Category: нийгэм

Сүүлийн үед зам тээврийн ослын тоо нэмэгдэж, явган зорчигчийн амь нас, эрүүл мэнд хохирсон тохиолдол өсч байна. Үүнтэй холбогдуулан Тээврийн цагдаагийн албаны Урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн, Цагдаагийн ахмад Х.Мөнх-Эрдэнэтэй ярилцлаа.

---

-Энэ онд зам тээврийн осолд явган зорчигч холбогдсон хэдэн тохиолдол бүртгэгдээд байна вэ?

-2024 он гарсаар улсын хэмжээнд нийт 21485 зам тээврийн осол бүртгэгдсэн байна. Эдгээр тохиолдлын 1528-д нь явган зорчигч холбогдсон. Харамсалтай нь, эхний есөн сарын байдлаар явган зорчигч замын хөдөлгөөнд оролцож байгаад мөргүүлж, амь насаа алдсан 83 тохиолдол бүртгэгджээ. Эдгээрийн 42 нь нийслэлд, 41 нь хөдөө орон нутагт бүртгэгдсэн. Замын хөдөлгөөнд оролцож байгаад гэмтэж бэртсэн хүний тоо 1445 байгаагийн 80 орчим хувь нь нийслэлд бүртгэгдсэн байна.

-Хоёр хоногийн өмнө Яармагийн зам дээр ноцтой осол гарч, гарцаар гарч явсан хоёр хүнийг мөргөж, нэг нь амь насаа алдсан харамсалтай хэрэг гарсан. Энэ тал дээр албаны хүний хувьд ямар байр суурьтай байна вэ?

-Явган зорчигч, жолооч аль аль нь замын хөдөлгөөний дүрмээ баримталж хөдөлгөөнд оролцох хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол хэн нэгэн хүний амь нас, эрүүл мэнд хохирох эрсдэл үүсдэг. Монгол Улсын замын хөдөлгөөний дүрэм дээр жолооч болон явган зорчигчид хүлээлгэх үүрэг гэж байдаг. Энэ үүргээ биелүүлээгүйн улмаас осол гарч хүний амь эрсдээд байна.

-Явган зорчигчид ямар үүрэг хариуцлага хүлээлгэдэг вэ?

-Монгол Улсын замын хөдөлгөөний дүрмийн тавдугаар бүлэгт явган зорчигчийн эрх, үүргийг тодорхой заачихсан байгаа. Явганаар замын хөдөлгөөнд оролцож байгаа иргэн бүр зам хөндлөн гарах гэж байгаа тохиолдолд заавал явган хүний тэмдэг, тэмдэглэгээтэй хэсгээр гарах ёстой. Энэхүү дүрмийн заалтыг иргэд биелүүлэхгүй тохиолдол их гардаг.

Замын хөдөлгөөний ачаалал ихсээд, хурд нь саараад ирэх үед түгжирч байгаа машинуудын дундуур гарцгүй хэсгээр зам хөндлөн гарч байна. Аль эсвэл хажууд нь нүхэн гарц, гүүрэн гарам байгаа тохиолдолд түүгээр гарахаас залхуурдаг. Ингэснээр тухайн хэсгээр явж байгаа тээврийн хэрэгсэлд мөргүүлэх, шүргүүлэх зэрэг тохиолдол гардаг. Явган зорчигч гарцгүй хэсгээр зам хөндлөн гарахгүй байх, онц шаардлагагүй бол замын зорчих хэсэг дээр гарах ёсгүй байдаг. Зөвхөн Нийслэлийн тохижилт үйлчилгээний газрын ажилтнууд, зам ангийн ажилчид, замын цагдаа хөдөлгөөн зохицуулж байгаагаас бусад тохиолдолд иргэд зорчих хэсэг дээр байх ёсгүй. Үүнийг үл хайхран замын зорчих хэсэг дээр такси барих гэж зогсож байгаад мөргүүлэх тохиолдол гардаг.

-Бага насны хүүхэд замын хөдөлгөөний дүрэмд хэрхэн аюулгүй оролцох ёстой вэ?

– Монгол Улсын замын хөдөлгөөний дүрэмд заасны дагуу 10 хүртэлх насны хүүхдийг эцэг эх, харгалзах хүнгүйгээр замын хөдөлгөөнд оролцуулахыг хориглодог.

ЕБСболон цэцэрлэгүүдэд “Гараас-гарт” хөтөлбөр хэрэгждэг. Тийм учраас эцэг эхчүүд заавал сургууль дээр нь хүргэж өгөөд, аваад явах ёстой. Мөн сургуулиудын гадна “School police” ажиллаж байгаа учраас 10 хүртэлх насны хүүхдүүд зам тээврийн осолд өртөх нь харьцангуй бага. Гэтэл түүнээс дээш насны хүүхдүүд замын хөдөлгөөнд бие даагаад оролцдог учраас зам тээврийн осолд өртөх нь ихэсдэг. Хүүхдүүд гэрээс сургууль хүртэлх замдаа бэртэж гэмтэж байгаа тохиолдлууд их гарч байна. Иймд эцэг эхчүүд хүүхдүүддээ аль гарцаар зам хөндлөн гарах вэ гэдгийг сайн зааж өгөх хэрэгтэй.

-Замын хөдөлгөөнд оролцож буй жолооч нарт замын хөдөлгөөний дүрмийн ямар үүрэг хариуцлагыг хүлээлгэдэг вэ. Жолооч нар ихэвчлэн ямар дүрмийг зөрчиж байна вэ?

-Монгол Улсын замын хөдөлгөөний дүрэм дээр “Явган хүний гарц нэвтрэх” гээд тусдаа бүлэг, заалт байдаг. Жолооч нарын хамгийн энгийн мэддэг зүйл нь улаан гэрэл хараад зогсдог. Үүнтэй адил явган хүний гарц гэсэн тэмдэг байгаа тохиолдолд жолооч заавал хурдаа хасах ёстой. Тэр нь гэрлэн дохиотой, дохиогүй зам байсан ч хамаагүй. Энэ тал дээр жолооч нар ихэвчлэн хурдаа сааруулахгүй зорчдог. Хэрвээ явган зорчигч зам хөндлөн гарах гээд гарцны хажууд зогсож байвал тухайн зорчигчийг жолооч түрүүлж замаар нэвтрүүлэх ёстой.

Гэтэл замын хөдөлгөөний ачаалал ихтэй байгаагаас болоод жолооч нар явган хүний гарцыг анзаарахгүй явчихдаг. Мөн хөдөлгөөнд оролцох үедээ маш болгоомжгүй үйлдэл гаргадаг, гар утас болон ижил төрлийн зүйл оролдож байгаад зам хөндлөн гарч байгаа явган зорчигчийг гарцан дээр харахгүй очоод мөргөдөг тохиолдлууд гардаг. Замын хөдөлгөөний дүрмийн жолоочнарт хамаарах хамгийн чухал заалт нь “зэрэгцээ эгнээнд явж байгаа жолооч явган зорчигчдод зам тавьж өгөх гээд хурдаа хасвал мөн хурдаа хасах ёстой” гэж заасан байдаг. Үүнийг мөрдөөгүйн улмаас явган зорчигчийг мөргөх, гэмтээх тохиолдлууд их гардаг. Уулзвар гарцаар нэвтрэх үедээ шар гэрэл асангуут амжина гээд орчихдог. Гэтэл шар гэрэл унтраад улаан болоход нөгөө талаас явган зорчигч зам руу орж ирдэг. Тэр үед мөргөж гэмтээх тохиолдол байдаг. Жолоочийн сахилга бат гэдэг зүйл маш чухал байна. Замын тэмдэг тэмдэглэл, гэрлэн дохиогоо маш сайн баримтлах ёстой.

-Осол ихэвчлэн хаана бүртгэгдэж байна вэ. Хэдэн насны хүмүүс өртөж байна вэ?

-Өдөр бүр 2-3 хүн ямар нэгэн байдлаар зам тээврийн осолд өртөж байна. Тээврийн цагдаагийн албанаас хоёр жилийн өмнө судалгаа хийсэн. Нийслэлд гарсан тохиолдлын ихэнх нь Улаанбаатар хотыг тойрсон гэр хорооллын дунд тавигдсан засмал замууд дээр гарсан осол байдаг. Харанхуй шөнө, оройн цагаар үзэгдэх орчин хязгаарлагдаад ирэх үед осол их гардаг. Осолд 18-40 орчим насныхан их өртөж байна. Мөргөлдсөн хүмүүсийн гэрэл зургийг тулгаад үзэхээр ойролцоогоор 80-90 хувь нь хар бараан өнгийн хувцас өмссөн байдаг. Хар бараан хувцас өмссөн хүмүүс жолооч нарт тээврийн хэрэгслийн ойрын гэрэлд шөнийн цагаар 17 метр дотор л харагддаг. Энэ нь туршилтаар тогтоогдсон зүйл. Гэр хорооллын дундах зам дээр хөдөлгөөний ачаалал сийрэг учраас 60 хүртэлх км цагийн хурдтай явж байгаа машинууд нэг секундэд 16 метр газар туулдаг. Тийм учраас хурдтай явж байгаа машин 17 метр дотор явган зорчигчийг хараад хурдаа хасахад зорчигч дээр тулаад очдог. Улмаар явган зорчигчийг мөргөөд, амь нас нь хохирдог. Замын хөдөлгөөний дүрэм дээр зөвлөмжөөр орсон заалт байдгийн нэг нь “Шөнийн цагаар өөрийнхөө харагдах нөхцөл байдлыг сайжруулах зорилгоор гэрэл ойлгох бүхий шинж чанартай хувцас өмсөж хөдөлгөөнд оролцоно уу” гэсэн заалт замын хөдөлгөөний дүрмийн 5.2 дахь хэсэг дээр байдаг.

-Явган зорчигчийн зам хөндлөн гарах гарцтай ойролцоох зам дээр хурд сааруулагч байдаггүй нь зам тээврийн осол гарах нэг шалтгаан болж байгаа байх?

-Тухайн замын хөдөлгөөний эрчим, ачаалалд тохируулаад судалж байгаад хурд сааруулагчийг байршуулж хийдэг. Явган зорчигч мөргүүлж байгаа цэгийн судалгааг нь гаргаад тухайн нутаг дэвсгэрээс Нийслэлийн замын хөгжлийн газар луу явуулаад хурд сааруулагч тавих эсэхийг шийддэг. Сүүлд Яармагийн зам дээр гарсан осолтой холбоотойгоор тухайн газарт явган зорчигчийн аюулгүй байдлыг хангах чиглэлээр хурд сааруулагч тавих шаардлагатай гэж үзвэл манайхаас судалгааг нь хийгээд явуулна. Хурд сааруулагчийг ихэвчлэн сургууль орчмын бүс дээр хүүхдүүдийн аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор тавьдаг.

-Гэрлэн дохио, зохицуулагч байхгүй үед явган зорчигч хэрхэн аюулгүй байдлаа хангаж зам хөндлөн гарах ёстой вэ?

-Явган зорчигч машиныг бүрэн зогссоны дараа зам хөндлөн гарах ёстой. Гарцан дээр зогсож байтал машин хурдаа хасаж байгааг хараад шууд явж болохгүй. Нөгөө машин чинь зуны дугуйтай явж байвал гулсаж ирээд зорчигчийг мөргөх аюул үүснэ. Аль болох машин бүрэн зогссоны дараа явган хүний зам руу орох хэрэгтэй. Нүдэнд харагдах газар болон ойр хавьд нэг ч гарц байхгүй, зам хөндлөн гарах зайлшгүй шаардлага байвал хоёр талаас ямар ч тээврийн хэрэгсэл чиглэж ирээгүй үед замыг эгц хөндлөн гарна гэсэн дүрэм байдаг. Энэ заалтыг нарийн зам дээр л мөрдөх хэрэгтэй. Өргөн зам дээр явган хүний гарцыг 400 метрийн зайтай хийсэн учраас гарцаараа гарах хэрэгтэй.

-Өвлийн улирал ирж буйтай холбогдуулан жолооч нар замын хөдөлгөөнд хэрхэн аюулгүй оролцох талаар зөвлөгөө өгнө үү?

-Өвлийн улирал болж байгаа учраас жолооч нар машиныхаа дугуйг солих шаардлагатай. Дөрвөн улирлын дугуй гэж байхгүй. Тэр дугуй нь -10 градусаас дээш хүйтэрдэггүй уур амьсгалтай орнуудад зориулагдсан байдаг. Мөн шил рүү үлээдэг паар, тос тосолгоо, шил арчигчийн хэвийн ажиллагаа, машины гэрлийн тусгалыг сайжруулах зэргээр автомашины бүрэн бүтэн байдлыг хангасаны дараа замын хөдөлгөөнд оролцох шаардлагатай.

Г.Балгармаа

 

Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төв /НЭМҮТ/-ийн Нийгмийн эрүүл мэндийн лавлагаа лабораторийн биохимич Б.Содномцэрэнтэй хар тугалганы талаар ярилцлаа.

---

-Хар тугалга гэж яг ямар элемент юм бэ?

-Хар тугалга бол дэлхийн царцдаст байдаг бага температурт хайлдаг, өнгөгүй саарал, хүнд металл. Ихэвчлэн нэгдлийн байдлаар оршдог боловч дангаараа ч оршдог. Олон зуун жилийн турш хүнс үйлдвэрлэл, барилга, машин механизм, аж үйлдвэр гэх мэтчилэн бүх зүйлд хар тугалга хэрэглэгдсээр ирсэн ч хор нөлөөг нь хэрэглээнээс хожуу судалж илрүүлсэн байдаг. Одоо ч хар тугалга бидний эргэн тойронд байсаар байна. Хар тугалгад өөрийн гэсэн гайхалтай чанарууд бий. Жишээлбэл, дээр үед хүнсний бүтээгдэхүүний хадгалалтыг уртасгах зорилгоор хар тугалга нэмдэг байсан. Учир нь хар тугалга их чихэрлэг амттай. Тухайн үед бензин, газрын тос, будаг, барилгын салбарт хар тугалгагүй зүйл байдаггүй байлаа. Одооноос л улс орнууд хар тугалгагүй бензин шатахуун, будаг хэрэглэх гэх мэтээр хуулиар зохицуулж эхлээд байна

-Хар тугалгыг их хэмжээгээр агуулдаг зүйлд АИ-92 шатахууныг нэрлэх нь бий. Мөн аккумляторт байдаг гэж үздэг. Энэ талаар тодруулбал?

-Манай улс ОХУ-аас бензиний хэрэгцээгээ хангадаг. Хойд хөрш маань хар тугалгагүй бензин хэрэглэдэг учраас Монголд орж ирж байгаа бензинүүдийг хар тугалгагүй гэж ойлгож байгаа.

-Химийн энэ элементийг бага насны хүүхдүүд болон жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд илүү хор хохирол учруулдаг гэж дүгнэдэг юм билээ?

-Хар тугалга хүрээлэн буй орчныг бохирдуулдаг. Агаарт тархсан хар тугалга цас, бороо, хур тунадасаар дамжин хөрс, усанд шингэж байдаг. Хөрсөнд шингэсэн хар тугалга задардаггүй. Хүрээлэн буй орчин дахь хар тугалганы бохирдлыг хөрсөнд шинжилгээ хийж, бохирдлыг үнэлэх замаар тогтоодог. Хүний биед залгиурын болон амьсгалын гэсэн хоёрхон замаар нэвтэрдэг. Хар тугалга дунд болон ахимаг насны хүмүүсийн биед бага тунгаар нэвтэрвэл цусны даралт ихэсч, цус багаддаг бол их тунгаар нэвтэрвэл тархийг гэмтээж, үхэлд хүргэх аюултай. Хар тугалгад хүүхэд болон жирэмсэн эмэгтэйчүүд өртөмтгий. Ялангуяа 0-6 насны хүүхдүүд илүү их өртдөг. Ийм насны хүүхдүүд хананы халцарсан будгийг идэх, амандаа тоглоом зуух зэргээр байнга хэрэглэдэг зүйл нь хар тугалга агуулсан байвал эрсдэлд өртөж байдаг.

Хар тугалга агаарын доод түвшинд хуримтлагддаг. Хотжилтыг дагаад орчныг бохирдуулагч нэмэгдэж байна. Орчныг бохирдуулагчдын нэг нь хар тугалга мөнөөс мөн. Эрэгтэйчүүдэд үргүйдэл үүсэх гол шалтгаануудын нэг болдог. Насанд хүрэгчид хар тугалгад өртөх нь хүүхдүүдийг бодвол харьцангуй бага. Гэхдээ тухайн хүний ажиллаж, амьдарч байгаа орчны эрүүл ахуй маш их нөлөөлдөг. Бидний эргэн тойронд хар тугалгагүй зүйл нэгээхэн ч үгүй. Өөрөөр хэлбэл, цэвэр зүйл байхгүй гэсэн үг. Насанд хүрэгчдийн биед орсон хар тугалгын 20 хувь нь цусанд шингэдэг бол хүүхдийн биед орсон хар тугалгын 70 хувь нь цусанд шингэдэг. Цусанд шингэсэн хар тугалга ясанд хүрдэг. Ингэснээр хүүхдийн өсөлт хөгжил удааширч, ой тогтоолт, сэтгэн бодох чадвар буурч, анхаарал төвлөрөл сулардаг. Яс хар тугалгыг кальци, төмөртэй андуураад өөртөө шингээдэг. Хүүхэд нь хичээлдээ муу болоод ирэхээр эцэг эхчүүд сургалт, дамжаанд явуулаад байдаг. Гэтэл энэ нь хар тугалгаас шалтгаалсан байж болохыг иргэд анзаарахгүй, тоохгүй байна. Хар тугалганы 70 хувь нь хүүхдийн ясанд шингээд 30 хувь нь өтгөн, шээс, хөлс, эхийн сүүгээр дамжин 48 хоногийн хугацаанд гадагшилдаг. Гэхдээ бүрэн гадагшилдаггүй.

-Дэлхий нийтээр энэ аюултай хэрхэн тэмцэж байна вэ?

-Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага /ДЭМБ/ дэлхий даяар жил бүрийн аравдугаар сарын сүүлийн долоо хоногийг хар тугалганы хордлогоос сэргийлэх долоо хоног болгон тэмдэглэсээр ирлээ. Энэхүү аяны хүрээнд хүүхдүүдийн цусан дахь хар тугалгыг бууруулах, аж үйлдвэрлэлд хар тугалгыг хэрэглэхгүй байх чиглэлд улс орнуудын төрийн болон төрийн бус байгууллагууд хууль тогтоомж гаргахыг, хамтарч ажиллахыг уриалдаг. Энэ аяныг НЭМҮТ ДЭМБ-тай хамтран сүүлийн гурван жил тэмдэглэн өнгөрүүлж байна. Энэ жил “Гэрэлт ирээдүй хар тугалгагүй эхэлнэ” гэсэн уриан дор тэмдэглэн өнгөрүүлж байна. Хар тугалга бол чимээгүй аюул. Иргэд халдварт бус болон халдварт өвчинд анхаардаг шигээ хар тугалганд анхаарлаа хандуулаасай гэж хүсч байна.

-Хүний биед хар тугалга байх ёстой юу. Биед орсон хар тугалгыг илрүүлэх шинжилгээг Монголд хийдэг үү?

-Хар тугалга хүний биед байх ёсгүй. Бид хордохгүй байх ёстой. Гэхдээ хар тугалга хүрээлэн буй орчинд байгаа учраас хүн өртөөд байна. Тийм болохоор ДЭМБ-аас хар тугалга хүний биед байх босго хэмжээ 5 мкг/дл байна гэж тогтоож өгсөн. Энэ нь зөвшөөрөгдөх хэмжээ биш, босго хэмжээ гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Энэ тоо руу ойртох юм уу давсан тохиолдолд хүн хорддог. АНУ-ын CDC буюу Өвчний хяналт, сэргийлэлтийн төв хүний биед байх хар тугалганы босго хэмжээг 5 мкг/дл байна гэж тогтоосон боловч 2021 оноос 3.5 мкг/дл болгож бууруулсан байдаг. Яагаад гэвэл хар тугалгатай тэмцэж байгаа улс орнуудыг АНУ тэргүүлдэг. АНУ-д жил бүр үе шаттайгаар кампанит ажил явуулдаг. Ингэсний үр дүнд хүүхдийн цусан дахь хар тугалганы дундаж хэмжээг тогтоогоод босго хэмжээгээ үе шаттайгаар бууруулж байгаа. Харамсалтай нь, Монгол Улсын хэмжээнд хүүхдийн цусан дахь хар тугалганы дундаж хэмжээг тогтоосон дүн байхгүй. Тиймээс энэ төрлийн судалгааг хийх зайлшгүй шаардлагатай. Дэлхийн улс орнууд хар тугалганы өртөлтөөс янз бүрээр урьдчилан сэргийлж байна. АНУ-д хүүхдүүдийг жилд нэг удаа цусан дахь хар тугалганы хэмжээг тогтоох шинжилгээнд хамруулдаг. Энэ хүн хар тугалгад хордож байгаа эсэхийг нүдээр хараад мэдэх ямар ч боломжгүй шүү дээ. Тиймээс шинжилгээ хийлгэх зайлшгүй шаардлагатай. Манай улсад энэ төрлийн шинжилгээг хувийн болон төрийн байгууллагууд хийдэг. Хамгийн гол нь шинжилгээ хийх арга, аргачлалыг гадаад, дотоодын чанарын хяналтаар баталгаажуулсан байх шаардлагатай. НЭМҮТ АНУ-ын “CDC”-ийн чанарын гадаад хяналтаар улирал болгон шинжилгээний аргачлалаа баталгаажуулдаг. Манай төв хүний цусан дахь хар тугалгын хэмжээг тодорхойлох шинжилгээг 30 мянган төгрөгөөр хийдэг. Энэ төлбөрийг бид өөрсдөө тогтоодоггүй. Эрүүл мэндийн сайдын тушаалаар гарсан ард иргэдэд төлбөртэй тусламж үзүүлэх журмаар энэ үйлчилгээний тарифыг тогтоосон юм. Ингэхдээ энэ шинжилгээг хийхэд хэдий хэмжээний өртөг зардал орж байгааг тооцоолсны эцэст үнэ тарифыг нь тогтоодог.

-Хар тугалга хүний биед орвол ямар шинж тэмдэг илэрдэг вэ?

-Хар тугалга хүн бүрд хор хөнөөл, хохирол учруулдаг. Хүний нөхөн үржихүйн эрхтэн систем, бөөр, элэг, цус, тархинд гэмтэл учруулдаг. Хар тугалгад өртвөл толгой өвдөх, цус багадалт, бөөрний өвчлөл, дотор муухайрах, бөөлжих гэх мэт анхны шинж тэмдэг илэрдэг. Хар тугалгад өртөх хамгийн эмзэг бүлэг бол хүүхэд. Хүүхдүүдийн мэдрэлийн систем хөгжиж гүйцээгүй учраас хар тугалганы хорыг насанд хүрэгчдээс 4-5 дахин илүү шингээдэг. Тэд хар тугалгад өртвөл оюуны хомсдол, хичээлийн хоцрогдол үүсдэг. Хэрэв урт хугацаанд хар тугалгад өртвөл сэтгэн бодох чадвар буурах, зүрхний ишеми, цус харвалт зэрэг өвчний шинж тэмдэг илэрдэг. Жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд хар тугалганд өртсөнөөр олон эрхтэн системийг гэмтээх, ургийн хөгжилд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлд хүргэдэг.

-Урьдчилан сэргийлэх ямар арга байдаг вэ?

-Насанд хүрэгчид нэг минутад дунджаар 20-30 удаа амьсгалдаг. Бага насны хүүхдүүд 40-50 удаа амьсгалдаг учраас амьсгалын замаар хар тугалганы эрсдэлд өртөх магадлал өндөр. Тиймээс урьдчилан сэргийлэх шаардлага зайлшгүй үүсээд байна. Хүүхдээ гадна тоглож байгаад орж ирэхэд нь гарыг нь тогтмол угаалгах, мөн тоглоом болон шууд аманд хүрэх зүйлийг нь хүйтэн усаар угааж хэвших хэрэгтэй. Гэрийн доторх тавилга, эд зүйлсэд тогтмол чийгтэй цэвэрлэгээ хийх хэрэгтэй. Гал түлдэг айлууд үнс нурмаа бужигнуулахаас аль болох зайлсхийх хэрэгтэй. Бужигнуулсан бол чийгтэй цэвэрлэгээ хийх нь чухал. Хананы будаг халцарсан бол дахин будаж засварлах хэрэгтэй. Орчин үед хар тугалгагүй будаг хэрэглээнд нэвтэрсэн хэдий ч хямд, чанаргүй будганд хар тугалганы агууламж байсаар байдаг. Хар тугалга чихэрлэг амттай учраас бага насны хүүхэд халцарсан будаг иддэг. Эцэг эхчүүд гаднаас орж ирээд гадуур хувцсаа сольж, гараа угаачихаад хүүхдэдээ хүрэх хэрэгтэй. Бага насны хүүхэд ахуйн хэрэглээний зай батерей залгихаас хамгаалж хүүхдээс хол байлгах хэрэгтэй.

Мөн төмөр, кальци агуулсан амин дэмтэй хоол хүнс хэрэглэж байх нь зүйтэй. Эцэг эхчүүд боломжтой бол хүүхдүүдээ жилд нэг удаа цусан дахь хар тугалга тодорхойлох шинжилгээнд хамруулах хэрэгтэй. Мөн ажлын орчин нөхцөлөөс улбаатай хар тугалгад өртөж байгаа хүний ажлын байрыг түр болон урт хугацаагаар солих хэрэгтэй. Тамхи татдаг хүний цусанд хар тугалганы агууламж өндөр байдаг. Тийм ч учраас гэр дотор, хүүхдийн дэргэд тамхи татахгүй байх хэрэгтэй. Өвлийн улиралд хүн бүр нарийн ширхэгт тоосонцроос хамгаалсан шүүлтүүртэй амны хаалтыг тогтмол зүүж байх хэрэгтэй. Сургууль, цэцэрлэгүүд наймдугаар сарыг хүртэл засвар хийчихсэн байх ёстой. Гэтэл тухайн байгууллагын дотоод зохион байгуулалтаас үүдээд наймдугаар сард засвар хийх тохиолдол олон. Боловсролын байгууллагууд хүүхдүүдийнхээ ирээдүйн төлөө чанартай барилгын материал хэрэглэдэг байх хэрэгтэй. Өртөг зардал нь өндөр байж болно, гэхдээ энэ нь хүүхдүүдийнхээ ирээдүйд хөрөнгө оруулж байна гэсэн үг.

Ө.АНХЗАЯА

“Өдрийн сонин”-ы Баасан  гаригийн дугаар хэвлэгдэж, та бүхний гарт хүрч байна.

---

“Өдрийн сонин”-ы Аж үйлдвэр, эрдэс  баялгийн яамны Газрын тосны бодлогын газрын дарга Б.Анхбаяраас түлш, шатахууны нөөцийн талаар тодрууллаа. Тэрбээр “Газрын тосны бүтээгдэхүүний хэрэглээ жил ирэх тусам 5-10 хувиар нэмэгдэж байна “Улс төр” нүүрээс үргэлжлүүлэн

ӨДРИЙН СУРВАЛЖЛИГА: “Да хүрээ” захынхан давлагаалж эхэлжээ

“Өдрийн сонин”-ы нийтлэлийн бодлогыг тодорхойлогч, ард түмний дуу хоолой болдог “Баримт, үзэл бодол” нүүрт “УИХ-ын гишүүдээр Тэрэлжид
үрсэн 50 сая төгрөгийг нь
төлүүлэх хэрэгтэй” хэмээн өгүүллээ.

АНУ-ын Элчин сайдын яамны дэд тэргүүн Мэтью Ференс “Америкийн төв 20 жилд 1000 гаруй хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн нь гайхалтайбөгөөд бахархууштай амжилт” гэлээ.

Тээврийн цагдаагийн  албаны Урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн,Цагдаагийн ахмад Х.Мөнх-Эрдэнэ “Өдөр бүр 2-3 хүн зам тээврийн осолд өртөж байна” гэв.

НОМ ЯРЬЖ ӨГЬЕ: Хан Ган “Цагаан хоолтон”

---

 

Эдгээр болон бусад цаг үеийн мэдээ мэдээлэл, ярилцлага, сурвалжлагыг “Өдрийн сонин”-ы  баасан гаригийн дугаараас уншаарай.

 

Дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг уншихыг хүсвэл дараах линкээр бүртгүүлж уншина уу. https://tsahim.dnn.mn/login

 

Эрхэм уншигч та, манай сонины өнөөдрийн дугаарыг “Монгол шуудан” компанийн(77078975) нийслэл Улаанбаатар дахь 35 салбар, “Түгээмэл” шуудангийн салбаруудаас(70115015) болон сонин борлуулах цэгүүд, Хэвлэлийн биржээс худалдан авах боломжтой. “Өдрийн сонин”-ы өөрийн байранд ирж худалдан авч болно.

 

Уншигч та “Өдрийн сонин”-ыг захиалан уншихыг хүсвэл 9911-2954, 8811-1375 дугаарт холбогдоно уу.

 

Цахим хэлбэрээр нь захиалахыг хүсвэл 88111375 дугаарт холбогдож дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.

 

“Өдрийн сонин”-той холбоотой мэдээ мэдээллийг 1900-1987-гоос лавлана уу

 

 

 

 

“ӨДРИЙН СОНИН” ӨГЛӨӨ БҮР ТАНТАЙ ХАМТ