Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Эмнэлэгт үзүүлэхдээ гангарч очоорой

Ээлжийнхээ амралтаа авсны маргаашнаас нь эхлээд хэдэн өдөр эмнэлгээр явлаа.  Даралт ихэссэн шалтгаанаа оношлуулж эмчилгээ хийлгэхээр очсон юм.  Ерөнхий эмчид үзүүлэх цаг авч, цусны шинжилгээ гээд арав гаруй шинжилгээ өгөх боллоо. 07:00 цагаас эхлээд дугаарлаж арай гэж цусны шинжилгээ өгөхөөр болов. Гэхдээ гурван өдрийн дараа хариуг нь авах гэнэ. Цэвэрлэгчээс эхлээд сувилагч, эмч гээд хүн бүр л уур уцаартай харагдана. Хүмүүстэй шахцалдаж зогсож байгаад арай гэж цаг нь болохоор өөр хүн оруулчихна. Мөн сувилагч нь “Өнөөдөр хүн үзэхгүй. Маргааш ир” гээд явуулах. Маргааш нь очихоор “Өчигдөр үзүүлэхгүй яасан юм” гээд ширэв татна. “Та тэгж хэлээд явуулсан биз дээ гээд хэл ам хийхээр эмч нь зүгээр байна гээд гаргах эсвэл дадлага хийж байгаа оюутнуудаар үзүүлэх ажээ. Аргаа бараад сууж байтал  хажууд сууж байсан залуу “Чи костюм өмсөөд, зангиа зүүгээд хүрээд ир. Наадуул чинь маргааш нахилзаад л үзнэ” гэдэг юм байна. Би ч яахав амарч байгаа болохоор биед амар чөлөөтэй хувцас өмсөөд яваад байсан хэрэг. Залуугийн зөвлөснөөр маргааш нь  костюмоо өмсөөд баярт оролцох гэж байгаа хүн шиг “гоё” амьтан очлоо. Тэгсэн өчигдөр нь “Шал угаах гээд байхад саад болж зогслоо” гэж ирээд л загнаж байсан үйлчлэгч эмэгтэй “Уучлаарай та холдож байхгүй юу. Энэ хавийг арчих гэсэн юм” гээд зай тавьж өгөхөөр угааж дууссаны дараа “Баярлалаа” гэж ч байх шиг. Сувилагч нар үүдэнд нь очихоор “Та ороод ир” гээд эмч нь чамбай үзэж өгөөд, нэг өдрийн дотор таван шинжилгээ өгч чадав. Ер нь улсын эмнэлгээр явж шинжилгээ өгөх гэж байгаа бол гангарч очих хэрэгтэй юм байна лээ. 10 хоногт багтааж өгөх шинжилгээг нэг өдөрт л өгч болох бололтой дог шүү. 

Э.ХҮРЭЛБААТАР 

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Заавал ч үгүй зургаан насны морь уралдуулж, бөх барилдуулах ёстой юу?

Энд тэндгүй ерэн жилээр ёстой нэг гулгиж байна. Сумынхаа түүхт ойг хүлээж цөхсөн хүн зон, эцэг өвгөдийнхөө нутагт элгэмсэг бодол өвөрлөж очсон олон сэтгэлийн цэнгэл эдлэлгүй яахав. Наадам гэдэг сайхан. Тэр дундаа сумын наадам бүр чиг сайхан. Харин энэ олон “90”-үүдийг анзаарч байх нь ээ, нэг зүйл бодогдлоо л доо. Сумынхаа ойд гээд байгаа бүхнээ тавиад туучихсан хүмүүс гаднаас ирсэн хэдэн луйварчин бөхчүүд, эм тариа мөнгөний хүчээр уралдаж байгаа морьдын тоосонд л дарагдаад өнгөрдөг. 

Бөхчүүд барилдах нь хуурамч юм аа гэхэд, наадамчин олонтой нэг удаа ч болов нүүр дүүрэн инээмсэглэж мэндэлдэг билүү. Алхайж шалхайсан, хөмсөг юугаа атируулсан, олноос нуугдсан, түмэнд нэр нүүрээ барсан хүмүүс шиг байдаг биз дээ. Тийм хүйтэн, шунаг шунахай сэтгэлдээ дийлдсэн нөхдийн “жүжиглэх”-ийг үзэн баясч суугаа түмнээ харахад гунигтай. Тэгвэл сумынхаа ойгоор нэр цуутай оддыг нутаг усандаа уриад домог болсон дуучдын ая дууг сонсож, шинэ залуу хамтлаг, гэрэл гэгээ болсон бүсгүйчүүдтэй нь зураг хөргөө авахуулж, зохиолч найрагчдын тарни мэт шүлгийг өөрсдөөр нь уншуулж баярлавал ямар вэ. Хөлстэй хэдэн адгуус, хөлстэй хэдэн харцуулыг харан баясахаас л лав дээр санагдаад байх юм.  Мэдээж, наадам гэдэг утгаараа ургаж яваа шижигнэсэн залуусыг барилдуулж, заавал ч үгүй зургаан насны гэлтгүй уяа нь ханасан соёолонгийн давхилыг харчихаад урлаг, соёл, спортын өөр олон уралдаан тэмцээн зохиож хүүхэд хөгшидтэйгөө дэлгэр сайхан наадацгаая.        

      Н.ГАНТУЛГА

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Өөрөө ургадаг цэцэг тарья

Нийслэлд нэг хэсэг булан тохой бүрийг ашиглаж, болсон болоогүй барилга барьдаг байлаа. Одоо ч барьж байгаа л даа. Гэхдээ замбараагүй барьсан барилга эргээд ард түмэнд тээршаагдаж эхэлсэн. Үнэндээ цэцэрлэг, эмнэлэг, дэлгүүр, зам, за тэгээд явган хүн багтах ч зайгүй барьсан нь тэр. Харин одоо бол арай өөр шаардлагыг тавьдаг болсныг бид мэднэ. Байгальд ээлтэй экологи тал руугаа аль ч салбар ханарч байна. Наад зах нь зуны цагт нийслэл хотынхоо гудамж талбайг цэцэгжүүлэхээр мэрийж байгаа. Сүүлийн жилүүдэд улсаас хөрөнгө гаргаж хотыг цэцэрлэгжүүлэх болсон. Энэ ажлыг хэн нэгний бизнес гэх боловч ямартай ч иргэдэд ач тусаа өгөөд эхэлсэн. Учир нь хотын зам дагуу тарьсан өнгө өнгийн цэцэг иргэдийн сэтгэл зүйд эерэгээр нөлөөлж байна гэсэн судалгаа гарчээ. Энэ нь амьд ургамал эм тарианаас илүү хүчтэй зэвсэг болохыг харуулж байгаа хэрэг. Өнөө жил нийслэлд бут сөөг, цэцэг тарихад нийтдээ 5.6 тэрбумыг зарцуулсан гэсэн мэдээлэл бий. Үүнээс 500 саяыг цэцэг суулгахад төсөвлөжээ. Тэгэхээр хотын үзэмж хийгээд хүний биед  хэрэгтэй ч хэтэрхий их мөнгө зарцуулж байна гэж дургүйцэх хүмүүс ч байна. Тэгвэл өөрөө үрээ цацдаг цэцэг тарьж болохгүй гэж үү. Манай орны уур амьсгалд зохицсон дараа жил нь заавал хүний гар хараад байхгүй өөрөө байгалийнхаа жамаар ургадаг цэцэг байж л таараа. Яахав усалгаа зэрэг наад захын ажиллагааг хийдэг л юм байгаа биз.  Энэ нь иргэдийнхээ эрүүл мэнд, хотын үзэмжийг бага төсвөөр зохицуулчихаж болохоор ажил юм шиг.

Д.ДАВААСҮРЭН  

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Сайн шийдвэрийн патент

Төр муу менежер гэдэг ч үе үе их сайн шийдвэрүүд гаргадаг болсон байна шүү. Цоо шинэ санаа гэж угаасаа их ховор агаад олон түмнээс ирж буй санал бодлуудаас заримыг нь  хүнд суртал үл гарган анзаарч “Нээрэн тэгээд үзье” хэмээн шийдвэртээ тусгах нь тийм ч амар биш. Ухаалаг шинэчлэлүүдийг зорилго биелэгдсэнээр нь цагаатгаж болох ч ихэвчлэн хууль зөрччих гээд байдаг.

Зах зухаас нь дурьдахад цагдаа улам энгийн хувцастай болсон, “Шилэн данс”-ны хуулийн заалтууд, Хонины ноосыг 2000-аар авч сурагчийн дүрэмт хувцасны даавуу үйлдвэрлэх цогц менежмэнтүүд, “Долоон худаг”-т үндэсний наадмыг төвлөрүүлж байнгын ажиллагаатай болгох, Авто ба барилгын захыг хотоос гаргахаар шийдсэн, хөдөөний наадам дээр мотоцикль унаж ирэхийг хориглосон, хотод зөвшөөрөлгүй газар зогссон машиныг ачихын зэрэгцээ “чөдөрлөөд” явчихдаг болсон гээд олон сонин санаануудыг яриа бус  ажил болгожээ. Энэ болгоны цаана эдийн засгаас гадна өөр олон ач холбогдол давхар харагдах нь бүр ч баяр хүргэмээр.

Замын-Үүд боомт дээр шатахууныг хоёр өөр замаар явдаг галт тэрэгнээс  шилжүүлэх төхөөрөмж угсраад, бензин хадгалах аварга сав хэдийг бариадахсан чинь бид нефтийн хараат байдлаасаа гараад зогсохгүй зохиомол хомсдол арилж, үнэ анх удаа хямдрахыг үзэцгээлээ. Ийм энгийн амархан шийдэл байсныг анзаараагүй байсан байгаа юм. 

Ийм ач холбогдолтой сайн шийдвэрүүдийг оюуны өмчийн газраар патентлуулж, ямар нэг хэлбэрээр үнэлдэг болговол төрд ажиллагсад урам орж удирдлагыг урлагийн өндөр түвшинд гүйцэтгэдэг болно.

Ж.ГАНГАА

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ ярилцлага

Bank of China-гийн төлөөлөгч байр сууриа илэрхийлжээ

Bank of China-гийн салбар Монголд байгуулагдана гэсэн мэдээлэл цацагдаж буй. Өмнө нь тус банкны төлөөлөл Улаанбаатарын эдийн засагчдын клубынхэнтэй уулзахдаа банкныхаа салбарыг байгуулах хүсэлтийг Төв банкинд тавьснаа онцолж байсан. Харин энэ удаа хэвлэлээр байр сууриа илэрхийлжээ. Хятадын банкны Улаанбаатар хот дахь Төлөөлөгчийн газрын ахлах төлөөлөгч Дай Шинжун “Хятадын банк маш том банк. Харин монголын зах зээл жижиг. Иймд олон хүн монголын эдийн засгийн аюулгүй байдалд нөлөөлнө гэж болгоомжилж байна. Би энэ талаар олон газар ярьж байна. Бид монголын банкуудтай өрсөлдөхөөс илүү хамтарч ажиллана. Мөн уул уурхай, дэд бүтцийн томоохон төслүүдэд л зээл олгоно. Жижиг дунд бизнес эрхлэгчдэд зээл олгох, хадгаламж төвлөрүүлэх үйлчилгээ үзүүлэхгүй. Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй арилжааны банкууд нийт 1500 гаруй салбартай. Эдгээрт 10 мянга орчим хүн ажилладаг гэж би дуулсан. Хэрэв бид салбараа байгуулах зөвшөөрөл авбал зөвхөн Улаанбаатарт салбараа нээнэ. Мөн манай ажилчдын тоо 40-өөс хэтрэх ёсгүй гэж заасан. Тэгэхээр бид монголын банкуудтай өрсөлдөх ямар ч боломжгүй… Монгол бол тусгаар тогтносон улс. Гадны ямар ч байгууллага үүдээ нээхэд өөрийн хууль тогтоомжийн дагуу хяналт тавих эрхтэй” хэмээн ярьжээ. 

 Гадаадын хөрөнгө оруулалтын газар, Татварын ерөнхий газар, Монголбанк гэх мэт хууль сахиулах, гадны байгууллагуудыг хянах олон байгууллага бий. Хууль зөрчлөө гээд үйл ажиллагаа явуулах зөвшөөрлийг нь хүчингүй болгох буюу гэрчилгээг нь ч хураах эрхтэй. Тийм болохоор Хятадын банк орж ирснээр үндэсний аюулгүй байдал, эдийн засгийн эрх чөлөөнд нэвтрэх вий гэж санаа зовох шаардлага байхгүй юм.

-Туушин компанид олон улсын сүлжээ зочид буудлын нэг салбарыг барихад та бүхэн зээл олгоход би хувьдаа талархалтай хүлээж авсан. Учир нь ганц буудал баригдахгүй. Аялал жуулчлалын олон улсын стандарт дагаад нэвтэрнэ. Жуулчдын тоо ч өснө. Гэтэл УИХ-ын гишүүн Х.Баттулга наадмын өмнө ил захидал бичин, “Монгол Улсын арилжааны 13 банкны нэг жилийн цэвэр ашиг нийлээд 150 сая ам.доллар хүрэхгүй байхад зах зээлийн сонирхлоос өөр зүйл л дэлхийд дөрөвт бичигдэх аварга банкийг Монгол руу дуудаж байгаа болов уу” гэсэн. Та энэ талаар юу хэлэх вэ?

-Би энэ талаар шууд тайлбар, хариулт өгөх боломжгүй. Энэ бол мэдээж эмзэг асуудал. Монголын улстөрчид бүгд л өөрийн саналыг илэрхийлэх эрхтэй. Хятадын банк байгуулагдаад 100 гаруй жилийн хугацаа өнгөрчээ. Энэ хугацаанд бид өөрсдийн зарчмаа баримтлан ажиллаж ирсэн. Энэ нь бид тухайн улс орны дотоод үйл хэрэг болон улс төрд оролцохгүй гэсэн зарчим юм.

-Умард Солонгосыг эдийн засгийн эрхшээлдээ оруулан, хяналтандаа хэдийнэ оруулсан гэж жишээ татдаг. Энэ бодит мэдээлэл үү?

-Би монголын зах зээлийн талаар л судалж байгаа болохоор энэ талаар  сайн мэдэхгүй юм.

-Хятадын банкны зээлийн бүтээгдэхүүнийг танилцуулахгүй юу. Хугацаа, хүү, зээлийн дээд хэмжээ ямар байдаг вэ. Харилцагчдад өөр ямар шаардлага тавьдаг вэ?

-Хятадын банкны улс орон бүр дэх  салбарын зээлийн бүтээгдэхүүний шаардлагууд харилцан адилгүй байдаг. Тухайн төслөөс мөн олон зүйл шалтгаалдаг.

-Тэгвэл та ойролцоо тоо хэлэх боломжтой юу?

-Тодорхой хэлэх боломжгүй ч монголын арилжааны банкуудын дундаж хүүнээс доогуур. Зээлийн хугацаа төслийн хэрэгжих хугацаанаас шалтгаалах бол зээлийн дээд хэмжээг тухайн компаний санхүүгийн чадамж тодорхойлдог.

-Ер нь Хятадын банкны салбар нээгдсэнээр тухайн улсын эдийн засагт бодит түлхэц болсон жишээнүүд хилийн чанадад байдаг уу?

-Ямар ч газарт банк нээх нь эдийн засагт эерэг нөлөөтэй. Хятадын банк төлөөлөгчийн газар эсвэл салбараа нээлээ гэх сургаар хятадын хөрөнгө оруулалттай бусад команиудын тоо олширдог талтай. Энэ нь эдийн засагт сайн нөлөөтэй. Энэ шалтгаанаар бусад улс орнууд гадны банк үүдээ нээхэд талархаж хүлээж авдаг.

-Одоогоор та бүхэнд нийт 3 тэрбум ам.долларын зээлийн хүсэлт иржээ. Эдийн засгийн одоогийн нөхцөл байдлаас харахад цаашид зээл авах хүсэлт улам л нэмэгдэх байх. Та бүхэн нэг жилийн хугацаанд Монголын аж ахуйн нэгжүүдэд нийт хэдий хэмжээний зээл олгохоор төлөвлөж байна? 

-Хэрэв бид охин компаниа монголд байгуулвал гаргах зөвшөөрөлтэй капиталын хэмжээ 56 сая ам.доллар байна. Тэгэхээр олгох зээлийн нийт хэмжээ нь 460 сая ам. доллар байх юм. Монголбанкны зүгээс гаргах зөвшөөрөлтэй капиталын 12 хувиас зээлийн хэмжээгээ давуулж болохгүй гэсэн шаардлага тавьсан. Тэгэхээр Улаанбаатар дахь охин компанийн зээлийн дээд хэмжээ адартаа туллаа гэхэд бид бусад салбарууд руугаа уламжлах юм. Бидний олгох зээлийн нийт хэмжээ бусад арилжааны банкуудын олгодог нийт  зээлийн 7 хувьд ч хүрэхээргүй байгаа юм.

Монгол бол хөгжиж буй улс. Барилга, дэд бүтцийн салбарт санхүүжилт маш их хэрэгтэй байна. Миний хувийн үзэл бодол гэвэл гадны банк монголд орж ирэх нь сайн зүйл. Гадны банк монголд үйл ажиллагаа явуулснаар бусад хөрөнгө оруулагчдыг ч татна. Энэ нь монголд шинэ үнэлэлт, дүгнэлт өгөхөд хүргэнэ.

-Одоо танай төлөөлөгчийн газарт хэдэн хүн ажиллаж байгаа вэ?

-Одоо 15 хүн ажилллаж байгаагаас 9 нь хятадаас ирсэн.

-Анхаарал татсан бас нэг зүйл байгаа нь Хятадын хөрөнгө оруулалттай компаниуд болон бусад компаниудад олгох зээлийн хувь хэмжээ. Энэ харьцаа ямар байх вэ?  

-Тийм зүйл огт байхгүй. Тус тусад нь шаардлага тавихгүй байгаа. Гэхдээ аль болох Монголын компаниудад зээл олгох бодлого баримтална. Бид шинэ салбаруудаа тухайн газарт нь нутагшуулах бодлого баримталдаг. Өөрөөр хэлбэл тухайн газрынхаа компанийг илүү дэмжихийг хичээдэг. Тэгэхээр бид зөвхөн Хятадын хөрөнгө оруулалттай компанийг илүүд үзнэ гэж бодох нь бас л андуу ойлголт. Хамгийн түрүүнд бид Туушин компанид зээл олгосон нь энэ бодлогын илэрхийлэл юм.

-Засийн газрын төсөл хөтөлбөрүүдэд илүүтэй зээл олгоно гэдгээ та мэдэгдсэн. Гэтэл манайхны дунд төр сайн бизнесмэн, менежер биш гэсэн ойлголт, хандлага түлхүү байдаг. 

-Засгийн газраас хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэсэн цахилгаан, ус, харилцаа холбооны төслүүд олон нийтийн эрх ашигт чиглэсэн байдаг. Ийм шалтгаанаар бид өндөр ач холбогдол өгдөг. Энэ нь  ганц Монголд ч биш, дэлхийн өнцөг булан бүрт л бидний баримталдаг зарчим. Хэдийгээр энэ төрлийн төсөлд хөрөнгө оруулах нь бизнесийн хувьд ашиг багатай ч олон нийтийн гэдэг утгаараа онцлогтой төслүүд юм.       

БНХАУ-ЫН ЭДИЙН ЗАСАГ ШИЛЖИЛТИЙН ҮЕДЭЭ БАЙНА

-Хятадын банкны ойрын жилүүдэд хилийн чанадад баримтлах бодлого юу вэ. Аль улс болон салбарт илүүтэй анхаарч ажиллах бол?

-Хятадын банкны эх орондоо баримталж байгаа болон хилийн чанад дахь бодлогууд өөр хоорондоо ялгаатай. Улс улсын хууль тогтоомж өөр байхаас гадна салбар бүрийн хөгжил харилцан адилгүй байна. Хятадад хөгжүүлэхийг эрмэлзэх салбар нь зарим оронд хэдийнэ дээд цэгтээ хөгжсөн байх жишээтэй. Гадаад улс орнууд дахь Хятадын банкны бодлого ч өөр өөр. Гэхдээ ерөнхий нэг зарчим нь ашигтай ажиллахын төлөө, эрсдэлээ бууруулахын төлөө л ажиллах юм.

-Хятадад цагаан заан олон байдаг гэж нэг эдийн засагч ярьж  байсан. Сүүлийн жилүүдэд дотоодын бүтээн байгуулалтаа дэмжих зорилгоор хийсэн хөрөнгө оруулалтууд төдийлөн үр дүнд хүрээгүй гэж дүгнэсэн байсан. Хятадын эдийн засгийн үзүүлэлтүүд сайнгүй байгаа гэх юм. 

-Барилгын салбарын хувьд байдал их хүнд байгаа нь үнэн. Мэргэжилтнүүд тал талаас үзэл бодлуудаа уралдуулж байна. Энэ салбар олон жил үр бүтээлтэй байсан ч одоо үнийг нь зохицуулах цаг болсон. Сүүлийн жилүүдэд үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ тогтмол өссөөр ирсэн. Хотуудын хөгжлийн түвшин өөр тул хот тус бүрт энэ салбарын хөгжил мөн л өөр. Зарим барилын үнэ өндөр байсан бол зарим нь буурч байна.   

-БНХАУ-д бүтээн байгуулалтын эрч саарч байгаатай холбогдуулан гадаад зах зээл рүү тэлэх бодлого баримталж байна гэж ойлгож болох уу?

-БНХАУ-ын эдийн засаг шилжилтийн үедээ байна. Эрчим хүч их хэрэглэдэг, агаарын бохирдол ихээр бий болгож буй хүнд үйлдвэрүүдийг олноор нь хаасан. Энэ нь эдийн засгийн хүндрэл үүсгэсэн тал бий. Цемент, төмрийн гэх мэт хүнд үйлдвэрүүд үүнд олноор багтсан нь эдийн засгийн өсөлт буурахад хүргэсэн юм. Гэхдээ урт хугацаанд харвал эерэг нөлөө үзүүлнэ гэж бид харж байна.

-Шилжилт нь хэр удаан үргэлжлэх вэ?

-Ахин хугацаа шаардлагатай.

-Ярилцсанд баярлалаа. 

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Нөхөр нь эхнэртээ, эхнэр нь хүүхдэдээ уураа гаргадаг. Хүүхэд нь…?

Босс ажил дээрээ бухимдуухан байвал “Эхнэртэйгээ муудалцсан юм болов уу” хэмээн таамагладаг. Эсрэгээрээ нөхөр нь ажил төрлийн бухимдлаа эхнэртээ гаргах нь бий. Үүнээс ч ноцтой дүгнэлтийг судлаачид хийсэн байна лээ. Хүчирхийлэлд өртдөг эмэгтэй бухимдлаа хүүхдэдээ гаргадаг гэнэ.  Нөхөртөө зодуулдаг, дарамтлуулдаг уураа хүүхдээсээ өөр хэнд гаргах вэ. Гэр бүлийн дайн хүсэх юм биш. Энэ бүх уур бухимдал хуримтлагдаад  хүүхдэд ирдэг гэхээр хамгийн аймаар. Бага балчир хүүхдүүд өөрийгөө хамгаалах чадваргүй, сул дорой. Тэдний бяцхан бие, хөгжиж гүйцээгүй сэтгэхүйд  энэ бүхэн хар толбо болж үлдэнэ. Загнуулж шийтгүүлж зодуулж байдаг хүүхэд өөртөө итгэлгүй болдог аж.  Хүүхэд хэнд уураа гаргах болж байна. Нөхөртэйгөө муудалцсаны дараа сэтгэл санаа муу байх үед  хүүхэд элдэв ааш гаргаад, үгэнд орохгүй бол ээж нар тэвчихэд хэцүү л дээ. Ийм үед яаж тэсэх талаар сэтгэл зүйчид олон зөвлөгөө өгдөг.  Зүгээр л бүхнийг орхиод, хүүхдээ хөтлөөд салхинд алхах хэрэгтэй гэнэ. Ядаж л салхивчны дор зогсоод, гүнзгий амьсгаа ав. Хүүхэд рүүгээ бухимдаж, хашгирч, гар далайхын оронд түүний бяцхан биеийг энгэртээ нааж тэвэр. Эсвэл  гараа хүйтэн усаар угааж болно. Ингэхдээ энэ ус хамаг муу муухай бүхнийг хаман авч байна гэж төсөөлөх хэрэгтэй. Угаалга цэвэрлэгээ хийсний дараа дотор уужирдаг бол гэрээ зад цэвэрлэж болно. Гэхдээ цэвэрлэгээ хийхэд бухимдал төрдөг бол дэлгүүр хэссэн ч болно шүү дээ. 

Б.ЯНЖМАА

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Мотоцикльгүй наадам

Өмнөд Монголын малчдад бэлчээрийг нь хашаалаад өгчихдөг. Бат гуайн бэлчээр гэхэд тусгай хашаатай гэсэн үг. Мал нь тал нутагт дураар бэлчээрлэх боломжгүй учраас морь шаардлагагүй, морьгүй юм чинь бакиал, дээл бараг  хэрэггүй болчихож байгаа юм. Монголоо алдаж эхэлж байна даа гэсэн эмзэглэл энэ дүр зургийн цаана нуугддаг. Ар Монголын уудам талд ч  энд тэндгүй мотоцикль сүнгэнээстэй. Бэлчээрийг нь хашаалаагүй байхад л хонио мориор биш мотоциклоор эргүүлэх нь жирийн үзэгдэл болсон. Хятад мотоциклиос үүдсэн ослын тоо  хэдэн зуугаар яригдаж стандарт хүртэл баталсан нь саяхан. Төрийн тэргүүн “морио уная, морио эдэлье” гэж уриалаад байгаа нь ч цаанаа ийм давхар утгатай. Аймаг сумдын ой давхацсан энэ жил Ерөнхийлөгчийн уриалга эхнээсээ хэрэгжиж эхэлсэн байна лээ. Яг өдийд хонгор нутагт үргэлжилж буй Ламын гэгээний мэлмий гийсний 375 жилийн ойн үеэр лав Баянхонгор хот, Дуурсахын хөндий, Эрдэнэцогт сумын Жанжины дөрөвдүгээр багийн Баянзүрхийн хонхор орчмоор мотоцикльтой иргэдийг замын хөдөлгөөнд оролцохыг түр хориглоод байгаа юм билээ. Монголоо алдахгүй орших, аюулгүй сайхан наадах гэдэг талаасаа үүн шиг зөв хориг гэж хаа байхав. Мотокцикльгүй морьтойгоо наадах сайхаан сайхан.

Ц.БААСАНСҮРЭН

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Хог худалдаж авъя

“Өдрийн сонин”-ы пүрэв гаригийн дугаарт сэтгүүлч Д.Оюунтуяа “Явдаг хогийн цэг” ажиллуулъя” гэж бичсэн. Хогны машин яваад, хогийг нь авч үйлчилдэг болъё гэсэн түүний санааг олон уншигч дэмжиж байгаагаа илэрхийллээ. Хогийн цэг ойр харагдахгүй л бол хогоо хаячихаад явчихдаг залхуу хүмүүст яг таарсан үйлчилгээ учраас хэрэгжүүлж, ажил болгоё гэх хүн олон байна. “Явдаг хогийн цэг” ажиллаад иргэдээс хогийг нь худалдаж авдаг бол нийслэл минь цэмцийгээд явчихна даа. Эх, үрсийн баяраар “Эрүүл мэндээрээ гоёцгооё” төрийн бус байгууллагынхан Чингэсийн талбайд “Нэг хог нэг амттан” аян өрнүүлсэн. Тэд явуулын 20 хогийн цэг ажиллуулаад хогоо өгсөн хүүхэд бүрт амттан өгсөн. Үр дүнд нь Чингэсийн талбай цэмцийж үлдсэн. Энэ ажлыг нийслэлд хэрэгжүүлмээр байна. Нэг уут хог өгсөн хүнд тэдэн төгрөг өгнө гээд журам гаргачихъя. Тэртэй тэргүй хог ачих ажилд жилд хоёр тэрбум төгрөг зарцуулдаг шүү дээ. Дээр нь хог ачдаг компаниудад урамшуулал олгодог гэнэ лээ. Үүний оронд хогийг мөнгөөр худалдаж аваад эхэлбэл хогонд зардаг их мөнгө хэмнэгдэнэ. Туулын эрэг дагуу хог түүдэг хүмүүс анаж байгаад иргэдийн хаясан ууттай хогийг авч задлаад хэрэгтэйг нь аваад бусдыг нь хаячихдаг. Тэдэн шиг анаж байгаад хогийг нь худалдаж авдаг “Явдаг хогийн цэг” байгуулбал хогондоо хөглөрөхгүй, залуусын ярьдгаар цэмцгэр Улаанбаатар болно доо.

Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР   

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Аз жаргал, итгэлийн тухай

Хүний итгэлийг хүлээх, аз жаргалтайгаар амьдрах гэдэг их чухал зүйл л дээ. Тэр тусмаа өнөөгийн нийгэмд. Харин хүний итгэлийг олох ганцхан зам бий. Энэ бол хэлснээ хийх, хийж чаддаг байх зам билээ. Аз жаргалын тухайд хэдэн ч зам байж болох биз. Бенжамин Франклинь хэлсэн нэг үг байдаг. Аз жаргалтай байх хоёр арга бий. Эхнийх нь хэт их хүслээ хязгаарлах. Нөгөөх нь мөнгөө арвижуулах. Хэрэв чи ухаалаг байж чадах аваас энэ хоёрыг зэрэг хийчихнээ гэж. Яг л голыг нь олоод хэлчихсэн үг. Ухаалаг зан чанар л аз жаргалыг бий болгож, итгэл төрүүлнэ. Бусдад жигтэйхэн сайхан амлалт өгчихөөд амнаасаа ухран, хэлснээ умартах нь туйлын увайгүй, жудаггүй, өөдгүй хүний л шинж. Хэлсэн үгэндээ эзэн болдог хүнд л хойшдын ахуй амьдрал, ажил төрлийн бүтэмжтэй байх үүд хаалга нь нээгдэж байдаг гэдгийг санаж явахад илүүдэх юун. Нэгэнт бусдынхаа итгэлийг олсон хүн танд хангалуун сайхан амьдрал, гэрэлтэй тунгалаг ирээдүйн зам дардан байх биз ээ. Сайхан бүхэн эхлэх зам дээр гарч ирж чадсан л бол жаргалтай амьдрал гэгч тосон авна. Ер нь тэгээд хэлсэндээ байж итгэлт нөхөр байх нь хүн чанар гэгчтэй яалт ч үгүй холбогдоно. Хүн чанар, хүн байх нь бидэнд байх хамгийн дээд чанар гэж эрт эдүгээгийн мэргэд бүгд шахуу хэлсэн нь бий. Бодоод байхад цоорхой дээвэртэй муухан байшин мэт ухвар мөчид бодолтой хүнд л нэгнээ хуурах атгаг өөдгүй санаа төрөх нь лавтай. Нэгэнт орчин тойрон, бусдынхаа итгэлийг олж чадсан бол аз жаргалтай байх нь гарцаагүй. 

Я.БАЯРБААТАР

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Монголчуудын уучлаарай, баярлалаа гэдэг үг хамгийн үнэ цэнэтэй

Англи, Орос, Америкийн эрдэмтэд хамтарч нэгэн сонирхолтой гэмээр судалгаа хийжээ. Тэд дэлхийн улс үндэстний үг хэллэг, зан төрх, амьдралын хэвшлийг судалсан байна. Ингээд хамгийн нөхөрсөг, алхам тутамдаа уучлал эрж байдаг орнуудын уртаас урт жагсаалтыг гаргаж. Тэгэхэд өндөр хөгжилтэй орнууд буюу Америк, Англи, Япон гээд орнууд жагсаалтыг тэргүүлжээ.

Гэхдээ эрдэмтэд энд нэг зүйлийг чухалчлан онцолсон байгаа юм. Хамгийн нөхөрсөг, найрсаг гэж тодотгогдсон орнуудын уучлаарай, баярлалаа гэдэг үг бүгд хиймэл, товчхондоо хуурамч гэсэн байна. Харин монголчуудын хувьд энэ нь эсрэгээрээ гэнэ. Монголын ард түмэн уучлаарай гэдэг үгийг алхам тутамдаа бус үнэн сэтгэлээсээ хэлдэг аж. Баярлалаа гэдэг үгийг ч ялгаагүй энэ тохиолдолд чин сэтгэлээсээ хэлдэг гэж тодорхойлжээ. Энэ нь хамгийн үнэ цэнэтэй байдаг тухай ч өгүүлж. 

Яагаад гэвэл бидний амьдралын хэвшил, өнгө аяс ийм ажээ. Хэн нэгний өмнө алдаа дутагдал гаргадаггүй, гэмшил төрөхүйц үйл хөдлөл хийдэггүй учраас бид энэ үгийг байнга хэрэглэдэггүй, хэрэглэсэн тохиолдолд үнэ цэнэтэй байдаг байна.

Л.МӨНХТӨР