Category: арын-нүүр

Гүзээлгэнэ гэх мэт бутлаг модтой жимсийг түүхийгээр нь аваад л амруугаа хийдэг нийтлэг үзэгдэл бидэнд бий. Ойгоос түүсэн жимсээ шилэнд хийгээд замын хажууд зарж зогсох хүмүүс ч жил бүрийн өдийд түгээмэл харагддаг. Үүнд хорхойсч сонирхох хүмүүс ч олон.

Тэгвэл эмт ургамлын багш, доктор Б.Алтантуяагийн онцолж байгаагаар бол жимсэнд үнэгний шүлсээр дамжиж үлдсэн шимэгч хорхойн өндөг байх нь түгээмэл гэнэ. Үнэг ч жимсэнд дурлаж иддэг амьтан. Хэрэв шимэгч хорхойн өндөг жимсээр дамжиж хүний биед нэвтэрсэн бол элгийг сэглэж хаядаг талаар Б.Алтантуяа доктор анхааруулжээ. Элэгний өвчлөл, тэр дундаа хорт хавдрын тэргүүлэх шалтгаан нь түүхий жимсийг амруугаа шууд чулууддаг зуршилтай холбоотой байж болохыг тэрбээр сэрэмжлүүлжээ. Ийм эрсдэлээс сэргийлэх энгийн арга нь ойгоос түүсэн ямар ч жимсийг бүлээн усаар сайтар угааж хүнсэндээ хэрэглэх гэнэ.

Аялал зугаалгын үе үргэлжилж байгаа энэ өдрүүдэд жимс сонирхох хүн элбэг тааралддаг. Түүсэн жимсээ амруугаа шууд хийдэг энэ зуршил таны амин чухал эрхтэн элгийг богинохон хугацаанд сүйрүүлэх эрсдэлтэйг эрүүл мэндийн байгууллагаас ч анхааруулжээ.

Наранд түлэгдэж борлосон арьсыг цайруулах хамгийн үр дүнтэй арга бол витамин C ихээр агуулсан бүтээгдэхүүн хэрэглэх юм. Гэрийн нөхцөлд арьсаа богино хугацаанд цайруулахыг хүсвэл нимбэг, тараг, жүрж, алое зэргийг ашиглан маск бэлтгэх боломжтой.

Витамин С-гээр хамгийн баялаг жимс болох нимбэг хэрэглэх нь арьс цайруулах хамгийн үр дүнтэй арга юм. Мөн нимбэгэнд агуулагдах антиоксидант нь арьсыг түргэн цайруулж, нөхөн төлжүүлэхэд чухал нөлөө үзүүлдэг аж. Арьсаа цайруулахын тулд нимбэгний шүүсийг усанд найруулж уух, дангаар нь түрхэх, эвсэл бусад бүтээгдэхүүнүүдтэй холин маск тавих хэлбэрээр хэрэглэж болдог.

Ингээд нимбэгний маск бэлтгэх заавар хүргэе. Нэг ширхэг нимбэгийн шүүс, нэг ширхэг өндөгний цагаан, 10гр элсэн чихрийг /эсвэл органик зөгийн бал/, 100мл буцалсан усанд өнгө нь цайвар болтол сайтар хольж хутгасны дараа нүүрэнд жигд түрхэнэ.

Ингээд 30-40 минут байлгасны дараа усаар сайтар угааж арилгаад чийгшүүлэгч эсвэл тэжээлийн тос түрхээрэй.

Эцэст нь наранд удаан явсны дараа хүний бие шингэнээ хөлс болгон гадагшлуулснаар шингэний дутагдалд ордог. Энэ нь арьс харлах бас нэгэн шалтгаан болдог. Тиймд биеийн шингэнээ тэнцвэржүүлэх үүднээс шингэн зүйл уух хэрэгтэй.

Тиймээс нимбэгтэй ус ч арьсанд сайнаар нөлөөлдөг гэдгийг мэдэхэд илүүдэхгүй л болов уу.

Энэ удаа Хятадын орчин үеийн уран зохиолын гол төлөөлөгч Үй Хуагийн бүтээл, Тагтаа Паблишингаас 2018 онд эрхлэн гаргаж, хэвлэгдсэн цагаасаа хэдэн сар жил дамнаж бестселлер болж буй ном “Амьдрахуй”-г ярьж өгье.

Аймаг, сум, сургууль, цэцэрлэгийн тэгш ой шил шилээ даран тохиож байна. Тухайн аймаг сумдын удирдлагууд тэгш ойн баяраа дэнж хотойтол дэлгэр сайхан зохион байгуулахаар хэрэндээ л хичээж байгаа бололтой. Зарим нэг нь сумынхаа брэнд хонин сүргийг харуулахын тулд хүүхдүүдийг хонь болгоод талаар нэг бэлчээсэн бол зарим нь хүчит бөхийн барилдааны эхний даваанд 10 гаруйхан настай бяцхан хүүхдүүдийг ч барилдуулж олон түмнээ цэнгүүлж байна. Энэ мэт ойрд харагдаж үзэгдээгүй сонин содон нээлтүүд цаашид их л үзэгдэх бололтой. Бэлтгэлтэй л байгаарай та нар минь. Үнэндээ Монголчууд бидний тэгш тоо шүтсэн баяр наадмын хэнээрхэл хаана очиж дуусах юм бол. Бүхэл бүтэн нэгэн зууны түүхтэй суманд нь дэлхийд байтугай монголдоо танигдсан ганц ч үйлдвэр, брэнд бүтээгдэхүүн байхгүй, ажилгүйдэл, ядуурал нүүрлэчихсэн байхад юугаар огшиж, юугаараа ондооших гэж…

Тэгш ойн жилд зориулж тэрбум төгрөгөөр бурхан багшийн хөшөө босгосон түүх Сүхбаатар аймгаар л дуусаасай билээ. Өвлийн хүйтэнд бяцхан хүүхдүүд цэцэрлэгийнхээ гадна дагжин чичирч модон жорлондоо дугаарласаар байхад 100 жилийн ойгоо тэмдэглэхээс ичих хэрэгтэй. Байнгын ажиллагаатай ганц ч халуун ус, шүдний эмнэлэг, бүтэн биеийн оношилгооны аппарат ч байхгүй эмнэлгийн байгууллага 100 байтугай 1000 жилийнхээ ойг тэмдэглээд яах юм бэ. Хот хөдөөгийн ЕБС-ийн сургалтын чанар алд дэлэм байтугай хол зөрүүтэй байхад тэгш ойд зориулсан төгсөгчдийн хандиваар ширээ, сандал, ширдэг, буйдан авч байгааг ойлгох ухаан хайрла. Бид тооноос илүү чанарт ач холбогдол өгч үзүүлэнгээр биш үр дүнгээрээ бахархдаг, уралддаг цаг болсон л баймаар сан. Техник технологи, шинжлэх ухааны эрин үед зуун жилийн ойгоо 100 жилийн хоцрогдолтой баярлаж, хөөрч өнгөрүүлмээргүй байна.

Зуны зугаатай цаг үргэлжилж, хүн бүр аялж зугаалж, хөгжилтэй хөөртэй өнгөрүүлж буйгаа алга ташин цахим орчинд нийтэлж байна.

“Байгаль дэлхий өнгөө байх ёстой хамгийн гоё дээрээ тавьж, мал амьтны зоо тэнийсэн сайхан зун болж байна” хэмээн танил маань цахим хуудсандаа нийтэлжээ. Зан сайтай айлд хүн болгон цугладаг замаг сайтай нууранд шувуу болгон чуулдаг гэдэг шиг байгаль хишгээ хайрлаж байгаа шиг та ч гэсэн хайрлаарай. Хаа сайгүй хогоо хаялаа, бие заслаа гэх агуулгатай нийтлэлүүд ч цахим орчинд их байна.

Эх дэлхий бидэнд алгаа тэнийлгэсэн шиг аялагч, жуулчлагч та ч гэсэн майхнаа тэнийлгээд буухад ямар байсан тэр чигээр нь орхин явж заншаарай.

Тээврийн цагдаагийн албанаас авсан мэдээллээр баяр наадмын өдрүүдэд хотоос гарсан автомашины тоо зөвхөн нэг пост дээр 63 мянга гэсэн баримт бий. Хэрвээ үүнийг хотыг тойрсон таван постдоо дундажлаад 60 мянгаар тооцон үржүүлбэл 300 мянган автомашин хотоос гарсан байх боломжтой.

Дотоодын аялал жуулчлал хөгжсөнөөр мөнгөний урсгалыг орон нутаг руу чиглүүлэх томоохон давуу талтай гэдэг.

Тэгэхээр аялж байгаа хэн бүхэн хогоо хогийн цэгт аваачиж, боломжтой бол өөрсдийн ариун цэврийг ч бодсон био 00 авч яваад бие засах боломжтойг туршлагатай аялагчид сануулж байна. Эх дэлхийгээ хайрлаад л байвал ургаад л байна. Цэвэрлээд л байвал цэцэглээд л байна шүү дээ.

Үг амьтай байдаг, бодит зүйл. Тиймээс шүншиг ерөөлийг бодож ямагт сайн сайхан үг хэлж бай, хэзээд биелдэг тухай сургаал номлолд байдаг. Энэхүү сургаалыг дагаж мөрддөг, аль болох ерөөл бэлгэтэй үг хэлэхийг эрхэмлэх хүмүүс мэдээж олон. Гэхдээ манайхны дийлэнх нь үгийн хүч, үгийн ид шид, бодит чанарт тэгтлээ үнэмшдэггүй. Чин зүрхнээсээ сүсэглээд байдаггүй. Бурхан шашны, ном соёлын хүмүүсийн ажил гэж өөрөөсөө холдуулах нь бий.

Харин үг амьтай байдаг, нөлөөт толь шиг сайны тусгал өгдгийг олон хүний жишээ, амьдралын зам мөр бидэнд харуулдаг. Хамгийн сүүлийн жишээ гэхэд төрийн наадмын түрүү бөх О.Хангай өмнө нь “Улсын аварга” хэмээн өөрийнхөө цолыг дуудуулсан явдал. Тодруулбал, өнгөрөгч жил харцага цолтнуудын халз барилдааны үеэр улсын гавьяат жүжигчин, бөх цоллооч Б.Мөнхбаатараар цолоо дуудуулсан байдаг. Тэгэхдээ “Ахаа та намайг аварга гээд дуудаад өгөөч, монгол хүн амны бэлгээр гэдэг дээ” хэмээн санаандгүй хэлчихжээ.

Засуул түүний хэлсэн ёсоор цолыг нь дуудахдаа Ардын хувьсгалын 100 жилийн их ойгоор түрүүлнэ, тэгээд аварга болох учир 101 жилийн ойн наадамд аварга цолтой зодоглож байгаагаар ерөөл бэлгийг бодож цолыг нь дууджээ. Тэгтэл Мөнхбаатар гавьяатын цангинасан хоолойгоор тал нутгийг цуурайттал дуудуулсан “Монгол Улсын аварга” хэмээх тэр үг өнөө жилийн их баяр наадамд биелэлээ олсныг бүх Монгол даяараа бахархан харлаа.

Үг гэдэг ийм ид шидтэй, хүчтэй, амьтай байдаг байна. Үнэхээр бодит байдгийг Хангай аваргын энэхүү үйлдэл монголчууд бидэнд бататгаж харууллаа. Сайн юм бүхэн сайныг дагуулдаг гэдэг энэ. Аливаа зүйлд дандаа ерөөл бодож, буян хишиг санаж, ариун цагаан зам мөртэй явахыг эрхэмлэхүйд нэг л өдөр танд шагнал нь ирнэ. Үндсэндээ сайн сайхан сэтгэлийн тань үг бодитойгоор оршиж бурхны бэлэг мэт танд ирнэ.

Өнгөрсөн хаврын чуулганы үеэр Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн асуудал улс орон даяар хэлэлцэгдэж, бараг л ээлжит чуулган өндөрлөхөөс өмнө хуулийн төслийг боловсруулж, батлуулах шахсан. Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлт үнэхээр хийх хэрэгтэй юу эсвэл цаг нь болоогүй юу гэдгийг эрх баригчид ард түмнээсээ асуусан. Ард түмний үзэж байгаагаар тодорхой, зоригтой өөрчлөлт хийхгүй л юм бол өөрчлөх шаардлага байхгүй гэсэн хандлагатай байгааг тойрогтоо ажиллаж ирсэн гишүүд хэлцгээж байсан. Тэрхүү зоригтой, томоохон өөрчлөлт гэдэг нь хоёр парламентын танхимтай болох, УИХ-ын гишүүдийн тоог нэмэх, Ерөнхийлөгчөө парламентаасаа сонгодог болох, давхар дээлийн хязгаарлалтыг арилгах зэрэг асуудлууд юм. Мөн сонгуулийн тогтолцоог холимог болгох, ингэхдээ нээлттэй пропициональ тогтолцоог сонгох зэрэг агуулгаар Үндсэн хуулиа өөрчлөх асуудлыг ард түмэн дэмжиж байгаа хэрэг.

Наадам, найр өндөрлөж, намрын их ажил эхэллээ. Улс төр, улс орны эдийн засгийн амьдрал халж эхэлж байна. Ардын хувьсгалын зуун жилийн ойгоо улс орон даяараа тэмдэглэн өнгөрүүллээ. Зуун жилийн түүхтэй ардын нам одоо Үндсэн хуулийн томоохон өөрчлөлтүүдийг хийж, эцэг хуулиа өөрчлөх ээлжит бус чуулганаа нэн даруй зарлах шаардлагатай байна. Наадмын өмнөх чуулганы хуралдааны үеэр гишүүд, улс төрчид ээлжит бус чуулганыг наадмын амралтын дараа хуралдуулах тухай ярьж байсан. Одоо энэ цаг үе ирж байна.

Намрын чуулганаас өмнө эцэг хуулиа өөрчилж, улс төрийн тогтолцоогоо сайжруулж, парламентын сонгогдог жишгээр улс орноо удирдахгүй бол энэ улсын эдийн засаг, дээр дооргүй улсын төсвөөсөө идэж уудаг, асуудалд дандаа жалга довын хандлагаар оролцох зэрэг нь хэрээс хэтэрлээ.

Үлгэр домог, ид шидийг өдөр тутмын бодит амьдралд тусган хүүрнэдэг ХХ зууны уран зохиолын нэгэн гайхамшигт үзэгдэл бол шидэт реализм юм. Орчуулагч еншөөбү Э.Ганболд тэрхүү шидтэнгүүдийн нэг Колумбын зохиолч, Нобелийн шагналт Габриель Гарсиа Маркесийн “Ирендира охины итгэмээргүй гунигт түүх” тууж, бусад есөн өгүүллэгийг англи хэлнээс орчуулан гаргажээ. Эхний туужид харгис хатуу эмэг эхдээ зарагдаж байгаа, осолдож гал алдсан хөөрхий охины биеийг үнэлүүлж төлбөр төлүүлж байгаа гунигт түүх гардаг. Энэ түүхийг хил дамнуулан наймаалагчид, цөлд тэнүүчлэгч даяанч санваартан, алдуул зайгуул эрчүүд, гуйлгачин ядуу индианчууд, тонуулчин дээрэмчин, янхадын түүхтэй сүлжилдүүлэн өгүүлэх ажээ. Эцэстээ охины сахиусан тэнгэр мэт царайтай дурлалт хөвгүүн эмэг эхийг нь хутгалан цэв цэнхэр цус олгойдон нас барж байна. Харин “Үхэл дурлалаас ч хүчтэй” өгүүллэгт сонгуулийн сурталчилгаа хийж яваа сенатын гишүүн нэгэн сайхан хүүхэнд дурласан ч тэрхүү хүүхэн нь төмөр агтавчтай, агтавчных нь түлхүүр аавд нь байх бөгөөд эцэстээ сенатын гишүүн аавынх нь хууль бус хүсэлтийг биелүүлэх ам өгнө.

“Алдагдсан цагийн тэнгис” өгүүллэгт хөдөө тосгонд ирсэн америк баяны тухай өгүүлнэ. Америк баян хүн бүгдэд мөнгө өгөх бөгөөд сүүлдээ тэнгист загас мэт хөвж явахдаа олон талийгаач улам залуу сайхан болсныг гайхан үзэж байна. Төрөлх тосгон нэгтнүүдээ тонон дээрэмдэж огцом баяжсан нэгний тухай “Монтиелийн бэлэвсэн эхнэр” өгүүллэгт гарна. Үхсэнийх нь дараа бэлэвсэн эхнэр нь ганцаардан зожгирсоор үхэж буй тухай, гадаадад дүрвэн гарсан хүүхдүүд нь гэртээ хэзээ ч эргэн ирэхгүй тухай энэ өгүүллэгт хүүрнэсэн байна. Тэгвэл нэгэн бүс нутгийг үе дамжин эзэгнэж засаг захиргаа, улстөрчдийг бүрэн эрхшээлдээ оруулсан айхтар нөлөөт эмгэний оршуулгыг тойрсон мянган адал явдал түмэн үйл явдлыг “Их ээжийн оршуулга” өгүүллэгт дүрслэн харуулсан байна.

“Зургаан цагт ирсэн бүсгүй” бол бас тун сонин өгүүллэг. Өгүүллэгийн гол баатар бүсгүй хоолны газарт хэдэн цагт ирэв, хэн гэгч вэ, ердийн дурлалт бүсгүй юм уу, биеэ үнэлэгч юм уу, цаашид яах гэж байна гэдэг нь оньсого таавар мэт харилцан ярианд тулгуурласан зохиол ажээ. “Тутгалжингийн шөнө” өгүүллэгийн баатрууд хараатай ч юм шиг, сохор ч юм шиг, өдөр ч гараад байх шиг, шөнө ч болоод байх шиг, зүүд ч юм шиг, бодит ч юм шиг гайхам сонин ертөнцөд амьдарч байна.

“Хиймэл сарнай” хэмээх бэсрэгхэн өгүүллэгт Мина гэж сарнай урладаг нэгэн үзэсгэлэнт эмэгтэй түүний сохор эмэг эх хоёрын талаар түлхүү өгүүлнэ. Хэт нуршуу биш үйл явдал тодорхой байхын зэрэгцээ сохор хэрнээ охиныхоо үйл хөдлөл хөдөлгөөн хийгээд сэтгэл зүйн байдлыг нүдээр харсан мэт мэдэх эмэг эхийн зөн мэдрэмжийг маш нарийн харуулсан. Мина бүсгүй өдөрт нь сарнайгаа урлаж олон сайхан цэцгэн баглааг шимтэн хийнэ. Эх, охин, эмэг эх гурван бүсгүйн ээдрээт амьдрал бүсгүй хүний зан байдлыг нас насны онцлогт тохируулан харуулсан ээдрээт өгүүллэг юм. Мина гэх үзэсгэлэнт эмэгтэйн амьдрал хэрхэхийг энэхүү өгүүллэгээс уншиж болно.

“Нэгэн өдрийн явдал” өгүүллэгт нэгэн тосгоны шүдний эмч залуугийн нэгэн өдрийн амьдрал гарах бөгөөд тэрхэн зуур ганцхан өдрийн ажил амьдрал шиг боловч уг өгүүллэгт хүний хандлага, зан араншин ёс суртахууны байдлыг тодоор харуулна. Хүн гэдэг өчүүхэн амьтан ганц шүд өвдөхөд л дарга цэрэг, хөгшин залуу ялгаагүй өвчиндөө дардагдан шаналж нойр хоолоо хасан бишгүй зовно. Тэрхүү нэгэн өвчин зовууриасаа салж сая өвдөөгүй мэт аашлах өчүүхэн тосгоны даргаар төлөөлүүлэн нийгэм давхаргын ялгааг энэхүү өгүүллэгт ил тод харуулна.

Габриель Маркесийн “Шилмэл тууж өгүүллэгийн түүвэр”-ээс эдгээр болон бусад өгүүллэг, туужийг сонирхон уншиж болно. Орчуулагч еншөөбү Э.Ганболд нь Уолт Уйтмен, Лин Кофин, Имре Золдос зэрэг гадаадын яруу найрагчдын бүтээлийг монгол хэлнээ Данзангийн Нямсүрэн, Дамбийн Дашдондов зэрэг найрагчдын шүлгийг англи хэлэнд хөрвүүлсэн, үргэлжилсэн үгийн хэд хэдэн номыг монголчилсон туршлагатай орчуулагч юм.

Нар хур тэгширсэн наадам айсуй энэ үед насан багын дурсамжуудаа тэмтчин бодолд автах үе олон юм. Яармаг хэмээх зүлэг ногоон талд бага нас минь өнгөрч, жил жилийн наадам тэрхүү дэнж дээр дэлгэр сайхан болдогсон. Өнгө алагласан эрээн асрууд, өрөөд тавьчихсан мэт дэгжин гэрүүд, гийнгоо хадаасан унаач хүүхдүүд, гэрэл зураг шиг Богдхан уулын минь дэнж тэртээ холын бодолд тэсгэл алдран алсарсаар 17 зуныг үджээ.

Морины барианы газарт ойртохгүй ч алсаас тоос манаран дуниартаж, хүүхэд хөгшидгүй тэр зүг хараагаа бэлчээнэ. Айдсын даваа уруудаад морьд эргэлээ гэхэд нь “Ай даа сайхан наадаж байна шүү” хэмээн наадмын дурсамжаа бие биедээ хүүрнэн өгүүлэх өвгөдийн яриа соньхон. Хуушуурын гэрүүд дундуур явж хэнийх нь амттай бол, хаанахынх нь гоё бол гэж хайсаар арай өнгөлөг, шүүслэг хуушуурыг олж иддэгсэн. Тэр үеийн хуушуур ч одоогийн нар сар гэрэлтсэн хуушуурын хажууд “махаар зодсон” байдагсан.

Наадмын талбайгаас шороо манаруулсаар гэртээ очоод шууд л Туул голынхоо эрэг бараадан амарна. Тэнд таван хошуу мал багшралдан бэлчиж, тэмээ гэж амьтан ийм сонин юм уу гэж хүүхдүүд шуугилдана. Мэдээ орохоос тэмээ хараагүй зарим хүүхдүүд хорголыг нь хараад олдвор олсон аятай хөөрцөглөж, гэрийнхээ хойморт хоргонд хийгээд хадгалах дайны юм ярина. Хотын наадамд хотол олноороо ингэж л цэнгэдэг байлаа даа.

Монголын хамгийн олон захиалагч, уншигчтай өдөр тутмын чөлөөт хэвлэл “Өдрийн сонин” эрхэм уншигч танд 7000 дахь дугаараа ийнхүү хүргэж байна. Улс орны дотоодод болон дэлхий дахинд болж буй мэдээ, мэдээллийг цаг алдалгүй бодит эх сурвалж болгон биднээс үргэлж хүлээн авдаг уншигч, хамтран ажилладаг байгууллага та бүхэндээ талархъя.

“Өдрийн сонин” өглөө бүр тантай хамт байсаар ийн 7000 дахь дугаараа үдэж байна. Эрхэм уншигч, харилцагч та бүхэн улс төр, эдийн засаг, нийгэм, соёл урлагийн шинэ содон сурвалжилга, мэдээ, мэдээллийг бодит эх сурвалжтайгаар манай сониноос унших боломжтой билээ. Манай сонин цаг үетэйгээ бодлого зохион байгуулалтаа уялдуулж, залуучуудад болон гадаадад суугаа монголчууддаа зориулж цаасан сониноо цахимжуулаад удаж байна. Шинэхэн уншигч та www.DNN.mn сайтаар орж “Цахим сонин” хэсгээр нэвтэрч орсноор манай сонины өдөр бүрийн шинэ дугаарыг хаанаас ч үл хамааран унших боломжтой билээ.

Бидний эргэн тойронд бодит эх сурвалжгүй худал үнэн нь мэдэгдэхгүй мэдээллийн асар их эргэлт бий болсон. Тиймээс зөвхөн үнэн бодит, найдвартай эх сурвалжтай мэдээллийг “Өдрийн сонин”-оо захиалж уншсанаар авах боломжтой билээ. Дэлхийн хэвлэл мэдээллийг тодорхойлогч байгууллагууд мэдээллийн баттай эх сурвалжаар мэргэжлийн редакцтай, өдөр тутмын сонин хэвлэлийг онцолж байна. Орчин цагийн соёлт хүмүүний хандлага ч цаасан хэвлэл рүү буцаж байна. Тиймээс энэ цаг үеийн боловсролтой, соёлтой иргэн та өдөр тутмын сонины тэр дундаа хүний эрхийг хөхиүлэн дэмжигч “Өдрийн сонин”-оо захиалан уншаарай.