Category: арын-нүүр

Манай нэг танил “инээдэг дайсан” гэж нэг эр нутагт нь байсан тухай хуучилж билээ.Сайхан инээд алдсан “аан уун” болсон эвлэгхэнэр гэнэ. Харин нутгийн хөгшчүүл болохоор түүнийг “инээдэг дайсан” гэх. Яаж ч юу болж байсан инээд алдаад л гүйгээд байдаг. Ороод гарсных ньдараа хайч алга болчихлоо, бээлий ч хаашаа орчихов гээд л бөөн шуугиан. Мань хүн л”өгөөгүйг авчихсан” байдагмуу зантай нэгэн аж. Гадаа бол чөдөр ногт гээд юухан хээхэн юу ч тэсгээдэггүй нөхөр байжээ.Хүмүүс түүнтэй муудаж чаддаггүй.Яагаад гэвэл өөдөөс инээд алдаад өөрийг чинь магтаж мандуулаад байхлаар “Тэр гуай мөн мундаг шүү, энэ өвөө за мөн ч гаатай бууддаг даа” гээд байхаар яаж муу байх вэ гэж хуучилдагсан.Хүнийг хүн магтахад ерөөсөө муухай байдаггүй.Магтаад байвал хайрлаад л байдаг муу зан бид бүхэнд байдаг аа. Магтуулаад л жижиг сажиг зүйлээ алдаж дуусаад байгаа мөртлөө муу байж чаддаггүй нөгөөөвгөд шиг бид бүхэн ч бас тийм билээ. Ямар сайндаа л “Хүний хамгийн хайртай дайсан нь магтаал” гэсэн үг гарах вэ. Уул нь хөндлөнгийн хүний магтах муулах хоёр чамд ямар ч хамаагүй юм шүү дээ. Чамайг муу хэлсэн ч чамд хамаагүйтэй адил чамайг яаж ч магтсан бас л чамд хамаагүй зүйл юм. Муулахад нь сэтгэлээр унах магтахад нь хөөрч баясан жолоогоо алдах нь хүний хамгийн сул тал гэж мэргэд сургадаг. Харин орчин үеийн бид нар “хэн намайг юу гэж магтах нь вэ” гэж сэрвэлзэж сэртэлзсэн л хүн байх юм. Магтуулах нь хэдийгээр сайхан ч дандаа тийм бишийг дээрх үг бид бүхний орой руу ортол хэлээд байх шиг санагдах юм.

Ж.САНДАГДОРЖ

Утсаар ярьчих санаатай нэгэн танил руугаа залгаад нэмэр болсонгүй. Хэсэг хугацааны дараа нөгөө хүн эргээд залгаж байна. Ширээний теннис тоглоод утасны дуудлага сонсоогүй гэлээ. “За тэгээд хэр тоглов, хожив уу” гэтэл “Хожигдсон гэхдээ бас хожсон ч гэж болох юм” гэж хэлэв. Хэрэгт дурлаад “Юу гэсэн үг юм бэ” гэтэл тоглоомонд хожих хожигдохдоо чухал биш л дээ. Хөдөлгөөн хийснээрээ би өөртөө хожил авчирч байгаа юм” гэлээ.

Тэр цайны цагаараа ширээний ард аль нэг хоолны газар хэсэг нөхдийн хамт сууж хоол хүлээнэ гэж нэлээдгүй хугацааг, тэгээд болоогүй идэж дууссаны дараа баахан дэмий ярьж суудаг байж. Нийтлэг байдаг зүйл л дээ. Харин тэр байнгын энэ байдлаа өөрчилж өглөө арай эрт босоод үдийн цайгаа бэлдэж ажилдаа явдаг болсноор хоол идэхэд зарцуулдаг цаг хамаагүй багасч бас эдийн засагт ч хэмнэлттэй болоод явчихаж. Тэр хэмнэсэн мөнгө, цаг хугацааг өөртөө ашигтайгаар зарцуулж спортоор хичээллэж эхэлж. Нэг сумаар нэлээдгүй туулай буудна гэдэг л энэ байх. Дөнгөж сурч байгаа болохоор ихэвчлэн хожигддог ч өөртөө бол ялалтын алхам хийсэн гэж үүнийгээ тайлбарлана лээ. Байнгын хэвшсэн байдлаа жаахан л өөрчлөхөд ялалтын нэг алхам ирж байгаа нь энэ.

Д.МӨНГӨНДАЛАЙ

Тэжээлгээд сурчихсан “Гандангийн тагтаа” ч хөөрхий, тагтааны сангаснаас болоод түүх соёлын нандин дурсгал болсон хийдийн дээвэр нурахдаа тулсан нь ч хэцүүхэн хэрэг болоод байна. Ганданд ирж үзсэн араб эр “Танай лам нар нэг шонхор тэжээх хэрэгтэй юм байна” гэж зөвлөсөн гэнэ билээ. Шонхор тагтаа үргээдэг гэнэ л дээ. Шувууны ханиад, тагтааны сангаснаас болоод хөөрхий тагтаа ад үзэгдэх боллоо. Тагтааны сангаснаас болоод хийдийн байшин барилга хэцүүдсэн гэдгийг ойлгож байгаа ч хөөрхий номхон тагтааг зөнд нь хаяж боломгүй. Гандангийн үүдээр явахдаа тагтаанууд нэг юман дээр жигтэйхэн овоорч байхыг олж харлаа. Юун дээр тэгтлээ овоороод байгааг нь олж харах санаатай дөхсөнөө зүрх хүрээгүй. “Арай нэг нэгнийгээ…” гэж муу юм бодож, нүгэл хураав. Сүм хийдийн газрууд тагтаанд будаа өгөхийг хориглох амархан. Харин тэжээлгэж сурсан тагтаанууд яаж амь зогоох бол. Тэдэнд ядаж шилжилтийн үе байх ёстой. Төрийн бус байгууллагынхан Ганданд санаа тавьсан байна лээ. Тэд тагтааны сангас дээврийг нураахад хүргэдэг тухай, тагтаа харшил өвчин үүсгэдэг тухай ухуулж, будаа зарсан хүмүүстэй “тулж ажиллаж” байна. Харин хөөрхий тагтаануудад хэн санаа тавих вэ. Амьтан хамгаалагч нар аа, шувуунд анхаарал тавиач. Хөөрхий номхон тагтааг өлсгөлөнгөөс болж амиа алдахад бүү хүргээч. Тагтааны сангас хэрэгтэй газар заавал байгаа. Сангас нь бордоо болж ашигтай түүхий эд болж болно. Хөөрхий тагтаануудыг нүүлгэн шилжүүлж, амь зогоож, бие дааж суртал нь бага ч гэсэн тэжээх хэрэгтэй байна. Бурханы шавь нар амьтан амьдрах аргагүй болж байгааг зүгээр хараад сууж боломгүй. Сүсэгтнүүдийнх нь сэтгэл алдарна. Лам нар аа, тагтааг өөрөөр амьдрахад нь заавал туслаарай.

Б.ЯНЖМАА

Үсчид өдөр бүр хүний үс засч, янзалж байж гэмээнэ орлоготой сууна. Гэтэл монгол зурхайгаар сарын гуч хоногийн бараг талд нь үс засуулахад муу, тохиромжгүй, сүлд тэнэж холдоно, үгүйрнэ гэх мэтээр номлосон байдаг. Хэрвээ энэ зурхайг хатуу баримтална гэвэл амьдрал дээр буушгүй юм. Тэгтэл үсчид хүний үсийг өдөр бүр засч, орлогоо таслахгүй байх аргаа олчихсон. Ямар ч өдөр, цаг, нар дор үс засахад харшлах үйлийг нь хариулдаг гэх тарни олоод толиныхоо дэргэд хадчихсан байдаг. Үйлчлүүлэгч орж ирээд “За, байз өнөөдөр чинь хуучны хэдэн билээ. Үсэндээ хайч хүргүүлчихвэл яадаг бол” хэмээн эргэлзэн асуухад өнөөх тарниа заагаад өгчихнө. Ингээд л боллоо. Үсчид монгол зурхайг харааж, зүхсэнгүй. Өөрсдийнхөө орлогыг тогтмол байлгахын тулд яах вэ гэж санаагаа чилээснийхээ хүчинд ийм энгийн гарц олчихжээ.

Үүн шиг юм бүхэнд гарц байдаг, том ч бай, жижиг ч бай. Эдийн засаг хямарлаа, хямарч байна, амьдрал хэцүүдлээ гэж хичнээн орилолдоод нэмэргүй. Бүгд л дор дороо хийж байсан ажлаа үргэлжлүүлж, авч байгаа цалин нь өмнөх шигээ хүрэлцэхгүй байгаа ч болно, бүтнэ гэсэн сэтгэлтэй зүтгэх хэрэгтэй юм шиг ээ. Эдийн засаг унтаж байсан хүн сэрэх шиг хормын төдийд сэргэдэггүй. Ард түмэн өмнөх шигээ амьдралаа залгуулж, хичээж ажиллах нь ирэх цагийн гарц нь ч юм билүү.

Д.ГАНСАРУУЛ

Манай өвөл эхэлж байна. Гадаа тас няс хийсэн жавар тачигнах аж. Энэ хүйтэнд ч мань хэдээс нь өөр амьтан тэсч амьдрахгүй л дээ. Хэдэн муу бор шувуу шороо ухаж бөөвийцгөөгөөд, хэдэн мал минь даарч өлссөндөө шүдээ хавиран хөлөө эвхэцгээгээд л. Дээр нь хэдэн халтар монголчууд согтоод уначихгүй шүү бол тэсээд хаврын тэргүүн сарыг үзчихнэ дээ. Энэ хэдээс бусад нь манай хотын тачигнасан жавар, манарсан утаанд байж чаддаггүй юм гээ биз дээ. Байвал хүн амьдарч болохгүй аюултай газар байсны нэмэгдэл гэх мэт цалин цавгаа нэмэгдүүлж байгаад Бээжин хавьцаа л өвлийг авдаг бололтой юм. Муу годил тарвага хүртэл өвөл болохоор доошоо ухаад хөлдүүсийнх нь дор ороод унтаад өгнө гээч. Монголын энэ мөсөн дээр азарган чоно л бөөн хөөр баясал болж “хавтагаа” наан хөргөж ороо отоо нь орж байгаа. Бас тарган мах уур савсуулан чанаж халуунаар нь огтолсон монгол хархүү бөөн цан хүүрэг татуулан гэрээсээ гарч сэгсүүргэн дээлийнхээ энгэрийг яран жавар сэвэн сэрүүцэж байгаа. Өөр амьтай голтой амьтан энэ хөлдүүсэн дунд тэснэ гэж үү. Жавар тачигнаж бүх л юм хөлдөн болор мэт болж түүний талстан дээр туссан нарны гэрэл гялс гялс хийн ойно. Тийм ээ, Монголын энэ их тас няс хийсэн жавар ариусгах чанартай. Хөлдүү цэцэг, хөлдүү бохир хоёр ямар ч ялгаагүй мөс байдаг. Бас хөх Монголын хүйтэн жавар бидний тусгаар тогтнолын баталгаа ч болдог. Ай хүйтэн байна шүү. Жавар жанжин жар хонодог гэсэн үгтэй дээ.

Ж.САНДАГДОРЖ

Эжий минь номын дэлгүүрийн худалдагч хүн байсан. Тиймээс би багаасаа л номун далай мэт номон дунд өссөн. Тунгалаг эрдэнийн судар бүтээх тунгаамал шижир, тунамал алмааз, тунсаг оюу, сувдын эрэлд хүүхэд ахуй тэр л үеэс гарсан минь ийм учиртай. Хожим хөдөө гадаа явсан ч байнга л ном цүндийтэл өвөртлөөд морддог сон. Номондоо шимтсээр, айлын сүрэгтэй хонины найр үүсгэж, өндөр нагац Ёнгоодоо шилбээ тас шилбүүрдүүлэн зугтсан минь ч цөөнгүй.

Нэгэнтээ эмнэг үрээ сургаж, эмээлийнхээ ардуур хазгайлдсан шигээ исгэрч явтал унаа минь овоо цагааширсан шиг санагдав. Тэгэнгүүт өврөөсөө хээвнэг ном гарган, ширээ, сандал дээр тухалсан мэт эмээлийнхээ бүүргэн дунд тавиад уншиж явтал гэнэт сүр сархийсэн салхинд хуудас нь сэрчигнээд явчихав.

Хуудасны сэрчигнээнд үргэсэн эмнэг шахуу үрээнийхээ буруу талын дөрөөнөөс гутлаа салгаж чадахгүй нэлээд явсны эцэст азаар хөл минь сугарч золоор амь мэнд гарсан билээ. Тухайн үедээ энэ бүтэлгүйтлээ хэнд ч хэлсэнгүй. Хожим эжийдээ энэ тухайгаа хэлбэл “Миний хүүг номын цагаан буян л аварч дээ” гэж инээмсэглэж байсан даа. Магадгүй, хог новшноос унаа мал минь үргэж бусгасан бол муу зүйл дайрах ч байсан юм бил үү, хэн мэдлээ дээ.

Л.БАТЦЭНГЭЛ

Германы орчин үеийн романч Бернхард Шлинкийн “Уншигч” хэмээх энэхүү роман 1995 онд гарсан даруйдаа бестселлер болоод гучин есөн хэлнээ хөрвүүлэгдэж, Европ, Америкийн утга зохиолын нэр хүндтэй шагналуудыг авсан бүтээл билээ. Профессорын гэр бүлээс гаралтай 15 настай хөвгүүн, нас бие гүйцсэн эмэгтэй хоёрын дунд гэнэт дүрэлзсэн хайр дурлал, мөнөөх эмэгтэй хотоос гэнэт алга болсноор тасарна. Найман жилийн дараа хуулийн ангийн төгсөх курсийн оюутан залуу, нацистын гэмт хэрэгтнүүдийг шүүх хурал дээр эмэгтэйчүүдийн хорих лагерийн харгалзагч асан хүмүүсийн дотор мөнөөх эмэгтэйгээ олж харна. Шлинк зохиолч гэхээсээ илүүтэй хуульч шиг бичсэн нь сонирхолтой. Бүсгүй хүний эрхэмсэг бардам, цэвэр ариун хэр нь нууцлаг тийм нэг зан чанар, хүйтэн дайны ширүүн салхи, шоронгийн бүгчим өрөөнд ч гундаагүй тийм нэг гоо үзэсгэлэн бүгдийг Ханнагаас олж харж болно. Баатрууд нь сэтгэл хөдлөлөө хазаарлаж, товч бөгөөд тодорхой хүүрнэнэ. “Монсудар” хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргасан 221 нүүртэй энэ романд зохиолч нилээд хэдэн сэдэв хөндөж. Гурван хэсгээс бүрдэх энэхүү зохиолд гол баатар бүлэг бүртээ нэгэн асуултад хариу эрнэ.

Өөрөөсөө эгчмэд Ханнатай бие сэтгэлийн холбоо үүсгэсэн нь анхаарал татахуйц бөгөөд Михаэль үүнээсээ үргэлж ичингүйрнэ. Насны зөрүүтэй хоёрын зовлон ямархан хэцүү билээ. Энэ мэт явдал нь залуу хүмүүний амьдралд сүрхий нөлөөлөхгүй ч үзэл бодлыг нь өөрчилж болох талтай. Өрөөл нэгний нүднээс далдуур уулзаж учрахдаа биесээ жаргаах ч олны нүдэн дээр, трамвай дотор Михаэль гэрэвшиж эмзэглэнэ. Хөндлөнгийн нэгэнд Ханна, Михаэль хоёрын харьцаа хайр сэтгэл гэхээсээ илүүтэй хайр сэтгэлд туршлагажих гэсэн балчир хөвүүний оролдлого мэт харагдана.

Бичиг үсэг тайлагдаагүй Ханнад Михаэльтай байх туйлын сайхан байлаа. Учир нь Михаэль түүний “Уншигч” нь юм. Гомерын “Илиада”-гаас эхлээд “Дайн ба Энх”, Чеховын зоxиолууд гээд түүнд таалагдах болов уу гэсэн ном бүрийг чанга дуугаар уншиж өгсний хариуд жаалхүү биеийн жаргал эдэлнэ. Ном уншуулж байхдаа бүсгүй баярлаж, үзэн ядаж, догдолж, дуу хураах бүрт нь түүнийгээ хайрлаж, өхөөрдөх Михаэльд энэ бүх сайхан зүйл дуусашгүй мэт. Гэтэл нэг өдөр Ханна түүнийг орхин одно. Хаашаа явснаа, яагаад орхисноо хэлсэнгүй. Олон жилийн дараа шүүхийн танхимд түүнийгээ олж харах хүртлээ мартаж чадсангүй. Хүнтэй суусан авч Ханнагаас мэдэрдэг байсан тэр мэдрэмжийг, тэр үнэрийг, тэр бардам занг хайсаар, эцэст нь гэрлэлтээ цуцалдаг.

Ханна түүний амьдралаас гэнэт явсан шигээ гэнэт гарч ирнэ. Бичиг үсэггүй гэдгээ бусдаас нуух бардам сэтгэлээсээ болж бүх ялыг үүрч шоронгийн хаалга татахад шүүх хурлыг дуусан дуустал түүнийг ажиглан ард нь суусан хуульч Михаэль өсвөр насандаа Ханнад ашиглуулж байсан уу гэсэн асуулттай л үлдэнэ. Учир нь шоронгийн харгалзагч байсан Ханна хоригдол бүсгүйчүүдээр ном уншуулдаг байсан тухай шүүх хурлын үеэр яригдав. Михаэль өөрийгөө тэр хоригдол бүсгүйчүүдийн нэгэн адилаар төсөөлж, түүний олон олон “Уншигч”-ийн нэг байсан гэж бодсоор. Гэсэн ч өөрийгөө бас буруутгах шалтгаан гарч ирнэ. Ханнаг бичиг үсэг мэдэхгүй гэдгийг шүүх танхимд суугаа хэн ч мэдсэнгүй. Шүүхийн шийдвэр гарч Ханна шоронд, Михаэль хуучин амьдралдаа эргэн орно. Гэвч Ханнаг бодохгүй өдөр гэж үгүй. Ханнад туслах ганц арга бол түүнд дахин ном уншиж өгөх явдал сэтгээд сонирхолтой байх болов уу гэж ухаарна. Зохиолын хоёрдугаар хэсэгт Ханна харгалзагчаар ажиллаж байсан хуучин нацистын хорих ангийн харгалзагчдыг шүүх агаад Михаэль тусламж хүсээгүй нэгний нууцыг дэлгэн байж, Ханнаг хамгаалж өмгөөлөх нь зөв эсэх тухай эргэцүүлэх ажээ. Аливаа хууль журмыг мэдэхгүй явж, тухайн үеийнхээ хүнлэг бус дүрэм журмыг аргагүйн эрхэнд дагасан гээд хариуцлагаас мултарч болох уу. Ханнагийн бичиг үсэгт тайлагдаагүй байсан нь энэ зохиолын хоёр дахь томоохон сэдэл болдог. Угтаа Ханнаг бичиг үсэгт тайлагдаагүй гэснээр тухайн үеийн Германы бусдыг үл ойшоосон, дээрэнгүй зан байдлыг илэрхийлсэн нь тодорхой.

“Зандалчин хүн ямар нэгэн тушаалаар бусдыг хөнөөдөггүй шүү дээ. Тэр зөвхөн ажлаа л гүйцэтгэж яваа. Өрөөл нэгнийг үзэн ядаж, өс санасандаа ч бус, тэр тусмаа хэн нэгэн замд нь хөндөлслөө гэсэндээ хороох нь үгүй. Зандалчны золиос болсон тэр улс түүний хувьд огтхон ч холбоо хамааралгүй. Амийг нь авлаа ч яалаа, байлаа ч яалаа гэтлээ холбоо хамааралгүй шүү дээ”. Ханна тухайн үеийн дийлэнх германчууд шиг болж буй бүхэнд сэтгэл хөдөлж, зүрх зориг гаргаагүйдээ л буруутай. Үнэндээ тэр үест Ханна шиг хүн зоныг үй олноор хөнөөж, араатан шиг авирлах нь жир үзэгдэл байсан биз ээ. Хүн хийсэн хэрэгтээ хариуцлага хүлээх учиртай нь эл романд хөндсөн гуравдахь том асуудал юм. Ханна хэзээ ч айж эмээж яваагүй бөгөөд үүрэг хариуцлагаа бүрнээ ухамсарладаг эмэгтэй. Өөрийгөө ч элдвээр зөвтгөж өмөөрсөнгүй. Зохиолын төгсгөл эмгэнэлтэй ч гэмээр. Амь үрэгдсэн үй олны өмнө ингэлээ гээд гэмээ цайруулахгүй ч Ханнаг өмгөөлж хэдэн үг хэлэх сэн гэх хүслийг уншигчдад өөрийн эрхгүй төрүүлнэ.

“Миний оронд та нар байсан бол чухам яах байсан бэ” гэх Ханнагийн асуултад хэн ч хариулж чадахгүй нь ойлгомжтой. Михаэль Ханнад хүүхэд байхдаа уншиж өгсөн гэж бодсон олон номыг чанга дуугаар уншиж хуурцагт буулгаад шорон руу илгээдэг боллоо. Хичнээн ном уншсанаа мартахгүйн тулд тэмдэглэл хөтөлж, Ханнад бас ойлгомжтой байх болов уу гэж хуурцагнуудыг дугаарлана. Хийж байгаа зүйлдээ үнэхээр сэтгэл хангалуун байлаа. Гэтэл нэг өдөр Ханнагаас зурвас ирэв. Ханна уншиж бичиж сурчээ. Үүнээс илүү сайхан мэдээ гэж юу байхав. Яг л жаахан хүүхэд шиг үзгээ чанга дараад хичээнгүйлэн бичсэн хэдхэн үгтэй тэр зурвас Михаэлын хичээл зүтгэл талаар болоогүйг батална. Ханнаг шоронгоос гарч, амьдралд хөлөө олоход нь багынх нь хайрт тусалсаар эцэст шарил дээр нь очиж буйгаар роман өндөрлөдөг. Хүн хүнээ хайрлахын гайхалтай жишээ бол орчуулагч Ч.Баатарын дуун хөрвүүлсэн эл роман юм. Энэ романаас сэдэвлэн найруулагч Стивен Дэлдри “Уншигч” киногоо бүтээсэн бөгөөд 2009 оны “Алтан бөмбөрцөг”, “Оскар”-ын шагналыг хүртсэн билээ.

Л.ЦЭНГЭЛ

Гандан хийдэд хүн хүлээж суух завсар хуулан бичлэг хийв. Далай ламын “Ухамсар”-ын тухай сургаал хананд байсан нь анхаарал татах нь тэр. Бусдын мянган алдааг олж харснаас өөрийнхөө нэг гэмийг ухамсарлах нь танд ашигтай. Өрөөл бусдыг өөлж гоочиллоо гээд эв найрыг бусниулах хагарал зөрчлийг нэмэхээс цаашгүй. Тэрийг байгаагаар нь хүлээн ав. Бусдын тухай ярих гэвэл сайн сайхныг нь л ярьж бай. Хэн нэгнийг гутаан доромжлох гэвэл амаараа дүүрэн баас үмхэж байна гэж өөрийгөө төсөөл. Муу зуршлыг чинь таслах үр дүнтэй арга шүү. Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам гэжээ. Далай лам ч бас хэзээ нэг цагт амаараа дүүрэн баасны тухай төсөөлж байсан ч байж мэдэх нь. Харин энгийн бид энэ зарчмыг мөрдөх бол таагүй төсөөллийг нэг бус удаа ургуулах хэрэгтэй болох вий. “Итгэл найдвар”-ын тухай өөр нэг хэсэг зөвлөгөөнд анхаарлаа хандуулахад илүүдэхгүй.

Хүний сэтгэлд мянга мянган итгэл найдварын цэг бий. Нэг нь унтарлаа гэхэд бүгд унтрах албагүй. Нэгээхэн бүтэлгүйтлээс болж амьдрах итгэлээ алдсан хүмүүстэй би цөөнгүй таарч байсан. Гэхдээ хүний амьдрал баялаг оюун санаа цаглашгүй гэдэгт би итгэдэг. Ганц найдвар дээр хамаг амьдралаа тавих нь харалган явдал. Хэрвээ тэр найдвар чинь нурвал бүх амьдрал чинь сүйрэхэд хүрнэ. Ийм осолтой байдалд өөрийгөө оруулах хэрэггүй гэнэ шүү. Ихэнх эмэгтэйчүүдийн хувьд үр хүүхдэдээ эсвэл нөхөртөө хамаг найдвараа тавих нь нийтлэг дутагдал ч байж мэднэ. Ээж маань охиндоо их л найдвар тавьж байсан. Харин би хүссэнд нь хүрээгүй. Хүүхдүүдээ хүнээс илүү яваасай гэж би хүсдэггүй зүгээр л хүний дайтай амьдраасай гэж хүсч байна.

Б.ЯНЖМАА