“Зуны гурван сарыг зургаа юм шиг эндүүрч явлаа” гэсэн ардын дуу байдаг. Саяхан л хавар болж зун мөд дэлгэрэхгүй юм шиг санагдаж байсан. Тэгэхнээ хаяанд намар айлчлан ирж, амралтын улирал дуусаж байна. Өглөө, үдэшдээ жаахан жихүүндүү байх болж, хангай газар уулын оройд цас будраад эхэллээ. Ерөөс монгол орны зун тун богинохон. Зуны оргил үе нь ердөө л наадмын үе юм. Тэгээд наадам өнгөрүүт маргааш нь намар болно доо, хөөрхий. Сүүлийн үед харин наадам олшроод намрыг жаахан “хойшлуулаад” байгаа. За ингээд бөөн ажлын үе ч эхэллээ дээ. Зунжин засаад байгаа замуудаа хурдхан ашиглалтад оруулахгүй бол нийслэлийн хөл хөдөлгөөн яахын аргагүй ихсээд, хүн болгон ам амандаа хараал ширээл урсгах болно шүү дээ.
Сургууль, соёлын газрууд урсгал болоод их засваруудаа шалавлахгүй бол хичээлийн шинэ жил хаяанд хүрээд ирлээ. Энэ жил хаа сайгүй хур бороо сайтай сайхан л зун болсон. “Их идсэний маргааш” гэдэг шиг хадлан тариагаа базаахгүй бол чийг ихтэй жилийн өвөл нь ширүүн байдаг гэдэг үг ортой байхыг үгүйсгэх аргагүй. Хулгана зурам хүртэл өдийд хөеөгөө зөөгөөд завгүй байхад малчид, тариаланчид маань нэгийг бодохгүй бол горьгүй. Хувь хүмүүс ч гэсэн зуны алжаалаа сэгсрээд дор дороо довоо шарлуулах цаг боллоо. Наймдугаар сарын энэ л налгар шаргал өдрүүд эх нутгийн минь хөгжил хөдөлгөөний гол хөдөлгүүр нь байсаар ирснийг хүн бүхэн зөн совингоороо мэдэрдэг ч найр наадам хөөж налайсаар л байдаг биш үү дээ, түмэн олон мину зээ!
Л.БАТЦЭНГЭЛ
Энд тэндгүй ерэн жилээр ёстой нэг гулгиж байна. Сумынхаа түүхт ойг хүлээж цөхсөн хүн зон, эцэг өвгөдийнхөө нутагт элгэмсэг бодол өвөрлөж очсон олон сэтгэлийн цэнгэл эдлэлгүй яахав. Наадам гэдэг сайхан. Тэр дундаа сумын наадам бүр чиг сайхан. Харин энэ олон “90”-үүдийг анзаарч байх нь ээ, нэг зүйл бодогдлоо л доо. Сумынхаа ойд гээд байгаа бүхнээ тавиад туучихсан хүмүүс гаднаас ирсэн хэдэн луйварчин бөхчүүд, эм тариа мөнгөний хүчээр уралдаж байгаа морьдын тоосонд л дарагдаад өнгөрдөг. 
Нийслэлд нэг хэсэг булан тохой бүрийг ашиглаж, болсон болоогүй барилга барьдаг байлаа. Одоо ч барьж байгаа л даа. Гэхдээ замбараагүй барьсан барилга эргээд ард түмэнд тээршаагдаж эхэлсэн. Үнэндээ цэцэрлэг, эмнэлэг, дэлгүүр, зам, за тэгээд явган хүн багтах ч зайгүй барьсан нь тэр. Харин одоо бол арай өөр шаардлагыг тавьдаг болсныг бид мэднэ. Байгальд ээлтэй экологи тал руугаа аль ч салбар ханарч байна. Наад зах нь зуны цагт нийслэл хотынхоо гудамж талбайг цэцэгжүүлэхээр мэрийж байгаа. Сүүлийн жилүүдэд улсаас хөрөнгө гаргаж хотыг цэцэрлэгжүүлэх болсон. Энэ ажлыг хэн нэгний бизнес гэх боловч ямартай ч иргэдэд ач тусаа өгөөд эхэлсэн. Учир нь хотын зам дагуу тарьсан өнгө өнгийн цэцэг иргэдийн сэтгэл зүйд эерэгээр нөлөөлж байна гэсэн судалгаа гарчээ. Энэ нь амьд ургамал эм тарианаас илүү хүчтэй зэвсэг болохыг харуулж байгаа хэрэг. Өнөө жил нийслэлд бут сөөг, цэцэг тарихад нийтдээ 5.6 тэрбумыг зарцуулсан гэсэн мэдээлэл бий. Үүнээс 500 саяыг цэцэг суулгахад төсөвлөжээ. Тэгэхээр хотын үзэмж хийгээд хүний биед хэрэгтэй ч хэтэрхий их мөнгө зарцуулж байна гэж дургүйцэх хүмүүс ч байна. Тэгвэл өөрөө үрээ цацдаг цэцэг тарьж болохгүй гэж үү. Манай орны уур амьсгалд зохицсон дараа жил нь заавал хүний гар хараад байхгүй өөрөө байгалийнхаа жамаар ургадаг цэцэг байж л таараа. Яахав усалгаа зэрэг наад захын ажиллагааг хийдэг л юм байгаа биз. Энэ нь иргэдийнхээ эрүүл мэнд, хотын үзэмжийг бага төсвөөр зохицуулчихаж болохоор ажил юм шиг.
Bank of China-гийн салбар Монголд байгуулагдана гэсэн мэдээлэл цацагдаж буй. Өмнө нь тус банкны төлөөлөл Улаанбаатарын эдийн засагчдын клубынхэнтэй уулзахдаа банкныхаа салбарыг байгуулах хүсэлтийг Төв банкинд тавьснаа онцолж байсан. Харин энэ удаа хэвлэлээр байр сууриа илэрхийлжээ. Хятадын банкны Улаанбаатар хот дахь Төлөөлөгчийн газрын ахлах төлөөлөгч Дай Шинжун “Хятадын банк маш том банк. Харин монголын зах зээл жижиг. Иймд олон хүн монголын эдийн засгийн аюулгүй байдалд нөлөөлнө гэж болгоомжилж байна. Би энэ талаар олон газар ярьж байна. Бид монголын банкуудтай өрсөлдөхөөс илүү хамтарч ажиллана. Мөн уул уурхай, дэд бүтцийн томоохон төслүүдэд л зээл олгоно. Жижиг дунд бизнес эрхлэгчдэд зээл олгох, хадгаламж төвлөрүүлэх үйлчилгээ үзүүлэхгүй. Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй арилжааны банкууд нийт 1500 гаруй салбартай. Эдгээрт 10 мянга орчим хүн ажилладаг гэж би дуулсан. Хэрэв бид салбараа байгуулах зөвшөөрөл авбал зөвхөн Улаанбаатарт салбараа нээнэ. Мөн манай ажилчдын тоо 40-өөс хэтрэх ёсгүй гэж заасан. Тэгэхээр бид монголын банкуудтай өрсөлдөх ямар ч боломжгүй… Монгол бол тусгаар тогтносон улс. Гадны ямар ч байгууллага үүдээ нээхэд өөрийн хууль тогтоомжийн дагуу хяналт тавих эрхтэй” хэмээн ярьжээ. 
Босс ажил дээрээ бухимдуухан байвал “Эхнэртэйгээ муудалцсан юм болов уу” хэмээн таамагладаг. Эсрэгээрээ нөхөр нь ажил төрлийн бухимдлаа эхнэртээ гаргах нь бий. Үүнээс ч ноцтой дүгнэлтийг судлаачид хийсэн байна лээ. Хүчирхийлэлд өртдөг эмэгтэй бухимдлаа хүүхдэдээ гаргадаг гэнэ. Нөхөртөө зодуулдаг, дарамтлуулдаг уураа хүүхдээсээ өөр хэнд гаргах вэ. Гэр бүлийн дайн хүсэх юм биш. Энэ бүх уур бухимдал хуримтлагдаад хүүхдэд ирдэг гэхээр хамгийн аймаар. Бага балчир хүүхдүүд өөрийгөө хамгаалах чадваргүй, сул дорой. Тэдний бяцхан бие, хөгжиж гүйцээгүй сэтгэхүйд энэ бүхэн хар толбо болж үлдэнэ. Загнуулж шийтгүүлж зодуулж байдаг хүүхэд өөртөө итгэлгүй болдог аж. Хүүхэд хэнд уураа гаргах болж байна. Нөхөртэйгөө муудалцсаны дараа сэтгэл санаа муу байх үед хүүхэд элдэв ааш гаргаад, үгэнд орохгүй бол ээж нар тэвчихэд хэцүү л дээ. Ийм үед яаж тэсэх талаар сэтгэл зүйчид олон зөвлөгөө өгдөг. Зүгээр л бүхнийг орхиод, хүүхдээ хөтлөөд салхинд алхах хэрэгтэй гэнэ. Ядаж л салхивчны дор зогсоод, гүнзгий амьсгаа ав. Хүүхэд рүүгээ бухимдаж, хашгирч, гар далайхын оронд түүний бяцхан биеийг энгэртээ нааж тэвэр. Эсвэл гараа хүйтэн усаар угааж болно. Ингэхдээ энэ ус хамаг муу муухай бүхнийг хаман авч байна гэж төсөөлөх хэрэгтэй. Угаалга цэвэрлэгээ хийсний дараа дотор уужирдаг бол гэрээ зад цэвэрлэж болно. Гэхдээ цэвэрлэгээ хийхэд бухимдал төрдөг бол дэлгүүр хэссэн ч болно шүү дээ.