Кубын удирдагч асан Фидель Кастро таалал төгсөв. Хувьсгалын удирдагч хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлсэн Кубад арванхоёрдугаар сарын тавны өдөр хүртэл гашуудал зарласан байна. Гавана хотын төв болох Хувьсгалчдын талбайд орших Хосе Мартийн нэрэмжит дурсгалын төвд түүнтэй салах ёс гүйцэтгэх ёслол болсныг мэдээлсэн билээ. 47 жил Кубыг удирдсан түүний бие муудсан тул 2006 онд дүү Рауль Кастродоо ажлаа шилжүүлэн өгсөн. Түүнээс хойш арван жил нам гүм амьдарч дэлхийн улс төрийн байдал ч эрс өөрчлөгдсөн билээ. Кубын хувьсгалын удирдагч одоогоос 10-15 жилийн өмнө хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлсэн бол түүнийг улстөрчийнх нь хувьд өнөөдрийнхөөс огт өөр хандах байсан хэмээн Испанийн “El Pais” сонинд бичжээ. Ямар ч байсан Куба төдийгүй Латин Америкийн орнуудын хувь заяаг өөрчлөхөд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн энэ хүн ХХ зууны түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдсэн юм.
Фидель Алехандро Кастро Рус нь коммунист үзэлдээ тууштай үнэнчээр үлдсэн улстөрчдийн нэг. Гаванын их сургуульд хуульч мэргэжлээр суралцаж байхдаа империализмын эсрэг үзэлтэй болжээ. Газрын эзний хүү тэрээр оюутан ахуйдаа барууны үзлийг баримталдаг Доминикан болон Колумбийн эрх баригчдыг эсэргүүцэх бослогод идэвхтэй оролцсон. 1953 онд Монкада хэмээх цэргийн хотыг эзлэн авах нууц ажиллагаанд оролцсон боловч энэ нь бүтэлгүйтэж баривчлагдсан байна. Тэр жил Фидель Кастрог шүүх хурал болоход “Та нар намайг буруутга, надад хамаагүй. Тэртэй тэргүй түүх намайг зөвтгөнө” гэж хэлж байсан гэдэг.
Шоронгоос суллагдсаныхаа дараа тэрээр Мексикт очиж алдарт Эрнесто Че Гевартой нэгдсэн юм. Дүү Руаль Кастро, Эрнесто Че Гевартай хамтран “Долдугаар сарын 27” хэмээн нэрлэдэг хөдөлгөөнийг удирдсан. Кубад ирснийхээ дараа Батистийн дэглэмийн эсрэг тэмцлийг өрнүүлсэн түүхтэй. Сьерра-Маэстра ууланд үзэл бодол нэгт нөхдийнхөө хамт нуугдаж байхдаа тэмцлээ үргэлжлүүлжээ. Батистүүдийн ирээдүй бүрхэг болох хэрээр Фидель Кастро улам нэр хүндтэй болсон гэдэг. Ердөө нэг жил гаруйн хугацаанд босогчдоос бүрдсэн арми байгуулж чадсан байна. Ингээд 1959 оны нэгдүгээр сарын нэгний өдөр түүний удирдсан цэргүүд Гавана хотыг эзлэн авчээ. Түүнээс хойш Фидель Кастрог Кубын хувьсгалын удирдагч гэх болсон. Ер бусын зоригтойгоороо гайхагдсан, уран илтгэгч тэрээр хэдэн цагаар үг хэлж цугларсан олныг байлдан дагуулах чадвараараа бусдыг үнэнхүү гайхшруулдаг байв. Үүнд гаднах байдал, дүр төрх нь нөлөөлсөн хэмээн зарим судлаач тайлбарласан байдаг. Зарим судлаачийн үзэж байгаагаар Фидель аргагүйн эрхэнд марксист болсон гэнэ. Улс орон нь хуучин ЗХУ-аас эдийн засгийн хувьд хараат байсантай холбоотой аж. Харин Америкийг үзэн ядах үзэл нь Фиделийн яс маханд шингэсэн гэх. 1958 онд тэрээр нэгэн танилдаа бичсэн захидалдаа “Энэ дайн дуусахаар (Батистуудын дэглэмийн эсрэг) миний хувьд өөр, илүү удаан хугацаагаар үргэлжлэх агуу дайн эхэлнэ. Тэдний (америкчууд) эсрэг дайныг эхлүүлнэ. Энэ бол миний жинхэнэ хувь заяа байх болно” гэжээ. Тухайн үед Куба нь америкчуудын очиж амарч зугаалж цэнгэдэг газар байсан. Ерөнхийлөгч агсан Ж.Кеннедигийн туслах тухайн үед Гавана хотод америкчууд хэрхэн зугаацан цэнгэдэг байсан талаар бичсэн байдаг. Фиделийн үзэн ядалт нь үүнээс улбаатай бололтой.
Кубын хувьсгалын удирдагч хуучин ЗХУ-тай ихэд дотно харилцаатай болсон нь АНУ-ын эрх баригчдад огтхон ч таалагдаагүй. Тиймээс хэд хэдэн удаа Фиделийг устгах нууц ажиллагааг зохион байгуулсан боловч бүгд бүтэлгүйтсэн юм. Кубын эсрэг эдийн засгийн хориг тавих зэрэг янз бүрийн арга хэмжээ авсан нь зөвхөн тус хоёр улсын хоорондох тэмцэл байсангүй. Капитализм, коммунизм хоёрын дундах үзэл суртлын дайн байсан юм. 1961 он нь энэ тэмцлийн оргил үе байв. Ийнхүү тэмцэл хурцдах тусам Кубын хувьсгал улам социалист өнгө аястай болж байсан гэдэг.
ЗХУ задарч, социалист гэгдэж байсан улс орнууд ардчиллыг сонгоход Кубын байдал эдийн засгийн хувьд нэлээд хэцүүдсэн. Харин саяхнаас АНУ-тай харилцаа харьцангуй сайжраад байгаа.
Кубын хувьсгалын удирдагчийг үзэл бодолдоо үнэнч байсныг нь судлаачид үнэлдэг. Гэвч нөгөө талаас нь авч үзвэл хүний эрхийг бүдүүлгээр зөрчиж байсан дарангуйлагч болон хувирсан аж. Үүний уршгаар Кубаас хэдэн сая иргэн дүрвэн гарч, улс орон нь ядууралд автсан юм.
Фидель Кастрогийн аав Анхел Кастро нь Испаниас Кубад дүрвэн очиж нишингийн тариалан эрхэлдэг, нэлээд том газартай байсан гэдэг. Хүү Фиделийг нь 1926 онд төрсөн хэмээн албан ёсны бичиг баримтад дурдсан боловч үнэндээ 1927 онд мэндэлжээ. Сургуульд оруулахын тулд насыг нь нэмсэн боловч сүмд адислахад нь төрсөн он, сарыг бичсэн нь одоо ч байдаг гэнэ. Маш сурлагатай, зорьсондоо заавал хүрдэг хүү коллежоо онц дүнтэй дүүргээд Гаванагийн их сургуульд хуульч мэргэжлээр суралцсан байна. Сургуулиа дүүргээд мэргэжлээрээ ажиллаж байхдаа ядуу хүмүүст ихэд тусалдаг байсан гэдэг. Тухайн үед Кубын ардын намын гишүүн болж парламентад дэвшүүлэхээр яригдаж байтал Ф.Бастист засгийн эрхийг булаан авсан тул Кубын Конгрессыг тараажээ.
Карибийн хямрал нь Ф.Кастротой холбоотой бас нэгэн үйл явдал. 1962 онд АНУ, Кубын харилцаа нэлээд хурцадсан. Кубын эрх баригчдыг Венесуэлийн хувьсгалчдад дэмжлэг үзүүлдэг хэмээн буруутгаж тус улсын эсрэг худалдааны хориг тавьсан түүхтэй. Энэ явдал нь тухайн үедээ нэлээд шуугиан тарьсан. Кубын удирдагч байхдаа манай улсад айлчилж байсан түүний талаарх сонин баримтуудыг толилуулъя.
Кубын удирдагч агсан түүнийг төрснийх нь дараахан сүмд адисласан гэдгийг дээр дурдсан. Тэгвэл 1962 онд Католик шашны тэргүүн Иоанн XXIII түүнийг сүмийн гишүүнээс хассан байна. 1964 онд дүү Хаунито Кастро нь АНУ руу дүрвэн гарч Флорида мужид суурьшиж 1960-аад оны эхээр ТТГ-тай хамтран ажиллаж байсан гэдэг. Фидель Кастро Гиннесийн номд бичигдсэн. Тэрээр НҮБ-ын индрээс хамгийн олон цаг үг хэлсэн хүнээр тодорчээ. 1960 оны едсүгээр сарын 26-нд НҮБ-ын хуралдаанд оролцохдоо дөрвөн цаг 29 минут цаг үг хэлсэн байна. “Reuters” агентлагийн уламжилснаар Кубын Коммунист намын III их хурал дээр долоон цаг 10 минутын турш үг хэлжээ. Америкийн хоёр ч кинонд тоглосон тэрээр зөвхөн “Rolex”-ийн бугуйн цагийг зүүдэг байсан гэнэ. Кубын удирдагчийн амь насанд бараг зуун удаа халдахыг завдсан хэмээн бичдэг. Татдаг тамхи, тоглодог бейсболын бөмбөгөнд нь хүртэл хор шингээж байсан удаатай. Амь нас нь байнга дээсэн дөрөөн дээр дэнжигнэж байсан удирдагчдын нэг бол Фидель Кастро. Аманд нь байнга навчин тамхи зуугаастай байдаг тэрээр 1980-аад он энэ зуршлаасаа салжээ. 2000 онд Майн нэгний баярын арга хэмжээнд оролцохдоо цагаан өнгийн пүүз өмссөн байсан нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдийн анхаарлын төвд орсон удаатай. Бүтээгдэхүүнээ сурталчлуулсан компани хариуд нь Кубын хүүхдүүдэд үнэгүй гутал тараасан гэдэг.
Фидель Кастро Нобелийн шагналт зохиолч Габриэль Гарсиа Маркес хоёр дотнын найз байсныг хүмүүс сайн мэднэ. Алдарт зохиолч Кубын удирдагчийн талаар нэгэн найздаа ийнхүү ярьжээ. Г.Маркесийн хэлснээр Ф.Кастро бол эхнээсээ л засгийн эрхийг булаан аваад түүнийгээ ямар ч хамаагүй үнээр хадгалан үлдэх зорилготой байсан гэдэг.
Ингээд нэгэн жижигхэн арал улсыг 47 жилийн туршид удирдсан. Засгийн эрхэнд удаан байх тусам улс орон нь өөрийнх нь нэгэн хэсэг мэт санагдах болжээ. Шударга ёсыг тогтоож, ард иргэдээ эрх чөлөөтэй болгох гэсэн хүн яваандаа дарангуйлагч болон хувирсан. Засгийн эрхэнд улам ганцаардах болж төрсөн дүүгээс нь өөр халааг нь авах найдвартай хүн түүний хувьд байгаагүй.
Нэгэн судлаачийн бичсэнээр Фидель Кастро бол аймшигтай чөтгөр биш гэхдээ ариун хүн ч биш байж. Тэрээр эрх мэдлийг гартаа байлгахад бүх амьдралаа зориулсан аж.
Еврей гаралтай Германы алдарт зохиолч Франц Кафка (1883-1924)-гийн “Хувирал” туужийг энэ удаагийн дугаартаа онцоллоо. Эл тууж нь 1912 онд бичигдэж дууссан ч, 1915 онд хэвлэгдэн уншигчдын хүртээл болсон аж. Өдгөө нэгэн зууны ард гарчихсан ч үе үеийн уншигчдын анхаарлыг татдаг чансаатай бүтээл гэдгийг судлаач эрдэмтэд дуу нэгтэй хүлээн зөвшөөрч, Кафкагийн бүтээлүүдийг сонгодогт тооцох болжээ.
Ардын армийн хурандаа болон Монгол Улсын дархан аварга нарын ханагар эрчүүд эмэгтэй хүнийг голдоо суулгаж байгаад элдвээр хэлж байгаа харагдах юм даа.
Улаанбаатарт шинэ жилийн уур амьсгал орж албан байгууллагууд сүлд модоо засч эхэлжээ. Албан байгууллага, айл өрхийн хоймрыг чимэх сүлд мод, гоёл чимэглэлийн үзэсгэлэн томоохон зах, дэлгүүрээр гараад эхэлж. Өнөө жилийн шинэ жилийн гоёл, гацуур мод, саа, гэрэл чимэглэлийн үнэ ханшийг сонирхохоор “Дүнжингарав” худалдааны төвийг зорилоо. Тусгай талбайд олон сонголттой сүлд мод, саа, өнгө өнгийн гэрлэн чимэглэл, өвлийн өвгөн, багуудыг төрөл төрлөөр нь дэлгэн тавьжээ. Тус үзэсгэлэн эхлээд гуравхан хонож байгаа учраас тэр бүр хүн мэдээгүй байгаа гэнэ. Худалдагч нар арванхоёрдугаар сарын хоёр дахь долоо хоногоос гүйлгээ маань эрс сайжирдаг хэмээн хуучиллаа. Дунджаар ногоон мөчиртэй 1.8 метрийн өндөр мод 300 мянга, саглагар ногоон мөчиртэй 1.5 метрийн өндөртэй нь 350 мянган төгрөг, цастай мөчиртэй 1.8 метрийн өндөр гацуур 540 мянган төгрөг, 3.4 метртэй нь 700 мянган төгрөгийн үнэтэй байна. Ерөнхийдөө сүлд мод цагаан саатай, усан цэнхэр, тод ногоон гэсэн олон төрлийн сонголттой. Харин сүлд модны тоглоом нэг ширхэг нь 2000, том тоглоом дөрвөн ширхэг нь 8000 төгрөгийн үнэтэй, 30 ширхэгтэй том бөмбөлөг нь 30 мянган төгрөг. Тоглоом том, жижгээс хамаараад 30-150 мянган төгрөгийн үнэтэй байв.
“Нарантуул” захаас худалдан авалт хийж буй М.Уранчимэг “Олон хүүхэдтэй учраас сүлд модныхоо тоглоомуудыг нэг нэгээр нь хагалсаар байгаад бараг дуусгачихсан. Хуучин сүлд модон дээр нь орчин үеийн гоё тоглоом авах гэж явна. Тэгээд гэрээ чимэглэчихээр гоё харагдах байх. Хүүхдүүд маань өөрсдөө цонхон дээрээ зураг зураад хөөрхөн чимэглэчихдэг юм” гэсээр цааш алхлаа. 
Харин “E mart” их дэлгүүрт 0.9 метр сүлд мод 72800 төгрөгийн үнэтэй байна. 0.9 метр өндөртэй ч чимэглэл ихсэх тусам үнэ нь нэмэгдэж 139800 төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж байв. 1.2 метр өндөртэй сүлд модыг 79800-169800 төгрөгөөр борлуулж болов. 1.8 метртэй сүлд мод 116900-199800 төгрөг байсан бол хамгийн өндөр буюу дөрвөн метр сүлд мод 923800-974800 төгрөг байлаа. Эднийх 2.1 метрээс өндөр сүлд мод худалдаж авбал гэрт нь үнэгүй хүргэж өгөх үйлчилгээг гаргажээ. Мөн бүх гацуурт бөмбөлөг бэлгэнд өгч байгаа гэнэ. Эднийд төрөл бүрийн хэлбэртэй сүлд модны тоглоом, чимэглэл 1900-24500 төгрөгийн үнэтэй. Мөн шинэ жилийн хөөсөн тоглоом том, жижгээсээ хамаараад 6900-72500 төгрөгийн үнэтэй байлаа. Худалдан авагч З.Найдан “E mart-ийн танилцуулгыг харж байсан чинь сүлд мод нь сонголттойн дээр хүргэлттэй гэхээр нь очъё гэж бодсон юм. Ажлынхаа заваар ирж сонирхож байна. Анхныхаа ач хүүд авах сүлд модоо сонгочихоод орой тарахаараа хүргээд өгөөрэй гэж тохирчихоод л явна даа” гэв.
Яруу найрагч Д.Нямсүрэн, Г.Мэнд-Ооёо, О.Дашбалбар, Ү.Хүрэлбаатар, Ж.Саруулбуян. 1980 он
Хөрөнгө оруулсан буюу хувь нийлүүлсэн болохыг гэрчилсэн үнэт цаасыг хувьцаа гэдэг. Тэгвэл хувьцааг хэрхэн авах, зарах, яаж ашигтай ажиллаж болох вэ. Энэ талаар сурвалжлахаар бид Монголын Хөрөнгийн биржийг зорьсон юм.
Хувьцаа худалдаж авах нь хадгаламжинд мөнгө хийхээс илүү ашигтай боловч тэр хэрээрээ эрсдэлийг тооцох нь чухал аж. Учир нь аливаа компанийн хувьцааны ханш тогтсон түвшинд байдаггүй гэнэ. Энэ нь мэдээж эдийн засаг, тухайн компанийн үйл ажиллагаа зэрэг хүчин зүйлүүдээс хамааран хэлбэлздэг байна. Тэгэхээр таны өндөр үнээр авсан хувьцаа ханшийн уналтад орох ч магадлалтай. Мөн эсрэгээрээ илүү ашиг олох ч боломжтой аж. Тухайлбал, өнгөрсөн хоёрдугаар сард “Монгол шуудан” компанийн нэг хувьцаа 185 төгрөгөөр арилжаалагдаж байсан бол одоо 340 төгрөг болтлоо нэмэгджээ. Иймд хувьцааг нь худалдаж авах гэж байгаа компанийнхаа үйл ажиллагааг сайтар судлах, санхүүгийн тайланг үзэх, ногдол ашиг тарааж байсан эсэхийг шалгах, удирлагын менежмэнтийг тандах, тухайн салбартаа эзлэх зах зээлийн байр суурийг нь харилцагч брокер компаниасаа лавлах нь зүйтэй байна. 
Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Дүгэрийн Амбасэлмаа гуайтай хуучиллаа. Саяхан 85 насны ойгоо тэмдэглэсэн түүний хамтран зүтгэгчид нь бүхэл бүтэн жаран жил сэтгүүл зүйн гал тогоонд явсан гэдгийг нь онцолж байна лээ. Д.Амбэсэлмаа гуай телевизийн олон нэвтрүүлэг бэлтгэснээс гадна Радио, телевизийн дээд сургуульд багшилж, “Сонссоноо уншихуй”, “Үзсэнээ уншихуй”, “Бичсэнээ уншихуй” гэсэн гурван боть ном гаргажээ. Түүнтэй ийнхүү хөөрөлдлөө.
Монгол Улсын ардын жүжигчин, төрийн хошой шагналт хөгжмийн зохиолч Нацагийн Жанцанноров “Номын жор” өдөрлөгт оролцохдоо оюунлаг залуустай ийн хөөрөлдсөн юм.
-Таныг “Мандухай цэцэн хатан”, “Мөнх тэнгэрийн хүчин доор” уран сайхны кинонуудын хөгжмийг туурвисан уран бүтээлч гэдгийг Монголын ард түмэн мэднэ. Та Монголын хөгжмийн ертөнцөд гандан буурахгүй мундаг бүтээлүүдээ дархлан туурвиж чадсан уу?