Category: эдийн-засаг

Монголд төлөх 35 тэрбум төгрөгийн татвараас зайлсхийсэн хэрэгт “Саусгоби сэндс” компанийн гурван ажилтан буруудаад байгаа. Тэднийг чанга дэглэмтэй хорих ангид арван жил таван сар хорих ял шүүхээс оноосон. Тэгвэл АНУ-ын иргэн Жастин Капла, Кристобал Дэвид, Хиларион Кажуком Жуниор нар Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өршөөл хүссэн захидал илгээсэн байна. Энэ талаар Ерөнхийлөгчийн Тамгын газраас тодруулахад Жастин Каплагаас өршөөл хүссэн захидал одоогоор ирээгүй байгааг дуулгав.

“Саусгоби сэндс”-ийн экс удирдлагуудад ял оноосон хэргийг Эрүүгийн шүүхээр шийдвэрлэсэнд олон хүн эмзэглэж байгаа. Ялангуяа гадаадын шинжээчид, АНУ-ын Элчин сайдын яам энэ хэргийг хүний эрх зөрчсөн гэж үзэж байгаа юм. Мөн Монголын бизнесийн зөвлөл шүүх гадны иргэнд хуулиа буруу хэрэглэсэн хэмээж буй. Иймд энэ байдал Монголын хөрөнгө оруулалтад сөргөөр нөлөөлж, гадаад ертөнцөд муугаар харуулах сөрөг талтайг онцолж байгаа юм.

Өнөөдрийн байдлаар валютын ханш Монголбанк, арилжааны банкуудад ямар байгааг хүргэе.

Монголын хөрөнгийн биржийн Арилжааны танхимд 2015 оны 2 дугаар сарын 6-аас 7-ны өдрүүдэд 10:00-17:00 цагийн хооронд болно. Тус өдөрлөгт Сангийн яам, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Монголын хөрөнгийн бирж, Үнэт цаасны төлбөр тооцоо, төвлөрсөн хадгаламжийн төв, Үнэт цаасны компаниуд болон хувьцаат компаниудын төлөөлөл оролцож, үнэт цаасны зах зээлийн нэг цэгийн цогц үйлчилгээг үзүүлэх болно. Үүнд:
• Арилжаа болон хувьцаат компанийн талаарх мэдээлэл
• Засгийн газрын үнэт цаасны талаарх мэдээлэл, танилцуулга
• Ногдол ашгийн мэдээ
• Хөрөнгө оруулалтын зөвлөгөө
• Үнэт цаас гаргагчдад зориулсан зөвлөгөө
• Брокерийн данс нээх үйлчилгээ
• Төлбөр тооцооны данс нээх үйлчилгээ
• Данс шүүх үйлчилгээ /Эрдэнэс таван толгой/
• Үнэт цаастай холбоотой иргэдийн санал хүсэлтийг бүртгэн авч шийдвэрлэх
• Үнэт цаасны зах зээлийн анхан шатны мэдлэг олгох сургалтын танилцуулга

Аливаа улс орон нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ)-ий хэмжээ нэмэгдэх үед инфляци, ажилгүйдэл, зээлийн хүүгээ бууруулахыг эрмэлздэг. Саяхан Дэлхийн банк, Олон улсын валютын сан, Үндэсний хөдөлмөр эрхлэлт, статистикийн газраас зовж, зүдэрсэн 108 улсын жагсаалт гаргасан талаар CATO институт цахим хуудастаа бичжээ.

Тус жагсаалтад Монгол Улс 23-д бичигдсэн байна. Судалгаа гаргагчид манай улсын банкны хүү өндөр байгаа нь ард түмэнд нь дарамт болж байна гэж тодорхойлжээ. АНУ жагсаалтын 95 дугаарт бичигдсэн бол БНХАУ банкны хүү өндөр ч зовж зүдэрсэн улс орнуудын жагсаалтын сүүлд бичигдсэн байна.

Манай улсын 2015 оны төсвийн тодотголд Засгийн газрын эх үүсвэрээр болон улсын төсвөөс эргэн төлөгдөх нөхцөлтэйгээр нийт 789 тэрбум төгрөг гаргахаар төлөвлөсөн. Харин үүний 17.5 тэрбум төгрөгийг нь “Эрдэнэс Оюутолгой” ХХК АНУ-ын нэг хуулийн фирмээс зөвлөх үйлчилгээ авахдаа зарцуулахаар тусгажээ.

Энэ талаар өнгөрсөн даваа гарагт Засгийн газраас Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлсэн Жагсаалтын төсөлд тусгасан байна. Үүнийг эдийн засаг хүндрэлтэй нөхцөл байдалд орсон гэж үзээд улсын төсвийг танаж байхад “Эрдэнэс Оюутолгой” компани Монголын ард түмний эзэмшиж буй 34 хувийн эрх ашгийг хамгаалах үндсэн үүргээ биелүүлж чадаагүй байж 17 тэрбум төгрөгөөр Америкийн компаниас хууль зүйн зөвлөгөө авахаар төсөвт оруулж ирж байна хэмээн УИХ-ын зарим гишүүн эсэргүүцэж эхэлсэн байна.

35 тэрбумын татвараас зайлсхийсэн байж болзошгүй “Саусгоби сэндс” компанийн экс удирдлагуудын хэргийг өнөөдөр дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны II шүүхэд шүүнэ. Энэ хэрэгт “Саусгоби сэндс” компанийн ерөнхийлөгч бөгөөд гүйцэтгэх захирал Жастин Капла, тус компанийн санхүүгийн ерөнхий менежерээр ажиллаж байсан Филиппин улсын иргэн Хиларион В.Кажуком ЖР, санхүү нягтлан бодох бүртгэлийн ерөнхий менежерээр ажиллаж байсан Кристобэл Ж.Дэвид нарыг шүүгдэгчээр татаад байгаа юм.

Жастин Капла нь “Саусгоби сэндс” ХХК-ний ерөнхийлөгч бөгөөд гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байхдаа тус компанийн санхүүгийн ерөнхий менежерээр ажиллаж байсан Хиларион В.Кажукомтай бүлэглэн компанийн 2011 оны санхүүгийн тайлан тэнцлийг гаргахдаа Татварын хууль, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн хэд хэдэн заалтыг зөрчсөн байна. Тодруулбал, татвар ногдох орлогын зардлын тоо хэмжээг зориуд нэмж, татвар ногдох орлогыг зориуд бууруулан 90 тэрбум төгрөгийн орлогод ногдох 17 тэрбум төгрөгийн буюу онц их хэмжээний татвар төлөхөөс санаатай зайлсхийсэн гэмт хэрэгт зохион байгуулагчаар оролцсон гэж үзжээ. Мөн энэ хэрэгт “Саусгоби сэндс” ХХК-д санхүүгийн ерөнхий менежерээр ажиллаж байсан Хиларион В.Кажуком ЖР нь санхүү нягтлан бодох бүртгэлийн ерөнхий менежерээр ажиллаж байсан, одоо Канад Улсын “Монголиа Минералс” ХХК-д хянагчийн албан тушаал хашдаг Кристобэл Ж.Дэвид нар мөн бүлэглэн 17 орчим тэрбумын татвараас зайлхийсэн болох нь тогтоогджээ.

Одоогоор “Саусгоби сэндс” ХХК-ийн үл хөдлөх хөрөнгө болон Хаан, Голомт, Худалдаа Хөгжлийн банкин дахь дансуудыг битүүмжилсэн байна.

Монголын Хөрөнгийн биржээр арилжаалж байгаа Засгийн газрын үнэт цаасны хоёрдогч зах зээлийн арилжаа эхэллээ. Ингэснээр анхдагч зах зээлээс худалдан авсан Засгийн газрын үнэт цаасыг цааш нь гуравдагч этгээдэд дахин худалдах боломжтой болж байгаа юм. Сүүлийн жилүүдэд завсарлаад байсан Засгийн газрын үнэт цаасны арилжааг 2014 оны 11 дүгээр сараас дахин Монголын Хөрөнгийн биржээр хийж эхэлсэн билээ. Энэ хугацаанд анхдагч зах зээлийн нийт 36.1 тэрбум төгрөгийн арилжаа хийгдсэн байна. Өнгөрсөн онд Монголын Хөрөнгийн биржийн нийт гүйлгээний 59.8 хувь нь Засгийн газрын үнэт цаасны арилжаа байжээ. Сангийн яамнаас төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх зорилгоор 12, 28, 52 долоо хоногийн хугацаатай нэг бүр нь 100 мянган төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй Засгийн газрын жижиглэнгийн үнэт цаасыг олон нийтэд санал болгоод байгаа юм.

Монгол Улсын Дээд шүүхийн Иргэний хэргийн танхим өнгөрсөн онд 841 хэргийг хяналтын шатны шүүх хуралдаанаар хэлэлцсэнээс 181 нь хөдөлмөрийн эрх зүйн маргаан байжээ. Дээрх нэхэмжлэл бүгд ажлаас үндэслэлгүй халагдсан тухай байжээ. Түүнээс 119 нэхэмжлэлийг шүүхүүд үндэслэлтэй гэж үзэж, ажилтныг хуучин эрхэлж байсан ажил, албан тушаалд нь эгүүлэн тогтоох, ажилгүй байсан хугацааны цалин хөлстэй тэнцэх хэмжээний нөхөх олговрыг ажил олгогчоос гаргуулан ажилтанд олгохоор шийдвэрлэжээ.

Эдгээр 119 хэрэгт судалгаа хийхэд 80 нь төрийн өмчит хуулийн этгээд, улсын төсөвт үйлдвэрийн газар, 39 нь хувийн аж ахуйн нэгжийн албан тушаалтанд холбоотой байна. Хувийн аж ахуйн нэгжийн албан тушаалтанд холбогдохоос бусад 80 байгууллагын 17 нь Засаг даргын тамгын газар, 22 нь сургууль цэцэрлэг, 11 нь эмнэлэг, 12 нь төрийн өмчит хувьцаат компани, аж ахуйн тооцоотой улсын үйлдвэрийн газар, 23 нь Засгийн газрын агентлагийн орон нутаг дахь хэлтэс, албад зэрэгт холбогдуулан гаргасан нэхэмжлэл байгаа аж.

Ажилтныг хуучин ажилд нь эгүүлэн тогтоохдоо шүүх нийт 651.203.268 төгрөг ажил олгогчоос гаргуулж, 623.706.644 төгрөгийг ажилтанд, 27.496.624 төгрөгийг улсын тэмдэгтийн хураамжид оруулахаар шийдвэрлэжээ. Ажил олгогчийн төлөх 651.203.268 төгрөгөөс 397.025.421 төгрөгийг төрийн өмчит хуулийн этгээд, улсын төсөвт үйлдвэрийн газар, 254.177.847 төгрөгийг хувийн аж ахуйн нэгж төлөх юм.

Төрийн өмчит хуулийн этгээд, улсын үйлдвэрийн газраас гарах 397.025.421 төгрөгийн 384.596.712 төгрөгийг ажлаас үндэслэлгүй халагдсан ажилтанд, 12.428.709 төгрөгийг улсын тэмдэгтийн хураамжид оруулахаар шийдвэрлэжээ. Харин хувийн аж ахуйн нэгжээс гарах 254.177.847 төгрөгөөс 239.109.932 төгрөгийг ажилтанд, 15.067.915 төгрөгийг улсын тэмдэгтийн хураамжид төлөхөөр шийдвэрлэсэн байна. Дашрамд дурдахад, энэ нь зөвхөн хяналтын шатны шүүх буюу Дээд шүүхээр өнгөрсөн онд шийдвэрлэгдсэн хөдөлмөрийн эрх зүйн маргаантай иргэний хэрэгт хийсэн судалгаа

Энэ онд цалин, тэтгэврийг нэмэгдүүлэхэд зориулж улсын төсөвт 103 тэрбум төгрөг нэмж суулгах болсон байна. Тодруулбал, төрийн албан хаагчдын цалинг нэмэгдүүлэхэд 90 тэрбум, тэтгэвэр, тэтгэмжийг нэмэгдүүлэхэд 13 тэрбум төгрөг тус бүр суулгах аж. Ингэснээр энэ онд цалин, тэтгэвэр 10 орчим хувиар өснө. Харин хэзээ цалин, тэтгэврийг нэмэх вэ, аль салбарынхныг хамгийн тэргүүнд нэмэгдүүлэх вэ гэдгийг УИХ-аас 2015 оны төсвийн тодотголыг баталсны дараа дахин ярих юм байна.

Хөдөлмөр нийгмийн зөвшилцлийн гурван талт хэлэлцээрийн дүнд шийдсэн бас нэгэн чухал асуудал нь Хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлтийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр чөлөөлж, иргэдийн бодит орлогыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ аж.

Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ 192500 төгрөг байгаа, энэ нь ойролцоогоор сар бүр 12 мянган төгрөг чөлөөлөгдөх юм байна.

Гурав дахь шийдэл нь, хувийн хэвшлүүд аль болох ажлын байрыг хадгалах, хэрэв аж ахуйн нэгж татан буугдах, дампуурах, ажилтныг цөөрүүлэхтэй холбоотой шийдвэр гаргах бол өмнө нь Ажил олгогч нь ажилтны төлөөллийн байгууллагатай зөвшилцөж, ажлын байр хадгалахад чиглэсэн арга хэмжээ авах. Ингэхдээ ажилтны нийгмийн хамгааллын асуудлыг хууль тогтоомжийн дагуу шийдвэрлэх ёстой гэж үзжээ. Энэ талаарх мэдээллийг өнөөдөр Хөдөлмөрийн сайд С.Чинзориг, Монголын Үйлдвэрчний эвлэлүүдийн холбооны ерөнхийлөгч Х.Амгаланбаатар, Ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбооны тэргүүн н.Ганбаатар нар сэтгүүлчдэд мэдээллээ.

Хэвлэлийн бага хурлын үеэр сэтгүүлчид дараах хариултыг авлаа.

-Энэ онд 103 тэрбум төгрөгийг цалин, тэтгэврийн нэмэгдэлд зарцуулахаар хэдэн хувиар өснө гэсэн үг бэ. Үнэхээр цалин, тэтгэврийг нэмэх бодитой шаардлага үүссэн юм уу.

Хоёрдугаарт, Өмнөх Засгийн газар цалин, тэтгэвэр нэмэхэд зориулж 2015 оны төсөвт 500 тэрбум төгрөг суулгасан ч төсвийг тодотгох шатанд Шийдлийн Засгийн газар танасан. Энэ нь ямар учиртай вэ. Мөн цалин нэмэхэд хөдөлмөрийн бүтээмж чухал ч харгалзаж үзэхгүй юм. Хэзээнээс хөдөлмөрийн бүтээмжид анхаардаг болох вэ?

С.Чинзориг:-Цалин, тэтгэвэр нэмэгдүүлэх шаардлага байна уу гэвэл байна. Инфляцийнхаа өсөлтийг цалингийн өсөлт гүйцэхгүй байгаа. Монголбанкнаас авсан судалгаагаар үйлдвэрлэлийн салбарт 1.2 сая иргэн ажиллаж байна, тэдний 35 хувь нь 1.2 их наяд төгрөгийн цалингийн зээлтэй. Тэтгэвэр авагчдын 65 хувь нь тэтгэврийн зээлтэй. Тийм учраас цалингаас цалин, тэтгэврээс тэтгэврийн хооронд амьдрах шаардлагатай болдог. Инфляци өндөр байна.

Цаашдаа бид цалинг бүтээмж, үнийн өсөлттэй уялдуулан нэмдэг эрх зүйн орчинг яаралтай бий болгох шаардлага байгаа. Үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан судалгаагаар цалингийн өсөлт бүтээмжийн өсөлттэй уялддаггүй, түрүүлж байдаг. Нөгөө талдаа цалингийн өсөлт нь үнийн өсөлтөө гүйцдэггүй урвуу хамаарал бий.

Өмнөх Засгийн газар цалин, тэтгэврийн нэмэгдүүлэхэд зориулж 500 тэрбум төгрөг суулгасан байсан. Гэхдээ энэ 500 тэрбум төгрөг нь цалин, тэтгэврийг бодитой нэмэх эх үүсвэр биш гэж үзсэн. Ямар учиртай вэ гэвэл, 2014 онд Засгийн газар цалин, тэтгэврийг нэмэгдүүлсэн, энэ нэмэгдэл нь 2015 онд бүтэн жилээрээ төсөвт ирэх ачаалал нь 200 тэрбум орчим төгрөг болж байгаа. Тэгэхээр 2015 онд цалин, тэтгэвэр нэмэгдүүлэх эх үүсвэрийг 2014 оныхоос хоёр дахин нэмэгдүүллээ гэсэн нь явуургүй улстөр байсан болох нь харагдаж байгаа.

Х.Амгаланбаатар:– Цалин гэдэг хүний байнгын орлогын эх үүсвэрүүд байдаг. Харин халамжийн чиглэлийн арга хэмжээ бол хуримтлагдаж очдог. Тийм учраас цалин, тэтгэврийг 1 хувиар нэмэх алхмыг байнга хийж байх ёстой.

Зэсийн үнэ оны эхнээс 8.7 хувиар буугаад байна. Лондонгийн бирж дээр ирэх гуравдугаар сард нийлүүлэгдэх нэг тонн зэсийн үнэ 6000 ам.доллар болж буурчээ.

Зэсийн үнэ буурч байгааг хоёр шалтгаантай холбон тайлбарлаж байгаа юм. Нэг нь дэлхийн зах зээл дээр нефтийн үнэ огцом унасантай холбоотой бол нөгөө нь дэлхийн эдийн засгийн өсөлт саарсантай холбоотой гэж тайлбарлаж байгаа юм.

Мөн зэсийн гол хэрэглэгч БНХАУ-д эдийн засгийн өсөлт саарсан, үүний хажуугаар ам.долларын ханш чангарч байгаа нь үнэ унахад ихээр нөлөөлжээ.