Олон улсын сувилагчдын өдрийг тохиолдуулан ХӨСҮТ–ийн Зооноз бруцеллёзын тасгийн арга зүйч сувилагч Б.Мягмарсүрэнтэй ярилцлаа. Тэрбээр бусад сувилагч нараа мэргэжил, арга зүйгээр хангаж, “Улаан бүс” рүү бэлтгэж оруулдаг. Шаардлагатай үед өөрөө халдварын голомтод ажилладаг юм байна. Жил гаруй хугацаанд ковидтой тулалдаж буй дайчин маань ХӨСҮТ-д 21 жил ажиллажээ.
–Өмнө нь “Улаан бүс” рүү орсон гээд тусгаарлагддаг, гэртээ байх хугацаа цөөн байсан. Одоо гэртээ харьдаг болсон гэсэн үү?
-Гэртээ харьж байгаа. Эрүүл мэндийн сайдын тушаал гарч, тавдугаар сарын 4-нөөс хэвийн горимоор ажиллаж эхэлсэн. Түүнээс өмнө бид 14 хоног тусгаарлагдаж ажилладаг байсан. Тэндээсээ гараад, дахиад 14 хоног буудалд тусгаарлагддаг. Нийт 28 хоногийн дараа гэртээ харьдаг байсан. Манайхан доод тал нь жилд 4-5 удаа Улаан бүсэд орж ажилласан. Ковид ихэсч эхлэхэд гэртээ 14-21 хоноод буцаж орж байсан.
–Гэрийнхэндээ халдвар тараачих вий гээд болгоомжилдог байх даа?
-Тэгэлгүй яах вэ. Дэлхий нийтийг хамарсан цар тахал шүү дээ. Эхэндээ бүр их айдастай байсан. Одоо бол хувийн халдвар хамгааллаа чанд сахиж сурсан. Хувцсаа тайлж байхдаа алдаа гаргачих вий гэж болгоомжилдог. Арваннэгдүгээр сард ковидын халдвар руу орж 14 хоног ажиллаж байхад орос, монгол жолооч нар орж ирсэн үе. Өвчтөнүүд маань айдас түгшүүртэй байхад бид өөрсдөө түгшүүртэй байж болохгүй. Сувилагч соён гэгээрүүлэгч, эрүүл мэндийн боловсрол түгээгч байх учиртай.
–Саяхан сувилагч оролцсон нэвтрүүлэг үзсэн. Гэрийнхнийг нь бас дархлаажуулалтад хамруулсан гэсэн үү?
-Хамруулсан. Манайхан судалгаа аваад, хүүхдээс бусад ар гэрийнхнийг нь хуваарь гаргаад дархлаажуулалтад хамруулсан.
–Та ам бүл хэдүүлээ вэ?
-Ам бүл дөрвүүлээ. Нөхөр, охин хоёр маань байгууллагад ирж, дархлаажуулалтад хамрагдсан. Манай бага 17-той. Хүүхдүүд маань том болсон. Олон хоног гэрээсээ хол ажиллахад ар тал бат байх учиртай. Ар гэрийнхэн дэмжиж байхад сэтгэл тайван ажлаа хийж чадна.
–Нөхөр, хүүхдүүд чинь таныг голомтод ажиллахад яаж хүлээж авсан бэ?
– Ойлгодог. Би ХӨСҮТ-өөс өөр газар ажиллаж байгаагүй. Манай хүн бол “Тангараг өргөсөн ажил” гэж хэлдэг. Бид хагас цэрэгжилтийн зохион байгуулалтаар ажилладаг. Шөнө дуудсан ч бэлэн байх ёстой. Өмнө нь ч H1N1 вирусийн халдвар, бусад халдварын голомтод ажиллаж байсан. Шөнө дуудагдаж ирээд, тусгаарлагдаж ажиллах үе байсан.
–Танай бага насны хүүхэдтэй сувилагч нарын ажлын нөхцөл ямар байдаг вэ?
-Гурав хүртэлх насны хүүхэдтэй ажилчдыг голомтод оруулдаггүй шүү дээ. Дөрвөөс дээш насны хүүхэдтэй хүмүүс голомтод орж ажиллаж байгаа. Бага насны хүүхэдтэй сувилагч нар хүлээн авах, яаралтай тусламж, мэдээ тайлан гаргах ажил хийдэг.
–Таны нэг өдөр хэрхэн өнгөрдөг вэ?
-Өглөө гэрээсээ 7:30 гэж гардаг. Манай ажил 8:30 гэхэд эхэлдэг.
–Автобусаар ирдэг үү, хувийн унаатай явдаг уу, хөл хорионы үед байгууллагаас унаа гаргадаг уу?
-Хувийн унаагаар ирдэг. Нэг хэсэг хувийн унаагаар явуулахгүй байхад байгууллагаас автобус захиалж өгч байсан. Нэгдсэн журмаар гэрт нь хүргэж өгч байв. Өглөө ажилдаа ирээд сувилагч нартайгаа ээлж хүлээлцэнэ. Эмчлүүлэгч нарын платаар явж, эмчлүүлэгч нараа дараагийн ээлж авч байгаа сувилагч нарт хүлээлгэж өгнө. Хүндэвтэр өвчтөн байвал эмчдээ мэдээлж, эмчилгээн дээр нь санал солилцоно. Сувилагч хүртээмжгүй үед сувилагчдаа тусалж, анхан шатны бичиг баримтыг нь хөтлөх, эмийн сангаас эм тариаг нь захиалж авчирч өгөх, шаардлагатай бол эмчлүүлэгчдийн хоолонд ч явна. ХӨСҮТ тус тусдаа байшинд байдаг шүү дээ. Үдээс хойш шинжилгээний хариу авчирна, эмчлүүлэгчийн биеийн байдалд өөрчлөлт гарсан бол эмчилгээ нь цаг хугацаандаа хурдан шийдэгдэх ёстой. Сувилагч нараа хувийн хамгаалах хувцас хэрэгслээр бүрэн хангана. Тиймэрхүү л ажил хийдэг дээ.
–Орой хэдэн цагт тардаг вэ?
-Хэвийн горимд шилжсэнээр 19:30-д тарж байна. Өмнө нь долоо хоногийн долоон өдөр ажилладаг байсан. Ер нь бид ээлжийн амралтаас бусад үед амраагүй.
–Эмч, сувилагч нар бас халдвар авч байсан. Дүн шинжилгээ хийдэг үү?
-Хийгддэг. Манай Тандалт судалгааны баг гэж тусдаа байдаг. Биднийг камераар бүтэн хянадаг. Хувцас тайлах хэсэгт ч камерын хяналт байдаг. Хаана, ямар алдаа гаргасныг Тандалт судалгааны багийнхан судалж тогтоодог. Бидний гар угаах, хувцас тайлах, хоолойгоо зайлах дараалал бүгд стандарттай.
–Халдварын голомтод ажиллаж байгаа эмч, сувилагч нарын цалин урамшуулал эзэндээ хүрч байгаа эсэхэд хүмүүс анхаарч байдаг. Нэг хэсэг төсвөөс мөнгө нь гарсан ч эзэддээ хүрээгүй тухай мэдээлэл гарсан. Та энэ талаар юу хэлэх вэ?
-Би 21 жил ажиллаж байгаа. Миний үндсэн цалин 751 000 төгрөг байдаг. Бүтэн жилийн хугацаанд ээлжийн амралтаас бусад үед амралтгүйгээр ажилласан. Илүү цагийг маань эхэн үедээ тогтмол өгч байсан. Сүүлдээ хоёр, гурван сарын илүү цагийн мөнгө жаахан хоцрогдолтой, гэхдээ орж ирсэн. Илүү цагийн мөнгө яг л хийсэн цагаараа бодогдож орж ирсэн. Биднийг голомтод орж ажилласан гээд ЭМЯ-наас урамшуулал хэлбэрээр 5 сая төгрөг, өвдсөн сувилагч нарт бас 5 сая төгрөг өгсөн. Байгууллага маань биднийг “Мандал даатгал” гээд эрүүл мэндийн даатгалд хамруулсан. Өвдсөн сувилагч нарт бас даатгалаас нь тодорхой хэмжээний мөнгө төгрөг өгч байгаа юм билээ. Хоцорсон ч гэсэн илүү цагийн мөнгө орж л байгаа. Одоо дөрөвдүгээр сарын мөнгө удахгүй орно гэсэн.
–Сувилагч ховор болоод байгаа. Нэг сувилагчийн ажлын ачаалал ямар байгаа вэ?
-Сувилагчийн ачаалал жаахан их байгаа. Сувилагчаар ирж ажиллах хүн ховор болж. Бид сувилагч мэргэжилдээ дурлаж хийж байсан юм байна. Одооны хүүхдүүд бүгд л дээд мэргэжил эзэмших гэж хичээдэг болжээ. Байгууллага маань ажлын байрны нээлттэй санал тавиад байгаа юм. Сувилагчаар ажиллах хүн ховорджээ. Ажлын байрны нээлттэй саналд ирж бүртгүүлсэн хүн алга. Ерөнхийдөө ирж бүртгүүлэхгүй л байна. Нэг сувилагчид ногдох өвчтөний тоо их байгаа. Манай тасагт бол 25 хүнд нэг сувилагч ногдож байна.
–Хүнд нөхцөлд ажиллаж байгаа хүмүүс яаж стресс ядаргаагаа тайлдаг юм бол?
-Яг одоогоор бол стресс ядаргаагаа тайлах завдалгүй ажиллаж байна, бид нар. Ковидгүй зун болвол сувилагч нар маань стресс, ядаргаагаа тайлах байх аа. (инээв) Тэгж л бодогдож байна шүү дээ. Одоогоор хүн хүч хүрэхгүй байгаа болохоор өөрсдөдөө үнэхээр цаг гаргаж чадахгүй байна. Түрүүчээс маань ээлжээр амрааж байна л даа. Ажилчид маань хэтэрхий их ядарч байна. Ажлаас халшрах хам шинж их илэрсэн. Тэгсэн ч гэсэн бид тангараг өргөсөн. Энэ ажлыг надаас өөр хэн хийх юм бэ гэсэн сэтгэлээр манай Халдвартын сувилагч нар ажилладаг юм шүү дээ. Манайх шинэ удирдлагатай болсон. Үе үеийн удирдлагууд маань биднийг дэмжиж ажиллаж байсан учраас бид ингэж он удаан хугацаагаар ажилдаа дурлаж ажилласан байна шүү дээ. Цаг нартай уралдсаар байгаад ажил дуусдаг. Ядарснаа гэртээ очсон хойноо л мэдэрдэг.
–Өвдсөн хүмүүстэй ажиллаж байхад хүмүүс яагаад хүндрээд байна, юун дээр алдаад байгаа нь ажиглагдана биз?
-Гэрээр сайн дураараа эмчилж өвчнөө хүндрүүлэх тохиолдол их байна. Хавсарсан эмгэгтэй хүмүүс хүндрэх тохиолдол их байна. Халдвар авснаа мэдэхгүй шинжилгээ өгөхгүй яваад хүндрэх тохиолдлууд байна. Дархлаажуулалтандаа бүгд хамрагдвал огт өөр болно. Нэгдүгээр тундаа хамрагдсан хүн гэхэд харьцангуй хөнгөн өвдөж байна шүү дээ. Иргэддээ хандаж, дархлаажуулалтандаа сайн хамрагдаарай гэж захимаар байна. Өвчин, үхэлтэй байнга тэмцэж байдаг болохоор нэг ч гэсэн хүн өвдөхгүй байгаасай гэж хүсдэг. Өөрийгөө хамгаалаарай. Амны хаалт зүүж, гараа маш сайн угааж байгаарай гэж хэлье.