмийн хандлагыг, Монгол Улс дэлхийн хаахна явааг өөрсдөд маань хэлж өгдөг. Бас болдоггүй улстөрчдөд Баабар л хэлхсэн хатуухан үгээрээ ухамсрын “шанаа” өгч чаддаг юм. Түүнд хусуулчихгүйн тулд хичээдэг нөхөд ч олон болсон. Баабарын нийтлэлийн дараагаас Мэргэжлийн Засгийн газар байгуулах талаар хүмүүс ярьж, төр сульдахаараа хуулиа биелүүлэх тэнхэлгүй болж сулдайдгийг энгийн жишээгээр ойлгож, бас худал эх оронч царайлж цаагуураа эх орондоо халтай үйлдэл хийгчдийг ч таньж эхэлдэг билээ. Өнгөрч буй онд түүний бичсэн “Зааныг нь анзаарсангүй”, “Төрөө нураахын “жаргал””, “Мэргэжлийн Засгийн газар байгуулъя”, “Шударга эвсэл”, “Монголын тусгаар тогтнол хууль бус болж байна уу” зэрэг нийтлэлүүд нь уншигчдын зүгээс өндөр үнэлгээ авч, шилдэг бичлэгийн шагналыг хүртэв.

Бямбажавын Цэнддоо. “Өдрийн сонин”-ы орлогч эрхлэгч, Монгол Улсын төрийн соёрхолт, нэрт нийтлэлч Б.Цэнддоо шилдэг бичлэгийн шагналтнаар шалгарлаа.Түүний улаан фэнүүд ёстой л Монголоор дүүрэн гэхэд буруутахгүй. Тэдгээр фэнүүд нь аль ч салбарт бий. Доо эрхлэгчийн бичсэн фельетоныг уншсан хүний элэг хөших дөхнө. Харин сургамжийн шинж чанартай нийтлэлүүдийг нь уншвал юун инээх манатай амтархан, шимтэн уншаад бүүр хайчилбар болгоод хадгалчихдаг хүмүүс ч олон. Түүний бичсэн нийтлэлүүд нь шүүмжилсэн байлаа ч муулсан үг олдохгүй. Гэхдээ аль хэдийнээ яг л голыг нь олоод хэлчихсэн байдаг. Нэгэнтээ түүний фельетонд нэр нь дурдагдаад шүүмжлүүлчихсэн хүнтэй таарч явлаа. Тэрээр “Цэнддоо намайг тэгээд хэлчихсэн байгаа юм даа” гээд инээдээ барьж ядаад л ярьж билээ. Угтаа Доо эрхлэгч түүнийг болгож тавьсан байсан л даа. Харин нөгөө хүн яагаад ч юм уурлаагүй хүлээн зөвшөөрөөд инээж байсан нь санаанаас гардаггүй юм. Доо эрхлэгч ингэж л заргалдах аргагүй,үнэнийг өөрөө хүлээн зөвшөөртөл нь бичиж чаддаг юм.

Цэнддоо эрхлэгч маань сони­ныхоо оны шилдэг бичлэ­гийн шагналд шалгарсан нь нэр төрийн хэрэг бөгөөд манай сонины мянга мянган уншигчид энэ явдлыг талархан хүлээн авах билээ. Энэ жил тэрээр “Түгжил барилдлагат өдөр”, “Үндэсний хуурамч долоо хоног”, “Батинжнээрийн үлгэр”, “Социализмын үлдэгдэл, коммунист ёс суртахууны илрэлтэй тэмцье” зэрэг нийтлэлүүд туурвисан нь уншигч олны зүгээс ихээхэн өндөр үнэлгээ авч улмаар “Өдрийн сонин”-ы шилдгээр шалгарлаа.

Энхбаатарын Хүрэлбаа­тар. “Сэтгүүлч хүн хөлөөрөө явж мэдээлэл олдог” гэдгийг энэ цагийн сэтгүүл зүйд бахархалтай баталж чадаж байгаа сэтгүүлч бол Энхбаатарын Хүрэлбаатар билээ. Тэрбээр өнгөрч буй 2014 оны хувьд тоотой өдрүүдийг гэртээ өнгөрөөсөн байж ч магад юм. Э.Хүрэлбаатар Монгол орныг баруунаас зүүн, өмнөөс хойш хэрж, шинэ сонин мэдээ мэдээллийг уншигчдадаа өгөхөөр зав чөлөөгүй гүйсэн. Түүнийхээ ч үр шимийг хүртэж “Өдрийн сонин”-ы шилдэг бичлэгийн эзэн гэсэн нэр хүндтэй шагналыг анх удаа хүртэж байна.

Тэрбээр баруун урд Шивээ хүрэнгийн боомтоос зүүн хойд гурван хилийн уулзвар Эрээнцав хүртэл, хойд хил Алтанбулагаас Замын-Үүд хүртэл тээврийн бүхий л хэрэгслээр явж гайхалтай сурвалжлагуудаа уншигч олондоо хүргэсэн юм. “Өдрийн сонин”-ы редакци улс орны хамгийн халуун цэг, хамгийн дуулиан шуугиантай газруудаас амьд сурвалжлага, ярилцлагыг бэлтгэж түгээхийг байнга хичээж ирсэн. Редакцийн томилолтоос шантрахгүй эр зориг гарган явдаг байсан Э.Хүрэлбаатарын шургуу зан түүнд нэр хүндтэй шагналыг авчирч байгаа юм. Голын мөс цөмрөхөд урсч одсон эх үрийг онцгойгийн ажилтнуудтай зэрэгцэн хайж, хүн амины хэргийн халуун мөрөөр гэрчийг дагуулан хохирогчийг булсан уурхайн нүхийг эрж, охиноо алдсан аавд заамдуулан гэрээс нь хөөгдөж байсан амаргүй үеүд түүнд бий. Гэхдээ энэ бүхэн уншигч олондоо бодит мэдээллийг өгөх гэсэн чин хүслийнх нь дэргэд бага саад байлаа. Тэрбээр хил дамнаж “Өдөрт мянган машин нүүрс гаргадаг байсан Шивээ хүрэнгийн боомтоор өдгөө зуун машин гарч байна”, “Гурван улсын хил дээрх Эрээн цавын эвдэрхий вокзал” сурвалжлага бэлдэж, Арлын Японыг шуугиулж буйИчиножо Ичинноровын эгэл даруухан хөдөөгийн гэрээс “Лу гүний Вандан аваргын зургаа дахь үеийн бөх Ичиножо Ичинноровын төрсөн гэрээс сурвалжиллаа” бичлэгүүдээ бэлтгэн, мөн хамгийн сүүлд Зүүн гурван аймгийн хуульгүй ардууд зээрийн сүргээ хүйс тэмтрээд дуусч байна” цуврал сурвалжлагуудаа хүргэсэн билээ. Гурван мянган малтай айл зээрийн мах идэх гэж шуналтаж байгааг дуулгаж, цагаан зээрийг хоморголж агнаж буй хэрэгтэй улаан нүүрээрээ тулж байж хийсэн сурвалжлагууд нь олон нийтийн анхаарлыг эрхгүй татаж байгаа юм. Энэ бүгдээс нь гадна Ерөнхий сайдын ахлах зөвлөх асан Л.Гансүхийг шоронгоос гарч ирэхэд нь авсан ярилцлага, цагдаагийн хурандаа Н.Гаравсүрэн, З.Төрмандах, Д.Базаргүр нарын ярилцлагууд нь уншигчдаас өндөр үнэлгээ авсан билээ.

Норовын Гантулга. Монголын сэтгүүл зүйн салбарт бяр, зангараг зааж яваа сэтгүүлч бол Н.Гантулга. Түүний хувьдөнөө жил уран бүтээлийн арвин ургац хураасан жил байлаа. Уншигч та бүхэн Н.Гантулга сэтгүүлчийн байгалиас заяасан авьяас нэвт ханхалсан олон тансаг яруу үг хэллэгтэй аян замын тэмдэглэлийг шимтэн уншдаг биз ээ. Мөн халгиж цалгисан, цог хийморь бадраасан, бас ухаарал хайрлах уянгатөгөлдөр олон сайхан хүмүүсийн талаарх хөрөг нийтлэл, ярилцлагуудаараа уншигч таны оюуны мэлмийг мялаасан. Мөн улс төрийн адармаатай үйл явдал болон түүний цаана болж байгаа нууц зүйлсийн үнэн төрхийгилчилсэн нийтлэл олныг бичсэн билээ. Н.Гантулга”Өдрийн сонин”-ы шилдэг бичлэгийн шагналыг “Ганцаараа идвэл ганц худгийн парламентад, олуулаа идвэл ордны парламентад”, “Увс хүн монгол хүн мөн үү” , “Сумынхаа нэрийг дуудуулсан бөхчүүдийг байр машинаар буллаа. Монголоо дэлхийд цуурайтуулсан Сэр-Одод юу өгсөн бэ”, “Ц.Нямдорж өөрийнхөө эхнэрийг доромжлоод зогсохгүй өрөөлийн эхнэрийг доромжлох нь хэтийдлээ” , “Долоо ч хонолгүй хүүхдээ тэврээд гүйдэг Ардын намыг нэг мөр богтлооч ээ” зэрэг нийтлэлүүдээрээхүртэж байна.

Энхцагийн Энэрэл. “Өдрийн сонин”-ы шилдэг бичлэгийн шагналын эзнээр Улс төр, гадаад мэдээллийн албаны дарга, сэтгүүлч Э.Энэрэл тодорч байна. Э.Энэрэл маань хариуцсан ажил, бичсэн нийтлэлдээ “эзэн нь” байхыг бусдадаа үргэлж үлгэрлэж ирсэн. Бичсэн нийтлэлээ хэд, хэдэн удаа уншиж, нягтлаад жижүүр, дугаар удирдагчид хариуцлагатайгаар хүлээлгэж өгнө. Тэгж уншсан материалд утга найруулгын алдаа бүү хэл үг үсгийн зөрүү ч байдаггүй учраас бид “Энэрэл дарга уншчихсан бол асуудалгүй” гэж ярьцгаадаг. Албаныхаа сэтгүүлчдийн хариуцсан ажил, бичсэн нийтлэлд ч яг ингэж ханддаг юм. Сурагчийн ширээнд байхаасаа л сонины гал тогоонд ирж, бараг хорин жил энэ газарт “чанагдаж” байгаа болохоор сэтгүүлчийн ажлын жаргал, зовлонг хамгийн сайн мэднэ. Тийм ч учраас албаныхаа сэтгүүлчдийн хамгийн ойрын хамгаалагч, туслагч байж чаддаг. Энэ бүхнээс гадна сэтгүүлч Э.Энэрэл улс төрийн өндөр мэдрэмж, туршлагатай. “Үйл явдал ингэж өрнөнө” гээд улс төрийн тойм, гаргалгааг гаргахад яг л таарч байх жишээтэй. Тиймдээ ч түүний бичсэн гол нүүрний нийтлэлүүд нь үнэ цэнэтэй байдаг юм. Эрх баригчдыг халуухан шүүмжлэлээрээ шүршдэг түүний “Увайгүйчүүдийн бах тавыг хангах нь нийгэмд асар хөнөөлтэй, “Цагаан халатын эрэлд” нийтлэлүүд нь уншигчдаас өндөр үнэлгээ авсан. Мөн “Төрөх эмнэлэг, түлэнхийн төвгүй сандарч байхад Төрийн ордон шиг байшиндаа дүүргийн дарга нар тарвалзаж сууна”, “Түшмэдийн ордныг түмний эмнэлэг болгоё” цуврал нийтлэлүүд нь эмнэлгээр хомсхон өнөөгийн нийгэмд санал сэхээрэл авчирч албан байруудыг эмнэлэг болгох үйл ажиллагаанууд ар араасаа өрнөхөд хүргэсэнд талархахаас аргагүй. “Өдрийн сонин”-ы эхний дугаараас нь эхлэн ажиллаж буй түүний даацтай нийтлэлүүдээс гадна “П.Анужин: Аз жаргалтай амьдрахад тийм их зүйл хэрэггүй”, “Б.Амарсайхан: Их хаанаа Жингис, Гингис биш Чингэс гэж дуудуулсан нь тэр багт монгол хүн байсных” гэсэн ярилцлагууд нь түүнд энэ оны шилдэг бичлэгийн шагналыг авчрав.

Буянжаргалын Цэцэгдэлгэр. Б.Цэцэгдэлгэр маань сонины шилдэг бичлэгийн тусгай шагналтан боллоо. Мэдээж анхныхбиш. “Долоон настайохин дүүгээ аврахын тулд голоо тасартал тэмцжээ”, “Тувад монгол бүсгүй шатаасан хэргийн мөрөөр”, Мянгат малчны хүүхдүүд хулгай хийхдээ араатнаас дор авирлажээ”,”Парист зарагдсан ногоон дарь эх нь Чойроос зарагдсан бурхан мөн үү” зэрэг эрэн сурвалжилсан сурвалжлага, нийтлэлүүдээрээ энэ удаа шилдэг бүтээлийн шагнал хүртэж байгаа юм.Сонин содон, баримттай, дуулиантай мэдээ мэдээлэл сурвалжлагуудыг уншигч та бүхэнд хүргэж байсан Б.Цэцэгдэлгэр сониндоо мэдээ мэдээлэл, сурвалжлага, ярилцлага нийтлээгүй өдөр гэж бараг л үгүй. Залуу хүний үлгэр дуурайлал болохоор энэ бүсгүй маш хөдөлмөрч, дайчин. Ямар нэгэн мэдээ материал баримтын араас явсан бол хоосон ирнэ гэж байхгүй. Мөн сэтгүүлч хүний баримтлах ёстой зарчмыгягштал биелүүлнэ. Ямар нэгэн нэмэлт сэтгэлийн хөөрөл, үзэл бодлоо бичнэ гэж үгүй. Хувь зан чанарын хувьд ч маш хүлээцтэй, хэр баргийн зүйлд уурлаж бухимдахгүй тайван хүн шиг хэрнээ, ажлаа бол гялалзуулна шүү дээ. Тийм амгалан тайван хүнээс яаж ийм их хурд, ийм дайчин чанар гардаг юм гэж гайхмаар. Б.Цэцэгдэлгэрийг ямар нэг мэдээллийн мөрөөс атгаад авсан бол хоосон ирэхгүй гэдгийг бид анддаггүй. Тиймдээ ч түүний тэр дайчин хөдөлмөрийн үр дүнг та бүхэн өдөр бүр амтархан уншдаг гэдэгт эргэлзэхгүй байна.

Дашбалбарын Мөнгөндалай. Өглөөний хурал дээр Эрэн сурвалжлах, тоймчдын албаныхныг магтвал Д.Мөнгөндалай дарга өдөржин баярладаг. “Өдрийн сонин” дээрх олныг шуугиулсан эрэн сурвалжлах нийтлэлүүд түүний оролцоогүйгээр гарна гэж байхгүй. Шинэ мэдээлэл, нийтлэлийн санаа олчихвол түүн шиг баярлаж, түүндээ жаргадаг хүн цөөн. Товч агаад тодорхой бичихийн үлгэрийг Д.Мөнгөндалайүзүүлдэг. Улстөрчөөс эхлээд цэцэрлэгийн хүүтэй хийсэн ярилцлага ньолныг шуугиулж чаддаг. Энэ нь аливаа нийтлэлийг бичихдээ зөв өнцөгдонжийг нь олдгийнх. Бас нарийн нандин мэдээллээ түүнд итгэж хэлдэг хүмүүс олон бий. Авьяаслаг уран бүтээлч, яруу найрагч бас эх оронч хөвгүүн О.Дашбалбарын охин түүнээс аавынх ньавьяас, зан чанар нэвт үнэртдэг билээ. Д.Мөнгөндалай “Өдрийн сонин”-ы шилдэг бичлэгийн шагналыг олонтаа хүртэж байсан. Энэ жил “АН Сүхбаатарын талбайг устгасан, одоо Улаанбаатарыг устгаж адууны жүчээ болгох нь”, “Сөхөрсөн хүчнийг дүрэлзсэн хүн болгох боломж АН-д ирэв”, “МАН захлаад гэдийчихлээ, одоо хөрөнгө оруулалтыг мөрөөдөөд ч хэрэггүй”, “Орой бүр хорон хэл нь гозолзсон хэрүүлийн чуулган хойморт залрах болов” зэрэг нийтлэлүүд нь яах аргагүй олныг шуугиулж, олон ч улстөрчийн зүрхэнд шар ус хуруулсан.Мөн Ш.Сүрэнжав: Р.Чойномыг авьяасгүй гэж хэн хэлэх юм, адарч, алдаж яваад л дууссан ярилцлагаараа “Өдрийн сонин”-ы шилдэг бичлэгийн тусгай шагнал хүртэж байна.

Лхагвасүрэнгийн Мөнхтөр. Цаг цагаараа байдаггүй, цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй гэж үг бий. “Өдрийн сонин”-ыдараа үеийн шилдэг сэтгүүлчид аль хэдийнээ тодорч гарч ирж байгаагийн жишээ нь Л.Мөнхтөр юм. Улс төрийн сонирхолтой ярилцлага нийтлэл хүргэж, ордны хуйвалдааныг илчлэн, үйл явдлын халуун цэгээс сурвалжлага, нийтлэл хүргэж ирсэн энэ сэтгүүлчийг уншигчид хэдийнээ мэдэх болсон. Хэнтэй л бол нийцтэй, манай Төрөө энэ жил шилдгүүдийн эгнээнд гараад ирэхэд хэн ч гайхаагүй бөгөөд харин ч бүгд талархан баярласан билээ.

Л.Мөнхтөр энэ жил “Ардын нам сайд нарын суудлыг бөхийн боорцог шиг булаацалдав”, “Твийтэрчдээс айх шаардлага байхгүй” нийтлэл, “Зуны зуд буюу Хашаатад болсон хар салхины мөрөөр” цуврал сурвалжлага, “З.Энхболд: Аль нам гарсан өөрийн гэсэн стратегитай болох ёстой”, “З.Энхболд: Ч.Сайханбилэгийг УИХ-аар дэмжсэн тохиолдолд кабинетаа байгуулах эрхийг өөрт нь өгнө” ярилцлагаараа шилдэг бичлэгийн тусгай шагнал хүртэж байгаа юм. Тэрээр ирэх жилд ч уншигч та бүхний анхаарал сонирхлыг татсан амттай сайхан нийтэл, сурвалжлага, ярилцлагуудыг хүргэсээр байх болно.

Пүрэвийн Хашчулуун. Нийгэм, эдийн засгийн албаны дарга, сэтгүүлч П.Хашчулуун шилдэг бичлэгийн тусгай шагналыг хүртлээ. Түүний даацтай, егөө бас хоржоонтой нийтлэлүүдийг нь сонины дугаараас эрж хайж уншдаг хүмүүс хэдийнэ бий болсон билээ. Тэрбээр нийгэм, эдийн засгийн салбарын шинэ мэдээ, мэдээллийг бэлтгэх албаныхаа ажлыг чиглүүлэн залахаас гадна мэргэжлийн чадварлаг сэтгүүлчийн хувьд өөрийнхөө чанартай бүтээлүүдийг ч туурвисаар ирсэн. Тэрбээр ховор сонин хүмүүстэй уулзаж, тэдний яриа хөөрөөг энгийн үгээр ойлгомжтой хүргэдэг онцлогтой. Түүний Монгол Улсын баатар цолыг одоогоор хамгийн сүүлд хүртсэн П.Шагдарсүрэнгийн тухай “Монгол Улсын баатар П.Шагдарсүрэнгийн өнөөдрийн үнэ цэнэ” хөрөг нийтлэл нь сэтгүүл зүйн судалгааны ажиллагаанд олдвор болохуйц сайн бүтээл болсон юм. Тэрбээр нийгэмд шинэ сэрэл, санаа өгдөг “Өдрийн сонин”-ы гуравдугаар нүүрний цөөхөн хэдэн бичигчийн нэг билээ. Түүний “Хувьсгал хийдгээрээ бол Украин диваажин болох байлаа”, “Үнэндээ Бадарч маань амь гуйгаагүй юмаа”, “Монголын ард түмэнд шоронгоос салах заяа байна уу” нийтлэлүүд энэ онд уншигчдаас өндөр үнэлгээ авч, талархлыг хүлээлээ.

Сүхбаатарын Алтанцэцэг. Сэтгүүлч С.Алтанцэцэгийн хувьд 2014он уран бүтээлийн олз омогтой, өсөн дэвжсэн, өөрийгөө нээж чадсан жил байлаа. Энэ жил тэрбээр өдөр бүр завгүй байсан гэж хэлж болно. Өдөр алгасахгүй шахам манай сонины гол материалуудын нэг болох өдрийн сурвалжлагыг хийсэн сэтгүүлч. Мөн Өмнөд монголчуудын талаарх цувралнийтлэл,Япон улсаас олон цуврал ярилцлага, сурвалжлага бэлтгэн хүргэж байгаа. “Хакухо М.Даваажаргал: Аварга хүн унах эрхгүй байдаг юм”,”Ичиножо А.Ичинноров: Нэгхэн жилийн башёд барилдаад цолонд хүрсэн удаа сумогийн түүхэндбайгаагүй” зэрэг уншигч олны таалалд нийцсэн ярилцлагууд хийсэн билээ. С.Алтанцэцэг “Өдрийн сонин”-ы шилдэг бичлэгийн тусгай шагналыг Хөх хотын өмнөд монгол залуучуудын тухай цуврал нийтлэл, Т.Санчир “Баянгол шонхрууд” багт 70 сая төгрөгөөр зарагджээ, Токио хотоос мэргэжлийн сумо бөхчүүдтэй хийсэн цуврал ярилцлага, нийтлэл, “Төрийн шагналт хөгжмийн зохиолч Б.Шарав: Миний уран бүтээлээс хамгийн олон удаа тоглогдсон нь “Сэрсэн тал” (ярилцлага), “Монголын жудочид Токиогийн их дуулгын шалыг арчиж байгаад ирлээ” зэрэг бүтээлүүдээрээ хүртэж байна.

ШӨХТГ-ын дарга асанО.Магнайтай манай сониныхон өчигдөр редакцийн уулзалт хийлээ. Шадар сайдтай цахим ертөнцөд маргалдсан энэ эрхэм сүүлийн үед шатахууны үнэ буурахгүй бол ажлаа өгнө, төрөө цэвэрлэнэ гэх мэт анхаарал татахаар мэдэгдлүүдийг хийгээд байгаа юм. “Өдрийн сонин”-оос зохион байгуулсан редакцийн уулзалтад MN 25 дугаар суваг телевиз, 2 дугаар суваг телевиз, NTV, Olloo, SBN, TV9, Eagle, MNC, TV10, Star tv, Эх орон, IKON, Зууны мэдээ зэрэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийнхэн ирж, сонирхсон асуултдаа хариу авсан. Манай сониноос Эрэн сурвалжлах тоймчдын албаны дарга Д.Мөнгөндалай, Улс төр гадаад мэдээллийн албаны дарга Э.Энэрэл, Реклам зар сурталчилгааны албаны дарга Б.Энхболд болон Эрэн сурвалжлах тоймчдын алба, Нийгэм эдийн засаг танин мэдэхүйн мэдээллийн албаны сэтгүүлчид оролцлоо. Эрэн сурвалжлах тоймчдын албаны дарга Д.Мөнгөндалайгийн”ШӨХТГ иргэд рүү чиглэсэн нэлээд бодитой, хэрэгтэй ажлуудыг санаачилж хийсэн.

Тэр утгаар нь О.Магнайг ажлаа өгөөгүй байхад нь манай сонин редакцийн зочноороо урьж цаг товлоод байсан юм” гэсэн үгээр уулзалт эхлэв.Ингээд редакцийн уулзалтын үеэр өрнөсөн асуулт, хариултыг тоймлон хүргэе.

–Яагаад, ямар шалтгаанаар албан тушаалаасаа татгалзчихав аа?

-Би “Өдрийн сонин”-д хүндэтгэлтэй ханддаг. Зөв, буруу ажиллаж байгаагаа “Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогоос харах үе олон байдаг. Уг нь энэ уулзалтанд орох шийдвэрээ өнгөрсөн долоо хоногт, албан тушаалаасаа татгалзаагүй байхдаа гаргасан байсан юм. Гэтэл албан тушаалаасаа татгалзах шийдвэрээ гэнэт гаргачихлаа. Одоохондоо хэвлэлийнхэнд нэг их юм ярих сонирхол байхгүй ч нэгэнт товлосон уулзалтыг цуцлаад хэрэггүй гэсэн бодлоор ирлээ. Миний хувьдямар ч ажил, албан тушаалыг өгөх,авах нь хөнгөхөн байх ёстой гэж үздэг. Зарим хүмүүс шүүхдэж, тамгаа авч зугтаж юм юм лболдог. Би үүний эсрэг зарчимтай хүн. Ажлаа өгөх хоёр шалтгаан байсан. Шинэ Засгийн газар бидний хүсч зүтгэж яваа нийгмийн үнэт зүйлийн эсрэг байгуулагдлаа. Сөрөг хүчний дуу хоолойг дарахын тулдюм ярьж магадгүй гэсэн бүгдэд нь сандал суудал өгөх шиг боллоо. Одоо ч гэсэн хэрүүл маргаан нь дуусаагүй байна. Албан тушаалын төлөөх хуйвалдаан дээд цэгтээ хүрсний шинж л дээ. 2012 онд олон хүн АН-ын төлөө саналаа өгсөн. АН ганцаараа засаглана гэж байсан ч хоёр жил хүрэхгүй хугацааны дараа МАН-тай хамтарч засаг байгуулж байна. Би үүний эсрэг байр суурьтай байгаа. Монгол Улсад өнөөдөр болохгүй байгаа бүхний ихэнх нь МАН-ын буруу үйл ажиллагаатай холбоотой гэж би үздэг. Тийм учраас хамтарч ажиллах нь миний хувьдбайж болшгүй зүйл. Хоёр дахь шалтгаан ньШадар сайд У.Хүрэлсүх. Бид хоёрын үнэт зүйл, зарчим, асуудалд хандах хандлагаөөр. Дүр эсгээд яах вэ гээд ажлаа өгсөн. Хувь хүний хувьд гайгүй залуу. Хааяа утсаар ярьдаг. Ажил хийнэ гэдэг бол өөр. Маш том зарчмын асуудал.

–Та ажлаа өгөхөөсөө өмнө Шадар сайдтай уулзсан уу?

– Уулзаагүй.

–Хүрэлсүх гэдэг хүнтэй уулзаагүй гэхээр сөрөг хүчнээс нь, хүнээс нь сүрдчихэв үү гэсэн хардлага байна л даа?

-Би нэг зүйлд их гайхдаг. Бүгд л хүн зоддог хүнээс айх юм. Яагаад айгаад байдгийг нь ойлгодоггүй. Надад тийм айдас байхгүй. Миний асуудалд хандах хандлагыг хүмүүсбараг мэдэх байх. Бүгд л надаас айж байна уу гэж асуудаг. Ер нь тийм хүмүүстэй тулаад байдаг учраас тэгдэг байх. Дахин хэлье. Надад айх юм байхгүй.

–Шадар сайд тан руу “нохойн баасаа цэвэрлэ” гэж жиргэсэн байсан. Хамт жагсч байсан хүнээ ажилд авсан энэ тэр гээд мэдээлж эхэллээ. Та үүн дээр тайлбар хэлээч?

-Тангараг өргөсөн бичиг нь зөрсөн хүнээс учрыг нь асуусан. “Нэгэнт шалгалтаа өгсөн юм чинь гурав хоногоор урагшлуулсан” гэдгээ хүлээсэн. Ажлаа өгөхөөсөө өмнө тэр хүнийг халсан. Манай газрын хэлтсийн даргаар ажилладагБатбаатарын хувьд хамт жагсч байсан нь үнэн. Ажлаа сайн хийдэг хүнийг жагссан гэсэн үндэслэлээр ажлаас халж болохгүй гэсэн байр суурьтай байгаа.

–МАН-ын гишүүнийг даргаар нь тавина гэсэн яриа хөөрөө гарсан юм биш үү?

-Өрсөлдөөний тухай хуулиар зохицуулагддаг учраас тийм яриа гарах боломжгүй. Учир нь ШӨХТГ болЕрөнхий сайдын мэдлийн агентлаг. Хэнийг тавихаа Ч.Сайханбилэг өөрөө мэдэх ёстой. Засгийн газрын бүтцээр Шадар сайдын дор байгаа мэт боловч яг хуулиараа бол өөр л дөө.

–Ажлаа өгчихлөө, одоо юу хийх вэ. Нам, хөдөлгөөн байгуулна гэсэн мэдээлэл байх юм, үнэн үү?

-Нам байгуулах бодол алга. Ямар ч байсан нэгдүгээр сарын дунд хүртэл амарна. Үйлдвэрчний эвлэлийнхэнтэй саяхануулзлаа. Манай улс нэг л буруу болчихлоо гэдгийг олж харсан хүмүүс бий. Тэдэнтэй ч уулзсан.Би ч ажлаа өгөхдөө “Манай төрд цэвэрлэгээ хэрэгтэй болсон” гэж зүгээр ч нэг хэлээгүй.Дээгүүрээ хуйвалдаж нэгнийхээ амыг албан тушаалаар хамхилаа гээд лав л ард түмэн хожихгүй. Ёс зүйгүй, зарчимгүй байдалд дасчихаад байгаа нь энэ нийгмийн хамгийн том эмгэнэл. Нөгөө хэд нь ч гэсэн ард түмнийг ямар нэг хүчин зүйл гэж үзэхээ больчихлоо. Тэгэхээрхэн нэг нь эрүүлээр сэтгэж удирдаад явахаас аргагүй. Тэгж байж зөв зам руугаа орно.

–Та яг ямар хүмүүстэй хамтрах вэ?

-Хүмүүс нь байгаа үед хөдөлгөөн байна гэсэн үг. Өнөөдөр тодорхой юм яримааргүй байна.

–АН-аас гараад жагсаал цуглаан зохион байгуулаад явна гэсэн шум байна. Төрөө цэвэрлэх тэмцлээ яг ямар хэлбэрээр явуулах чинь зарим хүмүүст сонирхолтой байх шиг байна?

-АН-аас гарна гэсэн ойлголт байхгүй. Улстөрийн тэмцлийн 200 гаруй хэлбэр байдаг. Аль ч хэлбэрийг нь сонгож болно. Заавал жагсаал цуглаан байх албагүй л дээ. Мэдээж хүмүүс энэ засгийг шүүмжлээд жагсвал оролцоно. Яг одоо нарийн ширийн зүйл яримааргүй байна.

-2016 оны сонгуульд нэр дэвших үү?

-Тэр болтол өдий байна. Тухайн үед нь л ярья.

–О.Магнай гэдэг хүн даргаар нь очсоноос хойш хүмүүс ШӨХТГ гэж өөрсдийнх нь эрхийн төлөө дуугардаг газар байдгийг мэдэрсэн.Та ажлаа авсныхаа дараахан “Савласан сүүний шошгон дээр үнээний цэвэр сүү гэж бичиж болохгүй, хуурай сүүгээр хийдгээ бичих хэрэгтэй” гэж мэдэгдэж байсан. Сүүлийн үед шийдэгдсэн ямар асуудал байна?

-Нэг сайн мэдээ бий. Арилжааны банкууд зээл өгөхдөө нэг хувийг шимтгэл гэж авдаг. Үүнтэй холбоотой шүүх хурал өчигдөр (уржигдар) болсон. Анхан шатны шүүх дээр ялчихлаа. Арилжааны банкууд шүүхийн тогтоолыг гардаж авснаас хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах эрхтэй. Давж заалдахгүй бол банкны шимтгэл авдаг зүйл байхгүй болно гэсэн үг. Сая таны асуусан сүүтэй холбоотой асуудал бүрэн шийдэгдсэн. Одоо ямар ч сүүний орцыг харвалхатаамал сүү гэсэн үгийг заавал бичсэн байгаа.

–ШӨХТГ-ын дараагийн дарга О.Магнайгийн хэмжээнд хүрч ажиллахгүй байх гэсэн эргэлзээ олон хүнд байх шиг. Хэрэглэгчид таны ажилд сайн дүн тавьж байгаа энэ үед үргэлжлүүлээд ажиллаж болоогүй юм уу?

-Ингэж үнэлүүлж байгаадаа баярлаж байна. Ажиллаад үзье гэж бодсон л доо. Гэхдээамралтын өдрүүдээр бодож үзээд больё гэсэн шийдвэр гаргасан. Том компаниудын ард дандаа том улс байдаг. Энэ олон хүнтэй сайдаж муудаж ажиллана гэдэг амаргүй. Монгол жижигхэн. Бүгд л бие биеэ танина. Таньдаг хүн гэдэг өнцгөөс асуудалд хандвалажил хийх боломж байхгүй. Үүн дээр л эр зориг гаргах хэрэгтэй. Миний бодлоор хүнд байх ёстой чанаруудаас хамгийн нэгдүгээрт тавих чанар нь эр зориг. Эр зориг байж л үнэ цэнээ баталгаажуулна.

–Та банкууд, архины үйлдвэрүүд, “Номин”, “Миний дэлгүүр”, үүрэн телефоныхонтой тулсан. Ер нь том компаниудын цаана, хувьцаа эзэмшигч нь гээд ярихаар голдуу улстөрчид байдаг. Дарамт шахалт их ирдэг байсан уу?

-Бүх юмны араас дарамт ирнэ. Бүгдийнх нь ард том улс байдаг гэдэг үнэн. Тодруулж хэлбэл их том хүмүүс. Заримдаа төсөөлөөгүй хүмүүс ч гарч ирнэ. Байнга утасдаж”Чи боль” гэнэ. Хэцүү л дээ. Эхлээд чимээгүй сонсоно. Дараа нь дахиж залгана. Гурав дахь удаагаа залгахад нь “Та наадахаа телевизээр ярьчих” л гэдэг юм. Циркийн асуудал дээр гэхэд л бүр том хүн утасдаж “Боль” гэх жишээний. Над руу хоёр ч удаа ярьсан.

–Нэрсийг нь зарлачихаж болохгүй юу?

-Дэмий биз дээ.

–Та саяхан нэгдүгээр сар гараад шатахууны үнэ унахгүй бол ажлаа өгнө гэж жиргэсэн харагдсан.Гэтэл нөгөө талд албаныхан ам.доллар өссөн учраас дүндээ дүн, шатахууны үнэ буурах боломжгүй гэцгээж байна. Шатахууны үнэбуурах ёстой гэдэг дээр хийсэн судалгаа бий юу?

-Судалгаа бий. Сүүлд шатахууны компаниуд Сингапурын биржээр үнээ тохирох болсон. Зах зээлийн горимдоо шилжсэн гэсэн үг. Тэгэхээр өнгөрсөн зургаан сарын хугацаанд навс унасан түүхий нефтийн үнэ Монголын шатахууны зах зээлд нөлөөлөх ёстой. Энэ өвөл гэхэд л дэлхийн аялал жуулчлал өнгөрсөн жилүүдийнхээс өсөлттэй гарна гэж байна. Шатахууны үнэ хямдарсан учраас тэр. Онгоцны нийт зардлын гуравны нэг нь шатахуундаа байдаг гэсэн статистик бий. Дэлхий даяар ингэж хөдөлгөөнд орж байхад Монголд шатахууны хөдлөхгүй байна гэдэг том асуудал. Шатахууны үнэ 50 хувиарунана гэдэг бол маш том тоо. Дахин хэлье. Шатахууны үнийг буулгах бүрэн боломжтой. Газрын тосны газрын даргатай ярьсан. Нэгдүгээр сарын 1-нээс үнээ буулга гэж хэлсэн. Ер нь буулгах боломжтой гэж байна лээ. Буцаад өсөхөөр нь яах вэ гэсэн юм яригдаж байна л даа. Тэгвэл буцаагаад өсгөчихөд л болох асуудал. Би өчигдөр ОПЕК-ийн мэдэгдлийг сонслоо. Газрын тосны үнэ нэг баррель нь 20 ам.доллар болсон ч олборлолтоо багасгахгүй гэсэн мэдэгдэл хийсэн байна лээ. Энэ гоё боломжийг ашиглах хэрэгтэй.

–Сайханбилэгийн Засгийн газар одонгийн мөнгийг зарим ээжид олгохгүй, хүүхдийн мөнгийг танана гээд иргэдийнхээ халаасыг тэмтэрсэн олон ажил хэрэгжүүлэхээ зарлалаа. Нөгөө талд Ерөнхий сайд таналтыг өөрөөсөө эхэлсэнгүй, төрийн өндөр албаныхны урамшууллыг танасангүй гэх шүүмжлэл өрнөж байна. Үүн дээр та ямар бодолтой байна?

-Би хавтгайрсан халамжийн эсрэг байдаг хүн. Гэхдээ өнөөдөр бол иргэдийнхээ халаасыг тэмтэрч болохгүй цаг. “Хүмүүс хулгай хийгээд байна яах вэ” гэсэн хааныг “Та өөрөө хулгай хийчихээ больчих” гэсэн үг байдаг даа. Засгаа байгуулахдаа хүртэл дэд сайдынхаа тоог нэмчихсэн. Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайд “Эх орончоороо уралдаад яах вэ” гэж хэлсэн байна лээ. Яг өнөөдөр бол хэн нь илүү эх орончоо үзэх цаг. 1997 оны Азийн хямралын үеэр Солонгосын парламентын гишүүд цалингүй ажиллаж байсан. Украйнд гэхэд Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд хоёр нь цалингүй ажиллаж байна. Парламентын гишүүдийнх нь 50 хувь цалингаасаа татгалзаж эхэллээ. Украйны Ерөнхий сайд албанд унадаг машиныхаа өвлийн дугуйг хувиасаа мөнгө гаргаад сольчихож байна. Энэ чинь эх оронч үзэл. Хэмнэнэ гэсэн хэрнээ дарга нарынхаа тоог нэмж, жирийн иргэдийн халаасыг тэмтрэх буруу. Иргэд өнөөдөр хэцүүхэн амьдарч байгаа. Ихэнх нь банкны зээлтэй. Амьдрал ийм байхад жирийн нэг төрийн албан хаагчийг ажлаас нь хална гэсэн шийдвэрийг ойлгохгүй байгаа. Ингэлээ гээд улам л хямарна. Сүүлийн үед ард түмний талд үг хэлсэн болгоныг популизм хийж байна гэдэг болсон.Үнэн хэрэгтээ эд нар л2008 онд популизм гэдэг юмыг жинхэнэ сонгодог утгаар нь хийсэн. Сүүлдээ бүр ботгонд хүртэл мөнгө өгсөн шүү дээ. Гэрлэвэл 500 мянган төгрөг өгнө гэх мэтээр явж өгсөн. Өөрсдөө ингэж популизм хийчихээд сүүлдээ хамаг лайг нь ард түмэнд үүрүүлэх гэж байна л даа. Эх оронч байя гэвэл цалингаасаа татгалз гэж Ерөнхий сайдад хэлмээр байна. Майкл БлумбергНью-Иоркийн мэрээр найман жил болохдоо сард нэг ам.долларын цалин авч ажилласан. Америкийн Үндсэн хуулиар цалингүй ажиллахаар боолчлол болчих гээд байдаг учраас нэг ам.долларыг бэлгэдэл маягаар авсан хэрэг. Энэ хүмүүсээс үлгэр жишээ авч ажиллах ёстой. Өөрсдөө дарга нарынхаа тоог нэмчихээд та нар алт мөнгөө хандивла гэжиргэд рүүгээ дайрч болохгүй.

–Та таксины мөнгийг мянган төгрөг болгоно гэж мэдэгдээд шүүмжлэлд өртөж байсан. Таксины компаниудын лобби гэж хэсэг шуугисан. Тэр үед яагаад тийм мэдэгдэл хийх болсон юм бэ?

-Таксины хувьд бодит байдал хэцүү байгаа. Ямар ч тоолуур байхгүй гэдэг том асуудал бий. Оройн цагаар таксигаар үйлчлүүлсэнэмэгтэй хүнхэлсэн үнийг нь өгөөд буухаас аргагүй байдаг. Аюулгүй байдал талаасаа хэцүүл дээ. Тухайн үед Нийслэлийн нийтийн тээврийн газрын дарга над руу залгаадтаксины үнийг нэмэх гэж ярьж байна гээд миний байр суурийг сонирхсон юм. Тэгэхээр нь би үнэхээр нэмэх гэж байгаа бол стандартуудаа мөрдүүлчихээд нэмье гэсэн. Мянган төгрөгболговол та нар тоолууржих уу, стандарт хангасан үйлчилгээ үзүүлэх үү гэх мэтээр иргэдэд хэрэгтэй талаас нь хандсан.

–ШӨХТГ-ын даргаар ажиллаад гаргуулсан ямар шийдвэртээ сэтгэл хангалуун байдаг вэ?

-Архины хууль бус сурталчилгааг бүрэн зогсоосондоо баяртай байгаа. Эрүүл мэндийн чигийн сурталчилгаанууд хүртэл доороо “Заавал эмчийн заавраар хэрэглээрэй” гэсэн бичигтэй явж байгааг хүмүүс анзаарсан байх. Энэ бидний хийсэн ажил.

–Танай газраас нэг хэсэг Чингис, Соёмбо гэсэн нэрийг архинд ашиглахгүй гэсэн мэдэгдэл хийсэн. Ийм нэртэй маш олон архи байгаа. Тэр санаачилга үр дүнгээ өгөөгүй гэж ойлгож болох уу?

-Хуулийн төслийг нь бэлэн болгоод УИХ-ын гишүүдэд өгсөн. Ганбат, Г.Баярсайхан хоёр УИХ-д өргөн барьсан байгаа.Соёмбо,Чингистэй холбоотой хууль батлагдах ёстой. Зарим нэг том компани энэ брэндийг дэлхий даяарэзэмших эрхээ өчнөөн сая ам.долларын зардал гаргаад авсан байдаг юм билээ. Чингис гэдэг нэрийг Европ, Америкийн зах зээл дээр гаргах патент авсан компани бий. Патентын байгууллагын кодоор ороод Америк, Европын зах зээл дээр энэ нэрийг ямар компани эзэмшдэгийг харах боломжтой. Энэ хууль батлагдвал тэр компаниуд олон сая ам.доллараар хохирно.

–Орон сууцны метр квадратын зөрүүг компаниудаар гаргуулжиргэдийг хохиролгүй болгосон газар бол ШӨХТГ. Одоо гурван компанийн асуудал шүүх дээр явж байх учиртай. Шийдэгдсэн үү?

-Шүүх дээр бий. Ёс зүйгүй юм болсон л доо. Метр квадрат нь улаан цагаан зөрчихөөд байхад шүүхдэж байгаа.Ямар ч байсан ШӨХТГ-ын даргын албыг муу нэргүйгээр хашсан гэж бодож байгаа. Хүмүүс шүүмжлэхээсээ илүү баярласан мэссэж их явуулдаг. Үүнээс нь урам авдаг. Мэдээж алдсан зүйлч бий байх. Гэхдээ алдсанаасаа илүү оносон болов уу гэж боддог.

Тэмдэглэсэн Ц.БААСАНСҮРЭН

Залуу дуучин Х.Мөнгөн­цэцэгтэй ярилцлаа.

–Юуны өмнө саяхан болж өнгөрсөн “Дуэт vs Дуэль” телевизийн шоунд түрүүлсэнд баяр хүргэе. Ямар хугацаанд үргэлжилж, хэр их хүч хөдөлмөр гаргав даа?

-Баярлалаа. Анхны чөлөөт, ардчилсан телевиз хэмээгддэг “25 суваг” телевизээр долоо дахь жилдээ нэвтэрч буй “Дуэт vs Дуэль” нэвтрүүлгийн энэ жилийнхэд “Эмоци” продакшны жүжигчин Г.Эзэнмөнх ахтайгаа хамт оролцоод тэргүүн байрын эзэд боллоо. Урлагийн нэгэн үеийнхэн болж өсч байгаа, авьяаслаг шижигнэсэн залуучуудтай өрсөлдсөн. Бараг хорь хоногийн хугацаанд өгөгдсөн сэдвийн хүрээнд нийт зургаан дууны төрөлд дуугаа бичүүлж, дүрсжүүлж бас нэвтрүүлгээ бичиж чухам чөлөө завгүй бас бүтээлч өдөр хоногийг өнгөрүүллээ. Их ч зүйлийг сурч, өөрийгөө сорьж, эвдэж бас хөгжүүлсэн цаг хугацаа байсан гэж бодож байна.

–Өнөө жил сошиал медиагаар өрсөлдөөн хүчтэй явах шиг санагдлаа. Бас “Holly Dolly” баг уу танай “Эзэмдэгч” баг уу гэсэн халуухан тэмцэл явсан байх…

-Ер нь бүх багууд жигд, бүгд л түрүүлэхийн төлөө дууныхаа төрөл болгонд хүчээ дайчилж өрсөлдсөн. Энэ тэмцээний маань шалгаруулалтын нэг үзүүлэлт нь фэйсбүүкийн хуудсаар олон лайк цуглуулах явдал байсан. Интернэтээр манайх болон “Holly Dolly” баг олон лайк цуглуулж, өрсөлдөгч баг маань биднээс лайкийн тоогоор илүү байсан. Гэхдээ олон лайк цуглуулахаас гадна сэтгэмж, дууны сонголт, найруулга зохиомж, нэвтрүүлгийн дүрэм журмыг баримталж буй байдал эмоци өнгө төрх гээд өөр олон үзүүлэлтийг харгалзан үзсэн учраас бид хоёр түрүүлсэн байх аа. Ер нь Г.Эзэнмөнх ах бид хоёр дуу бүрийнхээ цаана давхар санаа агуулж, залуучууд, үе тэнгийнхэндээ уриалахыг оролдож байсан. Тухайлбал, хип поп дууныхаа төрөлд “Гандан буурахгүй” дууг сонгохдоо, гэр хороололд амьдардаг олон хүүхэдтэй хос хэрхэн аз жаргалтай амьдарч байгааг үзүүлэхийг оролдсон. Хэрэв нэг нэгэндээ итгэж, хайрлаж чадаж байвал хаана ямар нөхцөлд амьдрах нь асуудал биш, Монголын үрсийг олон болгохын төлөө гандан буурахгүй ээ гэсэн санааг агуулж хийсэн. Бас “Сэтгэлийн драм” дуугаа ч гэсэн ийм санаатай хийж байлаа.

Хосууд нэгэндээ итгэж, хайрлаж байвал амьдрал аяндаа сайхан болно гэж. Үзэгчид анзаарсан бол клип дээрээ ганц модон сандалтай эхэлж байгаа хоёр дараа нь түшлэгтэй зөөлөн сандал дээр хоёулаа зэрэгцээд сууж байдаг даа. Гэх зэргээр үргэлж нэг санаа, уриалгыг дууны төрөл бүр дээрээ гаргахыг хичээсэн. Энэ маань ч хүмүүст таалагдсан юм шиг байна лээ. Шүүгчид ч үүнийг онцолж байсан. Бид хоёрт Монголд үйлдвэрлэсэн “Хүү төрлөө” нэртэй өлгийний рекламд тоглох санал ирсэн нь ч үүнийг анзаарч харсных байсан биз ээ.

–Та хоёр рекламд тогло­сон мөнгөөрөө хүүхдүүдэд бэлэг авч өгсөн гэл үү?

-Тэр реклам маань тун хөөрхөн, бэлгэдэл бүхий бүтээгдэхүүний сурталчилгаа л даа. Цэвэр ноолууран өлгийг сураар хийсэн гурван бүс, дөрвөн шагай бас эсгий үнэг дагалддаг. “Хүү төрлөө” гэсэн нэртэй. Ийм бэлгэшээлтэй бүтээгдэхүүний сурталчилгаанд тоглосон мөнгөө бид хоёр хүүхдүүдэд зориулахаар шийдсэн.Тэр дундаа асрамжийн газарт амьдардаг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдэд шинэ жилийн бэлэг болгож түгээсэн. Бэлэг хараад нүд нь очтож байгаа хүүхдүүдийг харахад үнэхээр сэтгэл хөдлөм байсан. Зарим нь тийм зүйл олон авч үзээгүй болоод ч тэр үү, бүр гайхсан байдалтай. Тэр өдөр талбай дээр зургаа авахуулах гээд шөнийн 00 цагийн үед очсон юм. Ээж, аавтайгаа явж байсан хүүхдүүд өвлийн өвгөн, цасан охины хувцастай бид хоёрыг хараад, “Эзэмдэгч дуэтүүд явж байна” гээд дагаад гүйхийг хараад баярлаж л байлаа. Тэдэнд бас бэлгээ түгээж, нэг өдөр ч гэсэн өвлийн өвгөн, цасан охин шиг байж чадсандаа бид хоёр их баяртай байсан маань энэ нэвтрүүлгийн сайхан дурсамжийн нэг юм даа.

–Энэ нэвтрүүлэгт ихэнх нь жүжигчин, өөрөө ганц дуучин бүсгүй нь байх шиг байсан. Хэдэн онд аль сургуулийг төгссөн билээ?

-Би СУИС-ийг 2013 онд дуурийн дуулаач мэргэжлээр төгссөн. Монгол Улсын гавьяат жүжигчин М.Найдалмаа, концертмейстр, СТА Т.Энхтуул нарынхаа удирдлага дор дуу дуулах арга барилаас суралцсан. Оюутан ахуй цагаасаа уран бүтээлээ хийж, үзэгч олондоо танигдах гээд л явж байна даа.

–Нэгэн үе нийтийн дууныхан хосолж дуулж гарч ирээд л од болцгоодог байлаа. Тэр үеийн дуучдыг дуурайж, урлагт хөл тавьсан залуус олон байсан байх шүү?

-Анх намайг СУИС-д орж байхад нээрээ л нийтийн дууны эрин жинхэнэ ноёлж байсан. Багш нар маань ярихдаа СУИС-д дуучин болно гээд ирж байгаа 400-500 хүүхдүүдээс шалгалт аваад, “Ямар ангид орох хүсэлтэй байна вэ” гэхэд “Жавхлан, Баясгалангийн ангид ормоор байна” гэдэг байсан хэмээдэг. Энэ сургуульд орохоосоо өмнө М.Найдалмаа гэж мундаг багш байдаг гэж дуулсан болохоор багш дээрээ яваад очсон. Анх сургууль дээрээ очих гэж хөдөөний хүүхэд хүнээр заалгаад ирж байлаа. Сургуульдаа ормогц эндээс нэг дуулсан хүн, тэндээс ганцаараа дүрээ бэлдээд өөртэйгөө ярьж байгаа хүн гээд тун өвөрмөц ертөнцөд ороод явчихсан мэт мэдрэмж төрж байлаа. Найдалаа багш маань намайг дуурийн дуулаачаар явуулах хүсэлтэй байсан. Гэтэл би нэг мэдэхэд л нийтийн дуу руу ороод, багшийнхаа урмыг хугалсан даа. Мэргэжилдээ гайгүй байсан ч юм уу багш маань надад итгэл хүлээлгэж байсан байх, гэхдээ миний ардын дуу, нийтийн дуунд сонирхолтой байгааг мэддэг болоод ч тэр үү эвлэрсэн. Багш нартаа үргэлж баярлаж явдгаа энэ дашрамд хэлмээр санагдаж байна.

–Анхны уран бүтээл чинь ямар дуу байв, бас тайзан дээр хэзээ анх гарч байв даа?

-Намайг хоёрдугаар курст байхад ая зохиогч Пүрэвсүрэн ах “Гэгээн хайр” дуугаа өгсөн. Тэр жил Бөхийн өргөөнд “Цаг эргэх мөч” нэртэй тоглолт болсон юм. Нийт 21 аймгаас гарч ирж буй нэг, нэг дуучныг оролцуулсан том тоглолт байсан. Бас миний хувьд анхны үзэгчтэй том тайзан дээр гарсан нь тэр байв. СУИС-ийн “Оюутан” тайз дээр л гарч байснаас өөр том тайзан дээр гарч үзээгүй би хэрэндээ л сандарч балмагдаж байсан. Тэгтэл хүмүүс алга ташиж, дахиулаад. Тэгэхэд л уран бүтээлч хүний үзэгч олныхоо алга ташилтад урам авах ямар сайхан байдгийг анх мэдэрсэн л дээ.

–Ер нь багадаа дуулдаг байв уу, хүүхдүүд урлагийн үзлэгээс эхлээд л өөрийгөө сориод эхэлсэн байдаг шүү дээ?

-Би багаасаа л дуулах сонирхолтой байлаа. Гэрийнхэндээ болохоор дуучин болно гэж ярина, гэхдээ сургууль, олон нийтийн өмнө тэрийгээ ил гаргаж огт үзээгүй, урлагийн үзлэгт ч ордоггүй байв. Энд тэндэхийн уралдаанд орж гийгүүлэхгүй ч гиншээд явдаг нэг тийм хүүхэд байсан юм уу даа. Миний доод талын дүү их сайхан дуулж, бүжиглэдэг. Тэрэнтэйгээ нийлээд оройн саалийн өмнө тоглолт хийж гэрийнхэндээ үзүүлдэг байлаа.

–Оройн сааль гэхээр өөрөө бүр хөдөөний хүүхэд юм аа даа?

-Тийм шүү дээ. Бүр хөдөөний хүүхэд. Би Говь-Алтай аймгийн Жаргалан сумын харьяат. Би энэ сайхан нутагт төрж өссөн дөө дандаа баярлаж, бахархаж явдаг. Би багаасаа л мал хариулж, морь уралдуулж өссөн хүүхэд. Одоо ч морь харахаараа их догдолдог. Ер нь хөдөөний айл бүр л морь уралдуулдаг шүү дээ. Аав, ээж маань гурван охинтой хүмүүс. Би том нь. Аав маань намайг хүү шиг бодож өсгөсөн ч юм уу гэж одоо боддог юм. Бага байхад аавыгаа гарсан ч орсон ч дагаж явдаг байлаа. Аав ирэх бараанаар гараад зогсчихно. Намайг дээлэн дээрээс минь өргөөд л мотоциклийн өмнүүр суулгачихдаг. Заримдаа өвөртөө хийчихнэ. Салхи зөрөөд давхих үедээ толгойд уут углаад л дагуулаад явдаг байв.

–Танайх хэзээ хотын айл болсон юм бэ?

-Ижий, аав хоёр маань ерөөсөө бид гурвын төлөө зүтгэж ирсэн хүмүүс. Намайг сургуульд ороход сум руу нүүж, дараа нь аймаг руу тэгээд оюутан болоход дагаад л хотын айл болсон доо. Д.Пүрэвдорж гуайн гэрээсээ гараад сум орлоо, сумаа би саналаа гээд сумаа, аймгаа, эх орноо бүхэлдээ санасан тухай сайханшүлэг санаанд буудаг юм. Хэдийгээр сургууль соёл бараадаж хотод ирсэн ч нутгаа их санадаг. Оюутан болсны дараахан ГАА гэсэн машин харахаараа манайхны хэн нь яваа юм бол гэж бодогдож бараг тэр машинд суугаад нутгаадаа явмаар санагддаг байсан.

–Ээж, аав чинь хүүхдүүдээ л гэсээр иржээ. Одоо дүү нар чинь сургуулиа төгссөн үү?

-Тийм ээ. Тэд маань маш хөдөлмөрч хүмүүс. Өглөө эрт ажлаа эхэлдэг. Аав, ээжийн маань амьдрал бол хүүхдүүдээ гэсээр явдаг олон эцэг, эхийн түүх. Одоо том дүү маань ЭМШУИС-ийн нүүр ам судлалын III курс, бага дүү маань БНХАУ-д сургуульд явах гээд бэлтгэл хангаж байгаа. Үр хүүхэд нь сайн явбал ээж, аавын хүүхдүүдийнхээ төлөө гэсэн сэтгэл амарч, баярладаг байх. Тиймээс үр хүүхэд нь болсон бид сайн явах л хэрэгтэй юм даа.

–Танай Говь-Алтайгаас төрсөн дуучид их байдаг байх шүү?

-Тийм ээ. Манай нутгаас төрсөн сайхан дуучид олон. Тэд нар маань ч надад их тус дэм болдог. Ялангуяа МУГЖ С.Ганзориг ахдаа их талархаж явдаг. Тэрбээр сайн дуучин төдийгүй хувь хүнийхээ хувьд ховор хүн дээ. Тэрбээр 2010 онд гавьяат болсныхоо дараа нутагтаа тоглолтоо хийх болоод нутгаас төрж байгаа залуу дуучин гэдэг утгаар тоглолтдоо оролцох санал тавихад би хөл газар хүрэхгүй баярлаж байлаа. Үнэндээ аймгийнхаа тайзан дээрч гарч үзээгүй, энд ирж суралцаж байгаа оюутан шүү дээ. Нэг гарахдаа хоёр дуу дуулна гэж очсон чинь хүмүүс дахиулаад сайхан хүлээж авсан. Тэгэхэд нь бэлдсэн хоёрхон дуутай гэж үнэнээ хэлээд “Мандах нар” дуугаа дахин дуулж байлаа. Тэр үеэс урын сангаа нэмэх ёстой юм гэж ойлгосон. Шат шатаар л учраа олж, суралцаж яваа нь тэр шүү дээ.

–С.Ганзориг гавьяаттай хамтарч дуулсан байдаг байх аа?

-Дуучин Ц.Өлзий-Орших, А.Нэргүй нарын хамтран дуулсан “Санахын жаргал” дууг зөвшөөрлийг нь аваад дуулж байлаа. Өвөрмонголчуудад их хүрсэн гэж дуулддаг.Мөн интернэтийн хандалт нэлээд өндөртэй дуу. Бас “Тавилан” дууг хамтарч дуулсан. Мөн С.Ганзориг гавьяаттай нийлж кино концерт хийсэн. Үүнийг маань хүмүүс сайхан хүлээж авсанд баяртай байдаг.

–Өөрийг тань зохиолын дууны гүнж гэх болж…

-Монголчууд маань дуучин уран бүтээлчдэдээ ханхүү, гүнж гээд сайхан нэр хайрладаг хүмүүс. Ер нь үлгэрийн ертөнц шиг сайхан орчинд, гэгээн сайхнаар амьдрахад юуны буруу байх билээ. Харин миний гүнж гэж юу байхав дээ. Хөдөөд төрж өсч, энгийн, эгэл амьдарч байсан хүн шүү дээ, би.

-“Улаан пальто” киноны дууг дуулсан байх аа?

-Тийм ээ. Энэ миний анхны киноны дуу. Энэ дууг дуулах болсон нь их сонин. Нэг удаа би телевизийн нэвтрүүлэгт орох болоод гоо сайхны газарт нүүрээ будуулахаар очсон юм. Тэгэхэд нэг эгч будалт хийлгэж байсан нь зохиолч Шүүдэрцэцэг эгч байсан. Тэндээсээ гараад телевиз дээр очиход өнөө эгч маань бас очиж таараад, бид цугтаа нэвтрүүлэгт оролцсон. Тэгж л танилцаж байлаа. Эх үрийн сэдэвтэй сайхан дууг нь амьдруулах болж “Бүүвэй аялгуу” дуугаа дуулсан юм.

–Залуу бүсгүй, уран бүтээлчдийг тойрч элдэв яриа хөвөрдөг. Тэрийг дааж явах амаргүй биз?

-Нэгэнт олны өмнө ил байдаг мэргэжил, зам мөрөөр явахаар бол тэр бүгдийг дааж явах л ёстой байх. Миний хувьд зах зухаас нь мэдэрч, шантармаар санагдах үе байх ч уран бүтээлээрээ л бүгдийг баталж бас үгүйсгэж байх ёстой юм байна гэж ойлгоод байгаа. Заримдаа хэвлэлээр үнэн гэхээсээ худлаа, буруу ойлголт өгөх нь их юм. Хэн нэгний чин үнэнийг мэдэхгүй байж явган яриагаар бусдыг дүгнэхгүй байгаасай гэж хүсдэг. Гэхдээ цаг хугацаа бүгдийг харуулаад өгдөг шүү дээ.

–Гэр бүлтэй болж, амьдрал зохиох тухайд ямар бодолтой явна даа. Шалгуур өндөр үү?

-Ээж, аав шигээ нэг цул болж чадах ханиа олж, өрх гэрээ бариад хүүхдүүдийнхээ төлөө зүтгэх тэр өдрүүд хэзээ нэгэн цагт ирж таарна. Би аливаад яарч, их хүсч шунаад байдаггүй. Цагийн тохироо нь бүрдвэл болох юм болдгоороо болно л гэж санадаг. Хүүхэд байхаасаа л дуучин болно гэж бодож явсаар мэргэжлийг нь эзэмшиж хичээж яваа шигээ сайн ханьтай учирна гэдэгтээ эргэлздэггүй. Шалгуур гээд байх зүйл юу байхав. Би тэр хүний төлөө, тэр хүн миний төлөө байж чадах тийм хүн байж л байгаа. Мөнгөтэй хөрөнгөтэй гэхээсээ зөв бодолтой, зөв хүнийг л олж ханилах нь чухал байх даа. Гэр бүлийн аз жаргал бол хэрэгцээгээ хангадаг, эрүүл энх, олон хүүхэдтэй, тайван амгалан амьдрах л явдал гэж ойлгодог доо.

Э.ЭНЭРЭЛ

Зам тээврийн яамны байрыг 150 ортой хүүхдийн эмнэлэг болгож ашиглахаар болсон. Гэтэл уг яамны барилгыг хүүхдийн эмнэлгийн зориулалтаар тохижуулж, бэлэн болгоход 6.5 тэрбум төгрөг шаардлагатай гэсэн тооцоо гараад байгаа. Мөн тус яамныхан энэ барилгаасаа нүүхэд нүүлгэн шилжүүлэлтэд багаар бодоход 200-300 сая төгрөг зарцуулна гээд байгаа юм. Үүнийг хүмүүс янз бүрээр хүлээж авсан. “Зам тээврийн яамныхан барилгаа хүүхдүүдэд өгөхгүй гэж харамлахдаа их тоотой мөнгө хэлж байна”, “Зам тээврийн яамныхан нүүх дургүй байна” гэж харж байгаа хэсэг байхад нөгөө талд “Үнэхээр 6.5 тэрбум төгрөг гаргаж яамны байрыг янзлах юм бол тэр мөнгөөр хүүхдийн шинэ эмнэлэг барьчихаж болно шүү дээ. Хуучин, хэзээ мөдгүй нурчих барилгыг булаацалдах хэрэг байна уу” гэсэн санал явж байгаа юм.

Дөрвөн давхар барилгыг эмнэлгийн зориулалтаар засахад 6.5 тэрбум төгрөг зарцуулна гэсэн нь хэр үндэслэлтэй юм бол? Конторын зориулалттай байрыг эмнэлгийн зориулалтаар ашиглахад хэд хэдэн давуу тал байдаг талаар барилга, архитектурын “Modular house” ХХК-ийн архитектор Д.Ганзориг ярьж байна. Тэрээр “Энэ хоёр барилга нь хоёулаа кори­дорын системтэй. Конторын зориулалттай барилга нь коридорын системтэй учир эмнэлгийн зориулалтаар ашиглахад таарч, тохирох талаасаа арай ойролцоо нь. Хоёрдугаарт, оффисын барилга нь олон нийтийнх, олон хүн сууж ажилладаг гэдэг утгаараа нийтийн бие засах газрыг нь шийдсэн байдаг болохоор эмнэлгийн зориулалтаар ашиг­лахад дөхөм. Гэхдээ кон­торын зориулалттай барилгыг эмнэлгийн зориу­лалттай барилгаар ашиглахад агааржуулалт, гэрэлтүүлгээс эхлүүлээд хүндрэл гарна. Эмнэлгийн өрөө бүрт угаалтуур байх ёстой. Хэвтрийн өвчтөний өрөөнд бие засах өрөө гаргах хэрэгтэй байдаг. Энэ талаасаа харахад оффисын зориулалттай байрыг эмнэлгийн зориу­­лалтаар ашиглая гэвэл сантехникээсээ эх­лүүлээд ажиллагаа орно. Гэхдээ Зам тээв­рийн яамны байрыг эмнэлгийн зориулалтаар засч янзлахад 6.5 тэрбум төгрөг зарцуулна гэдэг нь арай л их тоо болов уу, эмнэлгийн тоног төхөө­рөмжийн үнэ өртгийг оруулаагүй бол шүү дээ. Тэр чинь канад технологиор 100 ортой хүүхдийн эмнэлэг хоёрыг барих мөнгө шүү” гэлээ. Барилгын салбарын зарим төсөвчдөөс энэ талаар тодруулахад “Шууд хараад хэлэхэд маш хэцүү. Сууж, төлөв­лөгөө гаргаж байж хэлэх тоо. Ямар үндэслэлээр тийм тоо гаргасныг мэдэх­гүй. Барилгын анхны зураг төслийг харж байж л хэдий хэмжээний зардал гарахыг хэлдэг. Зам тээврийн яамны барилгыг эмнэлгийн зориулалтаар засахад зардал их гарна. Нэлээд ярвигтай ажил. Ядаж л сантехникийн шинэ холболт явуулах учраас ажиллагаа их гарна. Гэхдээ яамны одоо байгаа засварын байд­лаас хамаг зүйл шалтгаална. 6.5 тэрбум гэдэг том тоо шүү” гэсэн хариулт өгч байлаа.

Конторын зориу­лалт­тай барилгыг эмнэлгийн зориулалтаар ашиглах гэж байгаа анхны тохиол­дол нь энэ биш юм. Чингэлтэй дүүргийн Эрүүл мэндийн төвийн Нэгдсэн эмнэлэг конто­рын зориулалттай барил­гад үйл ажиллагаа явуулаад 22 жилийн нүүр үзэж байгаа юм. Найман давхар уг барилгад 1985 онд Цалин, хөлсний хороо анх байрлаж байгаад 1992 онд Чингэлтэй дүүргийн эмнэлэг орсон юм байна. Хүүхдийн тасаг нь байн­гын ачаалалтай. Уг нь 80 ортой ч өчигдрийн байд­лаар 148 хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байв. Саяхан айхавтар ханиад гарахад хүүхдийн тоо 168 хүрч хэцүүдсэн гэнэ. Оргүй гээд буцаах хэцүү хандаж ирсэн хүүхэд бүрийг багтаахыг хичээж сувилагчдын өрөө, мэд­рэлийн тасаг гэх мэт өрөөнүүдийг суллан байж хүүхдүүдээ хүлээж авсан талаар тус эмнэлгийн Эмчилгээ эрхэлсэн ор­логч Х.Чинзориг ярилаа. Тэрээр “Хүүх­дийн эмнэлгийн асууд­лыг яаралтай шийдэх хэрэгтэй. Манай эмнэлэг хэдий эмнэлгийн зориу­лалттай биш ч бид өөрсдийн нөхцөл болол­цоогоороо ямар л боломж байна бүхнийг эрэлхийлж ажилладаг. Ариутгал, агааржуулалтыг тогтсон дүрэм журмын дагуу тодорхой хугацаанд тогт­мол хийдэг. Яавал олон хүүхдийг авч эмчлэх вэ, өвчтөнүүдээ тав тухтай орчин хэрхэн эмчлээд гаргах вэ гэдэг дээр анхаарлаа хандуулан ажиллаж байна” гэсэн юм. Энэ барилгын өрөө­нүүд анх томоос том цонхтой, цэлийсэн өрөөнүүд байжээ. Эмнэл­гийнхэн улсын төсөв болон өөрсдийн сэтгэл зүтгэлээрээ элдэв төсөл хөтөлбөрт хамрагдаж хүүхдийн өрөөнүүдээ боломжоороо тохижуулж, өрөө бүрийг нь сантехникт холбож эмнэлгийн дайтай эмнэлэг байлгаж авч явахын төлөө ажиллаж байгаагаа хэлсэн юм.

Зам тээврийн яам­ныхан “Биднийг яамныхаа барилгыг харамласан гэх утгаар нь хүмүүс хүлээ­гээд авчихлаа. Тэр 6.5 тэрбум гээд байгаа чинь Эрүүл мэндийн яамнаас гаргасан тоо. 6.5 тэрбум гэж танилцуулсан нь үндэслэлгүй, яаран гаргасан тоо байна гэж зарим дарга шүүмжилсэн байна лээ. Харин тэр 200-300 сая гэдэг чинь манай яамныхны нүүлгэн шилжүүлэлтэд шаардах төгрөгийн хэмжээ юм” гэсээр угтлаа.

Нүүлгэлтийн иж бүрэн үйлчилгээ эхэлдэг газруудын тарифыг сонирхвол ачааны машин нь маркаасаа шалт­гаалаад 70-160 мянган төгрөгийн үнэтэй үйлчилнэ. Дээр нь нэмэлт үйлчилгээ үзүүлдэг юм байна. Ширээ, шүүгээ салгаж, угсарна гэвэл мөнгө нэмнэ. Тэгээд зөөж байгаа эд хогшлыг хэдэн давхарт гаргахаас шалтгаалан давхар бүрт арван мянган төгрөгийн нэмэгдэл авна. Дунд зэргийн оффистой төрийн байгууллагыг нүүлгэлээ гэхэд ихээр бодоход хоёр сая төгрөг болдог юм байна. Гэхдээ очиж ямар бараа, эд хогшил нүүлгэх вэ гэдгээ харж байж үнэ хөлсөө тодорхойлж, шинэ хайрцаганд битүүмжлүүлэн зөөлгөх үү, яах уу гэж харилцан тохиролцдог юм байна. Ингэхээр ЗТЯ-ыг нүүлгэхэд хэдий хэрийн мөнгө зарцуулах бол гэж бодоход тодорхой хэмжээний тоо гарч ирж байна.

Багаар бодоход 200-300 сая төгрөг зарцуулна гэсэн тооцоог тус яамны Төрийн захиргааны удирд­лагын газрын Хуулийн хэлтсийн мэргэ­жил­тнүүд гаргажээ. “Энэ бол багаар тооцож гаргасан тоо. Нарийвчлан гаргаагүй л дээ. Аливаа айл нүүхэд гэр бүлийн аль нэг гишүүн нь “За манайх нүүхэд төдий хэрийн хэмжээний зардал гарах нь” гэж тооцоолдог шүү дээ. Тэрэн шиг л тооцоолсон. Манай яам хоёр тийш салж нүүх юм. Хоёр тал руу нүүнэ гэхээр нүүлгэлтийн зар­дал хоёр гарна гэсэн үг. Энэ зардалд ажилчдын компьютерийг сүлжээнд холбох, харил­цаа холбооны, камер­жуулалтын гээд олон дагалдах зардал орж байгаа” гэж тус хэлтсийн мэргэжилтэн хэлсэн юм.

Зам тээврийн яам­ныхан Засгийн газрын шийдвэрийг бүрэн хүн­дэт­гэн үзэж байгаа бөгөөд нүүхэд бэлэн гэцгээж байна. Гэвч Зам тээврийн яамны барилга буюу Засгийн газрын XIII байрны захиргаанаас уг барилгынхаа талаар танилцуулга бэлдэж, доорх хэдэн зүйлийг дурдсан байна.

Уг барилга нь 1986 онд ашиглалтад орсон. Угсармал шугаман суурьтай, цутгамал баганатай, зоорьгүй, дөрвөн давхар конторын зориулалттай, авто тээвэрч­­дийн хандив туслам­­жаар засвар хийгд­сэн барилга юм байна. Дулааны шугамууд нь нимгэрч, даралт даах­гүйгээс цооролт үүсч эхэлсэн бөгөөд шугамын нэвтрүүлэх чад­вар хүрэл­­цэхгүй болсон, бөг­­лөр­­сөн зэргээс халаалт доголддог гэнэ. Оффисын зориулалтаар ашиглагдахаас цаашгүй тус байрыг хүүхдийн эмнэлгийн зориулалтаар ашиглахад нэг талаас Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.2 дугаар заалтыг зөрчиж байгаа гэж үзжээ.

Зам тээврийн яам­ны байрыг хүүхдийн эмнэл­гийн зориулалтаар ашиг­лаж болох эсэх талаар санал, дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий Эрүүл мэндийн яамнаас ирсэн хэсэг албан хаагчид тус яамны байрыг таван минутад ч хүрэхгүй хуга­цаанд харсан төдий болж, зөвхөн гадна өнгө, машины зогсоол зэргээр нь үнэлсэн гэж үзэж байгаа аж. Тэгээд ямар ч эдийн засгийн тооцоо судалгаагүй, эрүүл ахуйн шаардлага хангасан тухай дүгнэлтгүйгээр Засгийн газрын хуралдаанд оруулж, буруу мэдээлэл өгсөн гэж үзэж байгаа аж. Уг танилцуулгынхаа төгсгөлд Зам тээврийн яам 2012 оны наймдугаар сараас хойш энэ байран­даа нэг тэрбумаар зогсохгүй хөрөнгөөр зас­вар, үйлчилгээ хийсэн нь үр дүнгүй өнгөрөхөд хүрч байна гэсэн байна. Зам тээврийн яамныхан нүүрэн дээр засгийнхаа шийдвэрийг дагана, нүү­нэ гэж байгаа ч энэ танилцуулга, байр суури­наас нь дүгнэхэд буурин дээрээ үлдэх сонирхол байх шиг. Байраа их муу, хуучны, хэзээ мөдгүй нурчихна, энэ харагдаж байгаа гоё засвар нь зүгээр өнгөн төдий. Жинхэндээ энэ барилга инженерийн бус аж ахуйн аргаар баригдсан, мэргэжлийн байгууллагаар паспорт­жуулагдаагүй байшин гэж ойлгуулахыг хүсч бай­гаа нь зарим хүнийг төөрөгдүүлж байна. Яриг­даад байгаа 6.5 тэрбум, 200-300 сая төгрөг гээд байгаа тоонууд бол ямар ч эдийн засгийн үндэслэлгүй, сайд дарга нарынхаа өмнө хоосон цаас үзүүлэхгүй гэхдээ барагцаалан хэлсэн цифрүүд болж таарч байна уу.

Д.САРУУЛ

Гэрэл зургуудыг

Ц.МЯГМАРСҮРЭН

-ХААЛТТАЙ НӨХЦӨЛ БАЙДЛЫГ ӨӨРЧЛӨХ, ПРОКУРОРЫН ХЯНАЛТЫГ АЛЬ БОЛОХ ОЛОН НИЙТЭД НЭЭЛТТЭЙ БОЛГОХЫГ ЗОРЬЖ БАЙНА-

Улсын ерөнхий прокуро­рын газрын Мөрдөн шалгах ажиллагаанд тавих хяналт хариуцсан хэлтсийн дарга Е.Сагсайтай ярилцлаа.

-Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэлийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хүрээнд хэ­рэг бүртгэх, мөрдөн бай­цаах ажилд хяналт тавих чиглэлээр прокурорын байгууллагаас ямар арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж байна вэ?

-Монгол Улсын Ерөнхий­лөгчийн санаачилсан шүүх эрх мэдлийн шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх хөтөлбөрийн хүрээнд прокурорын байгууллагаас 2011-2016 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны ерөнхий хөтөлбөр гэж 2011 онд батлагдсан. Прокурорын байгууллагын үндсэн чиг үүргийн нэг болсон хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах ажиллагаанд хяналт тавьж, шүүх хуралдаанд төрийн нэрийн өмнөөс оролцож яллах үүрэг гүйцэтгэдэг. Энэ чиг үүргийн хүрээнд дээрх зорилтыг хэрэгжүүлэхээр сүүлийн жилүүдэд тодорхой арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж байна. Биднийхэрэгжүүлж байгаа энэ арга хэмжээ нь Үндсэн хуульд заасан хүний эрх, эрх чөлөөг хангах, хууль дээдлэх ардчилсан ёсны зарчмыг байцаан шийтгэх ажиллагаанд тууштай хэрэгжүүлэх шударга ёс тэгш байдлыг хангах гэсэн зарчмуудад үндэслэн хэрэгжинэ. -Үндсэн хуулинд зааснаар прокурорын байгууллага нь хэрэг бүртгэх мөрдөн байцаах ажиллагаанд хууль хэрхэн хэрэгжиж байгаад хяналт тавьдаг байгууллагад Мөрдөн байцаах байгууллагууд хэрэг бүртгэх мөрдөн байцаах ажиллагааг хуульд нийцүүлэн явуулж байгаа эсэхийгхянаж чадаж байна уу?

-Өдөр тутам тогтмол хянаж, хэрэг бүртгэх мөрдөн байцаах ажиллагааны чанар үр нөлөөг дээшлүүлж, хуулийг нэг мөр сахиулах, хүний эрх эрх чөлөөг зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр тодорхой арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлж ирлээ. Ялангуяа мөрдөн шалгах ажиллагааны хүрээнд дагаж мөрдвөл зохих аргачилсан заавар журмуудыг шинэчлэн баталж дагаж мөрдүүллээ.

-Тухайлбал гээд дэлгэрүүлж ярих боломж байна уу. Яг юуг дагаж мөрдүүлэх болов?

-Тодорхой эрүүгийн гэмт хэргийг мөрдөн шалгах, хянан шийдвэрлэх аргачлалыг боловсруулж, мөрдүүлсэн нь прокурорын байгууллагын хувьд шинэлэг зүйл болсон. Мөн гэмт хэргийг зөв зүйлчлэх, гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн гэм бурууг хөдөлбөргүй тогтоох, нотлох баримтыг цуглуулах, бэхжүүлэх, шалгах ажиллагааг хуульд заасан хүрээнд шийдвэрлэх, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид заасан гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний онцлог шинж чанараас хамаарч хэрэг нэг бүрийг ялгамжтай зөв хянаж, үндэслэлийг нь зөв тодорхойлоход энэ мөрдөн шалгах ажиллагааны аргачлалын үндсэн нэг зарчим оршиж байгаа гэж хэлж болно.

-Мөрдөн шалгах ажиллагаанд албадлагын арга хэмжээ хэрэглэх нь зөв юм уу. Өөрөөр шийдэх арга байдаггүй юм уу. Заавал цагдан хорих ньбуруу гэдгийгГазрын тосны хэрэг эрхлэх газрын дарга асан Д.Амарсайхан цагдан хоригдож байгаадамиа алдсан явдлаас тод харагддаг?

-Иргэдийн гадаадад зорчих эрх, эрх чөлөөг хязгаарлаж байсан журам зааврыг шинээр авч үзэж боловсронгуй болгоно. Хүний эрх, эрх чөлөөг хязгаарладаг байцаан шийтгэх ажиллагааны зөвшөөрөл олгох явдлыг цэгцлэх талаар тодорхой арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүллээ. Прокурор хэрэг бүртгэх мөрдөн байцаах ажиллагаанд хяналт тавихдаа хөндлөнгийн байр сууринаас хандаж, хавтаст хэрэгт цугларсан нотлох баримтыг хянах замаар дагаж хяналт тавьдаг байсан урьдын практикийг халж, прокурор байцаан шийтгэх ажиллагааны хөтөч нь, удирдан чиглүүлэгч нь байх ёстой гэдэг зарчмыг бодлого болгон хэрэгжүүлж ажиллана. Ингэснээр прокурор мөрдөн шалгах ажиллагааг удирдан чиглүүлдэг гол субъект болсон. Прокурорын байгууллагын тогтолцоонд зарим өөрчлөлт хийж шүүх байгуулах тухай Монгол Улсын хуульд нийцүүлэн прокурорын хяналтын ажлыг мөн зохион байгуулж хэрэгжүүлж байна.

-Прокурорын хяналтын үйл ажиллагааны ил тод байдлыг хангах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг нийтэд нээлттэй болгох чиглэлээр ямар арга хэмжээнүүдийг авч ажиллаж байна вэ?

-Эрүүгийн хэрэг хянах прокурорын үйл ажиллагаа нь өөрөө өвөрмөц онцлогтой хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын шатанд хэргийг шалгах ажиллагаа өөрийн нууцлалтай байдаг. Иймдпрокурорын байгууллагын үйл ажиллагаа олон нийтэд төдийлөн нээлттэй биш явж ирсэн гэж хэлж болно. Гэхдээ энэхүү хаалттай нөхцөл байдлыг өөрчлөх прокурорын хяналтыг аль болох олон нийтэд нээлттэй болгох чиглэлээр ялангуяа Ерөнхий прокуророор ажиллаж байсанД.Дорлигжав их зүйл хийж олон чухал арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлсэн. Ерөнхий прокурорын газарт хэвлэл мэдээллийн алба байгуулж прокурорын нэгж бүрт бас хэвлэлийн алба бий болгож хэвлэл мэдээлэлд прокурорын хяналтын үйл ажиллагааг нээлттэй мэдээлдэг зарчмыг сүүлийн жилүүдэд бий болгосон. Прокурорын байгууллагын нэгдсэн мэдээллийн сүлжээг бий болгож, прокурорын вэб хуудсыг ажиллуулж прокурор төрийн байгууллагын нууцад хамаарахаас бусад ажиллагааг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сурталчилж байгаа. Түүнчлэн эрүүгийн хэрэг үүсгэн хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулж байгаа хэргийн талаар Ерөнхий прокурорын газраас болон нийслэл, дүүргүүдийн прокурорын газруудаас тодорхой цаг хугацаагаар нийтэд мэдээлэл хийж хэргүүдийн явц шийдвэрлэлт үр дүнгийн талаар мэдээлдэг болсон.

-Энэ нь прокурор нээлттэй ажиллаж байгааг харуулах том алхамуу?

-Нийгэмд прокурор нээлттэй ажиллаж байгааг харуулах нэг чухал алхам болсон гэж үзэж байгаа. Мөн шүүхээр шийдвэрлэгдсэн эрүүгийн хэрэг болон, бусад эрүүгийн хэрэгтэй холбоотой мэдээллийг прокурорын байгууллага олон нийтэд боломжтой хэлбэрээр мэдээлж, мэдээллийг олон нийтэд түгээхэд сүүлийн жилүүдэд анхааран ажиллаж байна.

-Прокурорын мөрдөн шалгах ажиллагаанд баримтлах аргачилсан зааврыг шинэчлэн боловсруулж байгаагэсэн. Энэ ямар ач холбогдолтойюм бэ?

-Монгол Улсын Ерөнхий прокурор гэдэг цорын ганц субъектэд хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах болон прокурорын хяналтын үйл ажиллагаанд дагаж мөрдөх аргачилсан заавар журам гаргах эрх нь хуулиар олгогдсон байдаг. Энэхүү бүрэн эрхийнхээ хүрээнд Ерөнхий прокурор хэрэг бүртгэх мөрдөн байцаах ажиллагаа болон прокурорын хяналтын үйл ажиллагаанд дагаж мөрдөх аргачилсан зааврыг батлан гаргаж, мөрдүүлж байгаа. Бид энэ мөрдүүлж байгаа заавар журмын үр дүн хэрэгжилтийг судалж үзээд үүнийг улам боловсронгуй болгох, ЭБШ хуулийн зүйл заалтыг аргачилсан байдлаар зааж зааварлахад анхаарлаа хандуулах шаардлагатай юм байна гэж үзсэн. Энэ нь хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах ажиллагааны чанар үр нөлөөг дээшлүүлэх, прокурорын хяналтын үйл ажиллагааг сайжруулах, хүний эрхийг хангахад чиглэгдсэн чухал алхам болох ёстой. Ийм ч учраас Улсын ерөнхий прокурорын тушаалаар аргачилсан заавар боловсруулах ажлын хэсэг томилогдон ажиллаж прокурорын хяналтын үйл ажиллагаа болон мөрдөн шалгах ажиллагааг хэрэгжүүлэх аргачилсан зааврын шинэ төслийг боловсруулж дууссан байгаа.

-Боловсруулсан заавар ньүндсэндээ 26 бие даасан дэвтэр бүхий 2000 орчим зүйл заалттай байцаан шийтгэх хуулийг амьдралд хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн чухал заавар журам болж боловсруулагдсан гэж прокурорууд ярьж байсан. Тийм онцгой зүйл үү?

-Одоо энэхүү зааврын төслөөнэгжүүддээ хүргэж, нэгжүүдийнхээ саналыг авч тусган эцэслэн баталж мөрдүүлэх шатандаа орж байна. Шинэ заавар журмын гол мөн чанар онцлог нь нэгдүгээрт хэрэг бүртгэгч мөрдөн байцаагч хэрэг бүртгэх мөрдөн байцаах байгууллагаас эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг хэрэгжүүлэх чиглэлээр ямар ажлыг хэрхэн яаж хийх тухай аргачилсан заавар байгаа. Хоёрдугаарт хэрэг бүртгэх мөрдөн байцаах ажиллагаанд хяналт тавих прокурорын чиг үүрэг, эрх хэмжээ түүнд тавигдах шаардлагуудыг нэг мөр тодорхойлж өгч буй. Гуравдугаарт хэрэг бүртгэгч мөрдөн байцаагч, прокуророос гаргах эрх зүйн актын хэлбэрүүдийн нэр төрлийг тодорхойлж нэршлийн хувьд нэг жигд томъёолж, бүтцийн хувьд нэг загварт оруулж нэг мөр болгосон. Дөрөвдүгээрт эрүүгийн хэрэгт биечлэн хяналт тавьдаг хяналтын прокурорын бие дааж шийдвэр гаргах үүрэг хариуцлагыг өндөржүүлж, гаргасан шийдвэрийнхээ төлөө хариуцлага хүлээх чадварыг нь дээшлүүлж, бүрэн эрхийг нь эдлүүлэхэд энэ зааврын гол мөн чанар оршиж байгаа. Тавдугаарт урьд нь заавар журамд тусгагдаагүй байсан олон шинэ зүйлүүдийг зааварт шинээр тусгаж байгаа нь хэрэг бүртгэгч мөрдөн байцаагч прокурор ЭБШ хуульд тусгагдсан асуудлыг нэг мөр ойлгож зөв хэрэгжүүлэхэд чухал үр дүнтэй алхам болох юм.

-Прокурорын байгууллагын хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгохчиглэлээр ямар арга хэмжээ авч байна вэ?

-Тэгэхээр бид өнөөдөр хүчин төгөлдөр үйлчилж буй Эрүүгийн хууль, ЭБШ хууль, бусад хуулийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа. Эрүүгийн хуульд, ЭБШ хуулийг зайлшгүй өөрчлөн шинэчлэх боловсронгуй болгох шаардлага зайлшгүй тулгарч байна. Энэ нь ч шүүх эрх мэдлийн шинэтгэлийн хөтөлбөрийн хүрээнд тавигдсан гол асуудлуудын нэг гэж үзэж байгаа. Үүний нэгэн адил шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлэх болон хууль сахиулах байгууллагуудын хууль эрх зүйн орчин улам боловсронгуй болгох ажилбайна. Энэ агуулгаараа прокурорын байгууллагын тухай хуулийг ч гэсэн боловсронгуй болгох зайлшгүй нөхцөл шаардлага үүссэн гэж үзэж болно. Энэ үндсэн дээр прокурорын байгууллагын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах төсөл хийж байгаа. Прокурорын байгууллагын тухай хуулиар прокурорын үндсэн хяналтууд ялангуяа мөрдөн шалгах ажиллагаанд тавих прокурорын хяналтын зарчим үндэслэл журам, арга хэлбэрийг боловсронгуй болгох, прокурорын хяналтын ажлыг Үндсэн хуулийн зарчим агуулгад нийцүүлэх, олон улсын чиг хандлагад ойртуулах, хүний эрх эрх чөлөөг хангах, хамгаалахад прокурорын хяналтын үйл ажиллагаа чиглэгдсэн байхад энэ хуулинд оруулж байгаа өөрчлөлтийн бас нэг мөн чанар оршино.

-Прокуроруудын ажлын ачаалал хэр их байдаг вэ?

-Ер нь прокурорын хяналтын ажил бол үнэхээр ачаалалтай цаг нартай уралдсан ажлыг прокурорууд лэнэ байгууллагын өмнө тавигдсан зорилтыг үүрч яваа гэдэг нь тодорхой. Ялангуяа нийслэл дүүргүүдийн хяналтын ажил маш их ачаалалтай ажиллаж байгаа. Энэ оны эхний арван сарын байдлаар хэрэг бүртгэх мөрдөн байцаах байгууллагуудад ирсэн 77414 гэмт хэргийн талаарх гомдол мэдээлэлд прокурор хяналт тавьж ажилласан байна. Үүнээс 25661 эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн байна. Ер ньэнэ оны эхний арван сарын байдлаар прокурорын байгууллага хэрэг бүртгэлт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулсан нийт 34463 хэрэгт хяналт тавьж ажиллажээ.

-Өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс гэмт хэргийн гаралтөссөн болохыгстатистик харуулжбайгаа?

-Оны сүүлээр мэдээ тайлан гаргах үедөнгөрсөн оныхоос хэрэг хэдэн хувиар хэрхэн яаж өсөв гэдэг дүн харагдах байх. Гэхдээ гэмт хэргийн гаралт сүүлийн жилүүдэдөсөж байгаа гэсэн статистик гарч байгаа нь бидний ажлыг улам ачаалалтай болгож байна. Энэ оны зургадугаар сард Ерөнхий прокурор Д.Дорлигжавын санаачилгаар прокурорын байгууллагын удирдах ажилтнууд, хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах байгууллагын удирдлагуудыг оролцуулсан зөвлөгөөн зохион байгуулж, уг зөвлөгөөнөөрөө хэрэг бүртгэх мөрдөн байцаах ажиллагаа, түүнд тавих хяналтыг сайжруулах, хэрэг бүртгэгч мөрдөн байцаагчдын сахилга хариуцлагыг дээшлүүлэх асуудал хэлэлцэж, цаашид хэрхэн ажиллах талаараа ярилцаж, тодорхой шийдлүүдийг гаргасан. Уг шийдлүүдийг хэрэгжүүлэх талаар тодорхой арга хэмжээнүүдийг авсан. Ялангуяа хууль эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох, хууль тогтоомжинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах асуудлаар УИХ, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид санал хүргүүлэх, хууль сахиулах үйл ажиллагаанд тулгарч буй асуудлыг шийдвэрлэх талаар зөвлөмж гаргаж ажиллалаа. Прокурорын төв, орон нутгийн удирдах ажилтнуудын зөвлөгөөн болж ажилдаа үнэлэлт дүгнэлт өгч, цаашид анхаарах зорилт чиглэлээ тодорхойллоо.

Г.ДЭЛГЭРЦЭЦЭГ

Солонгосын SBS телевизийн “Өв залгамжлагчид” олон ангит кино Монгол HD телевизээр гарч байгаа. Солонгостид гялалзаж байгаа залуу одод тоглосон ньэнэ кинонырейтингийгөсгөжээ.Өнгөрсөноны аравдугаар сард Солонгост гарч байсан “Өв залгамжлагч”-ийг солонгос залуус одоо ч шимтэн үзсээр байна. Монгол залуусыг ид хуйлруулж буй энэ киноны зохиолыг Ким Ён Сүк бичиж, Кан Шин Хиё найруулжээ. “The Heirs” буюу “Өв залгамжлагчид” олон ангит кино баян гэр бүлээс гаралтай ахлах сургуулийн сурагчдын нөхөрлөл, хайр дурлалыг харуулдаг юм. Солонгосын толгой баячуудын хүүхдүүд суралцдаг сургуульд жирийн нэгэн айлын охин суралцаж эхэлдэг. Солонгост хүүхдээ ахлах ангид орохоор нь өв залгамжлах гэж том асуудал ундардаг. Өв залгамжлах эрхийн төлөө өрсөлдөөнийг залуусын нөхөрлөл, хайр сэтгэлийн сонирхол татсан үйл явдлуудаар харуулжээ. Киноны зураг авалтыг АНУ-ын Лос Анжелос, Калифорни, Малибу арал дээр долоо хоногийн турш хийсэн байна.

“Жэгүк” группын өв залгамжлагч Ким тан-ы дүрд Ли Мин Хо, “Зээвэс” тансаг зэрэглэлийн зочид буудал, амралтын газрын өв залгамжлагч Чүэ Ён Ду-гийн дүрд Ким Вү Бин тогложээ. Эмэгтэй гол дүр буюу Ча Ин Сан-д Пак Шин Хи тоглосон юм.

“Жэгүк” группынөв залгамжлагч Ким Тан Америкт суралцаж, тансаг харшид амьдран шоу цэнгээнд хамаг цагаа зориулж байгаагаар киноны үйл явдал эхэлнэ. Харин Ча Ин Сан Солонгост цагийн ажил хийж бүх л мөнгөө хурааж амьдардаг хичээнгүй охин. Түүний ээж хэлгүй. “Жэгүк” группийн гэрт үйлчлэгчээр удаан ажилласан. Гэр бүлийн нууц задруулахгүй гэж албаар хэлгүй үйлчлэгч ажилд авчээ.Чан Ин Саны эгч Америкт суралцдаг. Сайн хүнтэй учраад хуримаа хийх гэж байгаа гээд ээжээсээ мөнгө гуйдаг. Чан Ин Сан эгчдээ мөнгө өгөхөөр Америкт ирнэ. Зорьж очсон эгч нь сайн хүнтэй учраагүй, архичин залуутай хамтран амьдардаг болж таарна. Үнэн хэрэгтээ хамтран амьдрагчдаа архины мөнгө өгөх гэж л ээждээ зурвас явуулжээ. Эгч нь дүүгээсээ мөнгийг нь аваад зугтана.

Охин эгчтэйгээ уулзах гэж бүтэлгүйтэж явсаар Ким Тантай танилцана. Паспортоо хураалгасан учир тансаг харшид нь хэсэг хугацаанд амьдарна. Хамт байх үедээ залуу бүсгүйд дурлана.

Ча Ин Сан Солонгост буцаж ирээд ахлан ангид орох болоход “Жэгүк” группын эхнэр түүнийг баячуудын суруульд оруулж өгнө. “Зээвэс” тансаг зэрэглэлийн зочид буудал, амралтын газрын өв залгамжлагч Чүэ Ён Ду охиныгхарж сэтгэл алдарна.

Ким Тан нутаг буцаж гэртээ ирэхдээдурласан бүсгүйгээ гэрийн үйлчлэгчийнх ньохин гэдгийг мэддэг.Бүр өөрийнх нь сургуульд суралцдагийг мэдээд баярладаг. Хичээлдээ оронгуутаа Чүэ Ён Духайртай охинд нь татагдсаныг мэддэг. Ингээд тэдний дунд хайрын гурвалжин үүснэ.

Жэгүк группын өв залгамжлагч Ким Тан нэг ахтай.Ким Тан аавынхаа нууц амрагийн хүүхэд. Гэхдээ энэ нь гэр бүлийн нууц. Гэтэл нэгэн өдөр нууц нь задардаг. Энэ явдлаас хойш Ким Тан ахтайгаа өв залгамжлах дээр тулалдаж эхэлнэ.”Өв залгамжлагч” кино сайхан төгсгөлтэй.”Жэгүк” группын өв залгамжлагчаар ах, дүү хоёр тодорч,Ким Тан, Ча Ин Сан нар үерхэж,Чүэ Ён Ду ээжийгээ олж, өв залгамжилж ер нь гол дүрийн баатар бүрийн амьдрал сайхан болсноор киноны үйл явдал дуусдаг.

Жүжигчин Lee Min Ho

1987 оны зургадугаар сарын 22-ны өдөр төржээ. Тэрээр 185 см өндөр 69 кг жинтэй. Жүжигчин, загвар өмсөгч. Нэг кинонд 200-300 сая воноор тоглодог. “Өв залгамжлагчид” кинонд тоглож дууссаныхаа дараа Филиппин, Тайван , Хятад, Япон, Малайз улсуудад фэн уулзалтуудаа хийжээ. Тэрээр одоо анхны кино болох “Gangnam Blues” -д тоглож байна. Фэйсбүүктээ15+ сая лайктай болсон жүжигчин. Гадаадын хамгийн олон лайктай оддын жагсаалтын 16-дбичигддэг. Твиттерт 2+ сая дагагчтай жүжигчин гэдгээрээ Солонгост хоёрт бичигджээ.

Kim Woo Bin

Нэг кинонд 200-300 сая воноор тоглодог. Өнгөрсөн гуравдугаар сард зураг авалт нь эхэлсэн “The Technicians” гэх кинонд тогложээ .Одоо тэрээр”Twenty” кинонд жүжигчин Lee Byung Hun, 2PM хамтлагийн Junho -тэй хамтран тоглож байна. Мөн “The Heirs” олон ангит кинондхамт тоглосонKang Ha Neul нартай хамтран тоглож байгаа. Саяхан Хятад болон Тайландад фэн уулзалтуудаа хийжээ.

Жүжигчин Park Shin Hye 1990 оны хоёрдугаар сарын 18-ны өдөр төрсөн. Жүжигчин, дуучин загвар, өмсөгч. 163 өндөр 45 кг жинтэй юм байна. Гитар,төгөлдөр хуур тоглох дуртай. Түүний тоглосон “The Tailors” кино удахгүй нээлтээ хийнэ. Тэрээр сүүлд B2ST хамтлагийнYon Jun Hyung-тай хамтарч My Dear” гэдэг цомог гаргажээ

С.АРИУНЖАРГАЛ

“Дэлхийн мисс 2014″ тэмцээнд эх орноо төлөөлөн оролцсон мисс Т.Батцэцэгтэй ярилцлаа.

-“Miss world” тэмцээн манай цагаар шөнийн 01 цаг хүртэл үргэлжилсэн. Олон монголчууд таныг дэмжсэн шүү?

-Намайг дэмжсэн бүх хүмүүстээ танай сониноор дамжуулан мэндчилж байна. Сайн байна уу, монголчууд минь. Та бүхэндээ энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Мөн намайг дэмжсэн дэлхийн өнцөг булан бүрт байгаа монголчууддаа маш их баярлалаа. Та бүхэндээ үнэхээр их баярлалаа.

–Нээлтийн үеэр бүжиглэсэн үндэсний хувцастай бүжиг тань хүмүүсийн сэтгэлд их хүрсэн. Монголыг гадаадад их сайхан сурталчилсан үйл явдал болсон байх аа?

-Сорхугтан хатны бүжиг л дээ. Бүжигчин М.Бямбаа зааж дэглэж өгсөн юм.

-“Зэрлэг цэцэгсийн хүлэмж” киноны Яргуйд тоглодог бүсгүй юу?

-Мөн, мөн. Энэ тэмцээнд л зориулж бэлдсэн бүжиг. Нэг их удаан бэлдэж чадаагүй. Дөрөв, тав хоног л бэлдсэн байх. Би багаасаа л бүжигт дуртай байсан. Бүжиглэх дуртай. Латин америк бүжгээрхичээллэдэг байлаа. Сүүлийн үед бэлли дэнсийг сонирхон хичээллэх болсон.

-“Дэлхийн мисс”-ийн сүүлийн шат цаг гаруйн хугацаанд болоод өнгөрдөг ч оролцогчид нь олон сарын өмнөөс асар их хүч хөдөлмөр зарцуулдаг. Эх орноо төлөөлж байгаа миссүүд их л олон үйл ажиллагаанд оролцдог юм шиг байна билээ?

-Их хүч хөдөлмөр зарцуулсан. Гэхдээ тэмцээнд бэлдэх хугацаа нь сар гаруй л байсан. Манай “Miss Mongolia” тэмцээн зургадугаар сараас эхэлж явсаар есдүгээр сард сүүлийн шалгаруулалт нь болдог. Би “Дэлхийн мисс”-т орно гэж гурван жилийн өмнөөс бодсон. Тэгээд энэ жил оролцоно гэж өөртөө том төлөвлөгөө тавьсан юм. Их ч бэлдлээ. Энд нэг л юм хэлмээр байна. Монголчууддаа л баярлалаа гэж хэлмээр байна. Их Британи, тэр дундаа Лондонд байгаа монголчууд маань их дэмжсэн. Тэндхийн Элчин сайд нь хүлээж авсан. Миний зурагтай футболк, томоос том хананы зураг хүртэл хэвлээд бэлтгэчихсэн байсан. Аягүй гоё зохион байгуулалттай хүлээж авсанд баяртай байгаа.

–Нээлтэд “Mongolia” хэмээнтаныгтанилцуулахад тэнд яасан олон монголчууд байв аа. Шуугилдаад л “Монгол” гэж хашгирцгаах нь сонсогдсон?

-Маш олон монголчууд байсан. Манайхан энд тэндгүй суучихсан. Хаа сайгүй л Монголын минь далбаа. Ер нь үнэхээр гоё байсан, уйлчих гээд. Огшоод байсан. Үгээр хэлэхийн аргагүй гоё байдаг юм билээ. “Дэлхийн мисс”-ийн тайзан дээр эх орныхоо нэрийг дуудуулаад мэндчилэхэд өөрийн эрхгүй омогшсон. Ялангуяа монгол дээл, хувцсаа өмсөөд тэр дундаа хатны хувцастай гарахаар бахархаад л байдаг юм билээ.

–Сар гаруйн турш олон орны мисстэй хамт янз бүрийн л тэмцээн уралдаанд хүч үзэж байгаа харагдсан. Хэр ядрав?

-Амар юм гэж хаа байх вэ. Бүх л зүйл саад бэрхшээлтэй тулгардаг. Зүгээр л байж байгаад амжилтад хүрдэггүй. Ямар ч юм тодорхой хэмжээнд хэцүү байдаг шүү дээ. Ядарсан, ядарсан. Өглөөнөөс орой хүртэл үйл ажиллагаатай. Өдөрт 4-6 цаг унтдаг байсан. Өглөө эрт гарахад цайгаа уучихсан байх ёстой. Хувцаслалт, нүүр будалт нь бэлэн байх хэрэгтэй. Өглөө хэдэн ч цагт гарч болно. Тийм болохоор байнгын бэлэн байдалтай л ажилласан. Тэмцээний шүүгчид ингэх явцдаа тухайн оролцогчийн бэлэн байдалд дүн тавьдаг юм. Тийм болохоор цаг барих хэрэгтэй. Яаж ч байсан хоцорч болохгүй. Ер нь аягүй ачаалалтай байсан.

–Ямар орны миссүүдтэй танилцаж, найз болов?

-Оролцогчид маань бүгд гоё байсан. Өрөөнийхөө охинтой их сайн найз болсон. Вьетнамын мисс л дээ. Түүнтэй л бүтэн сарын турш бүхий л зүйлд хамтдаа байсан. Бусад оролцогчид маань надад их сайхан хандана, сайн харилцаатай байсан шүү. 121 орны миссүүдийг дотор нь групп болгоод хуваачихсан болохоор биенээ танихгүй байх тохиолдол бий. Харин намайг хэн нь ч харсан “Mongolia”гээд л танина. Тэр нь их гоё.

–Өнөө жилийн тэмцээн олон нийтээс санал авснаар шинэлэг байсан. Та тэр санал хураалтаар чамгүй дээгүүр явсан шүү?

-Ер нь бол өндөр саналтай явсан. “Miss world”-ийн албан ёсны хуудсан дээр бүх мэдээлэл, явцыг танилцуулаад явж байсан. Тус тэмцээний зохион байгуулалтыг дэмждэг, сонирхдог гэх газруудын томоохон сайтууд байдаг юм билээ. “Дэлхийн мисс”-т явахаас минь өмнө тэдгээр сайтууд оролцогчдын мэдээллийг байршуулаад санал аваад эхэлчихсэн. Монголчууд маань тэдгээр сайтууд болон албан ёсны сайтад олон мянган саналаа илгээж байсан шүү.

–Манай гоо бүсгүйчүүд 2005 оноос энэ тэмцээнд оролцож эхэлсэн. Өнөө жил монголчууд өмнөхөөсөө илүүтэй итгэл тээж байсан нь анзаарагдаж л байлаа?

-Тэгж байсан нь мэдрэгдсэн. Өмнө нь монголчууд ингэж дэмжиж байгаагүй гэсэн. Монголчууд маань үнэхээр сайхан мэссэжүүд илгээдэг байсан. Тэмцээн өндөрлөснөөс хойш өөрийн цахим хаягуудаараа маш олон сайхан үгтэй урмын мэндчилгээ, үгс хүлээн авсаар л байна. Тэмцээн дуусаад эхний гурав хоногт ямар олон сайхан үгс хүлээж авсан гэж санана. Би бүгдэд нь хариу өгч байгаа. Тэр хүмүүстээ бүгдэд нь баярлалаа. “Чи бол Монголын дэлхийн мисс”, “Чи бидэндээ Дэлхийн мисс” гэсэн олон сайхан үгс ирсээр байгаа (инээв). Гоё мэссэж, сэтгэлийн үгс. Зарим нь шүлэг зохиож, зарим нь зураг зурж илгээсэн.

–Таныг нэгэн дэмжигч тань “Дэлхийн мисс”-ийн цэнхэр титэмтэйгээр зурсан байна билээ?

-Харин тийм. Бас гоё үгтэй шүлгүүд ч бий.

–Тамонголбүсгүйчүүдийг бусад орны эмэгтэйчүүдээс юугаараа ялгардаг, юу нь өвөрмөц гэж боддог вэ?

-Монгол бүсгүйчүүдийн царай төрх нь өвөрмөц шүү дээ. Биеэ авч яваа байдал, Монголын ёс заншил, үндэсний хувцас. Энэ бүхнийг сайхан хослуулж чаддаг.

–Олимп, дэлхийн аваргууд медалийн тавцанд зогсч байхдаа Монголоороо бахархсанаа ярьдаг. “Дэлхийн мисс”-ийн хүндтэй тайзнаа алхаж явахад мисс хүнд юу бодогдох юм?

-Эх нутгийн уул тал, байгаль сэтгэлд буусан. Нүдэнд Монголын төрийн далбаа харагдсан шүү. Тэр агшинд уйлах гээд нулимс цийлэгнээд л ирсэн. Тухайн агшиныг одоо дурсч ярих гэхээр үг гарахгүй, хоолой зангираад байна (Хэсэг чимээгүй болов.сурв).

–Т.Батцэцэгийг энэ тэмцээнд оролцоход ямар хүмүүс тусалж дэмжив. Том ажлын ард хамт гарсан эрхмүүдээ танилцуулбал?

-Монголын талын зохион байгуулагчид маань байна. Ээждээ, гэр бүлдээ маш их баярлалаа. Миний ард байсан хамгийн том гол хүч бол миний гэр бүл. “Шилмэл загвар” агентлагийнхандаа талархсанаа илэрхийлье. Намайг дэмжсэн бусад бүх хүндээ надтай сэтгэл зүрхээрээ хамт байсанд баярлалаа гэж хэлье.

-“Дэлхийн мисс”-ийн үеэр зорилготой гоо сайхан гэж ярьж байсан. Та ямар үйл хэрэгт олон нийтийн анхаарлыг хандуулахыг зорьж, нийгэм рүү чиглэсэн хүмүүнлэгийн ажил хийсэн бэ?

-Хүүхдэд анхаарал хандуулаасай гэж хүсдэг. Хүүхэд бол Монголын, энэ дэлхийн ирээдүй. Би энэ удаад зүрхний төрөлхийн гажигтай хүүхдэд нийгэм маань анхаарал хандуулаасай гэж хүссэн юм. Тийм өвчтэй хүүхдүүд их өрөвдмөөр (Уйлав ). Өөрсдийн буруугаас болж тэгж төрөөгүй шүү дээ.

–Ээж тань “Дэлхийн мисс”-ийн үеэр тантай хамт байсан уу?

-Дэргэд байсан. Ээж намайг тайзан дээр байхыг үзэгчийн суудлаас харсан. Ээж гэдэг хүн дэргэд байхаар бүх юм тайван, айдасгүй болчихдог юм билээ. Бүх зүйлд итгэлтэй, сэтгэлтэй болчихдог юм байна лээ.

-“Дэлхийн мисс 2014″-ийн тэргүүн мисс болон тэмцээний талаар ярихгүй юу. Ямархуу болж өнгөрлөө гэж бодож байна?

-Тэргүүн мисс болсон бүсгүй маань спортын тэмцээнд их амжилт гаргасан л даа. Манай группт байгаагүй болохоор яг ямархуу зан ааштай оролцогч вэ гэдгийг анзаарсангүй. Тэмцээний зохион байгуулалт их сайн байсан.

-“Би тэрэн дээрээ л анхаардаг байж дээ” гэж өөртөө шүүмжлэлтэй хандсан тал байна уу?

-Би энэ тэмцээнд өөртөө харамсахааргүй орсон. Угаасаа олон жилийн өмнөөс бодсон. Чадахаараа бэлдсэн. Бүхнийг чадлынхаа хэрээр бэлдсэн бүхнээ зориулсан болохоор харамсахгүйгээр хийнэ гэж өөртөө хэлсэн. Харамсаагүй. Дээр нь монголчууд маань үнэхээр сэтгэлээсээ дэмжсэнд талархаад баршгүй. Баярлалаа гэх үгсийг хэдэнтээ ч хэлсэн багадахаар санагдана.

–Та тэмцээнд гаргасан амжилтуудаасаа дурдахгүй юу. Топ модель ангилалд 20 дугаарт шалгарсан?

-121 орны оролцогчдоос Топ моделийн төрөлд шилдэг хорьд. Спортод багаараа хоёрдугаар байрт. Зорилготой гоо сайхны ангилалд шилдэг 28-д орсон байгаа. Зорилготой гоо сайхан төрөлд зарим орны оролцогчдын хийсэн ажил үнэхээр нүсэр том байсан л даа. Тэдэнтэй эн зэрэгцэн шилдэг 28-д шалгарсандаа баярласан. Хамгийн гол нь миний хийсэн хүмүүнлэгийн ажлын үр дүн нь гараагүй байсан юм. Зорилготой гоо сайхан төрөлд би зүрхний төрөлхийн гажигтай хүүхдийг гадагшаа эмчилгээнд явуулсан. Тэр хүүхэд намайг явснаас долоо хоногийн дараа эмчилгээнд явсан. Өнөөдөр (өчигдөр) эх орондоо ирсэн байгаа. Хагалгаа нь амжилттай болсонд баяртай байна. Нэг ч гэсэн хүүхэд эрүүл саруул боллоо.

–Манай улс дараа дараагийн “Дэлхийн мисс” тэмцээнд гоо бүсгүйчүүдээ илгээх болно. Харин юун дээрээ анхаарвал зүйтэй юм байна гэж бодов?

-Хамгийн түрүүнд цаг хугацаа хэрэгтэй. Энэ тэмцээнд явах оролцогчдоо багаар бодоход гурван сарын өмнө тодруулмаар юм байна. Цаг хугацаа хэдий уужуу байна, тэр хэрээр амжилттай бэлтгэх хугацаа ихэснэ. Хоёрдугаарт, монголчууд маань энэ л эрчээрээ дэмжлэгээ бууруулахгүй улам ч уухайлан дэмжээрэй. Тэр хүн эх орноо төлөөлөн ганцаараа явж байгаа ч ард нь шүүмжлэхээс илүүтэй дэмжих ард түмэнтэй байх нь том урам болно. Гуравдугаарт гэвэл явахаар болсон оролцогчдоо хувийн гэмээр хэлмээр зүйлс гардаг юм билээ.

Монголдоо ирсэн чинь аягүй гоё байна. Энд шинэ жилийн уур амьсгал орчихсон байна. Хүмүүсийн гар утас руу залгахаар шинэ жилийн дуу эгшиглээд л. Хаа сайгүй цастай. Үнэхээр гоё байна. Монголчууддаа, бүгдэд нь шинэ оны мэнд хүргэе. 2015 оноо үр бүтээлтэй өнгөрөөж илүү сайхан байгаарай. Шинэ хуучин он солигдох тэр торгон агшинд гэр бүлтэйгээ аз жаргалтай байгаарай гэж ерөөе.

Д.ГАНСАРУУЛ

Дэлхийн улс орнуудад бизнесийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг их, дээд сургууль, байгууллагуудын шилдгийг шалгаруулдаг “Чанарын алтан титэм” шагналын 2014 оны эзнээр ШУТИС–ийн Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургууль шалгарсан байна. Бусинэсс Иньтиативэ Дирэцтионс (БЬД) олон улсын байгууллагаас зохион байгуулдаг энэхүү шагнал гардуулах арга хэмжээ Английн Лондон хотод арван нэгдүгээр сарын 29-30-ны өдрүүдэд болжээ. Дэлхийн шилдэг 100-д эрэмбэлэгдсэн ШУТИС–ийн Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургуулийн захирал, эдийн засгийн шинжлэх ухааны доктор, профессор Г.Батхүрэлтэй ярилцлаа.

–Юуны өмнө танай сургуулийн хамт олонд баяр хүргэе. БИД–гаас зохион байгуулдаг энэхүү шалгаруулалтын талаар эхлээд мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Испанид төвтэй БИД олон улсын байгууллагаас дэлхийн чанарын шилдэг байгууллагуудад шагнал олгодог юм билээ. Жил болгон чанараараа манлайлдаг дэлхийн 100 шилдэг байгууллагыг тодруулдаг. 2014 оны хувьд 19 дэх удаагийнх нь гэсэн. Манай ШУТИС-ийн проректор Т.Намнан болон миний бие Английн Лондон хотноо очиж шагналаа авсан.

–Энэхүү нэр хүндтэй шагналыг хүртэхийн тулд ямар шалгуур үзүүлэлтийг хангасан байх ёстой юм бэ. Танай сургуулийн хувьд болзолыг яаж давав?

-Олон улсын чанарын стандартыг хангаж нэвтрүүлэх талаар онцгой анхаарч, амжилт гаргасан байгууллагуудад энэ шагналыг олгодог. Үүнд их сургуулиудыг сургалтын хөтөлбөр, чанараар шалгаруулдаг юм байна. 2014 онд шалгарсан 100 байгууллагаас гурав нь л их сургууль байсан. Тодруулбал, Канад, Өмнөд Африк, Монгол гэсэн гурван улсын их сургууль багтсан. Дэлхийн бизнесийн хөгжилд гарамгай амжилт гаргасан бизнес менежментийн байгууллагуудыг тодруулдаг “Алтан титэм” шагналыг гардуулах ёслолын ажиллагааны үеэр манай сургуулийн хэд хэдэн үзүүлэлтийг онцолж байсан. ШУТИС-ийн Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургуулийн мэргэжлийн хөтөлбөрийн агуулгад энэ шагналыг хүртээсэн байна. Мөн олон улсын магадлан итгэмжлэлд тус сургуулийн 13 хөтөлбөр нь орсон гэдгийг шагнал гардуулах үеэр онцолсон. Үүнээс гадна дэлхийн шилдэг 1000 сургуульд тогтвортой амжилт үзүүлсэн гэдгийг ч тодотгосон. Манай сургууль долоон жил дараалан дэлхийн шилдэг 1000 сургуульд багтсан. Энэ үзүүлэлт нөлөөлсөн юм байна. Дэлхийн шилдэг магистрын 4000 хөтөлбөр дотор Азиас 200 хөтөлбөр орсон. Үүнд манай сургуулийн бизнесийн удирдлагын магистрын гурван хөтөлбөр орсон байгаа. Нэг сургуулиас тэр болгон олон хөтөлбөр ордоггүй юм байна. Бас тухайн сургуулийн төгсөгчдийн үндэсний болон олон улсын нэр хүндийг хардаг юм билээ.

-“Алтан титэм” шагналыг манай улсаас анх удаа боловсролын байгууллагад өгч байна уу?

-Тэгж ойлгож болно. Өмнө бизнесийн байгууллагууд авч байсан юм билээ. Харин боловсролын байгууллагын хөтөлбөрийн агуулга, сургалтын стандарт нь олон улсын стандартад нийцсэн гэдэг үзүүлэлтээр олгож байсан тохиолдол байхгүй. Бид үүнд их баяртай байгаа. Дэлхийн түвшний шагнал авсан ч гэсэн нөгөө талаар энэ нь өндөр хариуцлага юм. Тиймээс сургалтын агуулга, чанараа улам сайжруулах үүрэг бидэнд оногдож байна.Бид ойрын 4-5 жил Азийн шилдэг сургууль болох зорилго тавин ажиллаж, мастер төлөвлөгөөгөө зохиосон байгаа.

–Танай сургалтын хөтөлбөрийн онцлог, давуу тал нь юу вэ?

-Манай сургуулийн менежментийн салбар бол Монголд анх 1959 онд аж үйлдвэрийн болон инженерийн эдийн засгийн мэргэжилтэн бэлтгэсэн үеэс үүссэн түүхтэй. Төвлөрсөн төлөвлөгөөт тогтолцооны үед бизнесийн удирдлага, менежмент мэргэжлийн хамгийн анхны суурийг Монголд тавьсан юм. Бусад их, дээд сургууль макро түвшний эдийн засаг, менежмент, бизнес, санхүү, банк гэх мэтчилэн олон төрлөөр мэргэжилтэн бэлтгэдэг. Харин манай сургууль анхнаасаа салбарын менежмент, бизнесийн мэргэжлээр микро түвшний эдийн засгийн мэргэжилтэн дагнан бэлтгэж ирсэн. Бид 53 жилийн түүхэн уламжлалтай. Ялангуяа Монголын менежментийн өв судлалын түүхэн уламжлал, өвөрмөц нүүдэлчин соёл иргэншил, тэр нөхцөл дэх хөдөлгөөнт сэтгэлгээтэй хүнийг хэрхэн удирдах, яаж бэлтгэх талаар арвин туршлагатай. Шинжлэх ухааны доктор, профессор Л.Гүржав, Н.Цэнд гэх мэт аугаа эрдэмтдийн залгамж халааг бид аваад явж байгаа. Энэ утгаараа олон жилийн баялаг туршлагатай. МУИС, Санхүү эдийн засгийн сургууль 1990 оноос бизнесийн удирдлагын ангиудаа нээж байсан. Харин бид хагас зуун жилийн өмнөөс энэ мэргэжилтэнг бэлтгэсээр ирлээ. Зах зээлийн нийгэмд шилжингүүт сургалтын агуулга мэдээж шинэчлэгдсэн. Жишээлбэл, аж үйлдвэрийн эдийн засаг зохион байгуулалт гэдэг чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэж байсан бол одоо үйлдвэрлэлийн болон хүний нөөцийн менежмент гэх мэтээр болон нэр нь өөрчлөгдсөн. Гэхдээ цаад суурь агуулга нь хадгалагдаж байгаа юм.

–Дэлхийн шилдэг 100-д шалгарахад сургуулийн төгсөгчдийн нэр хүндийг хардаг гэж та дээр хэллээ. Өнгөрсөн хугацаанд нийтдээ хичнээн боловсон хүчин бэлтгэв?

-Бид 4000 гаруй залуусыг бизнесийн упирдлага, менежментийн чиглэлээр төгсгөсөн. Үе үеийн төгсөгчид маань Монголын эдийн засаг бизнесийн салбарыг авч явж байсан гол мэргэжилтэн, удирдах ажилтнууд байдаг. Монголд 87 сургууль эдийн засгийн менежментийн чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэдэг. Төрийн болон хувийн 30 гаруй сургууль эдийн засгийн менежментийн нэртэй. Эдгээр сургуулийн багш нарын 30 гаруй хувь нь манай төгсөгчид байдаг. Мөн олон их дээд сургуулийн захирал, удирдах ажилтан, эрдэмтнүүд байна. Түүнчлэн бизнесийн салбарт ч амжилттай ажиллаж байгаа төгсөгчид олон бий. Ганц жишээ дурьдахад, “МЦС” корпорацийн хүний нөөцийн 100 гаруй менежерийн 80 гаруй нь манай сургуулийн төгсөгчид байдаг. Гадаадад нэлээд олон төгсөгч ажиллаж байгаа. Америкт олон залуус байгаагаас хоёр нь их сургуульд багшилж байна. Бизнесийн салбарт менежер хийгээд явж байгаа хүмүүс ч цөөнгүй. Гэх мэтчилэн манайхыг төгссөн залуус нэр хүндтэй, манлайлан ажиллаж байна. Төгсөгчдийн маань чанар сайн болохоор бахархууштай. Төрийн салбарт гэхэд манайхан маш амжилттай ажилладаг. Бүх парламентад УИХ-ын гишүүн манай төгсөгчдөөс сонгогдож байсан. Төр засаг болоод бизнесийг удирдахад манай залуус сайн ажиллаж байгаа. Энэ бүгд бол өнөөдөр бидний байгуулчихсан гавьяа биш, буурал эрдэмтдийн маань гавьяа. ШУТИС-ийн Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургуулийн хувьд менежментийн бие даасан сургууль (школ) гэж хэлж болохоор байна.

–Танай сургууль үндэсний менежментийн шавь сургалт байгуулагдсаны ой гэж тэмдэглэдэг ньийм учиртай байх нь ээ?

-Тэгэлгүй яахав. Монголд үндэсний шавь сургууль бий болгосны 55 жилийн ойг 2014 онд тэмдэглэсэн. Шинжлэх ухааны доктор, профессор Ломбоцэрэнгийн Гүржав, гавьяат багш Нанзадын Цэнд нарын гавьяаг бид бахархдаг. Ахмад буурал эрдэмтэдмаань одоо хорвоог орхисон ч шавь нар нь тэдний залгамж чанарыг үргэжлүүлж байгаа.

–Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургуулийн хуучин нэршил буюу КТМС бол брэнд болсон. Харин одоо Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургууль болсон. Бүтэц яаж өөрчлөгдсөн бэ?

-КТМС-ийн төгсөгчид чадварлаг байдаг юм гэсэн жишиг тогтчихсон байдагтай санал нэг байна. Ардчилсан нам гарч ирсэнээр дээд боловсролын тогтолцоонд нэлээд шинэчлэлийг хийсэн. Үүний дагуу төрийн их, дээд сургуулиудын бүтэц зохион байгуулалтад өөрчлөлт орсон. Манай ШУТИС-ийн 19 салбар сургууль 10 болж өөрчлөгдсөн. Компьютерийн техник, менежментийн сургуулийн эдийн засаг менежментийн салбар нь Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургууль дээрээ үлдсэн. Компьютерийн ухааны салбар нь Мэдээлэл харилцаа, холбооны сургууль дээр төвлөрсөн. Тиймээс манайх Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургууль болсон. Энэ сургуулийн бүтцэд урьд өмнөх бүрэлдэхүүн сургуулиудын үйлдвэрлэлийн менежмент, холбооны менежмент, аялал жуулчлалын менежментийн мэргэжлүүд нэгдсэн. Мөн бүрэлдэхүүн сургуулиудын инженерийн ангийн эдийн засгийн сургалтыг хариуцаж байсан багш нар Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургууль дээр ирсэн. Ингээд эдийн засаг, менежмент, нийгэм, хүмүүнлэгийн шинжлэх ухаанаар дагнасан сургалттай болоод байна.

–Одоо хичнээн чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэж байна вэ?

-Бизнесийн удирдлагаар бакалаврын долоон мэргэжил олгож байгаа. Мөн зургаан мэргэжлээр магистр, бизнесийн удирдлага, менежмент, нийтийн удирдлага, нийгмийн шинжлэх ухаанаар доктор бэлтгэж байна. Бизнесийн удирдлага, менежментийн чиглэлээр 10 гаруй хөтөлбөрөөр бакалаврын сургалтаар мэргэжил олгож байна. Нийгэм хүмүүнлэгийн чиглэлээр соёл судлал, нийгмийн ажилтан, нийтийн удирдлага буюу хуучнаар төрийн захиргааны менежмент, олон нийттэй харилцах харилцааны мэргэжилтэн бэлтгэж байна.

–Олон улсад үнэлэгдсэн хөтөлбөр боловсруулсан багш, эрдэмтдийг энд орхиж болохгүй санагдлаа. Багшийг эрдмийн зэрэгтэй, хөгжүүлэхэд танай сургууль нэлээд анхаарч ажилладаг шиг харагддаг…

-Ер нь бизнесийн удирдлагын мэргэжлийн хөтөлбөрийг олон улсын стандартын түвшинд хүргэж, чанар чансааг сайжруулъя гэвэл үнэхээр багшлах бүрэлдэхүүнийг онцгой анхаарах ёстой. Манай сургууль багшийг хөгжүүлэх хөтөлбөртэй. Жил бүрийн төсөвтөө багшийг хөгжүүлэх сан байгуулдаг. Багш нараа гадаадад мэргэжил дээшлүүлэх, гадны их сургуулийн туршлагыг судлах, олон улсын хурал зөвлөгөөн, чуулга уулзалтуудад төлөөлөгчөөр оролцуулах зэргээр анхаардаг. Мөн багш нарыг эрдмийн зэрэг цолтой болгоход ч дэмжиж ажилладаг. Манай сургуулийн 123 багшийн 50 хувь нь докторын зэрэгтэй. Бахархууштай нь гадаадын их, дээд сургуулиудад докторын зэрэг хамгаалаадирсэн багш нар олон бий. Тухайлбал Япон, Солонгос, Автрали, ОХУ-ын их сургуульд доктор хамгаалаад ирсэн багш нар байна.

–Дэлхийн шилдэг 4000 хөтөлбөрт Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургуулийн гурванхөтөлбөр багтсан гэж та эхэнд дурдсан. Ер нь гадаадынхан танай сургуулийг хэр сонирхож байна?

-Одоо бидэнд шинэ зорилт тавигдаж байгаа. Дэлхийн шилдэг магистрын 4000 хөтөлбөрт манай гурван хөтөлбөр орсноор агуулгыг нь гадаадынхан ихэд сонирхож байна. Одоогийн байдлаар 1400 орчим залуу манайд хандсан. Өөрөөр хэлбэл, энэ хөтөлбөрийн агуулгын талаар тайлбарлуулж байгаа юм. Тиймээс бид багш нарын Англи хэлний мэдлэгийг сайжруулах тал дээр нэлээд анхаарч байна. Өөрөөр хэлбэл, хөтөлбөрийн хичээлийн агуулгыг Англи хэл дээр болгоход нэлээд ажлуудыг хийж байгаа. Сүүлийн үеийн мэдээллийн технологийн хөгжилтэй холбоотойгоор зайн сургалт явуулах зорилгоор хичээлүүдээ Англи хэл дээр болгож, зайнаас сургалт явуулдаг “Е” хэлбэр рүү шилжүүлж байна. Одоогоор бид төрийн захиргааны менежментийн хөтөлбөрийн 100 хувь, хүний нөөцийн менежментийн хөтөлбөрийг50 хувийг “Э” болгосон. 2014-2015 оны хичээлийн жилд 100 хувь “Е” болгоно. Мөн маркетингийн болон санхүүгийн менежментийн магистрынхичээлийг “Е” болгох зорилт тавин ажиллаж байна.

–Ингэхэд танай сургууль гадаадын их, дээдсургуулиудтай хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэх тал дээр хэрхэн ажиллаж байна вэ?

-Хэд хэдэн улсын их, дээд сургуулиудтай хамтарсан хөтөлбөр хэрэгжүүлжбайгаа. Манайх Өмнөд Африкийн Манкоса-гийн их сургуультай таван жил зайн сургалтын хөтөлбөр хэрэгжүүллээ. Арав гаруй хүн суралцсанаас долоо нь төгссөн. Үүний ач холбогдол нь зайн сургалтын талаарх барууны туршлагыг Монголдоо нэвтрүүлэх юм. Зайн сургалтаар мэргэжилтэн бэлтгэдэг том сургуулиудын сурах бичигтэй болно. Мөн Японы олон улсын их сургууль, Тайваний Үндэсний нэгдсэн их сургуультай “1+1” гэдэг хамтарсан хөтөлбөр эхлүүлсэн. Суралцагчид Монголд болон тухайн улсад тус бүр нэг жил сурч, хоёр сургуулийн диплом авна. Мөн Швейцарийн их сургуультай Бизнесийн удирдлагаар зайн сургалтын хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулсан. Энд сайн тал нь Швейцарь, Франц, Герман улсад сурч болно. Салбар сургуулиуд нь өөр өөр оронд байдаг. Үүнийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа. Төлбөр нь жаахан өндөр.

–Сургалтын зардлын асуудлыг яаж шийддэг юм бэ?

-Энэ нилээд бэрхшээлтэй асуудал болоод байна. Зарим сургуулийн сургалтын төлбөр жилийн 20 гаруй мянган ам.доллар байдаг. Бид аль болох олон улсын төсөл хөтөлбөр, санхүүжилт, тэтгэлэгээр шийдэхээр ажилладаг. Зөвхөн Монголдоо манай сургуулийн хөтөлбөрийн агуулга ийм байх ёстой гээд явж болохгүй. Гадаадын их дээдсургуулиудтай хамтарснаар бид юун дээрээ алдаж байна, ямар хичээл шинээр оруулбал боломжтой вэ гэдгээ мэдэж авна. Хоёр их сургууль бие биенийхээ агуулгыг хүлээн зөвшөөрч дүйцүүлнэ гэдэг том боломж юм.

–Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургууль олон улсад магадлан итгэмжлэгдсэн байх аа?

-АНУ-ын АЦБСП буюу Бизнесийн сургууль болон хөтөлбөрийн магадлан итгэмжлэлийн олон улсын байгууллага нь манай сургуулийн бакалаврын зургаа, магистрын долоон хөтөлбөрийг магадлан итгэмжилсэн. Мөн Парис хотод төвтэй ЭДУНиВЭРСАЛ групп дэлхийн 154 орны 1000 сургуулийн рейтингийг тогтоодог тус байгууллагын жагсаалтын дээгүүр манай сургууль эрэмбэлэгдэж байгаа. Жил болгон бид амжилтаа ахиулж байна.

Олон улсын магадлан итгэмжлэлийн байгууллагаас жил бүр нэгдсэн ба бүсийн чуулга уулзалтыг зохион байгуулдаг. Эдгээр арга хэмжээнд их, дээд сургуулиуд өөрсдийн өмнө тулгамдсан асуудлыг хэрхэн даван туулж, шийдвэрлэх талаар ярьж шийддэг. Тиймээс жил болгон манайх багш нараа оролцуулдаг. Жилдээ 20-30 багшийг ийм зөвлөгөөнд оролцож, харилцан туршлага солилцож байна.

–Танд баярлалаа.