Author: ДАВААДОРЖИЙН ОТГОНТУЯА

Зөв хооллолтын талаар Доктор, дэд профессор хоол зүйч М.Пүрэвжавтай ярилцлаа.

---

-Хүн хоол идэхдээ тайван, сайн зажилж идэх ёстой гэдэг. Цайны газарт 15 минутаас дээш хугацаагаар байж болохгүй гэж заасан. Ер нь 15 минутад хооллож амжих уу?

-Цайны газар, ресторанд хоолны материал бэлэн байх эсэхээс хамаарах байх. Гэхдээ 15 минут гэдэг хангалтгүй хугацаа. Хэрвээ ковидийг дайны үе гэж үзвэл хурдан идэхэд боломжгүй зүйл гэж байхгүй. Зөв хооллолт талаас тайлбарлавал энэ нь их буруу болж байгаа юм. Хүн удаан, тайван идэж байж хоолны шингэц, хоол боловсруулах явц хэвийн явагдана. Хажууд буутай хүн зогсдоггүй л юм бол иргэд хоолоо тухтай идээд л гарна. Манай улсад хэзээ ч биелэхгүй зүйл их бий. Жишээлбэл, цэцэрлэг, сургуулийн цайны цагийг зохицуулаагүй. Завсарлагааны хэдхэн минуттай.

-Халуун хоолыг түргэн идэх нь хэр сөрөг нөлөөтэй вэ?

-Хэт халуун хоол идсэнээр хүний улаан хоолой гэмтэх аюултай. Нэгдүгээр хоол гэхэд 74-75 хэм байх ёстой гэж заасан байдаг.

-Зөв хооллолт гэдгийг мэргэжлийн үүднээс тайлбарлавал?

-Үүнд нэн тэргүүний асуудал бол хоол боловсруулах эрхтэн бүрэн ажиллаж байх ёстой. Хооллох үе шат олон хүчин зүйлээс шалтгаалдаг. Нэгдүгээрт, хооллох цаг чухал. Хүн өдөржингөө хоосон явж байгаад орой их хэмжээгээр идэх нь сөрөг нөлөөтэй. Энэ нь хоол идээд байгаа хэрнээ цаагуураа ходоодонд маш их ачаалал үүсгэж байдаг. Хоёрдугаарт, хүнсний сонголт, хэрэглээ. Шим тэжээлийн агууламж ихтэй, илчлэгтэй хоол хүнс хэрэглэх ёстой. Гуравдугаарт, өдөр бүр үр тариа, бууцай, мах, хүнсний ногоо, жимс зэрэг хүнсийг хоол хүнсэндээ ямар нэгэн байдлаар оруулж хэрэглэх. 20 гаруй жил буруу хооллосон хүнд ямар нэгэн байдлаар өвчин үүссэн байдаг. Халдварт өвчин шиг тэр дор нь гарч ирээд байдаггүй. Харин аажим аажмаар мэдэгддэг. Өнгөрсөн 10 жилийн хугацаанд буруу хооллочхоод “Би зүгээр хооллоод ирсэн. Ямар нэгэн зовиур байхгүй” гэдэг. Энэ нь эргээд ямар нэгэн өвчний суурь болдог. Гол нь зөв хооллолтын тухай суурь зарчмыг баримтлах хэрэгтэй. Химийн нэмэлт орсон хүнсний бүтээгдэхүүн хэрэглэхээс зайлсхийх хэрэгтэй.

-Өөрт хэрэгтэй, шим тэжээлтэй хоол хүнсийг хэрхэн сонгох хэрэгтэй вэ?

-Үр тариа, сүү цагаан идээ, мах, загасны төрөл, жимс хүнсний ногооны төрөл зэрэг бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх. Аль болох химийн найрлагагүй, үйлдвэрийн боловсруулалт бага орсон хүнсний бүтээгдэхүүнийг сонгож хэрэглэвэл, өөрт хэрэгтэй илчлэгээ түүгээр нөхнө гэсэн үг юм.

-Одоо хүмүүс Кето дэглэм барих олсон. Энэ нь зөв хооллолтод хамаарах уу?

-Энэ нь зөв хоололтод хамаарахгүй. Кето бол зорилготой хийж байгаа хязгаарлалтай хоолны дэглэм юм. Ойрын хугацаанд хүмүүс жин хасах зорилгоор их хэрэглэж байна. Үүнийг хэрэглэж байгаа хүн эхлээд суурь өвчингүй байх ёстой.Элэг, бөөрний өвчтэй хүн кето дэглэм барих нь тийм ч зохимжтой биш.

–Манай улс дэлхийн бусад оронтой харьцуулахад зохистой хооллолтоор ямар түвшинд явж байгаа вэ?

– Ази тивдээ хооллох урлаг хамгийн сайн хөгжсөн орнуудад Хятад, Япон, Солонгосууд ордог. Эдгээр улсад үндэсний хооллох урлаг маш өргөн дэлгэрсэн, ард иргэд нь зохистой хооллолтын талаар сайн мэдлэгтэй байдаг. Америк улстай харьцуулахад манай улс гайгүй. Харин Япон, Солонгос гэх мэт хооллолтын өндөр соёлтой оронтой харьцуулахад таарууд орно. Зөв хооллолтын талаар ямар нэгэн ойлголт муу байдгаас үүдэн буруу ярьж, буруу хоол хүнс хэрэглэдэг. Ялангуяа уламжлалт хоол хүнсний хэрэглээгээ буруу тайлбарладаг. Жишээлэл, Манай ард түмэн мах иддэг байсан гэдэг ч юм уу. Анхнаасаа буруу тайлбарчихсан. Энэ талын мэдлэгийг түгээгээд өгвөл манайх харьцангуй органик хүнстэйгээ их ойр байдаг шүү дээ. Хамгийн гол нь санаа зовоож байгаа асуудал бол өөрөөсөө илүү хүүхдүүддээ буруу хоол хүнс өгч, тэднийг хордуулж байгаад юм. Хүмүүс гадаадын хэрэглээг дуурайж хүүхдүүдээ эрт бор хоолонд оруулж байна. Хөхөөрөө гүйцэт хооллодоггүй. Заавал нэмэлт тэжээл өгөх гэж яардаг. Хүүхдийг 5,6 сартайгаас бор хоолонд оруулах ёстой байдаг.

-Таргалалт зохисгүй хооллолтой шууд холбоотой юу?

–Үүнийг шууд утгаар тэгж ойлгож болно. Зарим тохиолдолд генетикийн шалтгаан нөлөөлөх боломжтой. Гэхдээ генетикийн шалтгаантай хүмүүс ч гэсэн турж болдог. Мөн дааврын шалтгаантай өвчлөл мөн нөлөөлж магадгүй. Янз бүрийн дааврын бэлдмэл уудаг хүмүүс таргалах магадлалтай байдаг.

Сошиал ертөнц дэх үнэн худал нь мэдэгдэхгүй олон мэдээлэл дундаас бусдадаа аз жаргал, инээд хөөр, сургамж зэрэг эерэг зүйлд уриалсан контент хийж буй GenZ үеийн төлөөлөл юүтүбэр Г.Тэнгистэй ярилцлаа.

Тэрээр, “Тик Ток” сошиал платформ дээр 156 мянга гаруй дагагчтай бөгөөд түүгээрээ амьдрал дээр тулгардаг асуудлыг эвлэгхэн алиа маягаар контент болгон түгээдэг үүний сонирхолтой яриаг хүргэж байна.

---

-Хөл хорионы энэ үед юу хийж амжуулж байна?

-Анх хөл хорио тогтоох үед ажилаа хийгээд их завгүй байсан. Харин энэ удаагийн карентинаар контентдоо илүү анхаарч сошиал хаягуудаа хөгжүүлж байна.

-Залуучууд таныг тик токоор хөгжилтэй эерэг контент хүргэдэг гэдгээр тань сайн мэдэх байх. Анх бичлэг хийх санаагаа хэрхэн олж байв?

-Анхны хувь хүний хөгжил, бусдад үлгэрлэх, залуусдаа шинэ санааг дэвшүүлж сургамжит өгүүллэгээр контентоо эхлүүлж байсан. Учир нь залуучууддаа ганц ч болов зүйлийг ойлгуулж тэдэнд нөлөөлөхийг хүссэн юм. Харин хөгжилтэй бичлэгийн санааны хувьд бусад алдартай оддын бичлэг, контент үзэх эсвэл толгойд буусан шинэлэг санаагаа амьдрал дээр болдог зүйлүүдээр баяжуулж нийтэд хүргэдэг.

-Та ямар мэргэжилтэй юм бэ. Манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулахгүй юу?

-Намайг Г.Тэнгис гэдэг. Одоо 24 настай. “Сontent Creator” гэвэл илүү зохих байх/инээв/. Манай аав ээж архитектор мэргэжилтэй болохоор үйл хэргийг нь үргэлжлүүлэх отгон хүүгийн хувьд тэдэнтэй адил архитектор мэргэжил сонгосон. Мөн гадаад хэл болон сэтгэл судлалын чиглэлээр сурч байсан. Багын мөрөөдөл маань жүжигчин болох. Одоо аль алиныг нь хаяагүй. Шат шатаар зорилгоо биелүүлж яваа GenZ үеийн төлөөлөл.

-Ер нь амьдрал дээр тулгардаг асуудлыг эвлэгхэн алиа маягаар контент болгон харуулдаг. Зохиол дээрээ хэр удаан ажилладаг вэ?

-Бүрэн болон богино хэмжээний зохиол биш болохоор цаг их зарцуулаад байдаггүй. Ивээн тэтгэгчийнхээ контентийг нэг өдөр сууж хийдэг. Ер нь бүх зүйл дээр сэтгэлээ шингээж хийхийг эрмэлздэг. Тиймээс албан газрууд их холбогддог байх. Харин энгийн бичлэгээ тухайн үед шинэлэг санаа орж ирвэл шууд л өөрт таалагдсан байдлаар баяжуулаад хийчихдэг. Хийсэн бичлэг маань надад боломжийн санагдаж байвал олон нийтэд түгээдэг. Чанаргүй бичлэгээ сошиалд тавьдаггүй.

-Нэг бичлэг хийхэд хэдэн цаг болох вэ. Мэдээж их бэлддэг байх?

-Ер нь бичлэг хийх хугацаа янз бүр байдаг. Урт бичлэгийг нэг өдөр сууж эвлүүлэг, монтажийн ажлыг хийдэг. Харин дүрсжүүлэхэд хагас өдрөөс нэг хоног зарцуулна. Ивээн тэтгэгчтэй, зохиол нь бэлэн богино хэмжээний бичлэг, тик ток, контент хийхдээ дунджаар 2 цаг зарцуулдаг. Хааяа таван минут болох ч үе бий.

-Бичлэгээрээ хүмүүст ямар мессэж өгөхийг хүсдэг вэ?

-Нийгэмд болж буй асуудлыг хошин маягаар шүүмжилдэг. Мөн сургамжит өгүүллэг, влогоороо залуустаа эрүүл бие, хорт зуршилгүй, амьдралын ухаантай байлгах талаас нь сэдэлжүүлэхийг хүсдэг.

-Хүмүүс бичлэг хийхэд сайн чанарын камер, гар утас хэрэг болдог гэдэг шүү дээ. Таны хувьд ямар утас ашигладаг вэ?

-Тухайн хүний зорилгооос шалтгаалаад хэрэглээ өндөр байх. Миний хувьд Huawei mate 20 pro маркийн утас ашигладаг. 1080 4k-аар зураг бичлэгээ авчихдаг болохоор ямар нэгэн асуудал гардаггүй. Ер нь сүүлийн үеийн бүх утас энэ бүхнийг төвөггүй хийдэг болсон /инээв/.

-Сайн чанарын контент хийхийн тулд ямар нэгэн программ ашиглах шаардлагатай болдог. Ямар программ ашиглаж эвлүүлгээ хийдэг вэ?

-Би ихэвчлэн Premiere Pro, Photoshop, After effect, Power Director зэрэг программыг ашигладаг.

-Таны тик ток бичлэгүүдийг үзэхэд нээрээ л ийм зүйл тохиолдож байсан хэмээн бодогддог. Хүнд өгөөжтэй, олонд хүрсэн контент хийхэд юун дээр илүү анхаардаг вэ?

-Хүнд нийтлэг тохиолддог зүйл гэж байдаг. Эдгээр нь хүний тархинд суусан байдаг болохоор маш хүчтэй сэтгэгдэл төрүүлэхүйц хүлээж авдаг. Тиймээс л хандалт сайн авдаг байх. Өгүүлэмж, контентоо хийхийн тулд би үнэ цэнэ, хэрэгцээн дээр тулгуурладаг.

-Та тик ток дээрээ 156 мянга гаруй дагагчтай. Хувь хүний хичээл зүтгэл нэгт байгаа болов уу гэж харж байна. Анх контентоо хийх үеэс одоог хүртэл хичнээн бичлэг хийсэн байна?

-Мэдээж хичээл зүтгэл нэгт байгаа байх. Гэхдээ ухаалаг байж, тухайн зүйлийн санаа, хэрхэн ажиллах системийг мэдэж байх нь хичээл зүтгэлтэй дүйцэхүйц чухал юм шиг санагддаг. Анх эхэлснээс хойш 8-9 сарын хугацаанд 200-аас дээш контент хийсэн байна.

-Сүүлийн үед залуус ямар контентийг илүү сонирхож байна вэ?

-Ер нь комеди төрөл их хандалт авдаг. Энэ төрөл дэлхийн хаана ч нэгт жагсдаг гэж боддог. Учир нь инээд гэдэг зүйл хүнд чухал сэтгэл хөдлөлийн нэг шүү дээ. Хошин шогийн мэдрэмж нь тухайн хүний оюуны чадамжийг харуулдаг. Тиймээс боловсрол, хүний хөгжил гээд хэрэгцээ шаардлагаараа эрэмбэлэгддэг болов уу.

-Та GenZ үеийнхнийхээ талаар ямар бодолтой явдаг вэ?

-Хүн төрөлхтний түүхэнд ахмад үе нь залуу үеэ, залуу үе нь үргэлж ахмад үеэ шүүмжилсээр ирсэн. Гэхдээ цагийн зүү урагшлахтай зэрэгцэн бүхий л зүйл өөрчлөгдөн хувьсаж байна. Хүн төр төрөлхтөн, техник технологи, харилцаа холбоо, хүний эрх, нийгмийн соёл гээд л. Тиймээс GenZ үеийнхэн ч мөн адил өмнөх үеэсээ хамгийн төгс ухаалаг хувилбар гэж боддог. GenZ үеийн дараагийн төлөөлөл Alpha үе ч мөн адил GenZ үеийнхнээс илүү ухаалаг болно /инээв/. Гэхдээ гэрэл унтрахад бид бүгд адил.

–Хүмүүс гадагшаа явж суралцахыг илүүд үздэг. Таны хувьд эх орондоо өөрийгөө хөгжүүлээд явах боломж байна уу. Энэ тал дээрх бодлоо хуваалцаач?

-Ер нь гадаадад суралцах нь хувь хүний бодлоос шалтгаалах байх. Миний хувьд туйлын үнэн зөв, хөдлөшгүй үзэл бодол гэж байдаггүй. Гадаадын их дээд сургуульд сураад Монголдоо ирээд ажиллахад, эх орондоо ажиллаж байсан залуусаас дор үнэлэгддэг хүмүүс их бий. Нөгөөтэйгүүр их сургуульд суралцаагүй мөртлөө эдгээрээс амжилттай явж байгаа хүмүүс ч байгаа. Тиймээс өнөөгийн интернэт хөгжсөн эрин зуунд гадаад хэл сурч, биеэ дааж өөрийгөө хөгжүүлбэл бүх зүйл боломжтой гэж боддог. Мөн дэлхийгээр аялж, юм үзэж, нүд тайлах хэрэгтэй.

-Та өөрт хэрэгтэй мэдээллүүдээ аль сувгаас олж авдаг вэ?

-Бүгд л албан ёсны фэйсбүүк, инстаграм, твиттерээр дамжуулан мэдээллээ хүргэдэг. Би бүх Social flatform-оос өөрт хэрэгтэй мэдээллээ олж авдаг. Ер нь Google байхад болчихдог доо/инээв/.

-Сошиалд хэр их цаг зарцуулж байна?

-Newsfeed гүйлгээд хэрэгтэй хэрэггүй зүйл хараад цагаа дэмий үрээд байдаггүй. Хэрэгтэй мэдээллээ аваад бусдыг нь тоодоггүй. Харин одоо хийж байгаа зүйл маань миний нэг хэсэг болохоор хаягуудаа шалгана,пост оруулна, ажлаа зохицуулна гээд байнга хянаж хариу үйлдэл үзүүлдэг.

-Инстаграм, Фэйсбүүк, Тик ток, Youtube-ийн алийг нь сонгох вэ?

-Бүгд л өөрийн гэсэн онцлог, давуу талтай болохоор бүгдийг нь гэж хэлнэ. Харин заавал нэгийг нь сонго гэвэл YouTube-ийг сонгоно. Яагаад гэвэл YouTube-г бүх төрлийн хэрэгцээ, мэдээ мэдээллийг агуулсан нэгдсэн сан гэж хараад байгаа.

-Таны бичлэгийг өсвөр насныхан их үздэг. Тэдэнд хандаж ямар нэгэн уриалга, зөвлөмж өгөөч?

-Биеэ даагаад дуртай зүйлээ хийгээрэй гэж хэлмээр байна /инээв/.

Монголын анхны спорт зураач, тэмцэгч Л.Өнөрчимэгтэй ярилцлаа.

---

-Таны “Би 10 кг жин хасч чадлаа” гэсэн бичлэг сошиалаар шуугиан тарьж байна. Та богино хугацаанд яаж олон кг хасаж чадав?

-Хөл хорио тогтоосон үеэс эхлэн дасгал хөдөлгөөнөө эрчимтэй хийж эхэлсэн. Би чинь өдөржингөө хөдөлгөөнгүй зураг зураад суучихдаг болохоор нуруу хөшинө гээд их асуудалтай. Эхлээд том усны савыг 10 давхар хүртэл өргөж гардаг байлаа. 25-30 литр байх шүү. Тэгээд бариад л шатны өөд, уруу 2-3 удаа алхдаг байсан юм. Мөн автобус, унаанд суухгүйгээр долоон километргазарт 50 кг ном үүрээд явж байхад усан хулгана болтлоо хөлөрсөн. Тэр үед их калори хассан даа. Өглөө, оройдоо гэрийнхээ ойролцоох голын эргээр гулсана. Нэг өрөөгөө замбараагүй болгочихоод буцаагаад цэвэрлэнэ. Гэрээ цэвэрлэхдээ яг л гимнастик хийж байгаа юм шиг хөдөлгөөн хийдэг.

-Та цахилгаан шат ашиглахаа байсан гэсэн үү?

-Ер нь цахилгаан шатаар явахаа байсан. Одоо дандаа л шатаар буудаг. Шатаар буухдаа Чарли Чаплин шиг хөдөлгөөн хийдэг. Энэ бүхэн их санаандгүй зүйлээс эхэлсэн юм. Манай ард түмний штабын Даваадорж гээд залуу “Та коронавирус тусаж магадгүй липтээр битгий яваарай. Шатаар эзэнгүй газраар яваад бай” гэж зөвлөхөд би тэгнэ гээд амласан юм. Тэр амлалтаа биелүүлэхийн тулд шатаар явж эхэлсэн. Тэгээд бүр том баллонтой усаа өөрөө зөөдөг болсон. Заавал байрныхаа доод талын дэлгүүрээс юм авахгүй цаашаа хол дэлгүүрээс хүнсээ авдаг болсон.

-Та жингээ хассанаасаа хойш булган шубаны рекламанд хүртэл тоглох боллоо?

-Сүүлийн хэд хоног загвар өмсөж байгаа. Загвар өмсөж алхахдаа бүсэлхийн хөдөлгөөн давхар хийнэ. Гурав дөрөв хоноход 1 кг хасчихсан байсан шүү. Тэгээд 81 кг-аас 65кг болчихоод байна.

-Дотроосоо ямар бүтээгдэхүүн хэрэглэсэн бэ?

-Би хоол хүнсээ эрүүл, зөв болгож эхэлсэн. Ямар нэгэн тураах бүтээгдэхүүн уугаагүй. Ер нь би их амархан даардаг. Зураг зураад сууж байхдаа л араас жиндээд, нуруу өвддөг байсан юм. Мөн удаж байгаад их хэмжээгээр хооллоно. Тэгээд түүнээс болоод гэдэс дүүрнэ. Бүх хүмүүсийн биеийн онцлог өөр болохоор дуртай зүйлээ авахдаа зайлшгүй нягталж, шалгах аваарай гэж зөвлөмөөр байна. Миний хувьд ааруул дэвтээгээд шүүсийг нь өдрийн турш бага бага хэмжээгээр уудаг. Аливаа зүйлд их тэвчээр хэрэгтэй юм билээ.

-Одоо ямар хүнс хэрэглэж байгаа вэ?

-Ерөнхийдөө цагаан будаа, өөх тостой бүтээгдэхүүнээ хэрэглээнээсээ хасчихсан. Одоо гурвалжин будаа, малын дотор элэг, бөөр, хэл, зүрх, тэр дундаа гүзээгээр хоол хийж байгаа. Гүзээний салат хийнэ, шарсан бүтээгдэхүүнээ болиод жигнэж хэрэглэдэг болсон. Өглөө, оройдоо майлангын шүүс ууна. Ялангуяа цагаан гүзээтэй шөлийг долоо хоног дараалан хийж идэж байгаа. Гүзээ гэдэг чинь Гүнжийн хоол шүү дээ.

-Амьдралын зөв хэвшил гэдэг таны бодлоор…?

-Маш энгийнээр хэлбэл хэцүү зүйл рүү тэмүүлэх. Дасгал хөдөлгөөн хийгээд, сэтгэл санаагаа өөдрөг байлгана гэдэг маань өөрөө жин хасах үед үүсэх арьс сулрах уургаа алдах, ясны сийрэгжилтийн эсрэг бүтээгдэхүүнээ хэрэглэсэн гэж ойлгож байгаа. Өөртөө тааламжтай хүчтэй үгийг их тод хэлэх ёстой. Хүмүүс ихэвчлэн хурдан турах, хурдан бүх зүйлийг хийхийг хүсдэг. Гэхдээ тийм биш. Залуучууд маань 50 ,60 настай болоод ирэхээр кальцийн дутагдалд орохгүйн тулд цагаан идээгээ хэрэглэж байх нь зүйтэй.

-Өөдрөг үзэл бодол гэдэг хамгийн чухад зүйл байх нь?

-Тэгэлгүй яахав. Тэнгэрлэг үзэл бодлыг зүүд нойрноосоо, онгод хиймориор олж авдаг. Би далдыг хардаггүй, зурхайч биш. Гэхдээ 24 бодьгал, 12 жил,13 хурмаст, дөрвөн зүг, найман зовхист, долоо дордож найм сэхдэг, төрийн есөн өрлөг, цорын ганц хүү гээд бүх зүйлийг багтаасан зурхайг гаргасан. Багаасаа л тэмдэглэж бичсээр ирсэн зүйл. Би чиньодоо ганцаараа өөр баяр тэмдэглэдэг шүү дээ. Жингээ хасахад хамгийн их нөлөөлж буй зүйл маань инээх. Улс төрийн жагсаал хийж байхдаа өөртөө стресс нэмэхгүйн тулд жирийн хүн гэдэг өнцгөөс тэднийг хардаг болсон. Тэгээд л тэмцлийнхээ үеэр “Хүмүүсээ гоё хүчтэй болъё тэгэх үү. Эхлээд өөсдийгөө засчихаад төрөө засъя” гээд хүчтэй эмоцитой үг хэлэхэд өөрөө хүртэл инээнэ шүү дээ.Улс төрчийн зураг хараад “Энэ муу луйварчин хөөрхөн юм. Тэр хамрыг нь хар даа” гээд л эерэг байдаг. Инээд баясал гэдэг хүнийг эмчилдэг шүү. Дотор эрхтний өөхжилтийг мөн багасгадаг.

– 10 кг жин хасна гэдэг их хичээл зүтгэл шүү. Их жин хассаны дараа бие болоод сэтгэл санаанд ямар өөрчлөлт гарсан бэ?

– Хөл хорионы үеэр айл хэсэж болохгүй. Мөн зураг захиалагчдаа ирээд хэрэггүй гээд хэлчихсэн болохоор жингээ үзтэл 10 кг хассанаа мэдээд энэ сайхан баяраа хүмүүстэй хуваалцахыг хүссэн. Тэгээд их баярласандаа фэйсбүүкээрээ 10 кг турлаа гээд лайв хийсэн нь тэр.

-Та мөн их сайхан зурдаг. Хоёр гараараа, хөлөөрөө гээд л. Их сайхан бүтээлүүдтэй. Хөл хорионы үеэр зургаа зурж байна уу?

-1990 оноос хойш тайзан дээр гарч үзүүлбэрээ үзүүлж эхэлсэн. Бэлтгэл ангиасаа л хоёр гараараа бичиж эхэлсэн дээ. Тэр үед нэг гараараа бич гэж шаардлага тавьдаг байсан болохоор зүүн гараараа бичилгүй баруун гараараа бичдэг байв. 17 жилийн дараа хоёр гараараа дахин бичиж эхлэхэд аав ээж хоёр өхөөрдөөд миний багадаа зурж байсан зургуудыг үзүүлж байж билээ. Дараа нь гадаад дотоодын олон уралдаан тэмцээнд оролцож тэргүүн шагнал хүртэж байсан.

-Таныг кинонд тоглож байсан гэж дуулсан. Ямар кинонд дүр бүтээж байв?

-“Нүглийн золиос”, “Ач тус, атаа хорсол” зэрэг хэд хэдэн кинонд гол дүр, туслах дүр бүтээж байсан. “Ач тус, атаа хорсол” гэдэг кино маань 1921 оны хувьсгалын үеийг харуулсан түүхэн бүтээл. Тэрхүү кинонд Доржсамбуу гуайтай хамт тоглосон юм. Мөн гадаад, Монголын хамтарсан кино гээд миний тоглосон хэд хэдэн уран бүтээлүүд байгаа.

-Та тал талын авъяастай. Зураг зурахаас гадна хүмүүст гарын үсэг зохиож өгдөг?

-“Дуудах нэрийг аав ээж өгдөг, Дурсагдах нэрийг өөрөө олдог” гэдэг шүү дээ. Гарын үсэг гэдэг хүний зан характер, мэргэжил, сэтгэхүй гээд олон зүйлийг илтгэж байдаг. Энэ талаар хүмүүст зөвлөгөө өгч, захиалга авдаг. Энэ ч утгаараа босоо монгол бичгээр гарын үсгийг нь бичиж өгдөг юм. Мөн гарын үсгийг нь дүрсжүүлээд зураг болгоод ирэхээр хүн нэрэндээ хайртай болж эхэлдэг. Ер нь хүний нэрнээс эхлээд бүх зүйл утга агуулдаг. Өөрийнхөө нэрээр бахдаж, өөрийгөө илэрхийлж “Би” хэмээн бахдах ёстой юм шүү.

-Хорио цээрийн дэглэмийн үед ард иргэддээ хандаж ямар зөвлөмж өгөх вэ. Ялангуяа таны жин хассаныг хараад олон хүн турахаар шийдсэн байх?

-Өөрийн фэйсбүүк хаягаа “Өнөрчимэгийн-Дэлхийн хичээл” хэмээн нэрлэж өөрийнхөө өөрчлөгдөж буй зургуудыг оруулах болно. Лайваараа дамжуулан эрүүл хооллолтын талаар цогц хичээл орж багшилна. Эрүүл, залуу, эрч хүчтэй, эх орноо гэсэн сэтгэлтэй байя. Бид медаль, дипломоор уралдахгүй шүү дээ. Тиймээс мэдлэг боловсролоо дээшлүүж тэнгэрийн билгээр уралдъя. Тэнгэр биднийг ивээгээд маш их эрч хүчийг бэлэглэсэн. Өглөө босоод миний нүд дэлхийг харж байхад би баярладаг. Хоол идэж байхдаа ч бүх зүйлд “Баярлалаа” гэж хэлдэг. Хүний дайтай явж байгаадаа аав ээждээ их талархдаг. Жин хасахаар төлөвлөж буй залуучууддаа хандаж хэлэхэд хоорондоо харшилдаг бүтээгдэхүүн хэрэглэхээс зайлсхийгээрэй.