Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Номын цагаан буян

Эжий минь номын дэлгүүрийн худалдагч хүн байсан. Тиймээс би багаасаа л номун далай мэт номон дунд өссөн. Тунгалаг эрдэнийн судар бүтээх тунгаамал шижир, тунамал алмааз, тунсаг оюу, сувдын эрэлд хүүхэд ахуй тэр л үеэс гарсан минь ийм учиртай. Хожим хөдөө гадаа явсан ч байнга л ном цүндийтэл өвөртлөөд морддог сон. Номондоо шимтсээр, айлын сүрэгтэй хонины найр үүсгэж, өндөр нагац Ёнгоодоо шилбээ тас шилбүүрдүүлэн зугтсан минь ч цөөнгүй.

Нэгэнтээ эмнэг үрээ сургаж, эмээлийнхээ ардуур хазгайлдсан шигээ исгэрч явтал унаа минь овоо цагааширсан шиг санагдав. Тэгэнгүүт өврөөсөө хээвнэг ном гарган, ширээ, сандал дээр тухалсан мэт эмээлийнхээ бүүргэн дунд тавиад уншиж явтал гэнэт сүр сархийсэн салхинд хуудас нь сэрчигнээд явчихав.

Хуудасны сэрчигнээнд үргэсэн эмнэг шахуу үрээнийхээ буруу талын дөрөөнөөс гутлаа салгаж чадахгүй нэлээд явсны эцэст азаар хөл минь сугарч золоор амь мэнд гарсан билээ. Тухайн үедээ энэ бүтэлгүйтлээ хэнд ч хэлсэнгүй. Хожим эжийдээ энэ тухайгаа хэлбэл “Миний хүүг номын цагаан буян л аварч дээ” гэж инээмсэглэж байсан даа. Магадгүй, хог новшноос унаа мал минь үргэж бусгасан бол муу зүйл дайрах ч байсан юм бил үү, хэн мэдлээ дээ.

Л.БАТЦЭНГЭЛ

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ нийгэм

Улстөржинө өө гэж…

Монголчууд бид өөрсдийгөө улстөржсөн ард түмэн гэж ярьцгаадаг. Тэр нь ч үнэн. Ажлаа тараад харихад гэрийнхэн улс төр ярьж л байна. Зурагтаар76-гийнхаа хэрүүлийг сонсоод цэц уралдуулж сууна. Найз нөхөдтэйгээ уулзсан ч ярианы сэдэв нь улс төр рүү хөтлөгдчихнө. Тэр нам, энэ нам гэж хэрэлдэх, хуваагдах энүүхэнд. Тэр битгий хэл нэг гэрийн эр эм хоёр ч тангараг тасрахдаа тултлаа улстөржчихөөд байгаа нь гунигтай.Төрийн өмнөөс оготно боож үхэв гэгчээр хэт улстөржиж, хэнээ тусаад яахав. Хувиа борлуулж, довоо шарлуулж л явбал барав гэж бодогдох чдээрээ хөл толгойгоо олохгүй, засаг төр нь огцроод байхаар яалт ч үгүй улстөржихөөс өөр аргагүй ч юм шиг.

УИХ-аар Ерөнхий сайдыг томилохоос өмнөхөнманай найзуудын дунд “Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг болж магадгүй” гэдэг яриа өрнөв. Гэтэл тэнд дуугүй суусан нэгэн “Ерөнхий сайд яачихсан юм бэ. Ч.Сайханбилэг гэж хэн юм, ямар хүн байдаг юм” гэж хэлээд баахан шоолуулав. Шоолж байгаа нь цэцэн, шоолуулж суугаа нь тэнэг мэт харагдсан байх. Гэвч чин үнэндээ Ц.Хулан найрагчийн шүлэглэснээр зүгээр л зүлгэн дээр гэрээ барьчихаад улс төр гэж том ярилгүй, урьдах амьдралаа төвхнүүлж яваа тэр найз маань зөв бас амар амгалан амьдарч байгаа юм байна.

Я.МӨНГӨНЦЭЦЭГ

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

“Уншигч” роман 39 хэлнээ хөрвүүлэгджээ

Германы орчин үеийн романч Бернхард Шлинкийн “Уншигч” хэмээх энэхүү роман 1995 онд гарсан даруйдаа бестселлер болоод гучин есөн хэлнээ хөрвүүлэгдэж, Европ, Америкийн утга зохиолын нэр хүндтэй шагналуудыг авсан бүтээл билээ. Профессорын гэр бүлээс гаралтай 15 настай хөвгүүн, нас бие гүйцсэн эмэгтэй хоёрын дунд гэнэт дүрэлзсэн хайр дурлал, мөнөөх эмэгтэй хотоос гэнэт алга болсноор тасарна. Найман жилийн дараа хуулийн ангийн төгсөх курсийн оюутан залуу, нацистын гэмт хэрэгтнүүдийг шүүх хурал дээр эмэгтэйчүүдийн хорих лагерийн харгалзагч асан хүмүүсийн дотор мөнөөх эмэгтэйгээ олж харна. Шлинк зохиолч гэхээсээ илүүтэй хуульч шиг бичсэн нь сонирхолтой. Бүсгүй хүний эрхэмсэг бардам, цэвэр ариун хэр нь нууцлаг тийм нэг зан чанар, хүйтэн дайны ширүүн салхи, шоронгийн бүгчим өрөөнд ч гундаагүй тийм нэг гоо үзэсгэлэн бүгдийг Ханнагаас олж харж болно. Баатрууд нь сэтгэл хөдлөлөө хазаарлаж, товч бөгөөд тодорхой хүүрнэнэ. “Монсудар” хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргасан 221 нүүртэй энэ романд зохиолч нилээд хэдэн сэдэв хөндөж. Гурван хэсгээс бүрдэх энэхүү зохиолд гол баатар бүлэг бүртээ нэгэн асуултад хариу эрнэ.

Өөрөөсөө эгчмэд Ханнатай бие сэтгэлийн холбоо үүсгэсэн нь анхаарал татахуйц бөгөөд Михаэль үүнээсээ үргэлж ичингүйрнэ. Насны зөрүүтэй хоёрын зовлон ямархан хэцүү билээ. Энэ мэт явдал нь залуу хүмүүний амьдралд сүрхий нөлөөлөхгүй ч үзэл бодлыг нь өөрчилж болох талтай. Өрөөл нэгний нүднээс далдуур уулзаж учрахдаа биесээ жаргаах ч олны нүдэн дээр, трамвай дотор Михаэль гэрэвшиж эмзэглэнэ. Хөндлөнгийн нэгэнд Ханна, Михаэль хоёрын харьцаа хайр сэтгэл гэхээсээ илүүтэй хайр сэтгэлд туршлагажих гэсэн балчир хөвүүний оролдлого мэт харагдана.

Бичиг үсэг тайлагдаагүй Ханнад Михаэльтай байх туйлын сайхан байлаа. Учир нь Михаэль түүний “Уншигч” нь юм. Гомерын “Илиада”-гаас эхлээд “Дайн ба Энх”, Чеховын зоxиолууд гээд түүнд таалагдах болов уу гэсэн ном бүрийг чанга дуугаар уншиж өгсний хариуд жаалхүү биеийн жаргал эдэлнэ. Ном уншуулж байхдаа бүсгүй баярлаж, үзэн ядаж, догдолж, дуу хураах бүрт нь түүнийгээ хайрлаж, өхөөрдөх Михаэльд энэ бүх сайхан зүйл дуусашгүй мэт. Гэтэл нэг өдөр Ханна түүнийг орхин одно. Хаашаа явснаа, яагаад орхисноо хэлсэнгүй. Олон жилийн дараа шүүхийн танхимд түүнийгээ олж харах хүртлээ мартаж чадсангүй. Хүнтэй суусан авч Ханнагаас мэдэрдэг байсан тэр мэдрэмжийг, тэр үнэрийг, тэр бардам занг хайсаар, эцэст нь гэрлэлтээ цуцалдаг.

Ханна түүний амьдралаас гэнэт явсан шигээ гэнэт гарч ирнэ. Бичиг үсэггүй гэдгээ бусдаас нуух бардам сэтгэлээсээ болж бүх ялыг үүрч шоронгийн хаалга татахад шүүх хурлыг дуусан дуустал түүнийг ажиглан ард нь суусан хуульч Михаэль өсвөр насандаа Ханнад ашиглуулж байсан уу гэсэн асуулттай л үлдэнэ. Учир нь шоронгийн харгалзагч байсан Ханна хоригдол бүсгүйчүүдээр ном уншуулдаг байсан тухай шүүх хурлын үеэр яригдав. Михаэль өөрийгөө тэр хоригдол бүсгүйчүүдийн нэгэн адилаар төсөөлж, түүний олон олон “Уншигч”-ийн нэг байсан гэж бодсоор. Гэсэн ч өөрийгөө бас буруутгах шалтгаан гарч ирнэ. Ханнаг бичиг үсэг мэдэхгүй гэдгийг шүүх танхимд суугаа хэн ч мэдсэнгүй. Шүүхийн шийдвэр гарч Ханна шоронд, Михаэль хуучин амьдралдаа эргэн орно. Гэвч Ханнаг бодохгүй өдөр гэж үгүй. Ханнад туслах ганц арга бол түүнд дахин ном уншиж өгөх явдал сэтгээд сонирхолтой байх болов уу гэж ухаарна. Зохиолын хоёрдугаар хэсэгт Ханна харгалзагчаар ажиллаж байсан хуучин нацистын хорих ангийн харгалзагчдыг шүүх агаад Михаэль тусламж хүсээгүй нэгний нууцыг дэлгэн байж, Ханнаг хамгаалж өмгөөлөх нь зөв эсэх тухай эргэцүүлэх ажээ. Аливаа хууль журмыг мэдэхгүй явж, тухайн үеийнхээ хүнлэг бус дүрэм журмыг аргагүйн эрхэнд дагасан гээд хариуцлагаас мултарч болох уу. Ханнагийн бичиг үсэгт тайлагдаагүй байсан нь энэ зохиолын хоёр дахь томоохон сэдэл болдог. Угтаа Ханнаг бичиг үсэгт тайлагдаагүй гэснээр тухайн үеийн Германы бусдыг үл ойшоосон, дээрэнгүй зан байдлыг илэрхийлсэн нь тодорхой.

“Зандалчин хүн ямар нэгэн тушаалаар бусдыг хөнөөдөггүй шүү дээ. Тэр зөвхөн ажлаа л гүйцэтгэж яваа. Өрөөл нэгнийг үзэн ядаж, өс санасандаа ч бус, тэр тусмаа хэн нэгэн замд нь хөндөлслөө гэсэндээ хороох нь үгүй. Зандалчны золиос болсон тэр улс түүний хувьд огтхон ч холбоо хамааралгүй. Амийг нь авлаа ч яалаа, байлаа ч яалаа гэтлээ холбоо хамааралгүй шүү дээ”. Ханна тухайн үеийн дийлэнх германчууд шиг болж буй бүхэнд сэтгэл хөдөлж, зүрх зориг гаргаагүйдээ л буруутай. Үнэндээ тэр үест Ханна шиг хүн зоныг үй олноор хөнөөж, араатан шиг авирлах нь жир үзэгдэл байсан биз ээ. Хүн хийсэн хэрэгтээ хариуцлага хүлээх учиртай нь эл романд хөндсөн гуравдахь том асуудал юм. Ханна хэзээ ч айж эмээж яваагүй бөгөөд үүрэг хариуцлагаа бүрнээ ухамсарладаг эмэгтэй. Өөрийгөө ч элдвээр зөвтгөж өмөөрсөнгүй. Зохиолын төгсгөл эмгэнэлтэй ч гэмээр. Амь үрэгдсэн үй олны өмнө ингэлээ гээд гэмээ цайруулахгүй ч Ханнаг өмгөөлж хэдэн үг хэлэх сэн гэх хүслийг уншигчдад өөрийн эрхгүй төрүүлнэ.

“Миний оронд та нар байсан бол чухам яах байсан бэ” гэх Ханнагийн асуултад хэн ч хариулж чадахгүй нь ойлгомжтой. Михаэль Ханнад хүүхэд байхдаа уншиж өгсөн гэж бодсон олон номыг чанга дуугаар уншиж хуурцагт буулгаад шорон руу илгээдэг боллоо. Хичнээн ном уншсанаа мартахгүйн тулд тэмдэглэл хөтөлж, Ханнад бас ойлгомжтой байх болов уу гэж хуурцагнуудыг дугаарлана. Хийж байгаа зүйлдээ үнэхээр сэтгэл хангалуун байлаа. Гэтэл нэг өдөр Ханнагаас зурвас ирэв. Ханна уншиж бичиж сурчээ. Үүнээс илүү сайхан мэдээ гэж юу байхав. Яг л жаахан хүүхэд шиг үзгээ чанга дараад хичээнгүйлэн бичсэн хэдхэн үгтэй тэр зурвас Михаэлын хичээл зүтгэл талаар болоогүйг батална. Ханнаг шоронгоос гарч, амьдралд хөлөө олоход нь багынх нь хайрт тусалсаар эцэст шарил дээр нь очиж буйгаар роман өндөрлөдөг. Хүн хүнээ хайрлахын гайхалтай жишээ бол орчуулагч Ч.Баатарын дуун хөрвүүлсэн эл роман юм. Энэ романаас сэдэвлэн найруулагч Стивен Дэлдри “Уншигч” киногоо бүтээсэн бөгөөд 2009 оны “Алтан бөмбөрцөг”, “Оскар”-ын шагналыг хүртсэн билээ.

Л.ЦЭНГЭЛ

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Бусдыг муулах гэж байгаа бол амаараа дүүрэн баас үмхэж байна гэж төсөөл

Гандан хийдэд хүн хүлээж суух завсар хуулан бичлэг хийв. Далай ламын “Ухамсар”-ын тухай сургаал хананд байсан нь анхаарал татах нь тэр. Бусдын мянган алдааг олж харснаас өөрийнхөө нэг гэмийг ухамсарлах нь танд ашигтай. Өрөөл бусдыг өөлж гоочиллоо гээд эв найрыг бусниулах хагарал зөрчлийг нэмэхээс цаашгүй. Тэрийг байгаагаар нь хүлээн ав. Бусдын тухай ярих гэвэл сайн сайхныг нь л ярьж бай. Хэн нэгнийг гутаан доромжлох гэвэл амаараа дүүрэн баас үмхэж байна гэж өөрийгөө төсөөл. Муу зуршлыг чинь таслах үр дүнтэй арга шүү. Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам гэжээ. Далай лам ч бас хэзээ нэг цагт амаараа дүүрэн баасны тухай төсөөлж байсан ч байж мэдэх нь. Харин энгийн бид энэ зарчмыг мөрдөх бол таагүй төсөөллийг нэг бус удаа ургуулах хэрэгтэй болох вий. “Итгэл найдвар”-ын тухай өөр нэг хэсэг зөвлөгөөнд анхаарлаа хандуулахад илүүдэхгүй.

Хүний сэтгэлд мянга мянган итгэл найдварын цэг бий. Нэг нь унтарлаа гэхэд бүгд унтрах албагүй. Нэгээхэн бүтэлгүйтлээс болж амьдрах итгэлээ алдсан хүмүүстэй би цөөнгүй таарч байсан. Гэхдээ хүний амьдрал баялаг оюун санаа цаглашгүй гэдэгт би итгэдэг. Ганц найдвар дээр хамаг амьдралаа тавих нь харалган явдал. Хэрвээ тэр найдвар чинь нурвал бүх амьдрал чинь сүйрэхэд хүрнэ. Ийм осолтой байдалд өөрийгөө оруулах хэрэггүй гэнэ шүү. Ихэнх эмэгтэйчүүдийн хувьд үр хүүхдэдээ эсвэл нөхөртөө хамаг найдвараа тавих нь нийтлэг дутагдал ч байж мэднэ. Ээж маань охиндоо их л найдвар тавьж байсан. Харин би хүссэнд нь хүрээгүй. Хүүхдүүдээ хүнээс илүү яваасай гэж би хүсдэггүй зүгээр л хүний дайтай амьдраасай гэж хүсч байна.

Б.ЯНЖМАА

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ нийгэм

Олдохоороо өлдөнө өө гэж…

Монголчууд оны сүүлээр гурван баяр тэмдэглэдэг боллоо. Нэг нь улс тунхагласны баяр. Нөгөө нь Монгол бахархлын өдөр. Гурав дахь нь үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээсний баяр. Уг нь тусгаар улс байхын омогшил, бусдаас хараат бус оршихын үнэ цэнийг мэдрүүлсэн утга учиртай сайхан өдрүүд л дээ. Өчигдөр улс тунхагласны баяр болов. Энэ өдөр МАН-ынхнаас бусад нь баярлаж сүйд болсонгүй. Тэд л бөх барилдуулж анхдугаар Үндсэн хууль батлагдсан түүхт өдрийг тэмдэглэцгээв. Өмнө нь улс тунхагласны баяраар нийтээрээ амарч энэ өдрийн үүх түүхийг өөр зуураа хөөрөлдөж өнгөрөөдөг байв. Харин жил гаруйн өмнө 11 дүгээр сарын 26-ныг баярын өдрөөс хасч, Чингисийн мэндэлсэн гэх өвлийн тэргүүн сарын шинийн нэгнийг “Монгол бахархлын өдөр” болгож нийтээр амрахаар хуульчилсан юм. Өнөө “бахархал”-ын өдөр нь энэ жил бүтэн сайнд таарсан учраас монголчууд амарсангүй. Амрах ёстой өдөр нь бямба, ням таарвал иргэдээ нөхөж амраадаг бусад улсын жишиг манайд үйлчлэх биш. Хуулиараа амрахыг зөвшөөрсөн нэг өдөр маань ингээд “будаа”. Монгол бахархал энэ тэр ч ярьж хөөрсөнгүй. Ихэнх хүн “азгүй юм аа, амралтын өдөр таарсангүй” гэсгээдэнэ өдрийг өнгөрөөв.

Ирэх сард бас нэг баяр бий. Албан ёсоор амрахыг зөвшөөрсөн өдөр. Тусгаар тогтнолоо сэргээж, Богдыгоо хаан ширээнд залсан арванхоёрдугаар сарын 29-нийг хэлээд байна л даа. Амралтын биш ажлын өдөр байна лээ. Гэхдээ арванхоёрдугаар сарын сүүлийн өдрүүдэд яадаг билээ. Шинэ жил гэж бужигнасан л улс байдаг. Юун үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын үүх түүх ярих.Амралтын өдөр болгож хуульчлах хэрэг байсан ч юм уу, үгүй ч юм уу. Тэгсэн тэгээгүй л амралтын байдал руу шилжчихдэг өдрүүд гэдгийг дээр дооргүй мэднэ. Ингээд бодохоор олдохоороо өлдөнө гээчийн үлгэр л харагдаад байгаа юм даа.

Ц.БААСАНСҮРЭН

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

“Монгол бахархлын өдөр”-ийг луйвардуулчихлаа

Тэмүүжин гуайн төрсөн өдөр болох арваннэгдүгээр сарын 23-ныг Монголын төр “Монгол бахархлын өдөр” хэмээн зарлан бүх нийтийн амралтын өдөр болгосон. Гэтэл энэ жил бүтэн сайн өдөр давхацчихлаа. Ерөөсөө бид албан ёсны баярын өдрүүдээрээ амарч чадахгүй болчихоод байгаа юм. Наадам, цагаан сар… яаж ийж байгаад хагас, бүтэн сайнууд дашралдан давхцаад болохгүй байна. Буян Жагаа эд нар “Юун амрамтгай юм, ажиллацгаа” гэж хэлэх байх. Үүнийх нь хариуд хэлэх тайлбар зөндөө бий. Жишээ нь 67 насалсан хүн 24-хөн мянган өдөр амьдардаг юм ш дээ, ийм богинохон амьдралд тэрэгний морь шиг ясан хэдрэг царайлах уу гэхчлэн. Олон улсад бол хуульчлан баталсан баярын өдөр нь амралтын өдөртэй давхацвал нөхөж амраадаг. Америк, Англи, Япон, Бразил… гэхчлэн олон оронд албан ёсоор нөхөж амардаг. Энэ жишиг манай улсын зарим албан байгууллагад хэрэгждэг юм байна лээ. Тухайлбал Олон улсын сургууль өнгөрсөн даваа гаригт багш ажилчдаа амраахдаа албан ёсоор “Монгол бахархлын өдөр”-ийн амралт шүү гэж зарлажээ. Шинэ монголчуудын хувьд баярын өдөр нь цоо шинэ ойлголт болсон. Далайн эрэг дээр гэр бүлээрээ хоёр өдөр хэвтчихээд ирж буй айл өрх цөөнгүй бий шүү дээ. Албан ажил бол амьдрал юм, амралт бол албан ажлаа сайн хийх сэргээш юм. Энэ жилийн “Монгол бахархлын өдөр”-өө луйвардуулчихлаа, цаашид тэгмээргүй байна. Албан ёсоор нөхөж амардаг болмоор байна.

П.ХАШЧУЛУУН

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ нийгэм

Манай бэрээнд

Хөвсгөлөөс анд минь ирлээ. Холоос ирсэн хүний аяны богцыг том болсон ч гэсэн горьддог зан хүмүүст бий. Цаасан хайрцгаа задлаад утсан загас, цагаан загасны консерв гаргаж ирлээ. Хөвсгөлөөс ирсэн хүний богцноос гарах л зүйлс. Тэгтэл “Хөвсгөл сармай дээлт”, “Хөвсгөл брэнд цай”, “Хөвсгөл-100 нэрсний шүүс” гээд элдэв сайхан амттанууд цуварна. Хөвсгөлд л байдаг эдгээр зүйлсийг амтархахад сайхан санж. Бүгд л “Хөвсгөл” гэдэг нэртэй, тэндэхийн брэндүүд. Анд маань нэг нэгээр нь гаргаж ирээд “Манай бэрээнд” гэж танилцуулна. Нэрсний шүүс нь жинхэнэ ориг. Ханиадыг нам дарна. Тамир тэнхээг чинь сэргээнэ гэж ирээд л бахархах.

Нутгийнхных нь үйлд­вэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг амталж ээ суухад “Хөвсгөлийнхөн ямар ч байсан зүгээр суухгүй л байгаа юм байна даа. Жижиг дунд үйлдвэр эрхлээд жаахан ч гэсэн орлоготой суугаа аж” гэсэн баярлах сэтгэл төрүүлнэ.

Импортын элдэв төрлийн алаг эрээн, баталгаатай эсэх нь тодорхойгүй олон хүнсний дунд төөрсөн өнөө үед дотоодын брэндээ харахад олзуурхууштай ч юм шиг. “Хамгийн гол нь экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн” гэж тодотгосон нь ийм бүтээгдэхүүнийг өдөр тутам хэрэглэх шаардлагад нийцнэ.

Дээхнэ үед орос чихэр гэхээр л нүд сэргээд, арааны шүлс асгардаг байсан бол одоо аймгуудынхаа брэндийг хараад идмээр санагддаг үе ирж байгаа гэлтэй.

Д.ГАНСАРУУЛ

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Ном, сонин унших моод дэлгэрчихжээ

“Аз хур” номын дэлгүүр өнгөрсөн амралтын өдөр бүх номондоо 30-80 хувийн хямдрал зарласан нь залуусын дунд шуугиан тарилаа. Facebook, twitter хуудаст тус дэлгүүрийн хаягийг бие, биенээсээ сурагласан хүн маш олон байв. “Аз хур” номын дэлгүүрийн үүдэнд өглөөнөөс үдэш хүртэл залуучууд дугаарлахдаа огтхон ч бухимдсангүй. “Эх орны хишиг” 21 мянган төгрөгтөө дугаарладаг байсан шиг номонд дугаарладаг болсон нь сайхан харагдаж байв. Дугаарлаж, дугаарлаж дэлгүүрт орсон хүмүүс номыг хайрцаг, хайрцгаар, боть ботиор нь тэврээд гарч ирж байв. Олонхи нь түүхийн ном авснаа гайхуулж байв. Зарим нь авч амжаагүй номынхоо араас харамсч сонсогдов. Энэ бол залуусын дунд ном унших моод дэлгэрсний илрэл. “Өдрийн сонин” одоогоос хоёр жилийн өмнө “Ном унших моод дэлгэрүүлье” уриа гаргасан билээ. Энэ ажлынхаа хүрээнд ном уншуулах аян өрнүүлж, залуусыг гэрэл гэгээ рүү хөтөлж буй сайн үйлтнүүдийг алдаршуулсан. “Өдрийн сонин”-д “Ном бариагүй гар лонх л барьдагсан даа” нийтлэл гарсан нь олон хүнд юм бодогдуулсан. Одоо залуус ном барьдаг болж. Ном уншсан залуус юм боддог бол мэдээллийг олон талаас нь дүгнэж, өөртөө ургуулдаг болж. Тэр хэрээрээ олноороо сонин уншдаг болжээ. “Танай сонинд гарсан нийтлэлийн талаар хүмүүс шуугиад байна. Хаанаас унших вэ” гэж асуудаг болсон байна. Цахим ертөнцөд “Номонд дурлагсдын клуб” групп-т хэдэн зуун залуус уншсан номоо ярьж, хоорондоо үзэл бодлоо солилцдог болж. Бид ийм л моод дэлгэрүүлэхийг хүссэн юм. Ном, сонин унших моод дэлгэрсэн нь ирээдүйг минь сайхан харагдуулж байна.

Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

“Өлсгөлөн тулаан” цувралын тухай

АНУ-ын зохиолч Сүзаань Колинзын уншигчдад илгээсэн мокинжей хүн бүрийг “Өлсгөлөн тулаанд”-д хамт тулалдуулж, “Галаар наадагсад”-ын харгис тоглоом, шоглолын нэгэн хохирогч болгосон гэхэд нэг их хол зөрөхгүй байх. Бас мэдээж уншигч бүр Мокинжей болон гэрэлтэж, Катнисын бүхнээ золиослох, бүгдийг эхлүүлэхэд хүргэсэн хамгаас хайртай дүү Примийг нулимс дуслуулан тэнгэрийн орноо залсан биз ээ. Катнис Эвердин. Тэр “Өлсгөлөн тулаан” цувралын гурван дэвтрийн турш уншигч таныг хөтөлнө. Түүний хамтрагч Пийта Мелларк харин танд цааш явах итгэлийг өгсөөр байх болно. Тэд хөгшин архичин бас амь өрссөн “Өлсгөлөн тулаан”-ы ялагч Хэймич буюу зохиолч Сүзаань Колинзын дүрмээр тоглож, Капитолынхны урт удаан тохуурхал, зугаа цэнгэл нэрээр мөлжин, тарчлаах бодлого, хүүхдүүдийг нь бие биенээр нь хөнөөлгөж буй харгислалыг эцэс болгох тэмцлийн бэлэг тэмдэг болно.

Эл уран зөгнөлт цувралын үйл явдал Капитол хотын 12 бүсэд “хуучнаар” Хойд Америкт одоогоос мянгаад жилийн дараахь цаг хугацаанд өрнөнө. Панем гэх улсын нийслэл Капитолын эрх баригчид 12 бүсээ маш хатуу чанга хяналтан дор байлгадаг бөгөөд мөнхөд захирах хүсэлтэй. Энэ хүслийн нэг нь12 бүсээс 12-18 насны эрэгтэй, эмэгтэй хоёр хүүхдийг жил бүр сонгож “Өлсгөлөн тулаан”-д оролцуулдаг бөгөөд эсэргүүцэгчийг гэр бүл, ойр дотнынхных нь хамт хүйс тэмтрэх тушаалтай. Харин бусад 23 хүнийг алж, хатуу ширүүн сорилтыг даван туулж чадвал ялагчийг төдийгүй бүсийнх нь иргэдийг хоол, хүнсний төдийгүй эд зүйлсээр хангана. Хатуу ширүүн гэхээсээ илүүтэй тааж, төсөөлөхийн эцэсгүй аймшигт сорилтыг зөвхөн уншигч л мэдрэх боломжтой гэмээр. Тэдэнд оролцогчдын турьхан хийгээд жаахныг, биеэ ч хамгаалж дөнгөхөөргүй нь сонин биш. Тулааны үеэр ямар үзүүлбэр үзүүлж, хэнийг хэрцгийгээр хөнөөж, эсвэл өөрийг нь хэрхэн үхэхийг харах л чухал. Энэ шударга бус шүүлтүүрт сонгогдсон дүүгийнхээ оронд явахаар саналаараа гараа өргөсөн охин бол 16 настай зоригт Катнис Эвердин. Зохиолын гол дүр болох Катнис Эвердин ээж, дүүгийнхээ хамт 12 дугаар бүсэд өөрөөс хэдэн насаар ах, сэтгэлт залуу Гейлийн хамт талийгаач аавынхаа зааж өгсөн туулай, шувуу зэрэгхнийг агнан гэр бүлээ арай ядан амь залгуулдаг охин. Түүний дүү Прим аймшигт “Өлсгөлөн тулаан”-ы оролцогчоор сонгогдоход, дүүгийнхээ өмнөөс явна хэмээн сайн дураараа үхлийн сонголт хийснээсээ эхлэн панемчуудын сэтгэлийг татдаг. Улаан даашинз өмссөн Катнис өөрт нь хайртайгаа панем даяар зарласан ичгүүргүй Пийтагийн хамт “Өлсгөлөн тулаан”-ы аймшигт яргалал, өөрийн дүү шигээ санасан бяцхан Рөүгийн үхэл, өрсөлдөгчдийнхөө нэг нэгнээ хайр найргүй алах, амь тавихыг зүрх шимшрүүлэн харснаар даван туулж, панемчуудын зугаа цэнгэлийн анхны хоёр ялагч болж нэгдүгээр дэвтэр дуусна. Пийтагийн олны өмнө зарласан хайр “Өлсгөлөн тулаан”-аас амь гарахын тулд хийсэн заль мэх үү, эсвэл үнэхээр Катнисыг өлбөрч үхэхийн даваан дээр түлэгдсэн талхаа илүүчилсэн мөчөөсөө хайрласан хайр уу гэдэг асуулт болон үлдэнэ.

Хоёрдугаар ботид юу гарах вэ гэж үү? Нийтдээ 70 гаруй жил зохиогдон үеийн үед ганц л ялагчтай байдаг тулааны дүрмийг зөрчүүлэн Пийтагийн хамт ялсан Катнисийг тэднээс урьд өмнөх “Өлсгөлөн тулаан”-ы ялагчидтай дахин нэг тулаанд оролцуулахаар Капитолын удирдлагууд дуудна. Учир нь Катнис, Пийта хоёрын оролцсон өмнөх өрсөлдөөн панемын иргэдийн дундах Капитолчуудыг үзэн ядах, харгис, хэрцгий, шунаг сэтгэлийг тасчин хаях хүсэлд оч хаясан байв. Тиймээс бүсүүдийг дахин чангатгаж, өчүүхэн боол гэдгийг нь мэдрүүлэхийн тулд ингэж шийдвэрлэнэ. Харин тэмцээний турш Пийтаг халамжилж, бүр үнсэлцсэн Катнистай Гейл урьдын дотно сэтгэлээр уулзахыг хүсэхгүй.

Улмаар тэмцээнээс төрсөн хос хоёр 80 настай эмгэн, архинд толгойгоо мэдүүлсэн 50-тай хөгшин эр, хар тамхичид гээд өмнөх тэмцээнүүдийн ялагчидтай үзэлцэх хэрэг гарна. Гэхдээ тэдний олонх нь энэ удаад өөрөө амь гарахын тулд бие биеэ хөнөөж, үзэгчдэд таашаал өгөхөөс илүүтэй багаар ажиллаж, панемчуудын зөвхөн сэтгэлд нь асаж буй галыг дүрэлзүүлэх тактик барихыг оролдоно. Үүнд Пийтагийн Катнист өгсөн хайр мөн л чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Дээрх оролдлого биелэлээ олохтой зэрэгцэн бүс нутгуудыг Капитолчууд бөмбөгдөн, зуу зуун гэмгүй иргэн амиа алдаж буй энэхүү тоглоомыг хөгшин архичин Хэймич бусадтай хамтран анхнаас нь найруулан тавьсныг Катнис мэдэх мөчид өөрийгөө золиод амьд үлдээхийг үнэн сэтгэлээсээ хүссэн Пийтаг нь Капитолын удирдлагууд нэгэнт хулгайлсан байв.

Харин сүүлчийн бүлэгт панемчууд мокенжейн тусламжтайгаар хувьсгал хийж, хувьсгалын гол удирдагчийг Катнис харван унагааж, уншигчдын хайрыг үргэлж татдаг жаахан охин дүү Прим нь нас барж, өөрийг нь халамжилдаг байсан Пийта түүнийг алахаар дайрах гээд сэтгэл хөдөлгөм, хааяа бүр үзэн ядам үйл явдлууд ээлж дараалан солигдоно… Уг роман нь уншигчийн оюун бодлыг соронзон мэт татах адал явдалт бүтээл гэдгийг дэлхийн олон зуун уншигч баталж буй. Эцэст нь, таныг зоригжуулах, итгэл найдвар төрүүлэх, секундээр хэмжигдэх адал явдал дутагдаж байвал “Өлсгөлөн тулаан” гурамсан романыг уншихыг зөвлөж байна. Мэдээж Катнис Пийта хоёрын хайр дурлал хэрхсэн бол гэж та бодож байна уу. Энэ асуултын хариуг танд үлдээе.

Э.ХҮРЭЛБААТАР

Categories
арын-нүүр булангууд мэдээ

Нөхөрлөл ийм хүчтэй

Найзууд нэгийгээ гомдоох нь их. Бас баярлуулах нь ч олон. Нэг нэгэндээ гомдож, муудалцаад явдаг хүмүүс ч бий. Гэхдээ тэдний нөхөрлөл хэвээрээ. Алдахаасаа илүү онодог учраас тэр байх. Учир нь нөхөрлөл бусдыг агуу зүйл рүү хөтөлсөн түүх олон бий. Дэлхийн хамгийн залуу тэрбумтны түүх ч нөхөрлөлөөс эхэлсэн байдаг. Энэ бол “Yahoo” компанийг үүсгэн байгуулагч Жерри Янг, түүний багш Дэвид хоёрын нөхөрлөл. Тэд спортод элэгтэй учир NBA-гийн тоглогчдын тухай мэдээлэл хайж олдог программ зохиосон байдаг. Энэ программаас үүдэн вэб ертөнц дэх өргөн мэдээллийг нэгтгэх “Yahoo”-гийн санааг олсон гэдэг. Нөхөрлөл ийм хүчтэй. Тэд баяжихын төлөө яваагүй ч нөхөрлөл тэдэнд төсөөлөөгүй боломжийг олгосон нь тэр. Энэ мэтээр нөхөрлөлөөс үүдсэн гайхам түүх дэлхийгээр битгий хэл бидний эргэн тойронд ч бий. Нөхөрлөл бусдыг нэгтгэдэг, нээдэг. Магадгүй хэзээ ч санахгүй санаа сэдлийг өгч, хийж чадахгүй зүйлийг нь бүтээлгэж чаддаг байх. “Надад нисэхийн тулд далавч хэрэггүй. Харин нисэх хүчийг өгөх итгэл л хэрэгтэй” гэсэн сайхан үг бий. Бидэнд тэр нисэх хүчийг өгөх итгэлийг нөхөрлөл өгч чаддаг ажээ.

Г.ДЭЛГЭРЦЭЦЭГ