Нийт 27.3 их наяд төгрөгийн төсвийн дөрвөн хувь буюу 1.17 их наяд төгрөгийг бид ирэх жил хүүгийн зардалд зориулах юм.
Тэгвэл уг хүүгийн зардлыг ирэх жилийн Сангийн сайдын мэдлийн 4,557,661,000,000 буюу 4.56 их наяд төгрөгт багтаажээ. Түүний нийт зарцуулах төсвийн 26 хувь нь зөвхөн зээлийн хүүгийн төлбөрт зориулагдаж байна.
Ирэх онд ашиглах нийт зээл тусламжийн 40.7 хувийг олон улсын байгууллага, 59.3 хувийг өхгжлийн түнш орнуудын эх үүсвэрээс бүрдүүлэх юм. Энэ жилийн адилаар Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилт ирэх ч өндөр хэвээр байх нээ.
Нийт 130 төсөлд 18 хөгжлийн түншээс 1.7 их наяд төгрөгийг зарцуулна. Хөгжлийн түншүүдээс,
Энэ жилийн төгсгөлд Засгийн газрын нийт өр 32.1 их наяд төгрөгтэй тэнцэнэ хэмээн тооцоолжээ. Харин ирэх жилийн хувьд даруй гурван их наядаар илүү байна гэж үзсэн байна. Ингэснээр ирэх жил 35.2 их наяд төгрөгийн Засгийн газрын өртэй байхаар тооцоолсон аж.
Түүнчлэн ирэх онд нэмж Засгийн газрын өрийн баталгаа гаргахгүй, 2023 онд Хөгжлийн банкны Самурай бондыг Засгийн газрын өрийн баталгаа гаргахгүйгээр төлөхөөр тооцоолжээ.
Харин 2021-2023.09.30-ний өдрийн байдлаар нийт 11.9 их наяд төгрөгийг өрийг төлсөн байна. Тодруулбал,
Үүнээс харахад зөвхөн хүүгийн төлбөрт 2.5 их наяд төгрөгийг зарцуулсан гэдэг нь нийт өр төлбөрийн 26 хувийг эзэлж байна.
Инфляцын түвшин есдүгээр сарын байдлаар 10.1 хувьтай гарч, 0.1 хувиар өслөө. Энэ нь өмнөх оны эцсээс 6.5 хувиар өсөж, харин өмнөх сараас 0.2 хувиар буурсан байна. Наймдугаар сарын байдлаар инфляцын түвшин 10 хувьтай гарсан билээ.
Хэрэглээний бараа үнийн индекс ийнхүү 10.1 хувиар өсөхөд,
Инфляцын түвшин есдүгээр сард ийн 10.1 хувьтай гарсны 3.5 нэгж хувь нь импортын барааны үнийн өсөлтөөс шалтгаалсан байна. Төвийн бүсэд барааны бүлгийн үнэ 2023 оны есдүгээр сард 11.9 хувь, Улаанбаатар хотод үйлчилгээний бүлгийн үнэ 9.7 хувиар өссөн нь хамгийн өндөр байна.
“Чингис Хаан” Олон улсын нисэх буудалд 2023 оны есдүгээр сарын 01-есдүгээр сарын 30-ны өдрийн байдлаар олон улсын чиглэлд 1005, орон нутгийн чиглэлд 540 нислэг үйлдэгдэж, нийт 174,720 зорчигч хүлээн аваад байна.
Монголбанк 2023 оны есдүгээр сард 2,901.6 кг үнэт металл худалдан авч, оны эхнээс өссөн дүнгээр 13.2 тонн үнэт металл худалдан аваад байна. Оны эхнээс өссөн дүнгээр Дархан-Уул аймаг дахь Монголбанкны хэлтэс 1,608.5 кг, Баянхонгор аймаг дахь Монголбанкны хэлтэс 714.5 кг үнэт металл тус тус худалдан авсан.
Монголбанкны үнэт металл худалдан авах үнийг дэлхийн зах зээл дээрх үнээр тогтоодог. 2023 оны 9 дүгээр сард алт худалдаж авах дундаж үнэ 213,818.68 төгрөг байв гэж Монголбанкнаас мэдээллээ.
Зам, тээврийн салбар 2019 онд буюу цар тахал гарахаас өмнө бүх төрлийн тээврээр 69.0 сая.тонн ачаа, 2022 онд 61 сая.тонн ачаа тээвэрлэсэн байна.
Харин 2023 оны эхний 9 сарын байдлаар бүх төрлийн тээврээр нийт 75 сая.тн ачаа тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеэс ачаа тээвэр даруй 50 хувиар өссөн үзүүлэлт юм.
Ачаа тээврийн энэхүү өсөлтөд төмөр замын тээвэр 33.5 хувиар, автотээвэр 133.5 хувиар өссөн үзүүлэлт голлон нөлөөлж байгаа бөгөөд цаашид ч ачаа тээврийн хэмжээ улам нэмэгдэхээр байна.
Агаарын тээврээр 2023 оны эхний 9 сарын байдлаар нийт 1,3 сая зорчигч тээвэрлээд байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад олон улсын зорчигч 137 хувиар, орон нутгийн зорчигч 27 хувиар тус тус өссөн байна гэж ЗТХЯ-наас мэдээллээ.
Мал аж ахуйн сэргэлтийн хүрээнд малчдад тулгамдаж буй асуудлуудын шийдлийг боловсруулан гаргасныг Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд Х.Болорчулуун өчигдөр Залуу малчдын үндэсний чуулганы хаалтын үеэр танилцуулав.
Залуу малчдыг дэмжих дараах хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлнэ.
Шийдэл 1. E-malchin цахим хөтөлбөр.
Энэхүү хөтөлбөр нь E-mongolia платформ дээр E-malchin цэсийг бий болгосноор малчдад үзүүлэх төрийн үйлчилгээг нэг цонхоор хүргэх.
Шийдэл 2. Мал эмнэлгийн үйлчилгээний хөлсийг нэмэгдүүлэх эрүүл мэнд хөтөлбөр.
Малын эрүүл мэндийг хамгаалж, мал, мах, малын гаралтай түүхий эд бүтээгдэхүүний үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх зорилгоор мал эмнэлгийн үйлчилгээний хөлсийг нэмэгдүүлэх.
Шийдэл 3. Малчдын хөгжлийн төв бий болгох хөтөлбөр.
Багийн төвүүдийг малчдын хөгжлийн төв болгон 1 багийн хөгжлийн төв болгон өргөжүүлж, жишиг загвар гарган ажиллах. Тухайлбал: Малчдад эрүүл мэнд, ахуйн үйлчилгээ, соёл спортын үйлчилгээ үзүүлэх төв байх. Мөн мал аж ахуйн туслах үйлчилгээний нэгж бий болгох.
Шийдэл 4. Малчдад мэргэжлийн боловсрол олгох хөтөлбөр
MCYT-ээр дамжуулан Малчин, Мал зүйч, Малын эмчийн туслах боловсон хүчнийг бэлтгэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, 2024 онд 1000 малчныг сургах.
Шийдэл 5. Малчдын хүүхдүүдэд зориулсан дотуур байр хөтөлбөр.
Сумын төвүүдэд малчдын хүүхдүүдийг сургах дотуур байруудын хүрэлцээг бүрэн хангах, 7 настай сургуульд элсэх боломжоор хангах, дотуур байрны багш нарын тоог нэмэгдүүлэх. Улсын хэмжээнд ЕБС-ийн 532 дотуур байранд 35.7 мянган хүүхэд амьдарч байна. Үүнээс 26.8 мянга нь малчдын хүүхэд. Одоогийн байдлаар жилд 30 орчим дотуур байрыг шинээр барьж байгаа буюу 10 хувийг шинэчилж байна.
Шийдэл 6. Ногоон тэжээл 100 сум 100 га хөтөлбөр.
Тэжээл тариалах боломжтой 100 сумдад 100 га талбайд малчдын бүлэг байгуулсан тохиолдолд техник, тоног төхөөрөмж, үр, бордоо, хашаажуулалтыг урт хугацаатай, хөнгөлөлттэй зээлээр олгох.
Тэжээл тариалах боломжгүй сумуудыг урьдчилсан захиалгын хөтөлбөрт хамруулах, малчид өөрсдөө өвөлжөө, хаваржаандаа болон гэрийн нөхцөлд тэжээл тариалахад сургах, шаардалагатай бага оврын техник хэрэгслийг уян нөхцлөөр зээлээр олгох.
Шийдэл 7. Улсын аваргын журмыг өөрчлөх хөтөлбөр.
Улсын аварга малчны шалгуурыг цахимжуулж, шалгуур үзүүлэлтээс малын тоон үзүүлэлтийг хасах, ухаалаг мал аж ахуй эрхлэгчдийг шалгаруулдаг уралдааныг шинээр зохион байгуулах.
Шийдэл 8. Туршлага судлах хөтөлбөр.
Чуулганд оролцогч залуу малчдаас бусад орны мал аж ахуйн туршлага судлах хөтөлбөрт хамруулах.
Шийдэл 9. Хоост айл хөтөлбөр.
Малчин айлуудыг аялал жуулчлалын чиглэлээр нэгдсэн системд оруулах, сургалт мэдээллээр хангах.
Шийдэл 10. Mал аж ахуйн кластер төсөл хөтөлбөр.
Өвөрхангай аймгийн төслийн загварыг бүсчилсэн хэлбэрээр хэд хэдэн аймагт байгуулах, төслийн дэд бүтцийг төрөөс санхүүжүүлнэ.
Азийн Хөгжлийн Банк (АХБ) Монгол Улсын төсөв, санхүү, эдийн засгийн эрсдэл даах чадварыг сайжруулах 100 сая ам.долларын зээлийг өчигдөр/2023.10.06/ баталжээ.
Энэ талаар АХБ-ны Улсын секторын удирдлагын тэргүүлэх мэргэжилтэн Ханс Ван Райн “Монгол Улсын эдийн засаг уул уурхайн орлогоос өндөр хамааралтай учраас түүхий эдийн зах зээлийн савлагаа, гадаад зах зээлийн цочрол, сөрөг нөлөөлөлд өртөмтгий байна.
Төсөв, санхүү, эдийн засгийн эрсдэл даах чадварыг сайжруулах энэхүү дэд хөтөлбөр нэг нь татварын орлого төвлөрүүлэлт болон өрийн удирдлагыг сайжруулах, банкны салбарын тогтвортой байдлыг бэхжүүлэх, эдийн засгийн хөгжилд хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн шинэчлэлийг тус тус дэмжинэ” хэмээн хэмээн хэллээ.
Энэхүү хөтөлбөрийн хүрээнд дотоодын татварын удирдлагыг бүтцийн хувьд улам боловсронгуй болгох, олон улсын татварын гэрээ хэлэлцээр, сайн жишигтэй илүү нийцүүлэх, мэдээлэл солилцоог автоматжуулах замаар татварын орлогын өсөлтийг дэмжинэ.
Эрсдэлд суурилсан хандлага, аргачлалыг өрийн удирдлагад нэвтрүүлж, дотоодын хөрөнгийн зах зээлийн хөгжлийг дэмжин, төсөв болон өрийн мэдээллийн ил тод байдлыг нэмэгдүүлснээр Монгол Улсын өрийн тогтвортой байдал сайжирна.
Мөн тус хөтөлбөр нь банкны салбарын хяналт шалгалт, зохицуулалтын орчныг улам боловсронгуй болгох, чанаргүй зээл шийдвэрлэлтийн үйл явцыг сайжруулах, санхүүгийн хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалах замаар санхүүгийн салбарын тогтвортой байдлыг бэхжүүлэх юм байна.
Эх сурвалж: Азийн Хөгжлийн Банк
