Category: эдийн-засаг

Хувь хүний орлогын албан татварын 2013 оны буцаан олголтын хоёрдугаар ээлжийн мөнгийг иргэдийн дансанд байршуулж эхэлсэн байна. Анх удаа орон сууц худалдан авсан, их, дээд сургуулийн сургалтын төлбөр төлсөн иргэд хуульд заасан эрхийнхээ дагуу улсад төлсөн татварынхаа тодорхой хувийг буцаан авдаг. 2013 оны буцаан олголтын материалыг энэ оны эхнээс хоёрдугаар сарын 10 хүртэл татварын бүх хэлтсүүдээр авч дуусгасан аж.
Тухайн үед нэгдүгээр сарын 15 хүртэлх хугацаанд материалаа өгсөн иргэдийн буцаан олголтыг өнгөрөгч сард олгож дууссан бол хоёрдугаар ээлжийн буцаан олголт энэ долоо хоногоос эхэлжээ. Харин хугацаандаа амжиж материалаа бүрдүүлж өгсөн ч мэдээлэл зөрсөн иргэдэд буцаан олголт очихгүй гэдгийг анхаарууллаа.

Торонтогийн хөрөнгийн бирж дээрх “Оюу толгой”-н хувьцааны ханш сүүлийн жил гаруйн хугацаанд тасралтгүй уруудсаар өнгөрсөн сард бүр хоёрхон ам.долларт хүрсэн.  25 ам.доллар байсан нэгж хувьцааны ханш ийн шалдаа буутал унасан нь Монголын Засгийн газар “Рио тинто”-той хэлэлцээрийн ширээний ард суусан, “Рио” далд уурхайн бүтээн байгуулалтаа түр хугацаанд зогсоосон, Монголын хөрөнгө оруулал­тын орчин буурсан гээд олон шалтгаантай.
Сүүлийн үед Оюу толгойн дэлхийн зах дээрх хувьцаа аажмаар өсч эхэлжээ. Цаашдаа ч тасралтгүй өснө гэсэн прогнозыг шинжээчид хэлж байна. Оюу толгойн баяжмалын үйлдвэрлэл хэвийн хэмжээнд хүрч, цаашид тогтмолжих хандлагатай байгаа. Борлуулалтын хэмжээ өсч байгаа гэх таатай мэдээг ч төслийн зүгээс өгч буй. Өнгөрсөн сард 68 мянга орчим тонн баяжмал борлуулсан бол  энэ онд үйлдвэрлэхээр төлөвлөсөн нийт бүтээгдэхүүний 94 хувь, ирэх онд үйлдвэрлэхээр төлөвлөсөн нийт бүтээгдэхүүний 91 хувийг зарахаар урт хугацааны борлуулалтын гэрээ хийжээ. Ирэх жилийг дуустал Оюу тол­гой­гоос гарах  баяжмал худалдан авах эзэн­тэй болсон гэсэн үг. Ингэснээр  борлуулалтын эрсдлийг хааж, Мон­голын эдийн засагт орж ирэх гадаад валютын тогтмол урсгалыг бий болгох давуу талтай гэж эдийн засагчид хэлж байна.  “Оюу толгой” компанийн хүдрийн олборлолт 2013 оны гуравдугаар улиралд 12 мянга гаруй тонн байсан бол сүүлийн хоёр улирал дараалан тогтмол 21 мянга гаруй тоннд хүрчээ. Баяжуулах үйлдвэр ч бүрэн хүчин чадлаараа аль хэдийн ажиллаад эхэлжээ.
Хоёр ам.доллар руу уруудаж байсан  “Оюу толгой”-н хувьцааны ханш уржигдрын байдлаар 4.27 ам.дол­лар болж өсөөд байна. Тав­дугаар сарын 7-ноос хойш аажмаар тасралтгүй өссөн статистик байна. Үүнтэй холбоотойгоор тус компанийн хувьцааг худалдан авах сонирхолтой хүмүүс ч эрс нэмэгдэж эхэллээ гэж хөрөнгийн захын шинжээчид онцолж  байна.

М.Ууган-Эрдэнэ

 Монгол Улсын эдийн засгийн голлох үзүүлэлтүүдээс дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өөрчлөлтийг статистикийн хорооноос мэдээллээ. Үйлдвэрлэлийн аргаар тооцсон ДНБ-ний хэмжээ 2014 оны эхний улиралд оны үнээр 3.4 тэрбум төгрөг, 2005 оны зэрэгцүүлэх үнээр 1.1 их наяд төгрөгт хүрч, өмнөх оны мөн үеийнхээс оны үнээр 18.3 хувь, зэрэгцүүлэх үнээр 7.4 хувиар  өсчээ. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлтөд хөдөө аж ахуйн салбар, аж үйлдвэр, барилгын салбарын өсөлт чухал нөлөө үзүүлжээ. Ялангуяа зэрэгцүүлэх үнээр дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өөрчлөлтөд хөдөө аж ахуйн салбар 18.4 хувиар, аж үйлдвэрийн салбар 15.7 хувиар өссөн байна. Аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэлийн индекс 2014 оны дөрөвдүгээр сард өмнөх оны мөн үеийнхээс 19.6 хувь, өмнөх сарынхаас 8.6 хувь, жилийн эцсийнхээс 3.2 хувиар өссөн байна. Өмнөх оны мөн үеийнхээс уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбарт газрын тос, зэсийн баяжмал зэрэг бүтээгдэхүүний олборлолт 52.3-83.3 хувиар өссөн бол боловсруулах аж үйлдвэрийн салбарт ган төмөр хийц, нарийн боов, бууз, банш, шингэн сүү, цэвэр ус, барилгын модон хаалга, цонх, цемент, гурил, гоймон, вакуум цонх хаалга, зүсмэл материал зэрэг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 3.1 хувиас 2.8 дахин өссөнийг онцоллоо.

Үндэсний статистикийн хорооноос Монгол Улсын нийгэм эдийн засгийн байдлыг мэдээлэв. Оны эхний дөрвөн сарын байдлаар хэрэглээний үнийн улсын индекс 2014 оны дөрөвдүгээр сард өмнөх сарынхаас 1,0 хувь, өмнөх оны мөн үеэс 12,3 хувиар өслөө. Ерөнхий индекс өмнөх сараас1,0 хувиар  өсөхөд хүнсний бараа, ундаа усны бүлгийн үнэ, дүнгээрээ 2.1 хувь, бөс бараа , гутлын бүлгийн үнэ дүнгээрээ 0.7 хувь, тээврийн бүлгийн үнэ дүнгээрээ 0.3  хувь өссөн нь нөлөөлжээ. 

Мөн энэ хугацаанд 26488 эх амаржиж өмнөх оны мөн үеэс 3,6 хувиар, хүүхдийн тоо 3,8 хувиар өссөн байна. 

Хүний хөгжил сангаас 2014 оны эхний дөрвөн сард 18 хүртэлх насны хүүхдэд 77.8  тэрбум төгрөг олгожээ.   

Ус цаг уурын хүрээлэнгийн мэдээгээр  азотын давхар ислийн хоногийн дундаж агууламж 2014 оны дөрөвдүгээр сард  Улаанбаатар хотын баруун дөрвөн замын орчимд  28 удаа, 32-ын тойргийн  орчим 11 удаа  хүлцэх хэмжээнээс давсан байна.  

Төгрөгийн ам.доллартай харьцах нэрлэсэн дундаж ханш 2014 оны 3 дугаар сард өмнөх сарынхаас 1.1 хувь, 2014 оны 4 дүгээр сард өмнөх сарынхаас 0.7 хувиар суларчээ. Төгрөгийн юаньтай харьцах нэрлэсэн дундаж ханш 2014 оны 4 дүгээр сард 286.6 төг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 57.5 төг буюу 25.1 хувиар суларчээ. 

 Гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас үйлдэгдсэн 246 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 138 хэрэг буюу 2.3 дахин өссөн байна.

Улаанбаатар хотод 2014 оны 4 дүгээр сард ХДХВ/ДОХ-ын тохиолдол 4 гарч, улсын хэмжээнд бүртгэгдсэн ХДХВ/ДОХ-ын нийт  тохиолдол 162 болжээ.

Засгийн газрын 2013 оны 200 дугаар тогтоолын хавсралтаар “Орон сууцны ипотекийн зээлийн ерөнхий журам”-ыг баталж, 2013 оны 6 дугаар сарын 17-ны өдрөөс эхлэн орон сууц худалдан авч байгаа иргэдэд арилжааны банкуудаар ипотекийн зээлийг олгож эхэлснээс хойш 11 сар өнгөрч байна. 2014 оны 5 дугаар сарын 5-ны өдрийн байдлаар өмнө нь орон сууцны зээл авсан зээлдэгчдээс 847.2 тэрбум төгрөгийн зээлийг 8 хувийн хүүтэй зээлийн эх үүсвэрээр дахин санхүүжүүлэх хүсэлт банкуудад ирсэн байна. Үүнээс  банкууд 18212 зээлдэгчийн нийт 520.1 тэрбум төгрөгийн ипотекийн зээлийг дахин санхүүжүүлж, 8 хувийн хүүтэй зээл рүү шилжүүлжээ. Мөн орон сууц худалдан авахыг хүссэн иргэдээс 1.0 их наяд төгрөгийн ипотекийн зээлийн өргөдөл банкуудад ирснээс 18693 иргэнд орон сууцны ипотекийн зээл шинээр олгохоор шийдвэрлэсэн байна. Ингэснээр нийт 36905 иргэн жилийн 8 (+/-1)% хүүтэй зээлд хамрагдаж, орон сууцны нөхцөлөө сайжруулжээ.
Орон нутгийн иргэдийг энэхүү хөтөлбөрт өргөнөөр хамруулснаар тэдний орон сууцны нөхцөл сайжирч, Улаанбаатар хот руу шилжин ирэгсдийн хөдөлгөөнийг сааруулах чухал ач холбогдолтой. Тиймээс орон нутагт барьсан, инженерийн дэд бүтцэд бүрэн холбогдсон амины орон сууцыг энэ хөтөлбөрт хамруулахаар Засгийн газрын өчигдрийн хуралдаанаар шийдвэрлэлээ. Түүнчлэн аймаг, сумдад ипотекийн зээлийн хүүг жилийн 7% байхаар “Орон сууцны ипотекийн зээлийн ерөнхий журам”-д нэмэлт орууллаа.

Өчигдөр Засгийн газрын ээлжит хуралдаан болж  аймаг, сумдад орон сууцны найман хувийн ипотекийн зээлийг бууруулж долоон хувь болгох шийдвэрийг гаргалаа. Орон сууц худалдан авч байгаа иргэдэд арилжааны банкуудаар ипотекийн зээлийг олгож эхэлснээс хойш 11 сар өнгөрч байна.
Энэ сарын 5-ны өдрийн байдлаар л гэхэд орон сууцны зээл авсан зээлдэгчдээс 847.2 тэрбум төгрөгийн зээлийг 8 хувийн хүүтэй зээлийн эх үүсвэрээр дахин санхүүжүүлэх хүсэлт банкуудад ирсэн байна. Үүнээс  банкууд 18 мянга орим зээлдэгчийн нийт 520.1 тэрбум төгрөгийн ипотекийн зээлийг дахин санхүүжүүлж, 8 хувийн хүүтэй зээл рүү шилжүүлжээ. Мөн орон сууц худалдан авахыг хүссэн иргэдээс 1.0 их наяд төгрөгийн ипотекийн зээлийн өргөдөл банкуудад ирснээс 18 мянга гаруй иргэнд орон сууцны ипотекийн зээл шинээр олгохоор шийдвэрлэсэн байна. Ингэснээр нийт 36 мянган иргэн жилийн 8 (+/-1)% хүүтэй зээлд хамрагдаж, орон сууцны нөхцлөө сайжруулжээ.
Орон нутгийн иргэдийг энэхүү хөтөлбөрт өргөнөөр хамруулснаар тэдний орон сууцны нөхцөл сайжирч, Улаанбаатар хот руу шилжин ирэгсдийн хөдөлгөөнийг сааруулах чухал ач холбогдолтой. Тиймээс орон нутагт барьсан, инженерийн дэд бүтцэд бүрэн холбогдсон амины орон сууцыг энэ хөтөлбөрт хамруулахаар шийдвэрлэлээ. Мөн аймаг, сумдад ипотекийн зээлийн хүүг жилийн 7% байхаар “Орон сууцны ипотекийн зээлийн ерөнхий журам”-д нэмэлт орууллаа.
Ийнхүү орон нутагт орон сууцны зээлийн хүүн бууруулж 7 хувь болгож буйг ард иргэд ихээхэн дэмжиж байгаа эдийн засагчид шүүмжилж байна. Учир нь энэ нь эдийн засагт эргээд хүндрэл үүсгэх магадлалтай аж.

Эдийн засгийн идэвхжлийг
нэмэгдүүлэх зарим арга хэмжээний тухай УИХ-ын  тогтоолын төслийг өчигдрийн
чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар баталсан билээ. Энэ талаар УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын
хорооны дарга Б.Гарамгайбаатар, Монголбанкны захирал Н.Золжаргал, УИХ-ын гишүүн
Д.Зоригт нар Эдийн засгийг эрчимжүүлэх тогтоолын төслийг баталснаар эдийн
засагт ямар ахиж, гарц бий болох талаар мэдээлэл хийлээ.

Нийт
26 заалт бүхийн тогтоолын төслийн 18 нь эдийн засгийн хүндрэлээс ойрын
хугацаанд гарах арга хэмжээ бол үлдсэн найман төсөл нь тогтолцооны шинэчлэл
хийхэд чиглэгдсэн байна. Тогтоолын төсөл батлагдсанаар гадаад валютын урсгалыг
сайжруулах, санхүү эдийн засгийн эрсдэлээс сэргийлэх аж. Мөн бизнес, хөрөнгө
оруулалтын орчныг сайжруулах, эдийн засгийн идэхжлийг нэмэгдүүлэх, хувийн
хэвшлийг дэмжих, хөгжлийн бодлого, хөгжлийн зээл, санхүүжилтийг тодорхой болгох
юм. Түүнчлэн төрийн өмчийн удирдлагын тогтолцоог шинэчлэх үндсэн дөрвөн чиглэл
тусгагасан гэдгийг Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Б.Гарамгайбаатар тодотголоо.
Тухайлбал, “Оюутолгой” төслийн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын ажлыг
түргэтгэж, “Тавантолгой”-н ордоос олборлож байгаа бүтээгдэхүүний
өрсөдөх чадварыг сайжруулах юм байна. Жишээлбэл, “Тавантолгой”-н ордын
нэмэлт хөрөнгө оруулалтыг ойрын 3-5 жилийн хугацаанд 3-5 тэрбум төгрөгөөр
нэмэгдүүлэхээр тогтоолын төсөлд тусгажээ. Мөн бизнесийн орчинг сайжруулах,
бизнес эрхлэгч, хөрөнгө оруулагчдын үйл ажиллагааг дэмжих зорилгоор хувийн
хэвшлийн үйл ажиллагаанд тавьдаг олон хяналт, шалгалтын тоог цөөрүүлнэ гэсэн. Төрийн
байгууллагын хүнд сурталыг багасгах, тусгай зөвшөөрлийн тоог цөөлөх чиглэлээр
зарим хуульд өөрчлөлт оруулахаар Засгийн газар ажиллаж байгаа гэнэ. Тухайлбал,
тусгай зөвшөөрлийн тоо 900 орчим байгааг 400 болгож бууруулах, хяналт
шалгалтуудын тоог эрс бууруулах арга хэмжээнүүдийг тогтоолд тусгасан гэж УИХ-ын
гишүүн Д.Зоригт онцолсон.

Тогтоолд
тусгагдсан чиглэл, зарим арга хэмжээнүүдийг УИХ-ын 2014 оны хаврын чуулганы
хугацаанд багтаан хэрэгжүүлэхийг Засгийн газар болон холбогдох байгууллагуудад
УИХ-аас үүрэг болгожээ. Мөн тогтоолын хүрээнд зургаан хууль шинээр батлах,
зургаан багц хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах төлөвлөгөө боловсруулжээ. Хуулийн
төслүүдээ ирэх сарын 1-ээс өмнө УИХ-д өргөн барихаар ажиллаж байгаа аж.

Монгол банкны 05 сарын 06-ний өдрийн
хаалтын ханш

Ам.доллар          
 1800.05        
Юань              
      289
Вон              
         1.75
Евро              
        2505.94
Фунт              
        3048.65
Рубль              
      50.57
Иень              
        17.65
Гонконг доллар        232.19
Австрали доллар        1675.49
Сингапур доллар        1440.56    
Алт /унцаар/          
      2,361,629.60
Мөнгө /унцаар/           35,361.98

    05 сарын 07-ны “Найман шарга” захын валютын ханшийн мэдээ
    
Ам.доллар        1,807  
     1,812      
     
Евро                   2,505  
     2,520
Фунт                   3,030  
     3,060
Юань          
        289         290
Вон      
               1.75
            1.77
Рубль                   49.80  
     50.20
Иень      
              17.58  
     17.68
Гонконг доллар    230        235
Австрали доллар  1,670            
1,690
Сингапур доллар  1,395            
1,420

Монголбанкны өнөөдөр өдрийн гадаад валютын дуудлага худалдаагаар арилжааны банкууд ам.доллар, юань худалдан авах санал ирүүлжээ. Төв банк саналыг харгалзан 20.2 сая ам.долларыг 1799.50 төгрөгийн хаалтын ханшаар, 26 сая юанийг 287.51 төгрөгийн хаалтын ханшаар тус тус худалдав. Түүнчлэн 2014 оны 5 дугаар сарын 06-ны өдрийн ээлжит гадаад валютын своп, форвард хэлцлээр банкууд 46.5 сая ам.доллар худалдан авах төгрөгийн своп хэлцлийн санал ирүүлж, Монголбанк саналыг 100 хувь биелүүлэн, гадаад валютын дотоодын захад 46.5 сая ам.доллар нийлүүлсэн байна.