Author: ЭНХТӨРИЙН МӨНХТҮВШИН

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Ж.Ганбаатар: Шатахууны тасралт, нөөцийн асуудлыг шийдэхийн тулд Монгол Улс өөрөө энэ хэрэглээгээ хангадаг болох хэрэгтэй DNN.mn

УИХ-ын гишүүн, УУХҮ-ийн сайд Ж.Ганбаатараас түлш, шатахууны асуудлаар тодрууллаа.

-Шатахуун борлуулалт, түгээлтийн асуудал үе үе гарч ирэх боллоо. Одоо зарим түгээгүүрүүд шатахуун өгөхгүй байна. Яагаад ийм асуудал болоод байдаг юм бэ. Нөөц хангалттай байгаа гэж мэдээлдэг шүү дээ?

-Энэ удаагийн үүсээд байгаа асуудал нөөцөөс шалтгаалаагүй. Ер нь шатахууны асуудал нөөцөөс огт болдоггүй. Шатахууны нөөцийг зургаан сар эсвэл бүр жилээр нь хадгалах боломжгүй. Учир нь бүтээгдэхүүний чанараас хамаарч хоёр сараас илүү хугацаанд хадгалах боломж байдаггүй. Урт хугацаанд хадгалах цаашлаад нөөцийн асуудал үүсгэхгүйн тулд Монгол Улс өөрөө шатахуунаа үйлдвэрлэх, боловсруулах шаардлагатай.

-Зарим колонкууд шатахуун өгөхгүй байхад зарим нь өгөөд байгаа нь ямар учиртай юм бэ?

-ОХУ-ын Засгийн газрын тогтоол сая гарсан, та бүхэн мэдэж байгаа байх. Тэр үеэр манай улс руу бараг хорь хоног ачилт огт хийгдээгүй байсан. Үүнээс болоод түлш, шатахууны салбарт үнэхээр шок үүссэн нь үнэн. Гэхдээ бид үүнд эмзэглээд байх хэрэггүй. Ганцхан Монгол Улс энэхүү хоригт орчихоогүй шүү дээ. Харин ч бид энэ шокноос бага багаар гарч байгаа. Өнгөрсөн сарын эхээр ОХУ хориг тавьсан. Тэр цагаас хойш өдийг хүртэл Монгол Улс АИ-92 бензинийг 36 мянган тонныг импортоор авчихаад байна. Манай улсын нийт хэрэглээ хамгийн ихдээ гэхэд 53 мянган тонн байдаг. Сарын хэрэглээ гэсэн үг. Тэгэхээр 36 мянган тонн ороод ирчихсэн байгаа. Тэгэхээр хойноос бензин түлшний хувьд байнга ачигдан импортлогдож байна. Тийм учраас ойрын өдрүүдэд бензиний асуудал 100 хувь жигдэрчихнэ гэж баттай хэлье. Колонк болгон яагаад адилгүй байгааг би мэдэхгүй байна. Ямартай ч нийлүүлэлтэд асуудал огт байхгүй. Харин баруун талаар орж ирдэг бензин, шатахууны урсгал түр хугацаанд хаагдчихсан байгаа. Тэр утгаараа энэ бас ерөнхийдөө нөлөөлж байх шиг байна. Хаагдчихсан гээд бидний хувьд ямартай ч зүгээр суугаагүй. Ажиллаж байгаа. Бидний хувьд баруун талын урсгалыг нээж өгөх хүсэлтийг ОХУ-ын талд байнга л тавьж байна. Удахгүй нааштай шийдэл гарч ирнэ гэдэгт итгэлтэй байгаа

-Бензин гэхээс илүү түлшний хомсдол манай улсад хаа сайгүй үргэлжилж байх шиг байна. Газар тариалангийн бүсэд ч дутагдалтай байгааг тариаланчид хэлж байна. Түлшний хомсдолыг яаж зохицуулахаар байгаа вэ?

-түлшний хувьд охУ хориг тавьснаас хойш өдийг хүртэл 44 мянган тонн манай улсад орж ирчихээд байгаа. тэгэхээр мөн адил нийлүүлэлтийн хувьд ямар ч асуудал байхгүй. Гэхдээ нэг асуудал байгаа юм. Тэр нь энэ арав, арваннэгдүгээр саруудад түлшний шилжилт хийгддэг. Өөрөөр хэлбэл зуны түлшнээс өвлийнх рүү шилждэг гэсэн үг. энэ шилжилтийн процесс нь өөрөө олон асуудлыг үүсгэдэг. Учир түлшийг нөөцлөж болдоггүй. эсвэл өвлийн түлшийг урьдчилаад оруулаад ирэх боломжгүй байдаг. тэгэхээр яг өдийд нийлүүлэлтээс бус шилжилтийн хөдөлгөөнөөс хамаараад асуудал бий болоод байгаа юм. Гэх мэт олон бэрхшээл бий. Гэхдээ ирэх жилээс төр ядаж өөрөө хадгалаад авчихдаг савтай болох шаардлагатай байгаа юм. Ядаж бид түлш, шатахуунаа гуч биш тавь хоног хадгалдаг болчихмоор байна.

-Түлшний үнийн хувьд харьцангуй өндөр байгаа. Энэ нь мэдээж эдийн засагт том дарамт болж байна. Иргэдийн амьжиргаа, үнийн өсөлтөд ч нөлөөлж байна. Түлшний үнийг бууруулах боломж юу байна. Уг нь энэ сард тодорхой хэмжээгээр буурна гэж байсан шүү дээ?

-Үнийн хувьд саяхнаас колонкууд 200 төгрөгөөр л нэмсэн байна лээ. Бөөнөөр нь авч байгаа газрууд, салбарууд бас бий. Тухайлбал, уул уурхай, хөдөө аж ахуйн салбарынхан бөөнөөр нь шууд авчихдаг. үүнээс болоод үнийн хөөрөгдөл явж байхыг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ үүнд бид оролцох ямар ч боломжгүй. Учир нь энэ бол хувийн хэвшил. Хувийн хэвшлүүдийн хоорондох харилцаанд төр оролцох нь өөрөө хууль бус. тиймээс бид өөр гарц шийдэл л хайх шаардлагатай гэж бодож байна. үнэ буурах асуудлыг та бүхэн өөрсдөө нэг хараарай. Есдүгээр сард дэлхийд биржийн үнэ ямар байж гэдгийг хар. одоо үнэнд нөлөөлнө гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл бид түлшнийг зах зээлийнх нь үнээр л авч байгаа. Аи-92 шиг гэрээ байгуулсан зүйл байхгүй. Аи-92-ын үнийн гэрээ ирэх жил дуусна.

-Шатахуун түгээж байгаа компаниуд үгсэн нийлж, зориуд үнээ өсгөхийн тулд хомсдол бий болгож байгаа юу. Ийм байх боломжтой юу?

-Тэгэх ямар ч боломжгүй. тийм зүйл байхгүй. зарим колонкуудын өдрийн хангалтаа авахын тулд хоёр удаагийн таталт хийгддэг. Уг нь өмнө нэг удаагийн таталтаар өдрийнхөө хангалтыг болгочихдог байсан. харин одоо хоёроос дээш удаа таталтаа хийж байна. тэгэхээр ингэж ажиллах колонк тийм ч их биш. нэг удаагийн таталт хийгдэнэ гэдэг цаанаа тухайн колонкод асар их зардалтай байгааг бид ойлгох хэрэгтэй. иймэрхүү асуудлаас болоод колонк болгоны түгээлт борлуулалт өөр өөр байгаа юм.

-Шатахуун түлшний хомсдол бий болгохгүйн тулд Монгол Улс өөрөө дотоодынхоо хэрэглээг хангах шаардлагатай гэж хэллээ. Тэр утгаараа нөгөө газрын тос боловсруулах үйлдвэрийн ажил юу болж байгаа вэ. Энэ асуудал дээр салбар хариуцсан сайдын хувьд та ямар тайлбар өгөх вэ?

-Төлөвлөгөөгөөрөө бол 2027 он гэхэд монгол Улс газрын тос боловсруулах үйлдвэртэй болно гэж байгаа. миний хувьд энэ төлөвлөгөөт хугацаандаа багтчих болов уу гэж ойлгож байна. Газрын тосны үйлдвэрлэлийн хувьд “эрдэнэс таван толгой” ххК-д харьяалагдах болсон. Тэгэхээр энэ асуудал дээр төрийн зүгээс бүх бодлогын шийдвэрүүдээ гаргачихсан гэж ойлгох хэрэгтэй. зөвхөн бизнесийн ажил л үлдэж байгаа юм. уг асуудлыг “Эрдэнэс Таван толгой”-н удирдлагуудаас л сайн асуух шаардлагатай болов уу.

Яамны хувьд бизнесийн ажилд учиргүй оролцох нь хаашаа юм, тийм үү. Энэ бол цэвэр компанийн удирдлагын ажил байгаа шүү. бодлогыг нь төр хангалттай гаргачихсан, шийдчихсэн.

Э.МӨНХТҮВШИН

 

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

М.Амарсанаа: Ардчилсан нам “хөл сайтай” тулдаа олон жил үргэлжилсэн зөрчилдөөнөөс амьтай гарлаа DNN.mn

Ховд аймгийн Ардчилсан намын дарга М.Амарсанаатай намынх нь үйл ажиллагааны талаар ярилцлаа.

-Танай аймгийн намын хувьд гурван жил даргагүй явж, сая шинэ дарга удирдлагуудаа сонголоо. Яагаад энэ олон жил даргагүй явж ирэв. Төв намын зөрчилдөөн бас нөлөөлөв үү?

-2016 оны орон нутгийн сонгуульд ялагдсанаас болж сүүлийн гурван жил нийтээрээ маш идэвхгүй үйл ажиллагаа явуулж ирлээ. Дээрээ суудлаа олохгүй бол доороо гүйдлээ олохгүй гэдэг шиг манай намын 1960-аад оныхны хоорондох эрх мэдлийн төлөөх зөрчилдөөн сүүлийн долоон жил үргэлжилсэн. Энэ зөрчилдөөний хар сүүдэр орон нутгийн буюу дунд шатны намын үйл ажиллагаан дээр буусан. Ерөөсөө өнгөрсөн долоон жилийн хугацаанд АН-ын ярьдаг зүйл нь тамга, тэмдэг. Нэг тамга, нэг гэрчилгээг бид сүүлийн долоон жил ярьсан. Үүнээс шалтгаалж намын бүх шатанд идэвхгүй үйл ажиллагаа, эв нэгдэлгүй байдал газар авах болсон. Үүнд эрх баригч намын нөлөөлөл ч хүчтэй байлаа. Дээрх шалтгаануудаас үүдэж сүүлийн гурван жил орон нутгийн намын үйл ажиллагаа үндсэндээ зогссон. Дарга ч үгүй, дээрээсээ нэгдсэн удирдлага бодлого ч үгүй намын үйл ажиллагаа ингэж аажмаар хөрдөг, хөлддөг юм билээ. Хэрэв манай намын хагарал, зөрчилдөөн энэ чигээрээ дахиад нэг жил болсон бол үндсэндээ АН гэж байхгүй болох байсан болов уу даа. Байлаа ч дахиад сэргэх гэж нэлээд их зүйлийг золиослох байсан. Ардчилсан нам “хөл сайтай” тулдаа олон жил үргэлжилсэн зөрчилдөөнөөс амьтай гарлаа. Харин ч бид дэндүү оройтохоосоо өмнө цэгцэндээ орж чадлаа. Шинэ намын даргаа сонгож, бүх шатандаа удирдлагатай боллоо. Нэгдсэн нэг бодлоготой боллоо. Бүтцээ сайжрууллаа. Одоо үлдэж байгаа богино хугацаанд намын бүх шатны үйл ажиллагаа, гишүүдийн оролцоог идэвхжүүлэх бодлогыг хамгийн түрүүнд хийнэ. Бидний хувьд одоо хамгийн чухал нь эв нэгдэл.

-Танай аймгийн хувьд намын удирдлагуудаа ямар байдлаар сонгосон бэ. Сонгууль ямар зохион байгуулалтаар болж өнгөрөв?

-Аймгийн намын хорооны сонгууль болсон. Дараа нь намын даргыг сонгох сонгууль боллоо. Аймгийн намын хороо хуралдаж, энэхүү сонгуулийг зохион байгуулж явуулсан. Улмаар ахмад, идэр, залуу насны төлөөлөл болсон таван нэр дэвшигч өрсөлдөж, миний бие дөрвөн удаагийн санал хураалтаар аймгийн намын даргаар сонгогдсон.

-Гурван жилийн турш намын үйл ажиллагаа идэвхгүй байсан гэлээ. Тэгвэл одоо сонгууль хаяанд ирсэн энэ үед намынхаа үйл ажиллагаа яаж идэвхжүүлэх юм бэ. Цаг хугацааны хувьд боломжтой гэж харж байгаа юу?

-Цаг хугацааны хувьд бидэнд хангалттай боломж бий. Манай Ховд аймгийн Ардчилсан нам 10 мянган гишүүнтэй гэж явдаг. Эдгээр 10 мянган гишүүнийг идэвхжүүлэх ажлыг он дуустал хийнэ гэсэн төлөвлөгөөтэй байгаа. Ардчилсан нам сэргэлт авахдаа хурдан. Төв намаас дунд болон анхан шатны намын гишүүдийн идэвхийг сэргээх асуудлаар тодорхой үүрэг чиглэл өгсөн. Тэр утгаараа Ардчилсан намын хувьд “хөлөө” бэхжүүлэх ажилд бүх нийтээрээ анхаарч байгаа. Хөл сайн бол бид хол явна, хурдтай, тогтвортой болно. Миний хувьд ч намын гишүүдийн идэвхийг сэргээх чиглэлээр эрчимтэй үйл ажиллагаа явуулж эхэлж байна.

-Сонгууль хаяанд ирлээ гэж байна. Гурван жил маргаантай явж, сая нэг даргатай болсон аймаг Ховд биш байх л даа. Бусад орон нутгийн намын дарга нар ч саяхан сонгогдлоо. Тэгэхээр том зургаараа АН-ын хувьд ирэх жилийн сонгуульд орон нутагт ялах, олонх болох боломж ямар байгаа вэ. Танай намын гишүүд ялна гэдэгтээ итгэлтэй байна уу?

-Сонгууль болоход нэг жил хүрэхгүй хугацаа үлдэж. Тэрийг хэн хүнгүй сайн ойлгож байгаа. Гэхдээ энэ хугацааг бид богино гээд хаяж болохгүй. Ер нь ашиглаж чадаж байгаа улс төрийн хүчний хувьд энэ хугацаа хангалттай боломж. Өөрөөр хэлбэл үлдсэн хугацаанд манай нам дээрээ ч доороо ч эв нэгдэлтэй, нэгэн бодлого дороо зангидаж урагшилж чадвал бүх шатанд олонх болох боломж бүрэн бий. Тэр дундаа ховдчуудын хувьд ардчиллыг байнга дэмжиж ирсэн ард түмэн. Өнөөдөр хэт цөөнх буюу УИХ дахь АН-ын бүлгийн 11 гишүүний хоёр нь манай аймгаас сонгогдсон. Үүнээс харвал ховдчууд улс төрийн мэргэн сонголт хийдэг. Тиймээс хамгийн чухал нь бид нам, бүтцийнхээ хувьд нэгдмэл, идэвхтэй үйл ажиллагаатай байх нь чухал. Бид хоорондоо зөрчилдөөнтэй, бодлого үйл ажиллагаа нь тодорхой бус, идэвхгүй үйл ажиллагаа явуулсаар л байвал хэн бидний төлөө саналаа өгч, дэмжих вэ дээ. Тиймээс АН хурдан сэргэдэг нам. Хурдан учраа олж чаддаг. Хурдан шийдэл гаргадаг нам. Нөгөөтэйгүүр Монголын ард түмэн АН-аас асар их зүйлийг хүлээж байна. Бид энэ итгэлийг нь алдахгүй. Миний хувьд сая орон нутгийнхаа зургаан сумын иргэдтэй уулзлаа. Уулзалт болгон дээр иргэдийн хэлж байгаа гол зүйл бол хулгай байна. МАН хулгайдаа мансуурлаа гэдгийг хэлж байна. Хулгайч хулгайчаа барьдаггүй гэдгийг ч хэлж байна. Тиймээс хулгайчийг барихын тулд хулгайг таслан зогсоохын тулд улс төрийн өөр нэгэн хүчин гарч ирээсэй гэсэн хүлээлт асар их байна. Ардчилсан намын хувьд иргэдийн хүсэн хүлээж байгаа тэрхүү хулгайг зогсоох, хулгайчдыг барих улс төрийн хүчин нь байж чадна гэдэгт итгэлтэй байгаа. Аймгийн Ардчилсан намын хувьд орон нутгаас сонгогдсон хоёр гишүүнтэйгээ нягт холбоотойгоор хамтран ажиллана.

-Шинэ намын даргын хувьд орон нутгийн эрх баригчтай бодлогын түвшинд яаж өрсөлдөх вэ. Сөрөг хүчний хувьд аймгийн удирдлагуудын үйл ажиллагаа зөв чигт явж байгаа гэж хардаг уу?

-Ардчилсан намын хувьд 2012-2016 онд ялалт авч, орон нутгаа засаглаж байсан. Тэр үед манай намаас Д.Цэвээнравдан аймгийн Засаг даргаар сонгогдож ажилласан. Үнэндээ ховдчуудын ихэнх нь хэлнэ. Ардчилсан нам засаг барих хугацаанд Ховд аймаг нүүрээ угаасан хүүхэд шиг л өөрчлөгдсөн. Манай баг хамт олон тэр үед ховдчуудынхаа итгэлийг зүтгэлээр хариулж чадсан. Ховдыг Монгол Улсын тэргүүний аймаг болгож чадсан. Үнэндээ нүдэнд харагдах, гарт баригдах бодитой олон зүйлийг 2012-2016 онд Ардчилсан нам хийж чадсан. Тэр цагаас хойш Ховд аймагт хийгдсэн ямар ажил байна вэ. Үзье гээд харагдахгүй, харуулъя гээд үзүүлэх зүйлгүй л байгаа нь үнэн. Шат шатандаа бодлого ярьсан хүмүүс. Хийж байгаа зүйл нэг ширхэг ч алга. Ардчилсан нам хийснээ ярьдаг. Ярьсанаа хийдэг. Гэтэл өнөөгийн эрх баригчид хийх гэж байгаагаа л ярихаас яг бодитой тийм ажил хийчихлээ шүү гэж огт ярьж үзээгүй. Үүнийг захын хүнээс асуухад л танд шууд хэлнэ л дээ.

Улс даяараа бид өрийн дарамттай байна. Манай аймгийн бараг бүх хүн л өрийн дарамтад байна. Хувийн аж ахуйн нэгжүүд үйл ажиллагаагаа явуулахад туйлын хэцүү болсон. Хийх ажлыг нь төрийн компаниуд булаалцалдаад авчихдаг болсон. Авчхаад хийсэн зүйлгүй, хамаг санхүүжилтийг нь идэж уугаад дуусгадаг. Үүнээс болоод хувь хүний болон хувийн хэвшлийн үйл ажиллагаа сөхөрч байна. Өнөөдөр манай аймагт хувийн хэвшлийн барьсан барилга гэж алга. Хувийн хэвшлийн хэрэгжүүлсэн төсөл бүтээн байгуулалт гэж байхгүй байна. Учир нь хувийн хэвшлээ зах зээлээс түлхэх бодлогыг өнөөгийн эрх баригчид хүчтэй явуулж байна.

-Ардчилсан намын дунд шатны намын дарга нар оролцсон зөвлөгөөн нийслэлд болж өнгөрсөн. Энэхүү зөвлөгөөнөөр юу яригдав. Мэдээж сонгууль ойртсон учраас бэлтгэл ажлуудаа хангах чиглэл намын даргаас өгсөн байх…?

-Аймгийн болоод дүүргийн намын дарга нарыг дуудаж, уузалт зөвлөгөөнийг хоёр өдөр хийсэн. Уулзалтаар намын дарга Л.Гантөмөр дунд шатны дарга нарт намын эв нэгдлийг хангаж ажиллахыг захисан. Бидний хувьд өнөөдөр ус агаар мэт хэрэгтэй байгаа зүйл бол эв нэгдэл. Хоёрдугаарт, аймаг, дүүргийн намын гишүүдийн идэвхийг сэргээх чиглэлээр тодорхой саналуудыг хэлсэн. Гуравдугаарт, бид намын бодлого зорилтуудтай холбоотойгоор нэгнийхээ саналыг сонсоцгоосон. Яг одоо УИХ-аар ирэх оны төсвийг хэлэлцэж байна. Түүхэндээ байгаагүй хамгийн өндөр дүнтэй төсвийг хэлэлцэн батлах гэж байгаа. Эрх баригчдын хувьд 27 их наядын төсвөөс хоёр их наядыг сонгууль угтсан халамжид зарцуулахаар оруулж ирсэн байна лээ. Төсвийн алдагдал асар өндөр байгааг ч бид ярьсан. Мөн гурван жил идэвхгүй байсан намын үйл ажиллагаанд ямар хүндрэл бэрхшээл бий болж байгаа талаар саналуудаа солилцсон.

-Улс төрийн хүрээнийхэн Ардчилсан намыг хөл сайтай нам гэж үздэг. Тэр ч утгаараа орон нутагт ялалт авах нь элбэг шүү дээ. Та түрүү нь хэлсэн. Хөл сайтай тулдаа нам амьд гарсан гэж…?

-Ардчилсан нам бол үнэхээр хөл сайтай. Үндэсний хэмжээний хоёр том намын нэг. Орон нутагт энэ хоёр нам л дээр доороо орж явна. Гуравдагч улс төрийн хүчин орон нутагт ялалт байгуулна гэдэг ойрын жилүүдэд боломжгүй. Яагаад гэвэл намын гишүүнчлэл, намын үүр гэж байдаггүй. Орон нутгийн иргэд АН, МАН гэсэн хоёр намд л хуваагдчихсан байдаг. Нөгөөтэйгүүр Ардчилсан нам хөл сайтай ч бид хөлөө улам бэхжүүлэх шаардлагатай. Хөлөө идэвхтэй хөдөлгөж байж намын гишүүнчлэлээ нэмэгдүүлнэ. Гишүүдийнхээ идэвхийг сэргээнэ. Тиймээс толгой гэхээс илүү хөлөө бодох цаг үе ирсэн. Дунд, анхан шатны намын гишүүдийн хувьд үнэхээр хүнд үеийг туулж байгаа. Гэхдээ энэ хүмүүс хэзээ ч итгэлээ алдаж байгаагүй. Тиймээс л манай нам хөл сайтай байдаг байх.

Э.МӨНХТҮВШИН

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

О.Цогтгэрэл: Хулгайгүй Монголыг бий болгоход том түлхэц өгөх бодлогын шийдэл бол Баялгийн сангийн тухай хууль DNN.mn

УИХ дахь АН-ын бүлгийн хурал өчигдөр хуралдаж, мэдээлэл хийлээ. Энэ үеэр УИХ-ын гишүүн, УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга О.Цогтгэрэлээс цаг үеийн асуудлаар тодрууллаа.

-Бүлгийн хурлаар ямар асуудал хэлэлцэв. Мэдээж ирэх оны төсөвтэй холбоотой асуудлаар бүлэг нэгдсэн байр суурьт хүрсэн байх л даа…?

-Үндэсний баялгийн сангийн тухай хууль хэлэлцэгдэх гэж байна. Энэ бол өнөөгийн нийгэмд үүсээд байгаа асуудал, цаг үеэ дагасан асар чухал хуулийн төсөл гэж бодож байгаа. Хулгайг үндсээр нь таслахын тулд бид юу хийх ёстой вэ. Зүгээр ургачихсан шарилж, толгой хэсэгтэй нь оролдож байхаар бид үндсээр нь оролдох, өөрчлөх цаг болсон. Авлигын хөрс үр шимтэй байна. Гэтэл бид хэдэн хулгай, хэдэн хүний талаар яриад л өнгөрч байна. Тиймээс яг үндэстэй нь оролдохын тулд уул уурхайн асуудлыг ил тод болгох, Баялгийн сангийн тухай хуулийг яаралтай батлах шаардлагатай.

Мөн бүлгийн хурлаар Ногоон автобусны асуудлыг авч хэлэлцлээ.

-Баялгийн сангийн тухай хууль яг ямар ач холбогдолтой талаар та тодорхой тайлбар хэлэхгүй юу?

-Уул уурхайн баялгаа бид 2006 оноос албан ёсоор борлуулж эхэлсэн. Тэр цагаас хойш өдийг хүртэл хийсэн борлуулалтын орлого 83 тэрбум ам.доллар байна. Оройлцоогоор 300-400 их наяд төгрөг гэсэн үг. Гэтэл Дэлхийн банкнаас Монгол Улсын уул уурхайн борлуулалтын 400 их наядын орлогоос ирээдүйдээ ердөө нэг хувийг нь хадгалж үлдсэн гэсэн дүгнэлтийг гаргаж. Одоогийн дүнгээр бараг нэг хувьд ч хүрэхгүй. Ирээдүйн өв санд 2.7 их наяд төгрөг л байгаа. Тиймээс бид Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулиа өргөн барих хэрэгтэй. Ер нь өнөөгийн баялаг бол зөвхөн бидний баялаг биш. Энэ бол бидний үр хүүхдэд, ирээдүйн иргэдэд хүрэх ёстой баялаг. Дэлхий дахинд үүнийг ирээдүйдээ өвлүүлэх олон янзын шийдэл байдаг. Энэ асуудал дээр АН засгийн эрх барьж байх бүрдээ дандаа санаачилгыг авч ажилладаг байсан. Хамгийн сүүлд 2012-2016 онд АН “Ирээдүйн өв” сангийн тухай хуулийг өргөн барьж батлуулж байсан түүхтэй. Тиймээс одоо энэхүү хуулиа цаг үетэйгээ нийцүүлэн улам чамбайруулж боловсруулаад дахин өргөн барих гэж байна.

-НӨАТ-ын буцаан олголтыг таван хувь болгох асуудал дээр хоёр талын өнцөг гарч ирсэн. АН-ын хувьд НӨАТ дээр ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Зөвхөн НӨАТ буурах асуудал биш. Ер нь Монгол Улсад татвар буурах ёстой. Өнөөдөр төр томорсоор байгаад эдийн засгийнхаа 40 хувьд хүрээд ирлээ. Манай урд хөрш буюу БНХАУ-ын эдийн засгийн 25 хувийг төр нь эзэлдэг юм билээ. Манайхаас өөр дэглэмтэй, өөр тогтолцоотой орон шүү дээ. Манайх ардчилсан орон атлаа 40 хувийг нь Хятад коммунист орон атлаа 25 хувийг эзэлж байна. Нөгөөтэйгүүр энэ бүх орлого татвараар бүрдэж байна. Тиймээс татварын иж бүрэн реформыг Монгол Улсад хийх шаардлагатай. Ингэж байж төр нь жижиг, үр ашигтай, иргэд нь баян, хөдөлмөрч болно. Тэр ч утгаараа ирэх сонгуульд АН татварын иж бүрэн реформ хийх асуудлыг гол уриа лоозонгоо болгоно. Улмаар бид ялалт авч энэхүү зорилгоо хэрэгжүүлэх болно.

-Төрийн шууд худалдан авалттай холбоотой дүн мэдээг АН-ын бүлгээс зарлалаа. 6.1 их наяд төгрөгөөр шууд худалдан авалт хийлээ гэж байна. Энэ яг бодитой тоо юу?

-Энэ бол 2017-2022 онд хийгдсэн худалдан авалтын дүн. Түүнээс биш 2023 онд хийгдсэн Ногоон автобусны худалдан авалтын дүн энэ дотор ороогүй шүү. Тэгэхээр 6.1 их наяд гэдэг дүн бол илүү нэмэгдэж, өөрчлөгдөнө гэсэн үг. Үүнтэй адил бидний хувьд ковидын үед зарцуулсан хөрөнгө мөнгөтэй холбоотой асуудлаар нээлттэй сонсгол хийе гэж байгаа. ковидын хуулиар халхавчилсан асар их үнийн дүнтэй худалдан авалтууд хийгдсэн. Өөрөөр хэлбэл сонгон шалгаруулалтгүй, өрсөлдөөнгүй, хаалттай худалдан авалтууд хийгдсэн гэсэн үг. Тиймээс бидний хувьд энэ асар их тоо руу орохоосоо өмнө, энэ сонсголыг чанартай явуулахын тулд мэдээ мэдээллээ хангалттай цуглуулах шаардлагатай байгаа юм аа. ковид дээр 20 их наяд нэмээд төр болон орон нутгийн шууд худалдан авалтад 6.1 их наяд төгрөгийн асуудал байна. Энэ бүхний учир шалтгаан нэг зүйл дээр очиж огтлолцох тэр асуудлыг бид ярьж байгаа юм.

-Ковидын сонсгол хийх асуудал нэг л гацаатай байгааг олон нийт харж байгаа. Энэ гацаанаас нь АН-ын бүлэг яаж гаргаж, энэ ярьж байгаа ажлуудаа бодит болгох юм бэ?

-Ковидын сонсголыг шинжээчтэй явуулах шаардлага тавиад биелэхгүй байна. Түр хорооны 19 гишүүний гарын үсэг хүрэхгүй зогсчихлоо гэж байна, одоо яах вэ гэж байна, тийм үү. Бүлгийн хувьд энэ асуудлыг нухацтай ярьж, хэлэлцэж байгаа. Эхлээд энэ асуудлуудаа бид Ардчилсан намын удирдлагуудад танилцуулах хэрэгтэй гэж бодлоо. Ер нь цаашид асуудал байгаа нь үнэн. Үнэн асуудлыг эрх баригчид зохион байгуулалттайгаар нуун дарагдуулж байгаа нь ч гэсэн бодит үнэн шүү. Эрх баригчид сонсголыг нь хийлгэхгүй, түр хороог нь байгуулж өгөхгүйгээр сонгуультай тулна гэдгээ ард түмэндээ шууд хэл. Эрх баригчид л бүгдийг боож, хааж байгаа. Тэд асуудлаа ил тод ярихаас айж байгаа. Шууд худалдан авалт гэдэг бол Монголын өнөөгийн нийгмийн асар том асуудал болж байна. Тиймээс бид цаашид хулгайгүй, үр ашигтай цомхон төрийг бий болгохын тулд Баялгийн сангийн тухай хуулийг өөрчлөн батлах ёстой. Хулгайгүй Монголыг бий болгоход асар том түлхэц өгөх бодлогын шийдэл бол Баялгийн сангийн тухай хууль юм. Тиймээс АН-ын бүлгийн хувьд энэхүү хуулийн төслийг энэ намрын чуулганаар өргөн барьж, хэлэлцэхийг шаардаж явна.

-Хотын шинэ дарга давс мэт шорвог шийдвэр гаргана шүү гэж хэлсэн. Түүний нэг нь хотын төвөөр автомашинтайгаа явсан тохиолдолд татвар оногдуулахаар болж байх шиг байна. АН-ын хувьд энэ асуудлыг ямар байдлаар хүлээн авах вэ?

-Дахиад л татвар хураамж. Эрх баригч нам татвар хураамж өндөр авдаг шигээ халамжийг хавтгайруулдаг. Энэ зарчмаараа л явж байна. Ардчилсан намын хувьд нэг л зүйлийг хэлж байгаа. Монголын ард түмнээс авдаг татвар хураамж шат шатандаа төрөл бүрдээ багасах ёстой. Социализм, коммунизм байгуулж байгаа Хятад улсаас хэд дахин өндөр татвар авдаг төртэй болж хувирлаа. Гэхдээ хотын төвөөр зорчихдоо татвар төлнө гэсэн хуулийн төсөл нь орж ирээгүй тохиолдолд шууд дүгнэлт хийх арай эрт байна.

Э.МӨНХТҮВШИН

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл

Хүүхдүүддээ л уншуулах юм шүү… DNN.mn

-“ДОМГИЙН ШУВУУ ҮРГЭЭЖ” ДОЛОО ДАХЬ ХӨХНИЙ ГАВАР БУЮУ АМЬТДЫН ТУХАЙ ӨГҮҮЛЛЭГҮҮД НОМ ДАХИН МЭНДЭЛЖ БАЙНА-

Монголчуудын ан амьтныг хайрлах сэтгэл, байгаль дэлхийтэйгээ харилцах хэлбэр бусад үндэстнүүдээс тэс өөр байдаг нь учиртай. Байгалийн үзэгдэл хийгээд ан амьтдын зан араншин, онцлог шинжид суурилсан домог, хууч яриаг өвөө, аав, ах нараасаа сонсож өсөөгүй хүүхэд тун ховор байх. ийм яриа сонсож өссөн хүүхэд байгаль, ан амьтантай арай л өөрөөр харьцдаг. Тэд ядаж л хээр хөдөө явахдаа хогоо хаяхгүй.

Ан гөрөө хийлээ гэхэд таарсан болгоноо “нухчих” гэж зүтгэхгүй. Энэ бол ёс суртахуун. Ёс суртахуунтай хүн нийгэмд ч үлгэр жишээ аж төрдөг жамтай. Өнөө цагт байгаль, ан амьтны талаар яриа дэлгээд суух өвөө нар цөөн болсон. Ийм яриа сонсоод суух хүүхдүүдийн сонирхол ч өөрчлөгдсөн. Тэгвэл тэдэнд дээр үеийнх шиг энгийн аргаар ёс суртахууны хүмүүжил яаж олгох вэ. Багаас нь байшинд биш байгальтай ойр байлгахад л анхаарчих. Хүн гэдэг төрөлхийн сониуч. Тэр дундаа ан амьтны талаар юу юунаас илүү сонирхдог. Энэ сонирхол дээр нь дөрөөлөөд хүүхдээ зөв хүн болгох боломжтой.

Сонирхол дээр нь дөрөөлж хүүхдээ хүмүүжүүлэх гэж хөдөө гадаа байнга авч яваад байх боломж байхгүй л дээ.

Авч явлаа гэхэд тэр болгон таардаг зэрлэг амьтад ч гэж юу байх вэ. Тэгвэл энэ асуудлыг тань “Өдрийн сонин”-ы ерөнхий эрхлэгч, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ж.Мягмарсүрэнгийн “Долоо дахь хөхний гавар” нэртэй амьтдын талаарх сонирхолтой өгүүллэг, танин мэдэхүйн ном дор нь шийдээд өгчихнө. Зөвхөн ан амьтдын ерөнхий онцлог шинжийг тусгасан ном биш.

Амьтад хоорондоо яаж харилцдаг, амьдралын хэв маяг нь ямар байдаг талаар товч атлаа хөнгөхөн хүншүүлсэн байдлаар тайлбарласан нь сонирхолтой. Аль нэг амьтны талаар бичсэнийг нь уншаад эхэлмэгц л үдэш орой өвөө, ааваасаа үлгэр, домог сонсож байгаа мэт сэтгэгдэл төрнө. Зүгээр л нэг төрлийн ховсонд автана. Ном уншдаггүй хүн ч цааш бүгдийг нь уншмаар санагдана. Их хачирхалтай. Өнөө цагт ном уншдаг хүн ховордсон гэдэг. Үнэндээ хүний сонирхол татсан, уншихад ойлгомжтой, урамтай, амттай бүтээл гарах нь ховордсон. Энэ ном бол унших тусам битгий дуусаасай гэх сэтгэлийн шуналыг хөдөлгөнө.

Амьтдын талаар яг юу бичсэн болоод ингэж их унших шунал хөдөлгөж байгааг та өөрөө энэхүү номыг уншаад ойлгоно биз. Бүр аргагүй нэг байгаль гэж юу вэ гэдгийг мэдрүүлсэн. Зарим үедээ бүр хүн ер нь амьтнаас дор ухаантай юм биш үү гэж бодогдуулна. Өөрөө уншиж дууссаныхаа дараа бусдыг уншаад үзээрэй гэж уриалмаар.

Хамгийн чухал нь үр хүүхдэдээ уншиж өгөх юмсан гэж бодогдуулам. Эсвэл өөрөө уншчихаад гэр бүлээрээ хөдөө хээр хурдан явах хүсэл төрүүлэм. Учир нь энэ номд бичигдсэн амьтадтай таарвал онцлог шинжийг нь сонирхолтойгоор ярьж өгөх нууц хүсэл таныг эзэмдэнэ. Тэр амьтан үр зулзагынхаа төлөө ямар их хөдөлмөр, золиос гарган байгальтай тэмцдэгийг хүүхдэдээ ярина. Тиймээс миний хүү, охин аав, ээжийгээ, ер нь хүн, амьтан болгоныг хайрлаарай гэж сургана. Сургахдаа амьд бодит жишээгээр ойлгуулна.

Танин мэдэхүйг ингэж бодитоор ойлгосон хүүхдийн хандлага зөв болно. Зөв хандлагатай хүүхэд байгалийн хуулиар хайр гэдэг зүйлийг ойлгоно. Байгаль, ан амьтдыг хайрлах ухааныг мэдэрсэн хүүхэд зөв хүн болж төлөвшихгүй гээд яах юм. Тиймээс энэ номыг эхлээд та өөрөө нэг уншаарай. Дараа нь хүссэн хүсээгүй үр хүүхдэдээ уншиж өгмөөр санагдана. Ер бусын ховсонд над шиг л автана…

Уг номыг “Өдрийн сонин”-ы редакцаас дахин засварлаж гурав дахь удаагаа хэвлэлтэд өгч байгаа юм. Намайг хүүхэд, оюутан байхаас л ам дамжин сайн ном хэмээн яригдаж байсан амьтдын тухай домогт ном ийнхүү дахин хэвлэгдэж байна. Орчин үеийн залуус хүүхдэд ёстой л нөгөө “Домгийн шувуу үргээж” гэгчээр ан амьтад, амьдралын төлөөх тэмцэл байгаль дэлхийн аугаа хайрын тухай ном хүрэхэд ийнхүү бэлэн болоод байна.

 

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Б.Пүрэвдорж: Эрдэнэтийн 20 хувийг олон нийтэд эзэмшүүлснээр төрийн өмчит компаниудын хяналт чангарч, улам шилэн, ил тод болно DNN.mn

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдоржоос “Эрдэнэт” үйлдвэр ТӨҮГ-ын хувьцааг олон нийтэд тараах асуудлаар тодрууллаа.

-УИХ-ын гишүүн А.Адъяасүрэн, Ж.Батсуурь та бүхэн Эрдэнэт үйлдвэрийн 20 хувийг иргэдэд тараах тухай УИХ-ын тогтоолыг санаачлан өргөн барьсан. Энэ талаар та тодорхой мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Төрийн өмчит компаниуд Монголын эдийн засагт маш том үүрэгтэй оролцож байгаа. Гэвч тус компаниуд дээр УиХ-ын гишүүдийн болон сайд дарга нарыг дагасан “цүнх баригчид” очиж тонон дээрэмддэг, хулгайлдаг. Улмаар тус компанийг ямар ч үр ашиггүй ажиллуулдаг болсон. Зарим нь өөрсдийнхөө хувийн өмчөөс долоон дор сэтгэлгүй ажилладаг. Үүний үр дүнд маш олон хулгай өнөөгийн нийгэмд гарч, гаарч байна. Улсынх нь ерөнхий сайд УИХ-ын индэр дээрээс 40 их наядын нүүрсний хулгай гарсан гэдгийг ил тод ярьсан.

тэгэхээр тӨүГ дээр гарч байгаа хулгайг хэдийгээр эрх баригчид гаргаж ирж байгаа ч яаж тэмцэх арга технологио огт танилцуулахгүй байна. Тиймээс төрийн өмчит компаниудад гарч буй хулгайгаас сэргийлэхийн тулд хувийг нь олон нийт болон аж ахуйн нэгжийн хяналтад оруулах юм.

-Тэр утгаараа хулгай гарахаас сэргийлэхийн тулд Эрдэнэтийн 20 хувийг олон нийтэд өгье гэдэг тогтоолыг санаачилсан гэж үү?

-Хулгайтай тэмцэх хамгийн үр дүнтэй арга бол энэ. санаачилсан тогтоолын төсөл ч үүн рүү бүхэлдээ чиглэсэн. тодруулбал эрдэнэт үйлдвэрийн 20 хувийг Монголын нийт ард иргэдэд үнэгүй эзэмшүүлэх, дахиад 20 хувийг нь нийгмийн даатгалын шимтгэл төлдөг ажилтантай үндэсний аж ахуйн нэгжид тодорхой үнэ төлбөртэйгөөр борлуулж эзэмшүүлэх тухай тогтоол байгаа.

-Хулгайгаас сэргийлэх арга гэж байна. Өөр ямар ач холбогдолтой юм бэ?

-Компанийн тухай хуулиар компанийн 40 хувийг эзэмшиж байгаа тал тус компанийн гүйцэтгэх удирдлагад оролцох эрхтэй гэж заасан байдаг. тэр утгаараа үйлдвэрийн 40 хувь олон нийтэд очсоноороо иргэд, аж ахуйн нэгжүүд Эрдэнэтийн бодлогод оролцох боломжтой болно гэсэн үг. ингэснээр цүнх барьдаг нөхөд хулгай хийх боломжийг хааж өгч байгаа юм. Улмаар иргэд, аж ахуйн нэгж, компанийн төлөөлөл хамтарсан удирдах зөвлөлийн нарийн шүүлтүүрээр тухайн компанийн үйл ажиллагаа, бодлого төлөвлөлт явна гэсэн үг. ингэсний үр дүнд тухайн компанийн засаглал, үйл ажиллагаа ил тод шилэн болно. эцсийн үр дүндээ ТӨК-иүд илүү үр ашигтай ажиллах боломж нээгдэнэ. Хэрэв миний өргөн барьсан энэхүү тогтоолын төсөл үр дүнтэй болж чадвал шүү дээ. тэгвэл дараа дараагийн компаниудад ард иргэдийн хяналтыг оруулах боломж бас нээгдэнэ. ингэснээрээ бид хулгайтай бодитой тэмцэж эхэлнэ.

-Эрдэнэт үйлдвэр бол Монголын эдийн засагт асар том үүрэг гүйцэтгэж байгаа компани. Тиймээс ямар нэгэн хулгайгаас хол байлгахыг хэн хүнгүй л хүсч байгаа байх л даа. Энэ тэгээд бодит тэмцэл гэж ойлгох уу?

-Энэ жилийн тухайд Эрдэнэт үйлдвэр 1.3 их наяд төгрөгийн цэвэр ашигтай ажиллаж байгаа. үүний 20 хувь гэхээр 260 тэрбум төгрөг болно. мөнгийг 3.4 сая иргэндээ хувааж өгвөл нэг иргэнд 80 мянган төгрөг ногдоно. тэгэхээр таван бүлтэй айл 400 мянган төгрөг ногдоно гэсэн үг. Ингэж иргэн болгон хувь эзэмшиж ногдол авсанаараа иргэдийн тухайн компанийн үйл ажиллагааг анхаарах, хяналт тавих тогтолцоо илүү чанаржина, сайжирна. Улмаар тухайн төрийн өмчит компани илүү шударга ажиллах боломж нээгдэнэ гэж үзсэн.

-Танаас Ардчилсан намын бүтцийн талаар асуумаар байна. Саяхан орон нутгийн намын дарга нарыг сонголоо. Зарим нь АН-ын лидерүүдийн цүнх баригчид сонгогдлоо гэж шүүмжилж байна л даа. Энэ талаар та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Орон нутгийн намын дарга нарыг сонгосон. Гарч ирж байгаа дарга нарын ихэнх нь 1980-аад оны залуучууд байна лээ. үүнийг би Ардчилсан намын шинэ үе доороос түрэн гарч ирж байгаа гэж баяртай хүлээн авч байна. нөгөөтэйгүүр төрд олон жил хувалз шиг гүн шигдэж, ард түмнийхээ эсрэг бодлого гарган явж ирсэн нөхдийг төрөөс зайлуулах, холдуулах энэ шинэчлэлийг шинээр сонгогдсон намын дарга нараас олж харлаа. тиймээс Ардчилсан нам цаашдаа залуучуудад чиглэсэн бодлогыг түлхүү явуулна. Залуучуудын бизнес эрхлэх боломжийг бид бүх талаар нь нээж өгнө. бидний хувьд бол залуучуудыг бүх талаар аятай таатай орчинд амьдруулах боломжийг нээж өгөхөд чиглэсэн улс төрийг л хийх шаардлагатай байгаа.

-Ардчилсан намын шат шатны дарга нарын зөвлөгөөн болох уу. Хэзээ болох бол?

-Мэдээж дарга нараа сонгочихлоо. бүтцээ бие болгочихлоо. одоо нэгдэж аваад уулзах, намынхаа бодлогыг бүгдээрээ нийлж байгаад тодорхойлох ёстой. тиймээс удахгүй шат шатны намын удирдлагуудын зөвлөгөөн зохион байгуулагдах байх. Хэзээ хаана болох вэ гэдгийг намын байгууллага удахгүй олон нийтэд зарлах байлгүй.

Э.МӨНХТҮВШИН

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

С.Одонтуяа: Ирэх онд цалин нэмэхээр төлөвлөснийг сонгуульд зориулсан популизм гэж хэлэхээс өөр аргагүй DNN.mn

УИХ-ын гишүүн, УИХ-ын дэд дарга С.Одонтуяатай Хар тамхи, мансууруулах бодисын хэрэглээ, худалдаа, тээвэрлэлтийг зогсоох, хязгаарлах хуулийн төсөл болон цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Хар тамхины хэрэглээ манай улсад нэмэгдэж байгаа нь үнэхээр том асуудал болж байгаа талаар та цахим хуудаснаа оруулсан байсан. Таны харж судалсанаар өнөөгийн нийгэмд хар тамхины хэрэглээ ямар түвшинд хүрсэн гэж үзэж байна вэ?

-Сэтгэл түгшээсэн тоонууд хараад хуулийн зохицуулалтыг илүү боловсронгуй, орчин цагийн шаардлагад нийцүүлэхээс гадна төсөв хөрөнгийг зайлшгүй яаралтай шийдэх хэрэгтэй байна. Монгол Улсын хэмжээнд сүүлийн таван жилд хар тамхитай холбоотой 1064 гэмт хэрэгт 1300 хүн холбогджээ. Тэдний 92.3 хувь нь 35-аас доош насныхан. Гэмт хэрэгт шийтгэгдсэн хүмүүсийн 54 хувь 25-аас доош насныхан байна. 91 хувь нь эрэгтэй, 8.9 хувь нь эмэгтэй гэх мэт. Жил ирэх тусам энэ төрлийн гэмт хэрэг үйлдэгчдийн нас залуужиж байгаа нь тодорхой болсон. 13 настай охин хар тамхи хэрэглэсний улмаас байцаагдаж, шалгуулсан тохиолдол ч гарсан байна. Хүүхдүүд мансуурах бодист татагдах, донтох шалтгааны талаар холбогдох албаныхны хийсэн судалгаанаас үзэхэд их төлөв сониуч зангаасаа болсон, хор хөнөөлийнх нь талаар ойлголтгүйгээс болсон байх юм. Цагдаагийн байгууллагад шалгуулсан 10 хүүхэд тутмын долоо нь хар тамхи хэрэглэх нь гэмт хэрэг, ийм хэрэг үйлдсэн тохиолдолд хатуу ял оноодог болохыг мэддэггүй байх жишээтэй. 10 хүүхэд тутмын дөрөв нь найзуудаа даган дууриаж, мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөлөх бодис хэрэглэсэн гэж мэдүүлж. Компьютер тоглоомын газар тоглож буй 11 хүүхдийн дунд хар тамхи хэрэглэсэн этгээд байж болзошгүй гэсэн дуудлагаар очиж шалган 10 хүүхдээс биологийн дээж авч шинжлэхэд бүгд хар тамхины төрлийн бодис хэрэглэсэн нь тогтоогдсон байна. Энэ бол маш аймшигтай, сэтгэл түгшээсэн тоон баримт.

– Өсвөр насныхны дунд энэ төрлийн бодис хэрэглэх тохиолдол нэмэгдэж байгаа юм байна, тийм үү. Яг юунаас болоод хүүхдүүд уг аюулыг сонирхоод байна вэ. Энэ өнцгөөр та судалгаа харав уу?

-Мансууралд өртсөн хүүхдүүдийн гэр бүлийн байдал, амьдралын нөхцөлийг нягталж үзэхэд эцэг эх нь салсан, гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн, өнчин, бага насандаа дам архидалт дунд өссөн хүүхдүүд дийлэнх нь байдаг гэнэ. Тогтвортой, бүтэн гэр бүлд, хүчирхийллээс ангид, эрүүл хэвийн орчинд өссөн хүүхдүүд дунд хар тамхины хэрэглээ тун бага ажиглагдаж байна. Энэ бүхнээс харахад хар тамхинд донтох нь нийгмийн шинж чанартай үзэгдэл болж. Үндэсний аюулгүй байдлын хэмжээнд нөлөөлөхүйц том эрсдэл нь хар тамхины хэрэглээ монгол хүний удмын сан, генд сөрөг нөлөө, гажуудал учруулах аюул юм.

-Бодитой болсон жишээ байна уу?

-Энэ аюул бодитоор илэрсэн жишээ бий. Саяхан нэг эмэгтэй төрөх тасагт хүүхдээ төрүүлжээ. Гэтэл нярай зогсоо зайгүй уйлаад болихгүй байж. Эх баригч эмч, сувилагч нар шалтгааныг нь олж чадахгүй сандарч байтал туршлагатай эмч ээжид нь хэдэн асуулт тавьснаар эх нь хар тамхи байнга хэрэглэдэг болох нь тогтоогдсон байна. Нярай хүүхэд эхийн хүйнээс салаад хар тамхины тэжээлээс салсан учир хэрэглээгээ нэхэж, уйлж байсан нь тогтоогдсон гэсэн үг. Мансууруулах бодисын нөлөө урагт хүртэл нөлөөлдгийг энэ тохиолдол харуулж байгаа юм. Мөн 2030 он гэхэд орлогын түвшин бага, хөгжил буурай болон хөгжиж буй улс орнуудын мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөлөх бодисын хэрэглэгч 43 хувиар өсөх хандлагатайг мэдээлсэн.

–Монгол Улс хар тамхийг дамжин өнгөрүүлэх э рсдэлтэй улсын жагсаалтад бичигдэж байснаа 2014 оноос хар тамхи хэрэглэгчид ихсэж буй орны тоонд орох болсон гэдэг мэдээлэл үнэн болов уу?

-Юу үнэн, энэ үнэн шүү. Хамгийн түгшүүртэй мэдээ бол энэ. Манай хоёр хөрш хар тамхи, тэр дундаа нийлэг хар тамхины үйлдвэрлэл, х эрэглээ өндөртэй улсуудад тооцогддог. Тиймээс нөлөөлөл нь манай улсад хэдийнээ илэрч байна. Галт тэрэг, автомашинаар, агаараар хил дамнан зорчигчид хар тамхи тээвэрлэх тохиолдол олон гарсан. Гэтэл сүүлийн жилүүдэд хар тамхийг шуудангийн илгээмжээр Монгол Улсад нэвтрүүлэх оролдлогууд ихэссэн. Хилээр хууль бусаар нэвтрүүлсэн хар тамхины 40 хувийг газрын боомтоор, дөрвөн хувийг агаарын боомтоор, 56 хувийг илгээмжийн үйлчилгээ ашигласан гэдгээс ямар эрсдэлт нөхцөл үүсээд байгааг ойлгож болох байх. Энэ оны гуравдугаар сард 945 грамм хэмжээтэй мансууруулах бодисыг шуудангийн илгээмжээр хилээр нэвтрүүлсэн үйлдлийг илрүүлж, таслан зогсоосон нь хамгийн их хэмжээтэй гэж тооцогдож байгаа юм. Метамфетамин буюу хэрэглээний нэршил нь мөс зэрэг химийн аргаар нийлэгжүүлж гаргаж авсан мансуурах төрлийн бодисыг тээвэрлэх, борлуулах гэмт хэрэг илтэд өсч байна. Химийн аргаар гаргаж авсан мансууруулах бодис нь хямд, хурдан, гүн үйлчилгээтэй учир хэрэглэгчдийг хүчтэй татаж, эрүүл мэндэд нь ноцтой хохирол учруулдаг гэсэн. Шинэ төрлийн нийлэг мансууруулах бодисын үйлдвэрлэл, хэрэглээ хөрш орнуудад энэ төрлийн гэмт хэрэг жил ирэх олноор бүртгэгдсээр байгаа юм. Хөршүүдээс гадна бусад улсаас мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөлөх бодисыг манай улс руу нэвтрүүлэх оролдлого нэмэгдэж байна.

–Та хууль санаачлагчийнхаа хувиар энэхүү нийгмийн өмнө тулж ирээд байгаа аюулын эсрэг хэрхэн тэмцэх гэж байна вэ. Мэдээж хууль, эрх зүйн хувьд өөрчлөгдөх, шинэчлэх зүйл байгаа л байх даа…?

– Нөхцөл байдал сэтгэл түгшээх хэмжээнд хүрсэн ч хууль эрх зүйн зохицуулалт, нийгмийн олонхын мэдээлэл, ойлголт шаардлагын түвшинд хүрээгүй байгаа байдал ажиглагдаж байна. Тиймээс миний бие хууль санаачлах эрхийнхээ хүрээнд Хар тамхи, мансууруулах б одисын хэрэглээ, худалдаа, тээвэрлэлтийг зогсоох, хязгаарлах үр дүнтэй хууль санаачлахаар мэргэжилтнүүдтэй санал солилцон ажиллаж байна. Энэ чиглэлээр ажиллаж байна. Уг асуудлаар сэтгэл зовнин явдаг иргэн бүр, эцэг эхчүүд, энэ чиглэлээр мэргэшсэн судлаачид та бүхэн саналаа харамгүй илгээхийг хүсч байна.

–Ирэх оны төсөв ямар байдлаар орж ирж байна. Сөрөг хүчний гишүүн тэр дундаа УИХ-ын дэд даргын хувьд орж ирж байгаа төсвийг дэмжиж байгаа юу?

-Ирэх оны төсвийн анхны хэлэлцүүлэг хийгдлээ. Өмнөх жилүүдэд хэлж байсан зөвлөмж шүүмжүүдийг дахиад л хэлье. Дунд урт хугацааны төлөвлөгөө, төсвийн хүрээний мэдэгдэл зэрэг баримт бичгүүдийн ач холбогдол хэр байна бэ гэж. Нэг талаас нүүрс, зэс гээд уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнэ тоо хэмжээг хэт өөдрөг төсөөлж тэр хэрээр зар лагаа өсгөдөг жишгээ үргэлжлүүлж байна. 2016 онтой харьцуулахад 3-4 дахин их мөнгө зарцуулдаг төр боллоо. Харин иргэд, аж ахуйн нэгжийн зарцуулдаг мөнгө ингэж өссөн үү гээд бодох хэрэгтэй. Ирэх онд сонгуульд зориулав уу гэлтэй 5.8 их наядын хөрөнгө оруулалт тавихын зэрэгцээ 2024 оны дөрөвдүгээр сарын 1-нээс цалин хөлс нэмэхээр төлөвлөжээ. Үүнийг сонгуульд зориулсан популизм гэж хэлэхээс өөр аргагүй. Монгол банкны мөнгөний бодлоготой хэр уялдсан болдоо. Инфляци өндөр үед цалин хөлс хэдий нэмлээ ч бодит худалдан авах чадвар унасан хэвээр байна. Статистикаар инфляци нэг оронтой тоонд орлоо гэж байгаа ч зах, дэлгүүрт очоод иргэдтэй уулзахад хоёр оронтой тооноос давсныг илэрхийлж байна. Эдийн засгийн өсөлт айл өрхөд яагаад очихгүй наалдахгүй байна гэдэгт төсвийн хэлэлцүүлгээр хариу өгөх хэрэгтэй. Уул уурхайн цөөхөн бүтээгдэхүүнээ зарсан мөнгөө зарцуулаад суухаас илүү ажлын байр бий болгож буй аж ахуйн нэгжүүд, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах талд сонирхол татах зүйл алга. Төсвийн хэлэлцүүлэгтэй цуг өмнөх төсвийн зарцуулалт, түүнд мэргэжилтнүүдийн өгсөн зөвлөмж, шүүмжүүдийг ч хамтад нь ярих цаг болжээ.

–АН-ын бүлгээс ковидын үеийн зардлыг хянах, ил тод болгох сонсголыг хийх гэсэн боловч шинжээч томилогдоогүй учраас хойшилсон. Шинжээч томилох асуудал хаанаа гацаад байна вэ?

-Ковидын сонсгол хийх нь зөвхөн АН-ын санаачилж зохион байгуулах ажил гэхээсээ илүү мэдэх эрхийнхээ хүрээнд асууж буй иргэдийн санаачилга гэж ойлгох хэрэгтэй. 20 их наяд төгрөг зарцуулсан Ковидын нэрийн дор УИХ-аас бүх эрхийг авч хэрэгжүүлсэн Засгийн газрын ажилд иргэд дүн тавих эрхтэй. Хөгжлийн банк, нүүрсний хэрэг, ногоон автобус гээд олон их наядын хулгайтай зэрэгцэхүйц том дүнтэй шууд худалдан авалт зарцуулалтыг нэг төгрөг бүрээр хянаж дүгнэж буруутай хүмүүст хариуцлага тооцох ёстой. Сонсгол зохион байгуулах шийдвэр гарснаас хойш төрийн холбогдох байгууллагууд руу удаа дараа албан бичиг явуулж мэдээлэл хүссэн боловч тэднээс ирүүлсэн хариу нь ерөнхий, бөөрөнхий, бүхэл, тодорхойгүй байгаа нь гол асуудал болоод байна. Ийм учраас шинжээч томилуулах хүсэлт байнгын хороонд тавьсан ч ирц хүрээгүй шалтгаанаар энэ асуудлыг гацаасан. Хөндлөнгийн шинжээчгүй сонсгол хийгдвэл АН-ынхан попорлоо гэсэн малгайн дор 20 их наядын зарцуулалтаа хаацайлаад өнгөрөх тул бид шинжээч томилуулан ажилласны дараа олон нийтийн сонсголоо хийх нь зүйтэй гэсэн байр суурьтай байна.

– НӨАТ-ын буцаан олголтыг таван хувь болгосноор эдийн засагт ямар нөлөө учрах вэ. УИХ дээр л энэхүү асуудлыг одоо шийднэ биз дээ?

– НӨАТ-ын буцаан олголтыг тав болгохыг дэмжиж байна. Төсөвт ирэх дарамт 400-600 тэрбум төгрөг байж мэдэх ч 4-6 их наядын далд эдийн засаг ил болж ч болно. Иргэдэд очих мөнгө бол иргэдийн хэрэглээнд зарцуулсан мөнгөний багахан хувь. Гэтэл төсөвт хэдэн сумын хөшөө, соёлын төв, хэзээ ч дуусдаггүй байшин барилгуудын нэмэлт төсөвт хичнээн тэрбумыг зарцуулж байна. Товчхондоо НӨАТ-ын буцаалтаас иргэдэд 15000 30000 төгрөг улиралдаа очих ба тэр хэрээр иргэд зах, дэлгүүрүүдээс НӨАТ-тай худалдан авалт хийх замаар далд эдийн засгийг ил болгоно. Тодруулбал зах зээл дээр шударгаар татвараа төлдөг аж ахуйн нэгж, иргэд НӨАТ төлөөд байхад нэг хэсэг нь НӨАТ төлөхгүй байх нь шударга бус өрсөлдөөний нөхцөл гэж ойлгох хэрэгтэй. Ингэхээр иргэдэд ч аж ахуйн нэгжид ч ач холбогдолтой гэж үзэж байна.

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Эрх мэдэлтнүүд сэтгүүлчдээр даажигнадаг нь хэрээс хэтэрлээ DNN.mn

Чөлөөт хэвлэл гэдэг бол ардчилал. Энэ хоёр ойлголтыг салгаж ойлгох ямар ч боломжгүй. Чөлөөт хэвлэл шударга хүчтэй байх тусам ардчилал эрүүл байна. Гэтэл өнөөгийн нийгэмд ардчилал дарангуйллаар солигдсон гэж ярих, шүүмжлэх хүн олон. Ардчилал муугаараа дуудуулж байгаа л бол үүнд чөлөөт хэвлэл ч хамаатай. Ардчилал яагаад дарангуйлал руу чиглэв. Яагаад Монголын сэтгүүл зүй дөрөв дэх засаглалын үүргээ гүйцэтгэх чадамжгүй болов. Үүнд хэн буруутай вэ. Хэн нөлөөтэй вэ. Нэг ч реклам тавьдаггүй, нэг ч сурталчилгаа явуулдаггүй хэвлэлийн сэтгүүлчдийн орлого яаж огцом өсөөд байна вэ. Үүний цаад шалтгаан нь хэнд, юунд байна. Өнөөгийн Монголын эрх мэдэлтнүүд өөрийн гэсэн сэтгүүл зүйтэй болж. Тэд өөрийн гэсэн сэтгүүлчтэй. Бүр хэвлэл мэдээллийн алба, редакцтай болсон нь нууц биш. Үүнээс болж Монголын сэтгүүл зүй эрх баригчдын гай, гавьяа хоёрыг ард түмэндээ бодитоор мэдээлж чадахаа больсон. Эсрэгээрээ Монголын сэтгүүл зүйг микрофон барьсан “дайчин” хүүхнүүд дарга, эздээ өмөөрсөн тулааны талбар болгон хувиргалаа.

Сэтгүүл зүйг доромжилсон, гутаасан үйлдэл ч сүүлийн үед олширч байна. Шинэ хотын дарга Х.Нямбаатар мэдээлэл хийх үеэр “Ёс зүйгүй сэтгүүлчийн асуултад хариулахгүй” гэж хэлсэн. Энэ үг үнэндээ сэтгүүлчийн хувьд асар том доромжлол. Гэхдээ анх удаа Х.Нямбаатар сэтгүүлчдийг шүүмжилж, ялгаж байгаа биш л дээ. Сэтгүүлчдэд ёс зүйн хичээл заадаг, ямар асуулт тавихыг нь ч хэлж, шүүмжилдэг улстөрч бол Хууль зүйн сайд асан Ц.Нямдорж байлаа. Тэрбээр улс төрд ноёрхож байхдаа хэвлэлийг ялгаж, өөрийн гэсэн сэтгүүлчээ өрөөндөө дуудаж байгаад л хэлэх ёстойгоо хэлж, бичүүлдэг байв.

Дэлхийд бол Америкийн ерөнхийлөгч Трамп тэгдэг байв. Муу юм модон улаатай гэгчээр энийг дуурайсаар сүүлдээ хэвийн юм шиг болсон нь энэ Нямбаатарын том хүн болох гэж ядсан жүжиглэлт. Ингэж эрх мэдэлтнүүд сэтгүүлчдийг ялгадаг, өөрсдөд нь таалагдсанд мэдээлэл өгдөг, таалагдаагүй сэтгүүлчтэй дуугардаггүй, ярьдаггүй, бүр доромжилдог болсон тогтолцоо Монголын нийгэмд нутагшсан. Энэ бол сэтгүүл зүйг гутааж байгаа хамгийн том нөлөөлөл, учир шалтгаан нь юм.

Монгол ардын нам сүүлийн гучин жил засаглаж байна. Ардын нам засаглах болсноос хойш сэтгүүл зүй доромжлогдож, гутаагдаж, худалдагдаж ирсэн нь үнэн. Худалдаж авсан сэтгүүлчдээ өөрсдийнхөө хамгаалагч болгосон, болгосоор ч явна. Харин хамгаалагчаа болгож чадаагүй сэтгүүлчээ өөрсдийнхөө “нохдоор” уруулдаг. Үүнээс нь болж Монголын сэтгүүл зүйн нэр төр унасаар л байна.

Өнөө үед сэтгүүлч хоорондын тэмцэл нийгэмд илүү хурц, тод ажиглагдах болсон. Угтаа улстөрчид хоорондоо хэрэлдэж, зодолдож, нэгнийхээ булайг бусдад дэлгэдэг байлаа. Гэтэл өнөө цагт тэдний өмнөөс сэтгүүлчид “…миний даргын зөв, чиний дарга хулгайч… гэх зэргээр зодолддог болж. Мэдээж сэтгүүлчид эрх мэдэлтнүүдийн төлөө үйлчилдэг, тэдний өмнөөс дуугарч хамаг муу муухайг нь сэтгүүл зүйг ашиглан шийдэж байгаа учраас авдаг юм нь тэр чинээгээрээ өндөр.

Нөгөөтэйгүүр хэн гэдэг сэтгүүлч хэний төлөө дуугарч байгаагаасаа хамаарч хөрөнгө нь огцом нэмэгддэг болсон цаг. Эрх мэдэлтнүүд нь ч өөрсдийнхөө өмнөөс тулаанд орж байгаа “дайчин хүүхнүүд”ээ цулайтал нь баяжуулсаар байна. Баяжиж байгаа энгийн нэг жишээ гэвэл ганц ч рекламгүй хэвлэл мэдээллийн байгууллагын сэтгүүлч сард нэг байр худалдаад авчихдаг гэж дээр дурдсан. Тэд үсэг болгоноо төлбөртэй тавьсан ч өнөөдрийн нөхцөлд ийм орлого олох боломжгүй. Харин даргад сайн байсных нь урамшуулал мэдсэн ч мэдээлээгүйн шагнал нэг ёсондоо худалдагдсаны шагналд бол ийм байж болно. Реклам, цалин хөлснийхөө орлогоор сард нэг байр авдаг сэтгүүлч битгий хэл хэвлэл мэдээллийн байгууллага ч ховор. Гэтэл хамгийн их хэрүүл тэмцэл өрнүүлэгчид сард нэг байр битгий хэл хэд хэдээр нь худалдаад авчих хөрөнгөтэй болж байна. Мэдээж нэг талдаа ийм хялбар аргаар хөрөнгөжөөд байхад түүнд нь атаархсан сэтгүүлчид гарч ирнэ. Адилхан хоёр сэтгүүлч нэг нь редакцаас өгсөн цалингаараа амьжиргаагаа залгуулж байхад нөгөөх нь эрх мэдэлтнээс авсан хөрөнгөөрөө баярхаж байхад атаархахгүй гээд яах билээ. Үүнээс болж сэтгүүлчид нэгэнтэйгээ сөргөлдөх, маргалдах нь энгийн үзэгдэл болсон. Эрх мэдэлтнүүдийн үгэнд ороод яваад байвал мөнгөтэй болох боломжтой гэж ойлгосон. Тэр утгараа өнөө цагт Монголын сэтгүүл зүй хоёр хуваагдан “зодолдож” байна. Энэ хоёр хуваагдал нь сайн, муугаараа биш. Чиний дарга, миний дарга гэх улстөржсөн, мөнгөжсөн бүлэглэл болж аваад зодолдож байгаа юм. Зодолдож ч гэж дээ, зодолдуулж байна гэвэл илүү онох биз. Эрх мэдэлтнүүд сэтгүүлчдээр даажигнадаг нь хэрээс хэтрэх тусам Монголын сэтгүүл зүй үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй боллоо. Угтаа сэтгүүлчид нэгэнтэйгээ бус эрх мэдэлтнүүдтэй зодолдож, болохгүй бүтэхгүй байгааг нь нийгэмд ил болгож, үнэн бодит мэдээллийн “хоточ банхар”ынхаа үүргийг гүйцэтгэх ёстой. Харамсалтай нь Монголын сэтгүүл зүй шударга бус өрсөлдөөн дунд сөхөрч байна. Тиймээс гуч гаруй жил эрх мэдлийг атгаж яваа Монгол ардын нам чөлөөт хэвлэлийг устгаж байгаадаа одоо дүгнэлт хийх цаг болсон.

Э.МӨНХТҮВШИН

 

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Далайн захиргааны дарга Д.Отгонсүрэн: Монгол Улсын далайд гарах гарцыг нэмэгдүүлэх боломж бий DNN.mn

Зам, тээврийн хөгжлийн яамны харьяа Монгол Улсын Далайн захиргааны дарга Д.Отгонсүрэнтэй ярилцлаа.

-Далайд гарцгүй Монгол Улс далайд гарцтай болох ямар боломж байна вэ?

-Монгол Улс далайд гарцгүй хөгжиж байгаа 32 орны нэг хэдий ч бидэнд далайд гарах гарцууд олон улсын хууль тогтоомжийн хүрээнд бий болсон байдаг. Тухайлбал, Монгол Улс олон улсын худалдаанд оролцохын тулд хөрш орнуудын нутаг дэвсгэрээр дамжин далайгаар бараа бүтээгдэхүүнээ тээвэрлэн зах зээлд хүргэж экспортолж, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүнийг мөн хөрш орнуудаар дамжуулан импортолдог. Энэхүү харилцааг БНХАУ-тай 1991 он, 2014 онуудад “Монгол Улс Хятад Улсын нутаг дэвсгэрээр далайд гарах болон буцах, дамжин өнгөрөх тээвэр хийх тухай” Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг ОХУ-тай 1992 оны Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрээр баталгаажуулсан. НҮБ-ын АНДЭЗНК-оос Азийн болон хөрш бүс нутагтай хамтран бараа тээвэрлэлтийн үеийн хил нэвтрэх болон транзит хугацааг богиносгох, олон улсын нэгдсэн холимог тээвэр болон логистикийн тогтолцоог хөгжүүлэх, хөхиүлэн дэмжих зорилгоор Хуурай боомтын тухай Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг баталсан. Энэхүү хэлэлцээрт Монгол Улс 2016 онд нэгдэн орсноороо далайд гарах гарцаа нэмэгдүүлэх боломж бий болгож байна гэж ойлгож болно. Манай улсын далбаатай хөлөг онгоц далайд явснаар улсад жилдээ нэг сая ам.долларын төсөв бүрдүүлдэг. Тиймээс тухайн далбаатай хөлөг онгоцны захиргаа улсад байна аа гэж заасан байдаг. Энэ нь далайд гарцгүй улс орнуудын нэг давуу тал.

-Далайн захиргааны байгууллага гэхээр ямар газар байдгийг тэр бүр хүн мэдэхгүй байх шиг байна. Тэгэхээр та байгууллагаа товчхон танилцуулахгүй юу. Нөгөөтээгүүр далайд гарцтай болох асуудал хэрхэн танай байгууллагад хамаарах болсныг тайлбарлаж өгнө үү?

-ЗТХЯ-ны харьяа Далайн захиргаа нь 2007 онд байгуулагдсан. Далай ашиглах тухай болон усан замын тээврийн тухай Монгол Улсын хууль, Олон улсын гэрээ, конвенц, дүрэм журам, стандарт зөвлөмжид нийцүүлэн ажиллах үүрэг бүхий байгууллага. Монгол Улсын Засгийн газраас Ази Номхон далайн бүс нутгийн орнуудын хооронд байгуулсан “Хуурай боомтын тухай Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-т заасан олон улсын хуурай боомт байгуулах шалгуурыг хангах байршлыг тодорхойлж боомт байгуулах чиглэлээр эрчимтэй ажиллахыг Зам, тээвэр хөгжлийн яаманд үүрэг болгосны дагуу Далайн захиргааны бүтцэд Хуурай боомт, далай тээврийн хэлтэс байгуулан ажиллаж байна.

-Манай Улс “Хуурай боомтын тухай” Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрт нэгдэж орсны ач холбогдол, давуу тал нь юу вэ?

-Манай улс далайд гарцгүй орон учир олон улсын худалдаанд хөрш орнуудын далайн боомтоор дамжин оролцдог. Азийн хөгжлийн банкнаас хийсэн Монгол Улсын тээвэр, логистикийн салбарын хөгжлийн талаар хийсэн судалгаагаар бараа, бүтээгдэхүүний үнийн бүтцийн 30 орчим хувийг тээвэр, логистикийн зардал эзэлж байна гэсэн дүгнэлт байдаг. Үүнд тээвэрлэлтийн хугацаа урт, дамжин өнгөрөх хил, гаалийн хяналт шалгалт, хязгаарлалттай байдал болон техник технологийн нөхцөл, далайн тээврийн чингэлэг түрээсийн төлбөр өндөр зэрэг байдал ихээхэн нөлөөлдөг. Тээвэрлэлтийн урт хугацаа нь худалдаанд торгууль хүлээх, улмаар их хэмжээний валютын алдагдал хүлээхэд хүргэдэг. Тээвэр, логистикийн дээрх хүндрэл бэрхшээлтэй асуудлыг шийдвэрлэж, худалдааг хөнгөвчлөхөд “Хуурай боомтын тухай” Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр чухал ач холбогдолтой юм. Хуурай боомт нь аливаа нэгэн сонгогдсон далайн боомт дээр эхлэл цэгийг үүсгэн байгуулж дунд нь холбогдох дэд бүтцээр ачааны урсгалыг саадгүй, чөлөөтэй, тогтмол тээвэрлэж байх мөн ачаа барааг шууд хүлээн авч боловсруулалт хийхэд хүрэлцэхүйц хангалттай талбай, дэд бүтэц, тоног төхөөрөмжийн хүчин чадалтай байх үндсэн шаардлагыг хангасан байна.

-Хуурай боомт, далайн тээврийн хэлтэс байгуулагдсанаас хойш хийж хэрэгжүүлсэн томоохон ажлуудынхаа талаар тодорхой мэдээлэл өгнө үү?

-Хуурай боомт, далайн тээврийн хэлтэс нь: Хуурай боомтын тухай Засгийн хоорондын хэлэлцээрийг хэрэгжүүлэх хүрээнд олон улсын хуурай боомтуудыг байгуулан хөгжүүлэх зорилгоор бодлогын хэрэгжилтийг хангах, оролцогч талуудын хамтын ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх уялдуулан зохицуулахын ач холбогдлыг сурталчлан таниулах, хуурай боомтыг амжилттай хэрэгжүүлсэн далайд гарцгүй улс орнуудын туршлагыг судлах, хамтран ажиллах чиг үүрэгтэйгээр маш олон ажлыг үе шаттай хийж байна. Мөн Монгол Улсын Ерөнхий сайдын 2018 оны тавдугаар сарын 23-ны өдрийн 104 дүгээр захирамжаар байгуулагдсан “Монгол Улсад олон улсын хуурай боомт байгуулах эрх зүйн үндсийг бүрдүүлэх, хөрөнгө оруулалтын асуудлыг судалж санал боловсруулах, гадаад улс, олон улсын байгууллагын дэмжлэг авч төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг хангах” үүрэг бүхий ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнийг Монгол Улсын Ерөнхий сайдын 2023 оны зургадугаар сарын 16-ны өдрийн 111 дүгээр захирамжаар ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнийг шинэчлэн байгуулсан бөгөөд үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг батлуулан ажиллаж байна. Мөн “Хуурай боомтын тухай Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр” -ийн 1 дүгээр хавсралт дахь хуурай боомтуудын жагсаалтын Монгол Улсын хэсэгт Ховд хот (Ховд), Хөшигийн хөндий (Төв), Бичигт (Сүхбаатар) байршлыг тус тус нэмж тусгах талаар холбогдох саналыг Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулан холбогдох арга хэмжээ авч ажиллахыг Зам, тээврийн хөгжлийн сайд С.Бямбацогтод даалгасны дагуу 2023 оны есдүгээр сарын 12-13-ны өдрүүдэд Тайланд улсын Бангкок хотод болсон НҮБ-ын Ази Номхон Далайн Нийгэм, Эдийн засгийн комиссын Хуурай боомтын асуудлаарх Ажлын хэсгийн тав дахь удаагийн хуралдаанаар хэлэлцүүлэн батлуулсан бөгөөд албажих шатанд явж байна. Хөрш орнуудтай хийх хамтын ажиллагааны хүрээнд Зам, тээврийн хөгжлийн сайд С.Бямбацогтын БНХАУ-ын Ляонин мужид хийсэн ажлын айлчлалын бүрэлдэхүүнд миний бие ажилласан. Айлчлалын хүрээнд Зүүн хойд Азийн тээврийн зангилаа болох зорилготой Ляонин мужийн Жиньжөү далайн боомтоос Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин ОХУ, цаашлаад Европын холбоо руу гарах хамгийн дөт зүүн коридорыг бүтээн байгуулахад тээвэр логистик, аж үйлдвэр, худалдааг өргөжүүлэх чиглэлээр өргөн хүрээнд хамтран ажиллах, хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэхээр тохиролцсон. Мөн Ляонин мужийн хувьд 43 сая хүн амтай, аж үйлдвэржилт, эдийн засгийн үзүүлэлтээрээ улсдаа тэргүүлдэг далайн боомт, өндөр зэрэглэлийн төмөр зам, хурдны замтай хамгийн дэвшилтэт нэгдсэн тээврийн сүлжээ бүхий хөгжлийн давуу талуудтай. Ажлын айлчлалын үр дүнд бид Ляонин мужийн Жиньжөү хоттой хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх чиглэлээр, Жиньжөү боомттой Монгол Улсын Зүүн бүсэд байгуулах хуурай боомтуудыг бүтээн байгуулалтад хамтран ажиллахын зэрэгцээ Далайн захиргааны байнгын төлөөлөгч албан ёсоор ажиллахаар тохиролцсон зэрэг асуудлууд нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин ОХУ, цаашлаад Европын холбоо руу гарах хамгийн дөт зүүн коридорыг бүтээн байгуулахад түлхэц өгнө гэж үзэж байна.

-Цаашид хуурай боомт, далайн тээврийн хэлтэс нь ямар ажлууд хийж хэрэгжүүлэхээр төлөвлөн ажиллаж байна вэ?

-Монгол Улсын Засгийн газраас Монгол Улсад олон улсын хуурай боомт байгуулах чиглэлээр эрчимтэй ажиллахыг үүрэг болгосны дагуу гадаад харилцаагаа өргөжүүлэх, олон улсын сүлжээнд таниулан, ач холбогдлыг нэмэгдүүлэхэд онцгой анхаарахаас гадна Монгол Улсад байгуулах олон улсын хуурай боомтуудын байршилд НҮБ-ын Худалдаа болон тээврийн байршлын код UNLOCodе-ийг нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Монгол Улс найман байршилд олон улсын хуурай боомтууд байгуулах боломжтой болж байна. Тодруулбал төвийн коридорт Замын-Үүд, Сайншанд, Улаанбаатар, Хөшигийн хөндий, Алтанбулаг, баруун коридорт Ховд, зүүн коридорт Бичигт, Чойбалсан зэрэг байршлуудад олон улсын хуурай боомт, логистикийн төв байгуулах судалгаа төлөвлөлтийг эхлүүлээд байна. Монгол Улсын Засгийн газраас “Хуурай боомтын тухай Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-т заасан олон улсын хуурай боомт байгуулах шалгуурыг хангах байршлыг тодорхойлж, боомт байгуулах чиглэлээр эрчимтэй ажиллах чиг үүрэг өгсний дагуу Монгол Улсад олон улсын хуурай боомт буюу олон улсын логистикийн төвийг байгуулахаар үйл ажиллагаагаа эрчимжүүлэн ажиллаж байна. Илүү дэлгэрэнгүй мэдээллийг манай байгууллагын www.monmarad.gov.mn цахим хуудаснаас авч болно.

Э.ТҮВШИН

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

Ц.Цэрэнпунцаг: Ханшийг богино хугацаанд буулгах боломж манай улсын хувьд их хязгаарлагдмал асуудал DNN.mn

– УРАНЫ ЗАХ ЗЭЭЛ БАГА Ч БИДНИЙ ХУВЬД СТРАТЕГИЙН ӨӨР НЭГЭН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАГЧТАЙ БОЛЖ БАЙГАА НЬ ХАМГИЙН ТОМ ДАВУУ ТАЛ –

УИХ-ын гишүүн, Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Ц.Цэрэнпунцагтай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Намрын чуулганаар Эдийн засгийн байнгын хороо голлох ямар хуулийн төслүүдийг хэлэлцэж, УИХ-д оруулахаар ажиллаж байна вэ?

-УИХ-ын байнгын хороо, тэр дундаа эдийн засгийн байнгын хороо гэдэг бол бүхий л хуулийн төслийг авч хэлэлцэж байх ёстой чухал хороо л доо. Мэдээж намрын чуулганаар яригдах гол зүйл бол ирэх оны улсын Төсвийн тухай хуулийн төсөл. Тэр утгаараа манай байнгын хороо энэ чиглэлд голлож анхаарч ажиллах байх. Өөр олон чухал хуулийн төслүүд орж ирнэ. Тухайлбал, Уул уурхайн тухай хуулийн төсөл орж ирж магадгүй. Энэ бол том хууль. Нэмээд Баялгийн сангийн тухай хууль явж байгаа. Энэ хуулийн ерөнхий зарчим бол ойлгомжтой байгаа байх. Баялгаас орж ирж байгаа үр өгөөжийг нийтэд тэгш хуваарилах асуудлыг зохицуулсан эрх зүйн өөрчлөлт шүү дээ. Бас л чухал хуулиудын нэг. Нөгөөтэйгүүр Хөрөнгө оруулалтын тухай хууль бас бий. Товчхондоо Эдийн засгийн байнгын хороогоор Улсын төсвийг хэлэлцэхээс гадна дээрх гурван том хуулийн төслийг хэлэлцэн батлуулахаар ажиллаж байна. Ер нь их завгүй байдаг байнгын хороодын нэг шүү дээ.

-Мэдээж энэ чуулганаар ирэх оны төсөв хэлэлцэгдэж байна. Эдийн засгийн байнгын хорооны даргын хувьд орж ирж байгаа төсөвт ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Мэдээж ирэх сарын 15-ныг хүртэл дан төсвөө л ярина. Одоогийн байдлаар Засгийн газрын зүгээс ирэх оны төсвийн төслөө УИХ-ын гишүүдэд нэг бүрчлэн өгчихсөн байгаа.

Тиймээс гишүүд төсвөө дор бүрнээ маш анхааралтай харж, судалж байгаа байх. Удахгүй Байнгын хороодоор ороод л явна. Тэр үед байнгын хороодын гишүүд ямар байр суурь илэрхийлэх нь үү, тэрийг нь тухайн үед мэдээллийг нь сонсоод явах байх. Хувь гишүүдийн тухайд гэвэл төсвөө гар дээрээ авчихсан байгаа. Тиймээс тойрог дээрээ тухайлан анхаарч харж байгаа болов уу. Ерөнхий том зургаараа гэж хэлбэл ирэх оны төсөв их тэлэлттэй орж ирсэн байгаа. Тэлчихсэн төсвийг шүүмжилдэгээрээ шүүмжлэх л байх. Ер нь аль ардчилсан орныг харахад гишүүд нь тойрогтоо өмнөх жилүүдээсээ илүү төсөв тавиулах сонирхолтой байдаг. Нэг талдаа гишүүдийн буруу биш. Угаасаа тойргоос сонгогдсон хүний хувьд тухайн тойрогтоо амласнаа хэрэгжүүлэхийн тулд зайлшгүй төсөв нэмэгдүүлэх, шинэ хөрөнгө оруулалт оруулах асуудал дээр анхаарна. Нөгөөтэйгүүр өнгөрсөн жилүүдийн тухайд хөдөө орон нутагт шинээр хөрөнгө оруулалт хийх төсөв огт тавиагүй. Тэр утгаараа одоо орж ирж байгаа төсөвт шахагдсан, нэмэгдсэн зүйл байгааг үгүйсгэхгүй л дээ.

-Монгол Улсын макро эдийн засгийн түвшин нэмэгдсэн гэж байгаа. Эдийн засаг нэмэгдээд байхад ханш яагаад буурахгүй байна вэ?

-Монгол Улсын валютын нөөц дөрвөн тэрбум ам.доллар давчихсан явж байна. Хэдий дөрвөн тэрбум гарсан ч бидний хувьд энэ нөөц бол хангалттай түвшинд хүрсэн гэж үзэж болохгүй. Ирэх оны төсвийн төсөлд бол валютын нөөцийг таван тэрбум ам.долларт хүргэнэ гээд оруулаад ирсэн байна лээ. Тэгэхээр уг нөөцийг нэмэгдүүлэхийн тулд бид юун түрүүнд экспортоо нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Экспорт нэмэгдүүлэхэд гол саад болж байсан боомт, тээвэрлэлт, нэвтрэлт гээд асуудлыг Засгийн газрын хувьд маш зөв бодлогоор нэмэгдүүлсэн. Үүний хүчинд валютын нөөц өдий зэрэгт хүрсэн байх. Цаашид ч нэмэгдэх бүрэн боломжтой гэж харж байгаа. Учир нь ойрын он жилүүдэд Монгол Улсын гадаад бодлого маш чамбай явж байгаа. Тухайлбал, урд болон хойд хөрштэйгөө бид харилцаа, хамтын ажиллагааны хувьд илүү өргөжсөн. Тэр дундаа урд хөрштэйгөө ойрын жилүүдэд илүү таатай харилцаатай явах байх гэсэн төсөөлөл байна. Тиймээс бидний хувьд урагшаа чиглэсэн экспорт жил ирэх тусам нэмэгдэх хандлага ажиглагдаж байгаа нь манай улсын экспорт нэмэгдэнэ гэж ойлгож байна.

-Экспортын хувьд ч нэмэгдэх асуудлыг эдийн засагчид хэлж л байсан. Энэ мэт эдийн засаг нэмэгдээд байхад яагаад дотоодод ханш буурахгүй байна вэ?

-Макро эдийн засаг сайжирч байгаа нь үнэн. Гэхдээ хамгийн чухал асуудал бол төсөв алдагдалтай байгаа. Зарим эдийн засагчдын тооцож байгаагаар төсвийн зарлагын 70 орчим хувийг импортын зардал эзэлж байгаа юм билээ. Тэгэхээр бид төсвийнхөө ихэнх хувийг гадагш нь өгчихдөг гэсэн үг. Нэг үгээр хэлбэл гадагшаа чиглэсэн валютын урсгал төсвийн зардалтайгаа шууд хамааралтай байгаа юм. Дээрээс нь ирэх оны төсөвт маш их хөрөнгө оруулалт тавигдсан байна лээ. Тэгэхээр импортыг бид санхүүжүүлэхийн тулд нөгөө л валютынхаа нөөц рүү орохоос өөр аргаггүй болно. Тийм болохоор бидний хувьд ханшийг бууруулах асуудал их хүндрэлтэй болж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл гадагшаа чиглэсэн валютын урсгал их байна. Төсвийн зардлын 70 орчим хувь нь импортод явчихаж байна. Ийм эдийн засагтай үед ханшийг буулгана гэдэг хэцүү. Тэгэхээр бид яах ёстой вэ. Нэгдүгээрт, импортыг орлосон бүтээгдэхүүнтэй буюу үйлдвэртэй болох ёстой. Хоёрдугаарт, экспортоо төрөлжүүлж, улам нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Одоо манай экспорт жил ирэх тусам нэмэгдэж байгаа ч дагаад импорт огт багасахгүй байгаа нь валютын ханш буурахгүй байгаагийн гол шалтгаан болоод байгаа юм. Тиймээс богино хугацаанд ханшийг буулгах боломж нь өөрөө манай улсын хувьд хязгаарлагдмал байгаа юм.

-Экспортоо нэмэгдүүлэх нь мэдээж чухал. Нүүрс, алт, зэс гээд голлох бүтээгдэхүүн байгаа. Нэмэгдээд уран орж ирж байх шиг байна, тийм үү?

-Ураны зах зээл өөрөө тийм өргөн биш шүү дээ. Нүүрс, зэсийн зах зээлтэй харьцуулбал бага. Тиймээс биет хэмжээ болон хөрөнгө оруулалтынхаа хэмжээгээр нүүрс, зэсийн хаана ч хүрэхгүй л дээ. Гэхдээ Ерөнхийлөгчийн Францад айлчлаад хийгдсэн хөрөнгө оруулалтын хэлэлцээрийг харж байхад Монгол Улсын хувьд ямар ч тохиолдолд ашигтай байхаар харагдаж байна лээ. Тэгэхээр цэвэр эдийн засгийн үр өгөөж нь тэр чинээгээр нэмэгдэж орж ирнэ л гэсэн үг. Түүнээс гадна бид экспортоо төрөлжүүлж байгаагийн нэг хэлбэр гэж ойлгох хэрэгтэй. Нэмээд хамгийн чухал зүйл бол Монгол Улс стратегийн өөр нэгэн хөрөнгө оруулагчтай болж байгаа нь бидний хувьд том давуу тал. Тэгэхээр зөвхөн эдийн засгийн ач холбогдлоос гадна улс орны аюулгүй байдал, гуравдагч хөршийн харилцаатай байна гэдэг нь өөрөө асар үнэ цэнэтэй зүйл юм аа.

-Байнгын хорооны зүгээс ядуурлыг бууруулах, байнгын ажлын байртай болгох чиглэлд ямар бодлого боловсруулан ажиллаж байна?

-Статистик мэдээллээс харвал нэг зүйлийг хэлээд байгаа л даа. Ядуурал их байна, ажилгүйдэл их байна гэдэг ч юм уу. Гэтэл үнэндээ цаасан дээр тоо харж суухаар бодит амьдрал дээр гараад хараад, судлаад үзвэл байдал шал өөр байгаа юм билээ. Миний хувьд Завхан аймгаас сонгогдсон улстөрч. Тэр утгаараа тойргийнхоо нөхцөл байдалтай танилцаад үзэхээр асуудал бас өөр байна. Тухайлбал, Тосонцэнгэл суманд дулааны цахилгаан станцыг өөрийнхөө хөрөнгөөр барьж байна. Уг төсөл маань ирэх онд ашиглалтад орно. Уг төсөл ашиглалтад орсныхоо дараа 100 гаруй тогтмол ажлын байр бий болгож байгаа. Гэтэл эдгээр ажлын байрт ажиллах хүн үнэхээр олдохгүй байна. Бүр өөрсдөө сургаж, бэлтгээд ажиллуулъя гэхээр зарим нь янз бүрийн шалтгаан хэлээд ажлынхаа дундаас явчих юм. Зөвхөн миний мэдэх нэг жишээн дээр л ийм байна. Гэтэл Монгол Улсад олон аж ахуйн нэгж бий. Тэр бүгдэд ажлын байр хэдэн зуугаараа байгаа. Харин ажиллах хүн байдаггүй юм билээ. Өөрөөр хэлбэл Монгол Улс ажиллах хүчний хомсдолд орчихсон гэсэн үг. Нөгөөтэйгүүр ажиллах сонирхолтой хүн гэж алга. Ажил хийе гэсэн хандлагатай хүн ховордчихож. Ажиллах хүсэлтэй нэг нь Солонгос руу эсвэл самар түүхээр явчихаж байна. Гэх мэт олон шалтгаан байна. Гэтэл иргэд та нар ажлын байр бий болгооч ээ гэж маш их шүүмжилдэг. Үнэндээ ажлын байр хангалттай байгаа. Гол нь ажиллах хүн нь алга байна.

-Цалин бага байгаа учраас тэд тогтмол ажлын байр бус орлого ихтэй салбарыг илүүд үзээд байгаа юм биш үү. Цалин мөнгө сайн болохоор л Солонгос руу явчихаад байна шүү дээ. Тэгэхээр цалингаа нэмэх ёстой биз дээ?

-Мэдээж цалин бага байгаа газрууд байна. Ажил үүргийн онцлогоос хамаарсан цалингийн бууралт ч байна. Манай хувийн хэвшилүүд гадны орнуудын өгч байгаа цалинг өгье, ажил хийх хүн байна уу гэхээр олдохгүй байна гэсэн асуудлаа их ирдэг. Нөгөөтэйгүүр шинээр ажлын байр бий болго гэдэг. Гэтэл мянган ажлын байр бий болгоод гадны орнуудын өгч байгаа шиг цалин өгөх хэмжээний бүтээмжтэй ажлын байр бий болгохгүй л бол энэ нь хоосон байшин л болно.

-Ер нь Солонгос улсаар жишээ авъя л даа. Тэнд сарын дундаж цалин төгрөгөөр гурван сая гаруй байна. Гэтэл манайд хэд билээ. Ядаж тэр улсын дундаж цалинд ойртуулж болохгүй юу. Өөрөөр хэлбэл дундаж цалинг ядаж 1.5 сая болгож болохгүй юу?

-Цалин яаж өсдөг вэ гэхээр цалин бүтээмжтэй холбоотойгоор л өсч байгаа. Цалин бүтээмжтэйгээ шууд холбогдохгүй л бол инфляци үүснэ. Цалин нэмж болно. Нэмчихлээ гэхээр зүгээр л цаас нэмсэнтэй ялгаагүй зүйл болно. Харин ч эсрэгээрээ эдийн засагт хор хөнөөлтэй. Тиймээс бүтээмж ямар байна, цалин тийм л байх хэрэгтэй. Бүтээмж сайн бол цалин нэмэгдэнэ. Бүтээмж сул бол цалин бага л байна гэсэн үг. Өнөөдөр манай улсын инфляци өндөр байгаа нь ерөөсөө бүтээмжтэй холбоотой. Нэмээд энэ олон хулгай, авлигын асуудал байна. Тэгэхээр бид цалин нэмэхийн тулд бүтээмждээ анхаарах ёстой. Цалин яаж нэмэх вэ гэхээс илүүтэйгээр бүтээмжээ бид яаж өсгөх вэ гэдгээ маш сайн бодох хэрэгтэй. Бүтээмжийг нь өсгөчихвөл цалин хүссэн, хүсээгүй нэмэгдээд явна. Ингэж нэмэгдсэн цалин эдийн засагт ямар ч дарамт учруулахгүй. Харин ч бодит байдлаараа эдийн засаг сайжирна гэсэн үг. Тэгэхээр бид Солонгостой адил бүтээмжээ дээшлүүлэх хэрэгтэй байгаа юм.

-Ковидын үед зарцуулсан хөрөнгийн задаргааг нээлттэй болгож, энэ чиглэлээр УИХ түр хороо байгуулан сонсгол хийхээр болсон. Үүнд байнгын хороо ямар чиг үүрэгтэй оролцож байна. Сонсгол хийхийг та хувьдаа дэмжиж байгаа юу. Нөгөөтэйгүүр зарцуулсан 20 их наяд төгрөгт хулгай орсон гэж үзэж байгаа юу?

-Үүнийг үнэхээр мэдэхгүй байна. Засгийн газрын сайд нарын тэр дундаа үе үеийн Эрүүл мэндийн сайд нарын зарцуулалтыг мэдэхгүй. Гэхдээ ковидын үед бид нэг их наяд төгрөгийг 300 мянгаар нь хуваагаад авчихсан шүү дээ. Энэ мэт зардлууд ковидын үеийн зардалд орсон явж байгаа. Хүмүүсийн ярьж байгаа шиг 20 их наяд төгрөг зарцуулагдсан гэж би бодохгүй байна. Миний харж байгаагаар энэ зардал хоёр орчим их наяд төгрөгт л багтаж байгаа байх. Одоо сонгууль ойртчихлоо. Тэр утгаараа ямар нэгэн асуудал болгон дээр улстөржилт асар их хийгдэх болж. Ямар ч асуудлыг улстөржүүлж байна. АН-ын хувьд ковидын үеийн зарцуулалтыг нээлттэй сонсголоор мэдээллийг нь ил тод болгоё гэж байгаа. Би хувьдаа үүнийг дэмжиж байгаа. Гэхдээ зарласан товыг нь хойшлуулах эрх хуулиараа надад байхгүй. Энэ асуудлаа тэр хүмүүс өөрсдөө зохицуулаад явах бүрэн боломжтой. Заавал Эдийн засгийн байнгын хороо тус сонсголын товыг хууль зөрчин барин хойшлуулах шаардлага байхгүй. Хууль нь байгаа бол би хойшлуулахад асуудал алга. Даанч хойшлуулж болно гэсэн хууль байхгүй болохоор уг асуудлаа өөрсдөө шийд гэдэг байдлаар байр сууриа илэрхийлсэн. Хүний өмнөөс хууль зөрчих зарчим гэж байх ёсгүй.

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Б.Чойжилсүрэн сайд аа нийслэлийг утаанаас салгах хагас коксон түлшээ оруулж ирье DNN.mn

Нийслэл нь өвөлдөө утаатай. Улс нь эрчим хүчний асуудалтай байгаа энэ цаг үед эрчим хүчний салбарыг ажил хийдэг, ажил хийх гэж оролддог, асуудлыг аргалчихдаг хүн л удирдах ёстой. Өнгөрсөн жил Улаанбаатар хот эрчим хүчний дутагдалд орж хөлдөх шахсан. Үүнийг Б.Чойжилсүрэн аргалж чадсан. Ерөнхий сайдын хувьд асуудал нь тулгамдсан салбарыг Б.Чойжилсүрэнд хариуцуулж өгсөн нь ч ийм учиртай байх. Хүйтний ам наашилж байгаа эл өдрүүдэд нийслэл хотын иргэдийг түгшээж байгаа нэг асуудал бол утаа. Өвөл болохоор хүйтэрдэг гэдэг шиг утаа гарч ирэх нь тодорхой. Тиймээс энэ жил утааг огцом бууруулах шаардлага Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газарт яалт ч үгүй тулгарсан, тулгамдсан асуудал болж байна. Уг асуудлыг зохицуулахын тулд тэрбээр Б.Чойжилсүрэнд хатуу үүрэг өгсөн нь мэдээж. Тиймээс Б.Чойжилсүрэн сайд энэ жилийн утааг огцом бууруулахын тулд хагас кокс түлшийг БНХАУ-аас оруулж ирэх төслийг санаачилсан. Эхний ээлжинд хагас кокс түлшээ урд хөршөөсөө оруулж ирээд нийслэлийн тодорхой бүсүүдэд түлж үзье гэсэн түүний санаа тун зөв байсан. Гэтэл утааг улстөржүүлдэг уламжлалт аргаараа уг асуудалд хандаж эхэлсэн. Үр дүнд нь Б.Чойжилсүрэн сайд хулгайч, луйварчнаараа дуудуулаад дуусч байх шиг. Нийслэлийн утааг бууруулах төслийн багийнхны урам ч хугарсан байх. Гэхдээ нийгмийн нэг хэсэг хүмүүсийн зүгээс ирж байгаа галыг тэрүүхэн тэндээ шингээгээд уг төслөө амжилттай дуусгах боломж Б.Чойжилсүрэн сайдад бий. Цаашлаад Засгийн газрын зүгээс болон эрх баригч намын зүгээс уг асуудалд бага зэрэг улс төрийн дэмжлэг үзүүлчихвэл утааг бууруулах төсөл дахин сэргэх боломжтой гэж байгаа юм. Б.Чойжилсүрэн сайдын хувьд шүүмжлэл, хар, цагаан хэл ам ихтэй бизнес, улс төрийн салбарт олон жил явсан архаг, асуудлыг аргалдаг улстөрч. Гэтэл нийслэлийг утаагүй болгох асуудлыг НИТХ-ын төлөөлөгчдийн улстөржилтөөс болж хаяж байгаа гэж бодохгүй байна. Асуудлыг атгаж авсан бол дуусгах эр хүний болоод улстөрчийн зориг зүрх Б.Чойжилсүрэнд бий гэдгийг улс төрийн хүрээнийхэн тод хэлнэ. Ер нь нийгмийн нэгнийгээ дагасан хийрхэлээс үл хамаараад нийслэлийг утаагүй болгох хагас коксон түлшээ оруулж ир ээ, сайд аа. Хагас коксон түлш гэдэг бол дэлхийн бусад хотуудын утаанаасаа салсан бодит туршлага. Үүнийг заавал нийслэлийн бүх иргэнд ойлгуулах шаардлага байхгүй. Бодит ажил болгоод нүднийх нь өмнө утааг бууруулаад харуулчих. Хагас кокс түлшнээс болоод хүн ард хордоно гэж огт байхгүйг мэргэжлийн хүн баталгаатай хэлж, зөвлөж байна. Улстөржилт, нийгмийн зохион байгуулалттай шүүмжлэлээс айгаад байх хүн биш гэдгийг тань улс төрийн хүрээнийхэн ил тод хэлж байна. Тиймээс эхлүүлсэн ажлаа дуусгаад, бодит үр дүнг нийслэлчүүдэд харуулаач, сайд аа. Ирэх жилээс бид хагас коксон түлш боловсруулах үйлдвэрээ барьчихвал утааны асуудал Засгийн газар, цаашлаад Улаанбаатар хотын асуудал биш байхаа болино. Тэр цагт утааг шүүмжилж, таны санаачилсан ажлыг унагах шахсан улстөрчид чинь бид анх утааг бууруулж байсан гээд яриад л явж байна. Улс төр угаасаа л ийм байдаг. Тиймээс утааг бууруулахын тулд зоригтой шийдсэн ажлаа дуусгаж, бодит үр дүнг нийслэлчүүдэд харуул, сайд аа…

Э.МӨНХТҮВШИН