Author: ЭНХТӨРИЙН МӨНХТҮВШИН

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Түгжрүүлсэн ч, түгжрэлгүй байлгасан ч тэдний дур DNN.mn

Олон жил “0” зогсолтыг ярьсан эрх баригчдын мөрөөдөл уржигдар биеллээ. Улаанбаатар хотын автозам төв, зах гэлтгүй 6-7 цаг орчим “0” зогсолтод өртлөө. Үүнийг сүүлийн найман жил үнэмлэхүй олонх болж, төрийн эрх барьж байгаа МАН 2016 оноос хойш л ярьсан. Үүний цаана ямар нэгэн зорилго байдаг. Тэгвэл эрх баригчдын зорилго уржигдрын “0” зогсолтын үеэр тодорхой харагдлаа. Өдөр болгон шахам түгжирч байгаа шалтгааныг холбогдох албаныхан тухай бүрдээ тайлбар мэдээлэл хийж ирсэн бил үү. Гэтэл уржигдрын их түгжрэлийн дараа албаныхан яаран сандран худлаа, үнэн тайлбар хийлээ. Ингэж яаран сандран тайлбар хийх болсны цаад учир нь ердөө л эрх зүйн өөрчлөлттэй л холбоотой. Хотын шинэ даргыг томилсноос хойш удалгүй Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах тухай хуулийн төслийг Засгийн газраас УИХ-д өргөн мэдүүлсэн.

Нийслэлийн энэхүү хууль үнэндээ хотын шинэ даргын санаачилга гэдэг нь тодорхой. Уг хуулиар түгжрэлийг шийдэхийн тулд төлбөр авах системийг оруулж ирэхээр байгаа. Үүнийг олон нийт хүчтэй эсэргүүцсэн. Эрх баригчдын хувьд иргэдийн эсэргүүцэлтэй тулгарах ямар ч сонирхолгүй. Тэр тусмаа сонгууль ойртсон үед аль болох иргэдийнхээ эрх ашгийн төлөө, халамждаа анхаарсан шийдвэр гаргахыг л тэд бодно. Тэглээ гээд өөрсдийнхөө өргөн барьсан хуулийг буцаачихаж бас болохгүй. Тэгвэл иргэдийн эсэргүүцэлтэй тулгарахгүйгээр яаж өөрсдийнхөө хуулийг батлуулах вэ. Үүнийг эрх баригч нам өнгөрсөн найман жилийн хугацаанд маш чадамгай шийдэж ирсэн. Тухайлбал, уржигдар болсон түгжрэл эрх баригчид яаж хууль баталдгийн бодит жишээг ил тод болголоо. Тэд түгжрэлийг бууруулах хуулиа батлахын тулд ард түмнийг хохироон байж, зохиомлоор түгжрэл үүсгэж, бүр “0” зогсолтыг бодитой мэдрүүлж чадлаа.

Уржигдар, өчигдөр, өнөөдөр ч “0” зогсолтын талаар болон дахиад “0 зогсолт болох вий дээ гэж иргэд олон нийт санаа зовнин бичиж байна. Үнэхээр “0” зогсолт хийж байхаар төлбөртэй бүсээ байгуулъя гэж зарим нь хүсч байна. Ядаж төлбөр төлж чадах нь хотын төвөөр автомашинтайгаа яваад ажлаа амжуулъя гэдэг байдлаар нийгмийн сэтгэл зүй өөрчлөгдлөө. Нийгэм ийм сэтгэл зүйтэй болохыг эрх баригчид хүссэн учраас “0” зогсолтыг мөрөөдсөн. Одоо мөрөөдөл нь биелсэн болохоор хуулиа бушуухан батлуулаад авна. Энэ бол МАН-ын хууль батлах процессын ерөнхий план. Эрх баригчид өнгөрсөн хугацаанд яг ийм маягаар олон арван хуулийг баталсан. Ингэж батлуулсан хууль болгон нь эрх баригчдад наалдацтай, иргэдэд нийцгүй байгааг хэн бүхэн хэлнэ. Хотын замыг түгжрүүлсэн ч түгжрэлгүй байлгасан ч тэдний дур. Хулгайлсан ч баригдахгүй байх нь бас тэдний дур.

Саяны зохиомол түгжрэлээс болж, хэдэн арван хүн эмнэлгийн яаралтай тусламж авч чадалгүй амь насаа алдсан бол. Онцгой байдлын тусламж хэрэг болсон хэдэн айл эд хөрөнгө, эрүүл мэндээрээ хохирсон бэ. Үүнийг эрх баригчид хумсны чинээ боддоггүйгээ харууллаа. Нийгмийн сэтгэл зүйг зориудаар өөрчилж аливаа шийдвэрийг гаргах нь өөрөө үндэсний аюулгүй байдал, улс орны тусгаар тогтнолд шууд заналхийлж байгаа үйлдэл. Ингэж шийдвэр гаргаж, хууль баталдаг төр засгаас бид шударга ёс нэхэх нь үр дүнтэй юу…

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

С.Бямбацогт: Монголын төмөр замыг Иран, Пакистан руу холбогддог төмөр замын сүлжээтэй холбосноор Европ болон Энэтхэгийн далай руу гарах боломж бий болно DNN.mn

УИХ-ын гишүүн, Зам, тээврийн хөгжлийн сайд С.Бямбацогттой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Тээврийн долоо хоног болж байна. Энэхүү арга хэмжээний ач холбогдол, хэлэлцэгдэж байгаа томоохон шийдэл юу байна вэ?

-Бүс нутгийн тээвэр, логистикийн холболтыг бэхжүүлэх нь сэдэвт Тээврийн долоо хоног 2023 олон улсын форум үргэлжилж байна. Тус долоо хоногийн хоёр дахь өдөр Монгол Улсын төмөр замын салбарын өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх боломж сэдвээр илтгэл танилцууллаа. Монгол Улсад төмөр зам үүссэнээс хойш 70 жилийн хугацаанд ердөө ганцхан төмөр замтай байсан. 2019-2023 онд шинээр 905 км төмөр зам барьж, Монгол Улсын төмөр замын сүлжээ нийт 2020 км болон өргөжөөд байна. Бидний урд хойд хөрш, Ази, Европ, цаашлаад далайд, дэлхийд гарах гол гарц бол төмөр зам. 2019 онд ганцхан төмөр замын төв коридороор 28.2 сая тонн ачаа тээвэрлэж байсан. 2023 оны байдлаар шинэ төмөр замуудын туршилтын тээвэрлэлтүүдийг эхлүүлж, 37.7 сая тн ачаа тээвэрлэхээр төлөвлөн ажиллаж байна. Мөн 2023 оны эхний 10 сарын байдлаар төмөр замаар 3.6 сая тонн транзит ачаа тээвэрлэсэн нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 39 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна. Монгол Улс саяхныг хүртэл БНХАУ-тай төмөр замаар Замын-Үүд-Эрээн гэсэн ганцхан боомтоор холбогдож байлаа. Тэгвэл өнөөдөр Шивээхүрэн-Сэхэ, Гашуунсухайт-Ганцмод, Бичигт-Зүүнхатавч боомтуудыг шинээр холбох ажлыг амжилттай эхлүүлж Хятадын талтай тохирч чадлаа.

-Төмөр замын салбарт Зам тээврийн яам цаашид ямар бодлого дээр илүү анхаарч ажиллахаар байгаа вэ?

-Цаашлаад Ханги-Мандал, ОХУ-тай Арцсуурь-Цагаантолгой зэрэг дараагийн шинэ гарцуудыг нээхээр Монгол Улсын Засгийн газар, Зам, тээврийн хөгжлийн яам онцгой анхааран ажиллаж байна. Ингэснээр бид төмөр замын таван шинэ гарцтай болно. Хил холболтын төмөр замууд баригдаж, шинэ гарцууд нээгдсэнээр 2030 он гэхэд төмөр замын хүчин чадал жилд 180 сая тонн болж нэмэгдэнэ. Мөн хөрш орнуудад үзүүлж буй төмөр замын тарифын хөнгөлөлтийг байхгүй болгох нь бидний эрх ашигт нийцнэ.

-Мэдээж төмөр зам бол Монгол Улсын хөгжлийн гарц. Тэр утгаараа тус салбарт нэлээд их ажил өрнөх нь тодорхой. Ойрын хугацаанд хийгдэх хөрөнгө оруулалт юу байна вэ?

-Монгол Улсын төмөр замын салбарын дараах төслүүдэд хөрөнгө оруулж, хамтран ажиллах бүрэн боломжтой.

Тухайлбал, Чойбалсан-Хөөт-Бичигт чиглэлийн төмөр зам ашиглалтад орсноор бүс нутгийн уул уурхайн бүтээгдэхүүн эдийн засгийн эргэлтэд орж тээвэрлэлтийн хүчин чадал 25-30 сая тонноор нэмэгдэж, Арцсуурь-Нарийнсухайт-Шивээхүрэн чиглэлийн 1255 км төмөр зам жилд 25-30 сая тонн ачаа тээвэрлэх боломжтой. Сайншанд-Баруун-Урт-Хөөт чиглэлийн 431 км төмөр замын төсөл нь концессоор хэрэгжинэ. Түүнчлэн “Монголын төмөр зам ТӨХК”-ийн оролцоотой төслийн зориулалттай “Сайншанд-Баруун-Урт-Хөөт төмөр зам” ХХК хэрэгжүүлнэ. Төв коридорын Багахангай өртөөнөөс салбарлан Улаанбаатар хотыг баруун урд талаар Богдхан уулын өвөрт байрлах Хөшигийн хөндийн Олон улсын нисэх онгоцны шинэ буудлын орчмоор дайран тойрон гарч, төв коридорын Мандал өртөөтэй холбогдох 144.8 км төмөр замын төсөл хэрэгжсэнээр Улаанбаатар хотын дундуур аюултай ачаа тээвэрлэхгүй болж түгжрэл буурах боломжтой. Мөн Хөшигийн хөндийд тээвэр логистикийн төв байгуулах, төв коридорын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх боломж бүрдэнэ. Улаанбаатар-Хархорин чиглэлийн 384 км төмөр замын төслийг хэрэгжүүлнэ. Энэхүү төслийн ТЭЗҮ, зураг төсөл боловсруулах, барьж байгуулахад хөрөнгө оруулж хамтран ажиллах бүрэн боломжтой.

-Тэгвэл энэхүү салбарт ямар бодлого баримталж байгаа вэ. Бодлого зөв байж үр дүн гарна шүү дээ…?

-Монгол Улсын төмөр замын салбарт баримталж буй бодлого, стратегийг бүрэн хэрэгжүүлснээр дараах үр дүнд хүрнэ гэж үзэж байна. Төмөр замын урт 2661 км-ээр нэмэгдэж, Монгол Улсын төмөр замын нийт сүлжээний урт 4680 км болж дөрөв дахин өргөжиж, Эрээнцав-Бичигтийн зүүн коридор, Арцсуурь-Шивээхүрэнгийн баруун коридоруудтай болж, нийт төмөр замын гол “гурван судас”-тай болно. Сүхбаатар, Замын-Үүд, Эрээнцав гэсэн төмөр замын гурван боомттой байгаа бол бодлого хэрэгжсэнээр Гашуунсухайт, Шивээхүрэн, Бичигт, Ханги боомтууд төмөр замаар холбогдож нийт долоон төмөр замын боомттой болно.Энэхүү төслүүд хэрэгжсэнээр Монгол Улсын төмөр замын тээвэрлэлтийн хүчин чадал 180 сая тонн буюу тав дахин өснө. Өнөөгийн байдлаар тээвэрлэж буй 3.4 сая тонн транзит ачааг 40 сая тоннд, тээвэрлэж буй 8.2 сая тонн экспортын ачааг 80 сая тоннд хүргэнэ. БНХАУ-ын зөвхөн Тяньжин боомтоор бус Хуанхуа, Цинхуандао, Жинжоу, Инкоу, Далянь, Дандун, Ляньюунганг зэрэг далайн боомтуудаар, ОХУ-ын Алс дорнодын Ванино, Восточный, Находка, Владивосток, Посьет, Зарубино зэрэг далайн боомтуудтай холбогдох боломж бүрдэнэ. Цаашлаад Энэтхэгийн далайн Карачи, Бандар Аббас далайн боомт, Турк улсын Истанбул боомтоор дамжин Европын улсуудын боомтод хүрэх боломжтой болно.

-Гурван улсын тэргүүнүүд саяхан урд хөршид уулзалдсан. Тэрхүү уулзалтаар эдийн засгийн коридор байгуулах асуудлыг хэлэлцсэн. Энэ талаар та мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Монгол Улс, ОХУ, БНХАУ-ын төрийн тэргүүнүүд “Монгол-Орос-Хятадын эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр”-ийг баталсан. Энэ нь далайд гарцгүй манай орны хувьд, Ази, Европ тивийг холбосон хамгийн дөт замнал бүхий газар зүйн байршлын давуу талаа ашиглан, тээврийн сүлжээгээ өргөжүүлж, дамжин өнгөрөх тээврийг хөгжүүлэх, дэлхийн худалдаа, эдийн засгийн сүлжээнд идэвхтэй оролцох, улсын эдийн засгийн нөхцөл байдлыг сайжруулахад чухал нөлөө үзүүлэх юм. Төмөр замын хамтын ажиллагааны байгууллагаас баталсан “Екатеринбург-Наушки-Замын-Үүд-Бээжин-Тяньжин” чиглэлийн Транс-Монголын коридор нь Ази, Европыг холбосон хамгийн дөт тээврийн коридор юм.

Энэ коридорын урт нь Казахстаны нутгаар дамжин өнгөрөх коридороос 513 км, Транс Манжуурын коридороос 748 км-ээр дөт гэдгээс эдийн засаг, тээвэрлэлтийн хувьд ямаршуу үр ашигтай болох нь шууд харагдана. Монгол-Орос-Хятадын эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр”-ийн хүрээнд Монгол Улсын Төрөөс төмөр замын тээврийн талаар баримтлах бодлоготой уялдуулан баруун коридорыг ОХУ-ын курагино-Кызыл-Цагаан толгой боомтоос Монгол Улсын Арцсуурь-Нарийнсухайт-Шивээхүрэн боомтоор дамжин БНХАУ-ын Сэхэ-Далайхөв узен хүрэхээр төлөвлөөд байна.

Бидний барихаар төлөвлөсөн төмөр замын зүүн коридор нь ОХУ-ын Борзя-Соловьевск боомтоос Монгол Улсын Эрээнцав-Чойбалсан-Хөөт-Бичигт боомтоор дамжин БНХАУ-ын Зүүн хатавч-Улаанхад- Чаоянаар дайран Жинжоу, улмаар Лянюунган далайн боомтуудад хүрэхээр төлөвлөж байна. Ийнхүү бид урд хойд хөрш, Ази Европыг холбосон төмөр замын гурван коридортой болсноор бүс нутгийн тээвэр логистикийн хөгжилд дорвитой хувь нэмэр оруулж чадна. Манай хоёр хөрш болох БНХАУ, ОХУ-ын худалдаа жилээс жилд өсөж мөдхөн нэг жилд 200 тэрбум ам.долларт хүрэхээр байна. Гэтэл бид үүдээ түгжээд суувал хүссэн хэмжээний үр ашиг хэзээ ч хүртэж чадахгүй шүү дээ. Дэлхийн хамгийн их нөөц баялаг, дэлхийн хамгийн том зах зээлийн яг тэхий дунд нь байгаа хэрнээ загасчны морь усгүй гэдэг шиг хоосон хоцорвол улс орон яаж хөгжих билээ дээ. Тэгэхээр тээвэр логистикийн холболтоо нэмэгдүүлж бүс нутагтаа өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлэх нь тулгамдсан асуудал мөн байгаа биз.

-Хойноос урагшаа гарсан голын босоо хурдны замаа хэзээ тавих вэ?

-Монгол Улсын экспортын биет хэмжээг нэмэгдүүлэх, бүс нутгийн тээвэрлэлтийг нэмэгдүүлэхэд онцгой ач холбогдолтой “Рашаант-Хөшигийн хөндий-Хоолт зөрлөг” чиглэлийн дөрвөн эгнээ, “Налайх-Багахангай-Чойр-Сайншанд-Замын-Үүд” чиглэлийн хоёр эгнээ тусгай зориулалтын авто зам барих, “Дархан-Алтанбулаг” чиглэлийн авто замыг дөрвөн эгнээ болгон өргөтгөн шинэчлэх төслийг бид хөрөнгө оруулагчид санал болгосон. Энэ хүрээнд бид төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн “Зураг төсөл боловсруулах-барих-ашиглах-шилжүүлэх” болон “барих-ашиглах-шилжүүлэх” төрлүүдээр концесс олгох уралдаант шалгаруулалтыг зарлаад байгааг дуулгая. Эдгээр төслүүд хэрэгжсэнээр тээвэр логистикийн өрсөлдөх чадвар дээшилнэ. Бүс нутгийн ачаа тээврийн урсгал сайжирна. Манай улсын экспортын биет хэмжээг нэмэгдүүлнэ гэж үзэж байна. Монголчууд бид “Айл хүний амь нэг, саахалт хүний санаа нэг” ярьдаг. Бүс нутгийн тээвэр логистикийн холболт бол бидний хамтдаа хөгжих хожлын нүүдэл байх болно.

-Дэлхийтэй холбогдсон төмөр замын гарц хамгийн ойр холбогдох нь Өмнөговиос урагшаа Казакстаны төмөр замтай холбох ажлыг эхлүүлэх үү?

-Өнөөгийн байдлаар Арцсуурь-Нарийнсухайт-Шивээхүрэн чиглэлийн төмөр замын дагуу 618 сая.тн ашигт малтмалын нөөц бүхий лицензтэй 16 компани байна. Уг төмөр зам ашиглалтад орсноор жилд 25-30 сая тонн ачаа тээвэрлэх боломжтой. Урьдчилсан тооцоогоор Арцсуурь-Нарийнсухайт-Шивээхүрэн чиглэлийн 1255 км төмөр замын бүтээн байгуулалтад найман тэрбум орчим ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай юм билээ. Цаашдаа бид хөндлөн төмөр замаа барьж уг коридортой холбох болон баруун тийш Бургастайн боомтоор гаргаж БНХАУ, Европ, цаашлаад Иран Пакистан руу холбогддог төмөр замын сүлжээтэй холбогдох шаардлага байгаа. Ингэж чадвал Европ болон Төв Азийн орнууд руу урдуураа холбогдох, цаашлаад Иран Пакистанаар дамжин Энэтхэгийн далай руу гарах боломж бий болно. Авто болон төмөр замын тээвэр логистикийн холболтоо олон сэжимээр холбож байж бид эдийн засгаа тэлнэ, тээвэр логистикийн хувьд өрсөлдөх чадвараа дээшлүүлнэ. Нөгөөтэйгүүр Монгол Улсын төмөр замын салбарт хэрэгжүүлж буй төслүүд бүрэн хэрэгжсэнээр манай улсын нийт 13 аймаг төмөр замын дэд бүтцэд холбогдож, нийт 4680 км урт үндэсний төмөр замын сүлжээтэй болж, ашигт малтмалын 230 орчим орд газар эдийн засгийн эргэлтэд орох, төмөр замаар нийт 180 сая.тн хүртэлх ачаа тээвэрлэх, шинээр 13.0 мянган байнгын ажлын байр, 20-30 мянган түр ажлын байр бий болох, дэд бүтэц дагасан томоохон суурьшлын бүсүүд бий болж хөгжих гээд маш олон талын ач холбогдолтой.

-Эцэст нь нэг зүйл асууя. Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулахтай холбоотойгоор метро барих асуудал яригдаж байна. Ингэхдээ БНХАУ-ын арга туршлагаар барина гэх юм. Зарим нь бусад орноос зөвлөгөө авч, өөрсдөө барих хэрэгтэй гэсэн санал гаргаж байна. Таны хувьд уг асуудалд ямар байр суурьтай явдаг вэ?

-Метро барихгүйгээр түгжрэлийн асуудлыг бүрэн шийдэх ямар ч боломжгүй нь нотлогдсон үнэн. Улаанбаатар хот метротой болох нь дэлхийн хамгийн хүйтэн нийслэлийн хувьд түгжрэлээс гадна хөгжлийн олон асуудлыг давхар шийднэ. Метроны зогсоол дагасан худалдаа үйлчилгээ хөгжихөөс гадна, түүнтэй уялдуулж нийтийн тээврийн автобусны зогсоол чиглэлээ давхар ухаалаг шийдэх хэрэгтэй. Миний хувьд метро барих хамгийн сайн туршлага, хамгийн сайн технологи, хамгийн сайн ТЭЗҮ хаана байна, түүнийг ашиглах ёстой л гэсэн байр суурьтай байна. Барина гэж олон жил ярьсан хэрнээ энэ талаар дорвитой ямар ч бодит алхам хийгээгүй учраас одоо хэн юу ч гэж ярьсан олон нийт эргэлзэх нь аргагүй шүү дээ. Тэгэхээр Нийслэлийн шинэ удирдлага энэ талаар зоригтой, хурдтай, үр ашигтай, хамгийн оновчтой шийдлийг гаргаж богино хугацаанд үр дүнтэй хэрэгжүүлнэ гэдэгт итгэж байна. Хийгээд харуулчихвал мэдээж олон нийт алга ташин хүлээж авна, харин хий ярьсаар л байвал асуудал улам л ужгирах аюултай. Манай ЗТХЯ-ны тухайд хэдийгээр нийслэлийн замын асуудал хотын хариуцсан ажил ч Нийслэлийн тойрог зам төслийн урд хэсэг болох Туулын 35 км хурдны зам, мөн Нисэхийн замыг Туулын замтай 800 уртааш метр холбох дүүжин гүүр барих төслийг хэрэгжүүлж түгжрэлийг бууруулахад бодит хувь нэмрээ оруулахыг хичээж байна. Энэ хүрээнд саяхан төслүүдээ зарлаж, хөрөнгө оруулагчдыг төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлэх энэ ажилд оролцохыг урьчихаад байна. Үр дүн нь ирэх хавраас гарч ажил эхэлнэ гэдэгт итгэлтэй байгаа.

 

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл улс-төр

Т.Батбаатар: Нийслэлийн хуульд Ерөнхийлөгч хориг тавих өндөр магадлалтай DNN.mn

Хууль зүйн ухааны доктор, эрхзүйч Т.Батбаатартай Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөний түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах тухай хуулийн төслийн хүрээнд ярилцлаа.

-Таны хувьд өмнө нь Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийн ажлын хэсгийн гишүүнээр ажиллаж байсан хүн. Тэр утгаараа яг одоо хэлэлцэгдэж байгаа нийслэлийн хуулийн төслийн агуулга, ач холбогдлыг та хуульч хүнийхээ хувьд ямар байдлаар дүгнэж байна вэ?

-Улаанбаатар хотын тулгамдсан асуудлыг шийдэхийн тулд эрх зүйн зохицуулалт хийж өгөх ёстой юу гэвэл, тийм. Эрх зүйн өөрчлөлтийг хийж өгөхийн тулд юун түрүүнд эхлээд нийслэлчүүдийн саналыг маш сайн сонсох ёстой байсан.

Гэтэл хотын шинэ дарга хоёр долоо хоногийн хугацаанд өөрийн хийх ажлаа хуульчлахаар хуулийн төсөл УИХ-д өргөн мэдүүлчихсэн. Мэдээж хотын дарга хууль санаачлах субъект биш. Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн төсөл гэж явж байгааг та бүхэн анзаарсан байх. Хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх цаг нь болсон ч ийм богино хугацаанд бүрэлдсэн хуулийн төсөл батлагдлаа гэхэд амьдралд буух, хэрэгжихэд олон алдаа дутагдал гардаг. Тэрхүү эрсдэлээ хотын шинэ дарга болон цаашлаад эрх баригч намын нөхөд тооцсон л байх. Мэдэж байгаа болохоор хуулиа эхлээд батлуулчихъя. Дараа нь алдаа байвал засаад, сайжруулаад явъя гэдэг зарчмаар уг асуудалд хандаад байна уу гэсэн дүгнэлттэй л байна даа.

-Түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах хуулийн төсөлтэй нарийн танилцсан уу?

-Миний хувьд өмнө нь Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийг боловсруулалцаж явсан хуульч. Тэр утгаараа Нийслэлтэй холбоотой эрх зүйн өөрчлөлт, шинэчлэлтийг байнга судалж явдаг хүний нэг. Тиймээс энэхүү хуулийн төслийн явц эхлэхтэй зэрэгцэн санал, шүүмжлэлээ холбогдох ажлын хэсгийн хүмүүст хэлж ирсэн. Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах хуулийн төсөл өөрөө зургаан бүлэгтэй байгаа.

Гол агуулга нь түгжрэлийг бууруулах зохицуулалт болон орон сууцжуулах, түүнийг дагасан газар олголт, чөлөөлөлтийн асуудлыг шийдэхэд зориулагдсан хуулийн төсөл. Тиймээс энэ хоёр агуулгын хүрээнд хуулийн төсөл бүхэлдээ бичигдсэн гэсэн үг.

-Олон нийтийн хувьд уг хуулийн төсөлд тусгагдсан хотын төвөөр зорчихдоо төлбөр төлдөг болно гэсэн заалт дээр л маргалдаад байгаа. Энэ ер нь эрх зүйн хувьд бодитой шинэчлэл, шийдэл мөн үү?

-Улаанбаатар хот өөрөө 1.6 сая хүн амтай. Улсын нийт хүн амын талаас илүү хувь нь энэ хотод аж төрж байгаа. Нөгөөтэйгүүр нэг саяас илүү хүн амтай буюу метрополис хот болгонд тулгардаг зовлон бол түгжрэл. Москва, Берлин, Лондон, Мумбай, Токио гэх зэрэг хотууд энэхүү асуудлаа эрх зүйн орчноо сайжруулснаар шийдэж чадсан туршлага бий. Тиймээс хотын асуудлыг шийдэхийн тулд хуулийн төсөл өргөн мэдүүлж, УИХ-аар хэлэлцүүлж байгаа нь сайшаалтай. Энэ бол шинэчлэл мөн. Гэхдээ хууль батлахын тулд мөрддөг нэг бичигдээгүй хууль гэж бий. Тэр нь хэлэлцүүлэхээсээ өмнө олон нийтэд хуулийн төслөө эхлээд ойлгуул, саналыг нь тусга гэж. Хэрэв олон нийтийн мэдээгүй, сонсоогүй хуулийн төсөл гэнэт хэлэлцээд эхэлбэл тухайн хуулийн батлагдах процесс, цаашлаад хэрэгжилтийн явцад олон алдаа хийдэл гардаг. Тухайлбал, өнгөрсөн жил Н.Учрал сайд Цахим сүлжээнд хязгаарлалт тогтоох тухай хуулийн төсөл өргөн мэдүүлж, гэрлийн хурдаар батлуулчихсан. Гэнэтийн энэхүү шийдвэрт олон нийт шүүмжлэлтэй хандаж, улмаар Ерөнхийлөгч хориг тавьсан шүү дээ. Яг энэ эрх зүйн кэйс дахин давтагдаж байна уу даа гэж харж байгаа. Нөгөөтэйгүүр Х.Нямбаатарын санаачилсан энэхүү хууль УИХ-аар хэлэлцэгдээд батлагдлаа гэхэд олон нийтийн шүүмжлэлийг харгалзан үзээд Ерөнхийлөгч хориг тавих магадлал өндөр байгаа шүү. Ингээд энэхүү хуулийн төсөл дахиж хэзээ орж ирэх нь мэдэгдэхгүй царцана. Ийм нөхцөл байдал руу оруулахгүйн тулд аливаа хуулийн төслийг эхнээс нь маш нямбай, судалгаатай, санал асуулгатай өрнүүлэх шаардлагатай. Ингэхгүйгээр хэсэг бүлэг хүмүүсийн саналаар, улс төрийн оноо авах гэсэн зорилготойгоор хууль санаачлах нь өөрөө нийгэмд асар хор хөнөөлтэй гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Адаглаад төр иргэний харилцаа улам алсардаг. Төрдөө итгэх иргэдийн итгэл унадаг. Үүнээс болоод нийгмийн хэрэгцээнд тулгуурлаж батлагдан гарсан хууль амьдрал дээр хэрэгждэггүй. Том зургаар нь харвал чанаргүй, судлагдаагүй хууль боловсруулах нь өөрөө Үндэсний аюулгүй байдлын эсрэг явуулж байгаа нэг төрлийн гэмт үйлдэл шүү. Тиймээс хууль гаргахаасаа өмнө тухайн хуулиа эхлээд олон нийтээр хүлээн зөвшөөрүүлэх ажлыг маш сайн хийх ёстой гэсэн үг.

-Нийслэлийн хуулийг та ер нь хурдан хийгдсэн, түүхий хуулийн төсөл гэж хэлэх гээд байна уу?

-Түүхий хуулийн төсөл гэж яг ч тодорхойлж болохгүй байх. Гэхдээ хуулийг ийм богино хугацаанд батлуулах гэж зүтгэж байгаагийн цаана байнга улс төрийн эрх ашиг нуугдаж байдаг. Хууль гэдэг амьдрал. Тэр утгаараа чанаргүй хууль гарах болгонд нийгмийн нэг хэсэг амьдрал сөнөж байдаг. Тиймээс бид хууль батлахдаа үүнийг маш сайн анхаарах ёстой юм.

-Та энэхүү хуулийн төслийг анх бэлтгэж эхлэхтэй зэрэгцэн танилцаж санал шүүмжлэлээ хэлж ирсэн гэлээ. Түгжрэл, орон сууцжуулахаас өөр ямар зохицуулалт энэхүү хуулийн төсөлд байгаа вэ?

-Түгжрэл гэдэг бол бүх нийтийн асуудал. Үүнийг шийдэхийн тулд цогц асуудлыг дэвшүүлж байж шийднэ. Тэр утгаараа ганц түгжрэлийг бууруулах хууль батлагдаад асуудал шийдэгдэхгүй. Энэ хууль батлагдсанаараа бусад эрх зүйн актуудад мөн адил өөрчлөлт хийгдэнэ. Үүнийг дагалдах хуулийн төслүүд гэж байгаа шүү дээ. Тэр бүгдийг энд хэлэх нь маш их цаг хугацаа шаардана. Тиймээс яг гол хуулийн төсөлд орж байгаа шинэ зүйл юу байна. Ямар эрх зүйн акт батлагдах гэж байгааг хэлье. Миний харж байгаагаар түгжрэлийг бууруулахын тулд төлбөр авдаг бол гэж байгаа. Ингэхдээ хотын зах хэсгээр автомашинаа зогсоолд байршуулж, төв рүү нэвтрэх хөдөлгөөнийг сайжруулахаар байна. Нөгөөтэйгүүр нийтийн тээврийн үйлчилгээг гурав дахин нэмэгдүүлэх шаардлага үүсч байгаа юм билээ. Үүнийг шийдэхийн тулд тус хуулиар Нийтийн тээврийг хөгжлүүлэх сан шинээр бий болохоор байгаа. Тус сангаар дамжуулан нийтийн тээврийн үйлчилгээг одоо байгаагаас гурав дахин илүү сайжруулах эрх зүйн орчин бүрдэж байгаа гэсэн үг.

-Нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сан гэдэг нь ямар учиртай юм бэ. Ямар нэгэн сан байгуулагдах нь иргэдэд таалагдах болов уу?

-Олон нийт хүлээж авах эсэхийг одоогоор хэлэхэд арай эрт байна. Уг хуулийн төсөл ч батлагдаагүй, дөнгөж хэлэлцэгдэх шатандаа явж байгаа шүү дээ. Түгжрэлийг бууруулах, орон сууцжуулах хуулийн төсөлд энэхүү заалт тодорхой байгаа. Ямар учиртай сан бэ гэдэг нь нэрнээсээ ойлгомжтой сонсогдож байгаа байх. Тус сангийн орлого яаж бүрдэх талаар тус хуульд мөн заасан байна лээ. Тухайлбал, Нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сангийн орлого нь хандив, тусламж, нийтийн тээврийн үйлчилгээний тусгай зөвшөөрлийн орлого, төлбөртэй бүсийн орлого, нийтийн тээвэр ашигласны орлого зэрэг эх үүсвэрүүдээс бүрдэж байхаар зохицуулсан байна лээ. Мөн Нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сангийн үйл ажиллагаа, орлого, зарлага, хяналтыг НИТХ тавихаар хуулийн төсөлд тусгагдсан харагдсан. Бусад сангууд шигээ дампуурчихгүй бол нийтийн тээврийн салбарт хамгийн чухал шаардлагатай байгаа санхүүжилтийн асуудал шийдэгдэнэ гэсэн үг.

 

Categories
мэдээ улс-төр

“Нүүрсний хулгай”-н талаарх мэдээлэл, баримтыг sonsgol.mn хаягаар хүлээн авч эхэлжээ DNN.mn

“Төрийн болон орон нутгийн өмчит, өмчийн оролцоотой зарим компаниудын нүүрс олборлолт, борлуулалт, тээвэрлэлт, экспортын үйл ажиллагаа болон бусад бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авалтын үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт хийх, нотлох баримтыг шинжлэн судлах нээлттэй сонсгол зохион байгуулах, иргэд, олон нийтийг мэдээллээр хангах, хяналт шалгалтын тайланг УИХ-ын 2023 оны намрын ээлжит чуулганы хугацаанд “Нүүрсний хулгай”-н талаарх мэдээлэл, баримтыг sonsgol.mn хаягаар хүлээн авч эхэлжээ багтаан танилцуулах” үүрэг бүхий Хянан шалгах түр хороог УИХ-ын 2023 оны долдугаар сарын 6-ны өдрийн 63 дугаар тогтоолоор байгуулсан.

Тус Хянан шалгах түр хороо Түр хорооны ажлын ерөнхий төлөвлөгөө, хянан шалгагч, шинжээч нарыг шинэчлэн баталсан бөгөөд иргэдээс “Нүүрсний хулгай”-н талаарх мэдээлэл, баримтыг sonsgol.mn хаягаар хүлээн авч эхэлжээ.

УИХ-ын хянан шалгах Түр хороотой хамтарч ажиллаж, ирүүлсэн мэдээллийг тус дэд хороо хянан шалгаж, үндэслэлтэй тохиолдолд нотлох баримтаар бэхжүүлж, Түр хорооны сонсголд оруулах юм байна. sonsgol.mn нь дэд бүтцийн хувьд “төөрдөг байшин” хэлбэрээр хийгдсэн, халдлагаас бүрэн хамгаалагдсан бөгөөд мэдээлэгчийн эх сурвалжийг заавал шаардахгүй гэдгийг Түр хорооны дарга, УИХын гишүүн Б.Энхбаяр мэдэгдлээ.

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Д.Цогтбаатар: Төр зах зээл, эдийн засаг давамгайлах ёстой нийгмээ дарга, сайдын шийдвэр давамгайлсан нийгэм болгож хувиргалаа DNN.mn

УИХ-ын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатартай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Таны хувьд Хууль зүйн байнгын хорооны даргаар томилогдоод удаагүй байгаа. Ер нь байнгын хорооныхоо үйл ажиллагаатай танилцаж амжсан уу?

-Миний хувьд гэнэтийн л үйл явдал боллоо. Орж ирээд удаагүй байгаа болохоор эхнээс нь ямар асуудал байна, танилцаж л байна.

-Хууль зүйн байнгын хороо бол хамгийн чухал болоод ачаалал ихтэй хороодын нэг. Тэр утгаараа орж ирж байгаа хуулийн төслүүдэд анхаарал татсан ямар төсөл байна. Цаашлаад энэ намрын чуулганыг дуустал байнгын хороо юунд илүү анхаарч ажиллах вэ?

-Засгийн газраас орж ирж байгаа хуулийн төслүүдэд хүнд суртал гаргахгүйгээр байнгын хороогоо шуурхай, ачаалалтай ажиллуулах чиглэлд анхаарч ажиллана. Ер нь миний хувьд аливаа шийдэх ёстой асуудлыг олон талын судалгаа нь бэлэн байвал түргэн шуурхай хэлэлцээд шийдэх зарчмыг баримтална.

-Эрүүгийн хуулийн олон заалтыг Засгийн газраас өргөн мэдүүлээд байгаа. Тус хуулийн зарим зүйл заалтыг чангаруулах төсөл орж ирсэнийг УИХ хэлэлцэж байна. Таны хувьд орж ирж байгаа хуулийн төслүүдэд ямар байр суурьтай байна вэ?

-Одоо өргөн барьчихсан Эрүүгийн хуулийн өөрчлөлтүүд бол суурь эрх зүйн болоод хүний эрхийг хөндсөн норматууд орж ирж байна. Мөн Эрүүгийн болон Иргэний процессын хуулиуд дагаад орж ирсэн. Энэ бүгдэд миний хувьд болон манай байнгын хорооны хувьд анхаарч ажиллах ёстой гэж үзэж байгаа. Нөгөөтэйгүүр эдгээр өргөн баригдсан хуулиуд нийгэмд гарч байгаа цочирдом гэмт хэргүүдтэй холбоотой. Саяхан нийгэмд олон хэрэг гарлаа. Яалт ч үгүй бид хуулиа яах вэ гэдгээ ярихаас өөр аргагүй болгосон. Тэр утгаараа би нийгмийн өндөр захиалгатай байгаа хуулиудад илүү анхаарна гэж байгаа юм. Хүний эрхийн байгууллагуудын санаа оноог маш сайн авч, тусгаж ажиллана. Засгийн газрын зүгээс нэлээд хатуу хуулийн төслүүдийг өргөн барьж байна шүү дээ. Тэгэхээр уг хуулийн төслүүд нь УИХ-аар хэлэлцээд эхлэхээр бид яалт ч үгүй хүний эрхийн байгууллагуудын саналыг авахаас өөр аргагүй болж байгаа юм. Тиймээс хатуу орж ирсэн хуулийн төсөл тал бүрээсээ судлагдаад, санал орж ирээд арай бодитой, амьдралтай болон хувирдаг. Хуулийг чангаруулж болно. Гэхдээ аливаа шуугиан дээр үндэслээд чангаруулдаг зүйл гэж байх ёсгүй. Хууль гэдэг бол бүх талын санал, нийцэл дээр боловсруулагдаж батлагддаг зүйл. Тиймээс бид тэр чигт нь илүү анхаарч ажиллана.

-Хуулийг чангаруулах асуудал согтуу жолооч дээр илүү яригдаж байна. Засгийн газрын зүгээс согтуу жолоочид оногдуулах хариуцлагыг Эрүүгийн хуулиар авч үзэх нь зүйтэй гэдэг байдлаар хуулиа өргөн барьсан. Гэтэл үүнийг Зөрчлийн хуулиар шийдэх ёстой гэсэн байр суурьтай гишүүд цөөнгүй байх шиг байна. Таны хувьд уг асуудалд ямар бодолтой байгаа вэ?

-Миний хувьд уг асуудал дээр хууль болон ялын бодлогыг чангатгах нь зөв зүйл гэж боддог. Гэхдээ ялын бодлогыг чангатгаж байна гээд амьдралаас хол тасарчихсан хууль эрх зүйн акт бид гаргаж болохгүй шүү. Засгийн газраас орж ирж байгаа төслөөр бол согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон л бол эхнийх, давтан гэлтгүйгээр шууд Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэе гэж байгаа. Уг төсөл ажлын хэсэг дээр орж ирээд дахин өөрчлөгдсөн. Яаж гэхээр согтуу жолоочид оногдуулах хариуцлагыг нэмэгдүүлье. Ингэхдээ эхний удаад баригдсан тохиолдолд торгуулийг нь маш өндөр тавьж өгөх нэмээд Зөрчлийн хуулиар хариуцлага тооцдог болгох. Харин давтан согтуугаар автомашин жолоодсон бол шууд Эрүүгийн хуулиар хариуцлага тооцдог болгох санал гарч ирсэн. Энэ санал одоогийн байдлаар хүчин төгөлдөр яригдаж байгаа. Цаашид чуулганаар хэлэлцэгдэнэ. Тэр үед яаж өөрчлөгдөх юм мэдэхгүй.

-Хүчингийн хэрэг дээр хүүхдийн насыг 16 болгох асуудлыг олон нийт шүүмжлээд байгаа. Уг хуулийн зүйл заалт дээр танай байнгын хороо ямар байр суурьтай байна вэ?

-Ажлын хэсэг дээр уг асуудал амьдралтайгаа нийцэж байхаар буюу 14 өөрөө байх ёстой гэдэг санал гаргаж ирсэн. Бид үнэхээр дэлхийн хандлагаа авч үзэхгүй бол болохгүй. Манай хөрш орнуудад хүний гэрлэх насыг 14-16 нас гээд заагаад өгчихсөн байна. Монголчууд бүгд Монгол Улсад л амьдардаггүй. Дэлхийд хаа сайгүй монголчууд амьдарч байгаа. Тухайлбал, АНУ-д олон монголчууд маань ажиллаж амьдарч байна. Тэр улс гэрлэх насыг Их Британийн XIV зууны хуулиар зохицуулан өдийг хүртэл явж байна. Тэр хуульд гэрлэх насыг 13 гэж заасан шиг санагдаж байна. Гэтэл АНУ-д манай 10 гаруй мянган иргэн амьдарч байгаа. Тэгэхээр АНУ-д байгаа иргэн маань Монголдоо хүрч ирээд шууд гэмт хэрэгтэн болох уу. Казакстанд гэрлэх нас 14 байсан байх. Тэгэхэд манай хэчнээн мянган иргэн тус улсад амьдарч байгаа билээ. Тэнд хуулийн дагуу гэрлээд эх орондоо ирэхээр гэмт хэрэгтэн болох уу. Иймэрхүү асуудлыг тал талаас нь бодож байж хуулийн өөрчлөлтийг хийх шаардлагатай. Энэ бол нэгхэн жишээ шүү дээ. Тиймээс байнгын хорооны ажлын хэсгийн саналаар 14 өөрөө байх нь зөв гэдгийг оруулж ирж байгаа. Гэхдээ дээрх хуулиуд бүгд яг одоо хэлэлцүүлгийнхээ шатанд л явж байгаа шүү.

-Согтуу жолоочид оногдуулах хариуцлагыг чангаруулах нь зөв. Бүр Эрүүгийн хуулиар шууд шоронд хий гэдэг саналтай иргэд олон байна. Тэгэхээр хуулиар энэ зөрчилд зөөлөн хандах шаардлага байгаа юм уу?

-Бусдад аливаа нэг гэм хор учруулаагүй байгаа тохиолдолд торгоод л явуулдаг олон улсын жишиг байна. Одоо манайд мөрдөгдөж байгаа хуулиар ч гэсэн ийм. Гэхдээ тухайн жолооч согтуугаар автомашин жолоодож явахдаа бусдад хохирол учруулсан тохиолдолд шууд Эрүүгийн хуулиар зохицуулагдаж явдаг. Ийм хуультай. Би энд гэм хор учруулаагүй согтуу жолоочид ямар хариуцлага оногдуулах ёстой вэ гэдгийг ярьж байгаа шүү. Ийм хүмүүсийн асуудлыг шууд Эрүүгийн хуулиар шийдэж болохгүй. Харин Зөрчлийн хуулиар торгодог, баривчилдаг байх хэрэгтэй. Гэхдээ торговол торгосон шиг торго. Бүр яс маханд нь мэдрэгдтэл торгох хэмжээг тогтоож өгөх ёстой. Анх удаагаа согтуугаар жолоо барьсан. Ингэх явцдаа бусдад хохирол учруулаагүй хүнийг Эрүүгийн хуулиар шийтгэчихвэл дараа дараагийн амьдрал нь хүнд болж эхэлнэ. Манай зарим компаниуд тэр дундаа төрийн байгууллага иргэнийг ажилд авахдаа Эрүүгийн ял шийтгэл эдлэж байсан эсэхийг нь шалгаж, оруулдаг. Тэгэхээр тухайн иргэнд энэ нь асуудал болно. Цаашид нийгэмд амьдрах орчин нөхцөл байхгүй болно гэсэн үг. Тэгэхээр үндсэндээ тухайн иргэн оршин байх эсэх нь аюултай болно. Маш олон асуудал бий болно гэсэн үг. Тиймээс бид уг асуудалд алсыг харсан мөн нийгмийн амьдралд наалдсан байдлаар шийдэх шаардлагатай.

-Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд чангарч орж ирж байна гэлээ. Нийгэмд үүссэн ноцтой асуудал болгон дээр хуулийг чангатгах байдал түгээмэл боллоо. Эргээд тэрхүү чангарсан хуулийн хэрэгжилт ямар байх вэ. Хуулийг бүх нийтээрээ л дагаж мөрдөнө. Тэгэхээр амьдралд нийцсэн хууль батлагдах нь эргэлзээтэй юм биш үү?

-Хууль санаачлагчид нийгэмд нэг сенсаци гарахаар л тэр чигийн хуулийн төслийг өргөн барьж байна. Гэтэл өнөөдөр нийгэмд гарч байгаа сенсаци хэргүүдэд үйлчилж байгаа хуулиуд бий. Энэ сенсаци дээр, энэ кейс дээр хууль байхгүй байна гэж ярихгүй байгаа биз дээ. Бүгд эрх зүйн зохицуулалттай байгаа. Харин гагцхүү хариуцлагыг чангатгах асуудлыг л ярьж байна. Гэвч өнөөдөр байгаа хуулиа хэрэгжүүлэх асуудал нь илүү чухал байгаа юм. Нөгөөтэйгүүр цочирдом хэрэг болчихлоо, хэдүүлээ энэ чигийн хуулиа чангалъя, ялыг нь өшөө илүү нэмээд өгье гэж яаран сандран хөдлөх нь асуудлыг шийдэхгүй гэж үзэж байгаа. Хууль зүйн байнгын хорооны хувьд орж ирсэн хуулийн төслүүдэд хүнд суртал үзүүлэхгүй. Аль болох түргэн шуурхай шийдэхийг зорино. Гэхдээ бид тал бүрийн судалгааг харна. Мэргэжилтнүүдийн байр суурийг тусгана. Нөгөөтэйгүүр бид нийгэмд болж байгаа процессоо илүү гүнзгий судлах шаардлагатай байна. Сэтгэл сэрт хийлгэсэн хэрэг гарлаа гэхэд энэ нь хууль сул байгаагаас болсон уу. Эсвэл нийгэм стресс бухимдалтай, эдийн засгийн дарамттай, өр төлбөртэй, ажилгүйдэл ихтэй байгаагаас болж ийм хэрэг гараад байна уу. Энэ бүхнийг тал бүрээс нь судлах шаардлагатай. Тэгэхгүйгээр зүгээр хууль сул байна, ялын бодлогыг чангалчихвал энэ хэрэг гарахгүй гэдэг өнцгөөр хуулийг баталж болохгүй. Хууль чангарах тусам гэмт хэрэг багасдаг байсан бол өнөөдөр дэлхийд цаазын ялгүй нэг ч улс байхгүй байх байсан. Цаазална гээд гэмт хэрэг хийхээсээ хүн айдаг байсан бол дэлхийн бүх улс орон ийм ялтай байлгана. Гэтэл цаазын ялтай улс оронд ч ноцтой гэмт хэргүүд олон л гарч байна. Ялгүй улс оронд ч ялгаа байхгүй гэмт хэргүүд гарсаар л байгаа. Тэгэхээр юу хэлэх гээд байна вэ гэхээр ялын бодлого чангарах тусам гэмт хэргийг ор мөргүй дарчихна гэж байдаггүй. Нөгөөтэйгүүр сэтгэцийн гажигтай хүн ноцтой гэмт хэрэг үйлдсэн бол үүнд өөр хууль үйлчлэх ёстой. Эрүүл хүнд үйлчилдэг хуулийг сэтгэцийн гажигтай хүнд үйлчлүүлж болохгүй. Эсвэл сэтгэцийн гажигтай хүний хийсэн үйлдлээс цочирдож хуулийг хатууруулж, эрүүл хүнд үйлчлэх хуулийг чангатгаж болохгүй. Үүнийг ялгаж салган гэдэг бол өөрөө маш чухал асуудал шүү.

-Таны хувьд хүний эрхийг тодоор дуугардаг парламентын гишүүн. Тэр утгаараа Монгол Улсын нийт хүн амын тал гаруй хувь нь амьдардаг Улаанбаатар хотын асуудал их. Тэр дундаа түгжрэлийн асуудал байна. Түгжрэлийг шийдэхийн тулд тодорхой бүсэд төлбөртэй зорчуулах хуулийн төслийг өргөн барьсан. Энэ нь өөрөө иргэдээ алагчлах, хүний эрхийн зөрчилтэй асуудлыг бий болгох уу?

-Төлбөртэй болсноор хүний эрх зөрчигдөхгүй. Хуулийн хүрээнд төлбөртэй болж байгаа тохиолдолд шүү дээ. Тухайлбал, бид цэнгэлдэх тойроод наадам үзэхээр төлбөр төлж байгаад үздэг биз. Би үүнийг үнэгүй үзэх ёстой гэж нэг ч иргэн дуугардаггүй. Үүнтэй адилхан асуудал. Хотын төвийн ачаалал нэмэгдсэнтэй холбоотойгоор нийтээрээ нийгмийн бүтээмж доошоо унаж байна. Нэг ажилд явах гэж нэг иргэн хэдэн цагийг түгжрэлд зарцуулж байна. Тэгвэл зуу зуун иргэн хэдэн цагийг зарцуулах вэ. Үүний эдийн засгийн тооцооллыг гаргавал ямар их тоо гарч ирэх бол. Тэгэхээр энэхүү алдагдлыг багасгахын тулд тодорхой хэмжээний эдийн засгийн хөшүүрэг байх ёстой гэж үзэж байгаа. Хуулийн хүрээнд төлбөртэй болгосон тохиолдолд энэ нь хүний эрхийг зөрчихгүй. Харин хүний дургүйг хүргэж магадгүй. Түгжрэл гэдэг бол бүх нийтийн оролцоотойгоор шийдэх асуудал. Тиймээс бид бүгд ямар нэгэн төлөөс төлж байж л энэ асуудлыг шийдэж чадна.

-Төсвийн тухай хуулийг Их хурал хэлэлцэж байна. Мөн Төсвийн тухай хуулийг дагаж орж ирсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцэж байна л даа. Зарим улс төрчид гуя дагаж хүзүү гэгчээр хуульд өөрчлөлт хийдгээ зогсоо гэж байна. Таны хувьд дагаж орж ирж байгаа хуулийн төслүүдэд ач холбогдолгүй эсвэл хуулийн хулгай орсон зүйл байгаа гэж харж байна уу?

-Хууль хоорондын уялдаатай холбоотой асуудлыг үнэхээр эргэж харах зарим зүйл байна. Тухайлбал, Цахим технологитой холбоотой хууль орж ирж байхад дагалдаад 122 хууль өөрчлөх гэж байсан. Тэгэхээр ингэж хууль өөрчилж болохгүй. Учир нь байгаа бүх хуулиа шүүж гаргаж ирээд өөрчилнө гэвэл бүтэхгүй асуудал. Монголын хууль цаашдаа ч тоолж барамгүй олон болно. Тэр болгонд бүгдийг нь шүүж гаргаж ирээд өөрчилнө гэвэл бүтэхгүй шүү дээ. Батлагдаад гарсан хууль тухайн салбартаа нэвтрээд л орсон бол түүгээр нь орхих. Эсвэл өөрийнх нь хуулиар шинэчлээд л явдаг. Ямар ч эрх зүйн тогтолцоотой оронд хуулиуд хоорондоо зөрчилдөх зүйл бий. Гэхдээ үүнийг шийдэх механизм гэж бас байна. Тухайлбал, нэг зүйлд эрх зүйн хоёр зохицуулалт явж байвал сүүлд гарсан зохицуулалтаар хэрэгжинэ гэсэн заалттай. Эсвэл илүү нарийвчилж зохицуулсан хууль үйлчилнэ гэж байдаг. Нөгөөтэйгүүр бид энэ механизмаа бас эрх зүйн хүрээнд эргэж харах асуудал их байгаа юм билээ.

-Ер нь байнгын хорооны даргын хувьд Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн ирэх жилийн Төсвийн тухай хуулийг юу гэж үзэж байна. Их тэлсэн төсөв л гэж хүмүүс дүгнэж байна л даа…?

-Урьд өмнө байгаагүй мундаг том төсөв орж ирж байна. Би эхнээсээ дуустал ганцхан зарчим хэлж байгаа. Энэ том төсөв чинь хэзээ ч өлсгөлөн нь тайлагдахгүй, шунал нь барагдахгүй том төрийг тэжээж чадахгүй. Алдагдалтай төсөв орж ирж байгаа. Олсон мөнгөө зарцуулаад зогсохгүй, дээр нь зээл авч байгаад үрж байгаа. Үүнийг бид багасгах хэрэгтэй. Үүнийг багасгах тухай ярихгүйгээр төсвийн өөрчлөлт шинэчлэлтийг ярих боломжгүй. Энэ бол суурь өөрчлөлт шүү. Бидний 1990-ээд онд байгуулсан зах зээл давамгайлсан эдийн засаг өнөөдөр төр давамгайлсан, сайд дарга нарын шийдвэр давамгайлсан нийгэм болж хувирсан. Бүр бодитой бий болчихсон. Бизнесүүд хоёр, гуравдугаар эгнээний тэр цаана нь байж байдаг болсон. Бизнесийнхэний дуу хоолойг сонсож байгаа хүн төрд байхгүй. Зөвхөн пиарын зорилгоор сонсвол сонсдог болсон. Гэтэл ийм биш шүү дээ. Баялгийг бизнесийнхэн бүтээдэг байх ёстой. Төрд ийм их мөнгө хуримтлагдах ёсгүй. Тэр мөнгөө бизнесийнхэнд дэмжлэг болгоод явуулах хэрэгтэй. Түүнээс 225 мянган хүнтэй төр хэмээх армийг тэжээх гэж алдагдалтай төсөв батлаад яах юм бэ. Бүр өр тавин байж санхүүжүүлж байгаа шүү.

-Энэ байдлыг яаж өөрчлөх вэ, тэгвэл. Ойрын хугацаанд энэ байдал засагдах болов уу?

-Өөрчилье гэвэл өөрчилж болно. 1990-ээд онд нэг өөрчилж болсон. Харин тэр өөрчлөлт бодит үр дүнгээ гаргатал хугацаа орно. Одоо үүнийг өөрчлөх тийм амар биш л дээ. Тиймээс миний түрүү нь хэлсэн Төрийн өмчит компанийг нэгээр ч нэмж байгуулахгүй гэдэг чинь ийм учиртай юм шүү дээ. Би энэ асуудлыг цөөлье гэж оруулж ирээгүй. Харин нэмж байгуулахгүй байя л гэж байгаа юм. Гэнэт цөөлчихвөл зах зээл дээр хоосон вакум орчин үүснэ. Ялангуяа бараа бүтээгдэхүүний хомсдол бий болж магадгүй. Тэгвэл эдийн засагт бүр сөрөг нөлөө учруулна. Тиймээс ямартай ч нэмж байгуулахгүй байя гэж байгаа юм. Эдийн засгаа хувийн хэвшлээрээ өсгүүлье. Түүнээс биш төр өсөөд томроод байж болохгүй гэж байгаа юм. Тэгэхээр энэ асуудал өөрөө тодорхой хугацаанд үе шаттайгаар зөв явах учиртай. Гол нь үүнийг бид даруй эхлүүлэх ёстой. Эхлэлээ хүлээгээд улам томруулаад байж болохгүй.

 

Categories
мэдээ онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

Ж.Ганбаатар: Шатахууны тасралт, нөөцийн асуудлыг шийдэхийн тулд Монгол Улс өөрөө энэ хэрэглээгээ хангадаг болох хэрэгтэй DNN.mn

УИХ-ын гишүүн, УУХҮ-ийн сайд Ж.Ганбаатараас түлш, шатахууны асуудлаар тодрууллаа.

-Шатахуун борлуулалт, түгээлтийн асуудал үе үе гарч ирэх боллоо. Одоо зарим түгээгүүрүүд шатахуун өгөхгүй байна. Яагаад ийм асуудал болоод байдаг юм бэ. Нөөц хангалттай байгаа гэж мэдээлдэг шүү дээ?

-Энэ удаагийн үүсээд байгаа асуудал нөөцөөс шалтгаалаагүй. Ер нь шатахууны асуудал нөөцөөс огт болдоггүй. Шатахууны нөөцийг зургаан сар эсвэл бүр жилээр нь хадгалах боломжгүй. Учир нь бүтээгдэхүүний чанараас хамаарч хоёр сараас илүү хугацаанд хадгалах боломж байдаггүй. Урт хугацаанд хадгалах цаашлаад нөөцийн асуудал үүсгэхгүйн тулд Монгол Улс өөрөө шатахуунаа үйлдвэрлэх, боловсруулах шаардлагатай.

-Зарим колонкууд шатахуун өгөхгүй байхад зарим нь өгөөд байгаа нь ямар учиртай юм бэ?

-ОХУ-ын Засгийн газрын тогтоол сая гарсан, та бүхэн мэдэж байгаа байх. Тэр үеэр манай улс руу бараг хорь хоног ачилт огт хийгдээгүй байсан. Үүнээс болоод түлш, шатахууны салбарт үнэхээр шок үүссэн нь үнэн. Гэхдээ бид үүнд эмзэглээд байх хэрэггүй. Ганцхан Монгол Улс энэхүү хоригт орчихоогүй шүү дээ. Харин ч бид энэ шокноос бага багаар гарч байгаа. Өнгөрсөн сарын эхээр ОХУ хориг тавьсан. Тэр цагаас хойш өдийг хүртэл Монгол Улс АИ-92 бензинийг 36 мянган тонныг импортоор авчихаад байна. Манай улсын нийт хэрэглээ хамгийн ихдээ гэхэд 53 мянган тонн байдаг. Сарын хэрэглээ гэсэн үг. Тэгэхээр 36 мянган тонн ороод ирчихсэн байгаа. Тэгэхээр хойноос бензин түлшний хувьд байнга ачигдан импортлогдож байна. Тийм учраас ойрын өдрүүдэд бензиний асуудал 100 хувь жигдэрчихнэ гэж баттай хэлье. Колонк болгон яагаад адилгүй байгааг би мэдэхгүй байна. Ямартай ч нийлүүлэлтэд асуудал огт байхгүй. Харин баруун талаар орж ирдэг бензин, шатахууны урсгал түр хугацаанд хаагдчихсан байгаа. Тэр утгаараа энэ бас ерөнхийдөө нөлөөлж байх шиг байна. Хаагдчихсан гээд бидний хувьд ямартай ч зүгээр суугаагүй. Ажиллаж байгаа. Бидний хувьд баруун талын урсгалыг нээж өгөх хүсэлтийг ОХУ-ын талд байнга л тавьж байна. Удахгүй нааштай шийдэл гарч ирнэ гэдэгт итгэлтэй байгаа

-Бензин гэхээс илүү түлшний хомсдол манай улсад хаа сайгүй үргэлжилж байх шиг байна. Газар тариалангийн бүсэд ч дутагдалтай байгааг тариаланчид хэлж байна. Түлшний хомсдолыг яаж зохицуулахаар байгаа вэ?

-түлшний хувьд охУ хориг тавьснаас хойш өдийг хүртэл 44 мянган тонн манай улсад орж ирчихээд байгаа. тэгэхээр мөн адил нийлүүлэлтийн хувьд ямар ч асуудал байхгүй. Гэхдээ нэг асуудал байгаа юм. Тэр нь энэ арав, арваннэгдүгээр саруудад түлшний шилжилт хийгддэг. Өөрөөр хэлбэл зуны түлшнээс өвлийнх рүү шилждэг гэсэн үг. энэ шилжилтийн процесс нь өөрөө олон асуудлыг үүсгэдэг. Учир түлшийг нөөцлөж болдоггүй. эсвэл өвлийн түлшийг урьдчилаад оруулаад ирэх боломжгүй байдаг. тэгэхээр яг өдийд нийлүүлэлтээс бус шилжилтийн хөдөлгөөнөөс хамаараад асуудал бий болоод байгаа юм. Гэх мэт олон бэрхшээл бий. Гэхдээ ирэх жилээс төр ядаж өөрөө хадгалаад авчихдаг савтай болох шаардлагатай байгаа юм. Ядаж бид түлш, шатахуунаа гуч биш тавь хоног хадгалдаг болчихмоор байна.

-Түлшний үнийн хувьд харьцангуй өндөр байгаа. Энэ нь мэдээж эдийн засагт том дарамт болж байна. Иргэдийн амьжиргаа, үнийн өсөлтөд ч нөлөөлж байна. Түлшний үнийг бууруулах боломж юу байна. Уг нь энэ сард тодорхой хэмжээгээр буурна гэж байсан шүү дээ?

-Үнийн хувьд саяхнаас колонкууд 200 төгрөгөөр л нэмсэн байна лээ. Бөөнөөр нь авч байгаа газрууд, салбарууд бас бий. Тухайлбал, уул уурхай, хөдөө аж ахуйн салбарынхан бөөнөөр нь шууд авчихдаг. үүнээс болоод үнийн хөөрөгдөл явж байхыг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ үүнд бид оролцох ямар ч боломжгүй. Учир нь энэ бол хувийн хэвшил. Хувийн хэвшлүүдийн хоорондох харилцаанд төр оролцох нь өөрөө хууль бус. тиймээс бид өөр гарц шийдэл л хайх шаардлагатай гэж бодож байна. үнэ буурах асуудлыг та бүхэн өөрсдөө нэг хараарай. Есдүгээр сард дэлхийд биржийн үнэ ямар байж гэдгийг хар. одоо үнэнд нөлөөлнө гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл бид түлшнийг зах зээлийнх нь үнээр л авч байгаа. Аи-92 шиг гэрээ байгуулсан зүйл байхгүй. Аи-92-ын үнийн гэрээ ирэх жил дуусна.

-Шатахуун түгээж байгаа компаниуд үгсэн нийлж, зориуд үнээ өсгөхийн тулд хомсдол бий болгож байгаа юу. Ийм байх боломжтой юу?

-Тэгэх ямар ч боломжгүй. тийм зүйл байхгүй. зарим колонкуудын өдрийн хангалтаа авахын тулд хоёр удаагийн таталт хийгддэг. Уг нь өмнө нэг удаагийн таталтаар өдрийнхөө хангалтыг болгочихдог байсан. харин одоо хоёроос дээш удаа таталтаа хийж байна. тэгэхээр ингэж ажиллах колонк тийм ч их биш. нэг удаагийн таталт хийгдэнэ гэдэг цаанаа тухайн колонкод асар их зардалтай байгааг бид ойлгох хэрэгтэй. иймэрхүү асуудлаас болоод колонк болгоны түгээлт борлуулалт өөр өөр байгаа юм.

-Шатахуун түлшний хомсдол бий болгохгүйн тулд Монгол Улс өөрөө дотоодынхоо хэрэглээг хангах шаардлагатай гэж хэллээ. Тэр утгаараа нөгөө газрын тос боловсруулах үйлдвэрийн ажил юу болж байгаа вэ. Энэ асуудал дээр салбар хариуцсан сайдын хувьд та ямар тайлбар өгөх вэ?

-Төлөвлөгөөгөөрөө бол 2027 он гэхэд монгол Улс газрын тос боловсруулах үйлдвэртэй болно гэж байгаа. миний хувьд энэ төлөвлөгөөт хугацаандаа багтчих болов уу гэж ойлгож байна. Газрын тосны үйлдвэрлэлийн хувьд “эрдэнэс таван толгой” ххК-д харьяалагдах болсон. Тэгэхээр энэ асуудал дээр төрийн зүгээс бүх бодлогын шийдвэрүүдээ гаргачихсан гэж ойлгох хэрэгтэй. зөвхөн бизнесийн ажил л үлдэж байгаа юм. уг асуудлыг “Эрдэнэс Таван толгой”-н удирдлагуудаас л сайн асуух шаардлагатай болов уу.

Яамны хувьд бизнесийн ажилд учиргүй оролцох нь хаашаа юм, тийм үү. Энэ бол цэвэр компанийн удирдлагын ажил байгаа шүү. бодлогыг нь төр хангалттай гаргачихсан, шийдчихсэн.

Э.МӨНХТҮВШИН

 

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

М.Амарсанаа: Ардчилсан нам “хөл сайтай” тулдаа олон жил үргэлжилсэн зөрчилдөөнөөс амьтай гарлаа DNN.mn

Ховд аймгийн Ардчилсан намын дарга М.Амарсанаатай намынх нь үйл ажиллагааны талаар ярилцлаа.

-Танай аймгийн намын хувьд гурван жил даргагүй явж, сая шинэ дарга удирдлагуудаа сонголоо. Яагаад энэ олон жил даргагүй явж ирэв. Төв намын зөрчилдөөн бас нөлөөлөв үү?

-2016 оны орон нутгийн сонгуульд ялагдсанаас болж сүүлийн гурван жил нийтээрээ маш идэвхгүй үйл ажиллагаа явуулж ирлээ. Дээрээ суудлаа олохгүй бол доороо гүйдлээ олохгүй гэдэг шиг манай намын 1960-аад оныхны хоорондох эрх мэдлийн төлөөх зөрчилдөөн сүүлийн долоон жил үргэлжилсэн. Энэ зөрчилдөөний хар сүүдэр орон нутгийн буюу дунд шатны намын үйл ажиллагаан дээр буусан. Ерөөсөө өнгөрсөн долоон жилийн хугацаанд АН-ын ярьдаг зүйл нь тамга, тэмдэг. Нэг тамга, нэг гэрчилгээг бид сүүлийн долоон жил ярьсан. Үүнээс шалтгаалж намын бүх шатанд идэвхгүй үйл ажиллагаа, эв нэгдэлгүй байдал газар авах болсон. Үүнд эрх баригч намын нөлөөлөл ч хүчтэй байлаа. Дээрх шалтгаануудаас үүдэж сүүлийн гурван жил орон нутгийн намын үйл ажиллагаа үндсэндээ зогссон. Дарга ч үгүй, дээрээсээ нэгдсэн удирдлага бодлого ч үгүй намын үйл ажиллагаа ингэж аажмаар хөрдөг, хөлддөг юм билээ. Хэрэв манай намын хагарал, зөрчилдөөн энэ чигээрээ дахиад нэг жил болсон бол үндсэндээ АН гэж байхгүй болох байсан болов уу даа. Байлаа ч дахиад сэргэх гэж нэлээд их зүйлийг золиослох байсан. Ардчилсан нам “хөл сайтай” тулдаа олон жил үргэлжилсэн зөрчилдөөнөөс амьтай гарлаа. Харин ч бид дэндүү оройтохоосоо өмнө цэгцэндээ орж чадлаа. Шинэ намын даргаа сонгож, бүх шатандаа удирдлагатай боллоо. Нэгдсэн нэг бодлоготой боллоо. Бүтцээ сайжрууллаа. Одоо үлдэж байгаа богино хугацаанд намын бүх шатны үйл ажиллагаа, гишүүдийн оролцоог идэвхжүүлэх бодлогыг хамгийн түрүүнд хийнэ. Бидний хувьд одоо хамгийн чухал нь эв нэгдэл.

-Танай аймгийн хувьд намын удирдлагуудаа ямар байдлаар сонгосон бэ. Сонгууль ямар зохион байгуулалтаар болж өнгөрөв?

-Аймгийн намын хорооны сонгууль болсон. Дараа нь намын даргыг сонгох сонгууль боллоо. Аймгийн намын хороо хуралдаж, энэхүү сонгуулийг зохион байгуулж явуулсан. Улмаар ахмад, идэр, залуу насны төлөөлөл болсон таван нэр дэвшигч өрсөлдөж, миний бие дөрвөн удаагийн санал хураалтаар аймгийн намын даргаар сонгогдсон.

-Гурван жилийн турш намын үйл ажиллагаа идэвхгүй байсан гэлээ. Тэгвэл одоо сонгууль хаяанд ирсэн энэ үед намынхаа үйл ажиллагаа яаж идэвхжүүлэх юм бэ. Цаг хугацааны хувьд боломжтой гэж харж байгаа юу?

-Цаг хугацааны хувьд бидэнд хангалттай боломж бий. Манай Ховд аймгийн Ардчилсан нам 10 мянган гишүүнтэй гэж явдаг. Эдгээр 10 мянган гишүүнийг идэвхжүүлэх ажлыг он дуустал хийнэ гэсэн төлөвлөгөөтэй байгаа. Ардчилсан нам сэргэлт авахдаа хурдан. Төв намаас дунд болон анхан шатны намын гишүүдийн идэвхийг сэргээх асуудлаар тодорхой үүрэг чиглэл өгсөн. Тэр утгаараа Ардчилсан намын хувьд “хөлөө” бэхжүүлэх ажилд бүх нийтээрээ анхаарч байгаа. Хөл сайн бол бид хол явна, хурдтай, тогтвортой болно. Миний хувьд ч намын гишүүдийн идэвхийг сэргээх чиглэлээр эрчимтэй үйл ажиллагаа явуулж эхэлж байна.

-Сонгууль хаяанд ирлээ гэж байна. Гурван жил маргаантай явж, сая нэг даргатай болсон аймаг Ховд биш байх л даа. Бусад орон нутгийн намын дарга нар ч саяхан сонгогдлоо. Тэгэхээр том зургаараа АН-ын хувьд ирэх жилийн сонгуульд орон нутагт ялах, олонх болох боломж ямар байгаа вэ. Танай намын гишүүд ялна гэдэгтээ итгэлтэй байна уу?

-Сонгууль болоход нэг жил хүрэхгүй хугацаа үлдэж. Тэрийг хэн хүнгүй сайн ойлгож байгаа. Гэхдээ энэ хугацааг бид богино гээд хаяж болохгүй. Ер нь ашиглаж чадаж байгаа улс төрийн хүчний хувьд энэ хугацаа хангалттай боломж. Өөрөөр хэлбэл үлдсэн хугацаанд манай нам дээрээ ч доороо ч эв нэгдэлтэй, нэгэн бодлого дороо зангидаж урагшилж чадвал бүх шатанд олонх болох боломж бүрэн бий. Тэр дундаа ховдчуудын хувьд ардчиллыг байнга дэмжиж ирсэн ард түмэн. Өнөөдөр хэт цөөнх буюу УИХ дахь АН-ын бүлгийн 11 гишүүний хоёр нь манай аймгаас сонгогдсон. Үүнээс харвал ховдчууд улс төрийн мэргэн сонголт хийдэг. Тиймээс хамгийн чухал нь бид нам, бүтцийнхээ хувьд нэгдмэл, идэвхтэй үйл ажиллагаатай байх нь чухал. Бид хоорондоо зөрчилдөөнтэй, бодлого үйл ажиллагаа нь тодорхой бус, идэвхгүй үйл ажиллагаа явуулсаар л байвал хэн бидний төлөө саналаа өгч, дэмжих вэ дээ. Тиймээс АН хурдан сэргэдэг нам. Хурдан учраа олж чаддаг. Хурдан шийдэл гаргадаг нам. Нөгөөтэйгүүр Монголын ард түмэн АН-аас асар их зүйлийг хүлээж байна. Бид энэ итгэлийг нь алдахгүй. Миний хувьд сая орон нутгийнхаа зургаан сумын иргэдтэй уулзлаа. Уулзалт болгон дээр иргэдийн хэлж байгаа гол зүйл бол хулгай байна. МАН хулгайдаа мансуурлаа гэдгийг хэлж байна. Хулгайч хулгайчаа барьдаггүй гэдгийг ч хэлж байна. Тиймээс хулгайчийг барихын тулд хулгайг таслан зогсоохын тулд улс төрийн өөр нэгэн хүчин гарч ирээсэй гэсэн хүлээлт асар их байна. Ардчилсан намын хувьд иргэдийн хүсэн хүлээж байгаа тэрхүү хулгайг зогсоох, хулгайчдыг барих улс төрийн хүчин нь байж чадна гэдэгт итгэлтэй байгаа. Аймгийн Ардчилсан намын хувьд орон нутгаас сонгогдсон хоёр гишүүнтэйгээ нягт холбоотойгоор хамтран ажиллана.

-Шинэ намын даргын хувьд орон нутгийн эрх баригчтай бодлогын түвшинд яаж өрсөлдөх вэ. Сөрөг хүчний хувьд аймгийн удирдлагуудын үйл ажиллагаа зөв чигт явж байгаа гэж хардаг уу?

-Ардчилсан намын хувьд 2012-2016 онд ялалт авч, орон нутгаа засаглаж байсан. Тэр үед манай намаас Д.Цэвээнравдан аймгийн Засаг даргаар сонгогдож ажилласан. Үнэндээ ховдчуудын ихэнх нь хэлнэ. Ардчилсан нам засаг барих хугацаанд Ховд аймаг нүүрээ угаасан хүүхэд шиг л өөрчлөгдсөн. Манай баг хамт олон тэр үед ховдчуудынхаа итгэлийг зүтгэлээр хариулж чадсан. Ховдыг Монгол Улсын тэргүүний аймаг болгож чадсан. Үнэндээ нүдэнд харагдах, гарт баригдах бодитой олон зүйлийг 2012-2016 онд Ардчилсан нам хийж чадсан. Тэр цагаас хойш Ховд аймагт хийгдсэн ямар ажил байна вэ. Үзье гээд харагдахгүй, харуулъя гээд үзүүлэх зүйлгүй л байгаа нь үнэн. Шат шатандаа бодлого ярьсан хүмүүс. Хийж байгаа зүйл нэг ширхэг ч алга. Ардчилсан нам хийснээ ярьдаг. Ярьсанаа хийдэг. Гэтэл өнөөгийн эрх баригчид хийх гэж байгаагаа л ярихаас яг бодитой тийм ажил хийчихлээ шүү гэж огт ярьж үзээгүй. Үүнийг захын хүнээс асуухад л танд шууд хэлнэ л дээ.

Улс даяараа бид өрийн дарамттай байна. Манай аймгийн бараг бүх хүн л өрийн дарамтад байна. Хувийн аж ахуйн нэгжүүд үйл ажиллагаагаа явуулахад туйлын хэцүү болсон. Хийх ажлыг нь төрийн компаниуд булаалцалдаад авчихдаг болсон. Авчхаад хийсэн зүйлгүй, хамаг санхүүжилтийг нь идэж уугаад дуусгадаг. Үүнээс болоод хувь хүний болон хувийн хэвшлийн үйл ажиллагаа сөхөрч байна. Өнөөдөр манай аймагт хувийн хэвшлийн барьсан барилга гэж алга. Хувийн хэвшлийн хэрэгжүүлсэн төсөл бүтээн байгуулалт гэж байхгүй байна. Учир нь хувийн хэвшлээ зах зээлээс түлхэх бодлогыг өнөөгийн эрх баригчид хүчтэй явуулж байна.

-Ардчилсан намын дунд шатны намын дарга нар оролцсон зөвлөгөөн нийслэлд болж өнгөрсөн. Энэхүү зөвлөгөөнөөр юу яригдав. Мэдээж сонгууль ойртсон учраас бэлтгэл ажлуудаа хангах чиглэл намын даргаас өгсөн байх…?

-Аймгийн болоод дүүргийн намын дарга нарыг дуудаж, уузалт зөвлөгөөнийг хоёр өдөр хийсэн. Уулзалтаар намын дарга Л.Гантөмөр дунд шатны дарга нарт намын эв нэгдлийг хангаж ажиллахыг захисан. Бидний хувьд өнөөдөр ус агаар мэт хэрэгтэй байгаа зүйл бол эв нэгдэл. Хоёрдугаарт, аймаг, дүүргийн намын гишүүдийн идэвхийг сэргээх чиглэлээр тодорхой саналуудыг хэлсэн. Гуравдугаарт, бид намын бодлого зорилтуудтай холбоотойгоор нэгнийхээ саналыг сонсоцгоосон. Яг одоо УИХ-аар ирэх оны төсвийг хэлэлцэж байна. Түүхэндээ байгаагүй хамгийн өндөр дүнтэй төсвийг хэлэлцэн батлах гэж байгаа. Эрх баригчдын хувьд 27 их наядын төсвөөс хоёр их наядыг сонгууль угтсан халамжид зарцуулахаар оруулж ирсэн байна лээ. Төсвийн алдагдал асар өндөр байгааг ч бид ярьсан. Мөн гурван жил идэвхгүй байсан намын үйл ажиллагаанд ямар хүндрэл бэрхшээл бий болж байгаа талаар саналуудаа солилцсон.

-Улс төрийн хүрээнийхэн Ардчилсан намыг хөл сайтай нам гэж үздэг. Тэр ч утгаараа орон нутагт ялалт авах нь элбэг шүү дээ. Та түрүү нь хэлсэн. Хөл сайтай тулдаа нам амьд гарсан гэж…?

-Ардчилсан нам бол үнэхээр хөл сайтай. Үндэсний хэмжээний хоёр том намын нэг. Орон нутагт энэ хоёр нам л дээр доороо орж явна. Гуравдагч улс төрийн хүчин орон нутагт ялалт байгуулна гэдэг ойрын жилүүдэд боломжгүй. Яагаад гэвэл намын гишүүнчлэл, намын үүр гэж байдаггүй. Орон нутгийн иргэд АН, МАН гэсэн хоёр намд л хуваагдчихсан байдаг. Нөгөөтэйгүүр Ардчилсан нам хөл сайтай ч бид хөлөө улам бэхжүүлэх шаардлагатай. Хөлөө идэвхтэй хөдөлгөж байж намын гишүүнчлэлээ нэмэгдүүлнэ. Гишүүдийнхээ идэвхийг сэргээнэ. Тиймээс толгой гэхээс илүү хөлөө бодох цаг үе ирсэн. Дунд, анхан шатны намын гишүүдийн хувьд үнэхээр хүнд үеийг туулж байгаа. Гэхдээ энэ хүмүүс хэзээ ч итгэлээ алдаж байгаагүй. Тиймээс л манай нам хөл сайтай байдаг байх.

Э.МӨНХТҮВШИН

 

Categories
мэдээ нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал улс-төр

О.Цогтгэрэл: Хулгайгүй Монголыг бий болгоход том түлхэц өгөх бодлогын шийдэл бол Баялгийн сангийн тухай хууль DNN.mn

УИХ дахь АН-ын бүлгийн хурал өчигдөр хуралдаж, мэдээлэл хийлээ. Энэ үеэр УИХ-ын гишүүн, УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга О.Цогтгэрэлээс цаг үеийн асуудлаар тодрууллаа.

-Бүлгийн хурлаар ямар асуудал хэлэлцэв. Мэдээж ирэх оны төсөвтэй холбоотой асуудлаар бүлэг нэгдсэн байр суурьт хүрсэн байх л даа…?

-Үндэсний баялгийн сангийн тухай хууль хэлэлцэгдэх гэж байна. Энэ бол өнөөгийн нийгэмд үүсээд байгаа асуудал, цаг үеэ дагасан асар чухал хуулийн төсөл гэж бодож байгаа. Хулгайг үндсээр нь таслахын тулд бид юу хийх ёстой вэ. Зүгээр ургачихсан шарилж, толгой хэсэгтэй нь оролдож байхаар бид үндсээр нь оролдох, өөрчлөх цаг болсон. Авлигын хөрс үр шимтэй байна. Гэтэл бид хэдэн хулгай, хэдэн хүний талаар яриад л өнгөрч байна. Тиймээс яг үндэстэй нь оролдохын тулд уул уурхайн асуудлыг ил тод болгох, Баялгийн сангийн тухай хуулийг яаралтай батлах шаардлагатай.

Мөн бүлгийн хурлаар Ногоон автобусны асуудлыг авч хэлэлцлээ.

-Баялгийн сангийн тухай хууль яг ямар ач холбогдолтой талаар та тодорхой тайлбар хэлэхгүй юу?

-Уул уурхайн баялгаа бид 2006 оноос албан ёсоор борлуулж эхэлсэн. Тэр цагаас хойш өдийг хүртэл хийсэн борлуулалтын орлого 83 тэрбум ам.доллар байна. Оройлцоогоор 300-400 их наяд төгрөг гэсэн үг. Гэтэл Дэлхийн банкнаас Монгол Улсын уул уурхайн борлуулалтын 400 их наядын орлогоос ирээдүйдээ ердөө нэг хувийг нь хадгалж үлдсэн гэсэн дүгнэлтийг гаргаж. Одоогийн дүнгээр бараг нэг хувьд ч хүрэхгүй. Ирээдүйн өв санд 2.7 их наяд төгрөг л байгаа. Тиймээс бид Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулиа өргөн барих хэрэгтэй. Ер нь өнөөгийн баялаг бол зөвхөн бидний баялаг биш. Энэ бол бидний үр хүүхдэд, ирээдүйн иргэдэд хүрэх ёстой баялаг. Дэлхий дахинд үүнийг ирээдүйдээ өвлүүлэх олон янзын шийдэл байдаг. Энэ асуудал дээр АН засгийн эрх барьж байх бүрдээ дандаа санаачилгыг авч ажилладаг байсан. Хамгийн сүүлд 2012-2016 онд АН “Ирээдүйн өв” сангийн тухай хуулийг өргөн барьж батлуулж байсан түүхтэй. Тиймээс одоо энэхүү хуулиа цаг үетэйгээ нийцүүлэн улам чамбайруулж боловсруулаад дахин өргөн барих гэж байна.

-НӨАТ-ын буцаан олголтыг таван хувь болгох асуудал дээр хоёр талын өнцөг гарч ирсэн. АН-ын хувьд НӨАТ дээр ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Зөвхөн НӨАТ буурах асуудал биш. Ер нь Монгол Улсад татвар буурах ёстой. Өнөөдөр төр томорсоор байгаад эдийн засгийнхаа 40 хувьд хүрээд ирлээ. Манай урд хөрш буюу БНХАУ-ын эдийн засгийн 25 хувийг төр нь эзэлдэг юм билээ. Манайхаас өөр дэглэмтэй, өөр тогтолцоотой орон шүү дээ. Манайх ардчилсан орон атлаа 40 хувийг нь Хятад коммунист орон атлаа 25 хувийг эзэлж байна. Нөгөөтэйгүүр энэ бүх орлого татвараар бүрдэж байна. Тиймээс татварын иж бүрэн реформыг Монгол Улсад хийх шаардлагатай. Ингэж байж төр нь жижиг, үр ашигтай, иргэд нь баян, хөдөлмөрч болно. Тэр ч утгаараа ирэх сонгуульд АН татварын иж бүрэн реформ хийх асуудлыг гол уриа лоозонгоо болгоно. Улмаар бид ялалт авч энэхүү зорилгоо хэрэгжүүлэх болно.

-Төрийн шууд худалдан авалттай холбоотой дүн мэдээг АН-ын бүлгээс зарлалаа. 6.1 их наяд төгрөгөөр шууд худалдан авалт хийлээ гэж байна. Энэ яг бодитой тоо юу?

-Энэ бол 2017-2022 онд хийгдсэн худалдан авалтын дүн. Түүнээс биш 2023 онд хийгдсэн Ногоон автобусны худалдан авалтын дүн энэ дотор ороогүй шүү. Тэгэхээр 6.1 их наяд гэдэг дүн бол илүү нэмэгдэж, өөрчлөгдөнө гэсэн үг. Үүнтэй адил бидний хувьд ковидын үед зарцуулсан хөрөнгө мөнгөтэй холбоотой асуудлаар нээлттэй сонсгол хийе гэж байгаа. ковидын хуулиар халхавчилсан асар их үнийн дүнтэй худалдан авалтууд хийгдсэн. Өөрөөр хэлбэл сонгон шалгаруулалтгүй, өрсөлдөөнгүй, хаалттай худалдан авалтууд хийгдсэн гэсэн үг. Тиймээс бидний хувьд энэ асар их тоо руу орохоосоо өмнө, энэ сонсголыг чанартай явуулахын тулд мэдээ мэдээллээ хангалттай цуглуулах шаардлагатай байгаа юм аа. ковид дээр 20 их наяд нэмээд төр болон орон нутгийн шууд худалдан авалтад 6.1 их наяд төгрөгийн асуудал байна. Энэ бүхний учир шалтгаан нэг зүйл дээр очиж огтлолцох тэр асуудлыг бид ярьж байгаа юм.

-Ковидын сонсгол хийх асуудал нэг л гацаатай байгааг олон нийт харж байгаа. Энэ гацаанаас нь АН-ын бүлэг яаж гаргаж, энэ ярьж байгаа ажлуудаа бодит болгох юм бэ?

-Ковидын сонсголыг шинжээчтэй явуулах шаардлага тавиад биелэхгүй байна. Түр хорооны 19 гишүүний гарын үсэг хүрэхгүй зогсчихлоо гэж байна, одоо яах вэ гэж байна, тийм үү. Бүлгийн хувьд энэ асуудлыг нухацтай ярьж, хэлэлцэж байгаа. Эхлээд энэ асуудлуудаа бид Ардчилсан намын удирдлагуудад танилцуулах хэрэгтэй гэж бодлоо. Ер нь цаашид асуудал байгаа нь үнэн. Үнэн асуудлыг эрх баригчид зохион байгуулалттайгаар нуун дарагдуулж байгаа нь ч гэсэн бодит үнэн шүү. Эрх баригчид сонсголыг нь хийлгэхгүй, түр хороог нь байгуулж өгөхгүйгээр сонгуультай тулна гэдгээ ард түмэндээ шууд хэл. Эрх баригчид л бүгдийг боож, хааж байгаа. Тэд асуудлаа ил тод ярихаас айж байгаа. Шууд худалдан авалт гэдэг бол Монголын өнөөгийн нийгмийн асар том асуудал болж байна. Тиймээс бид цаашид хулгайгүй, үр ашигтай цомхон төрийг бий болгохын тулд Баялгийн сангийн тухай хуулийг өөрчлөн батлах ёстой. Хулгайгүй Монголыг бий болгоход асар том түлхэц өгөх бодлогын шийдэл бол Баялгийн сангийн тухай хууль юм. Тиймээс АН-ын бүлгийн хувьд энэхүү хуулийн төслийг энэ намрын чуулганаар өргөн барьж, хэлэлцэхийг шаардаж явна.

-Хотын шинэ дарга давс мэт шорвог шийдвэр гаргана шүү гэж хэлсэн. Түүний нэг нь хотын төвөөр автомашинтайгаа явсан тохиолдолд татвар оногдуулахаар болж байх шиг байна. АН-ын хувьд энэ асуудлыг ямар байдлаар хүлээн авах вэ?

-Дахиад л татвар хураамж. Эрх баригч нам татвар хураамж өндөр авдаг шигээ халамжийг хавтгайруулдаг. Энэ зарчмаараа л явж байна. Ардчилсан намын хувьд нэг л зүйлийг хэлж байгаа. Монголын ард түмнээс авдаг татвар хураамж шат шатандаа төрөл бүрдээ багасах ёстой. Социализм, коммунизм байгуулж байгаа Хятад улсаас хэд дахин өндөр татвар авдаг төртэй болж хувирлаа. Гэхдээ хотын төвөөр зорчихдоо татвар төлнө гэсэн хуулийн төсөл нь орж ирээгүй тохиолдолд шууд дүгнэлт хийх арай эрт байна.

Э.МӨНХТҮВШИН

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл

Хүүхдүүддээ л уншуулах юм шүү… DNN.mn

-“ДОМГИЙН ШУВУУ ҮРГЭЭЖ” ДОЛОО ДАХЬ ХӨХНИЙ ГАВАР БУЮУ АМЬТДЫН ТУХАЙ ӨГҮҮЛЛЭГҮҮД НОМ ДАХИН МЭНДЭЛЖ БАЙНА-

Монголчуудын ан амьтныг хайрлах сэтгэл, байгаль дэлхийтэйгээ харилцах хэлбэр бусад үндэстнүүдээс тэс өөр байдаг нь учиртай. Байгалийн үзэгдэл хийгээд ан амьтдын зан араншин, онцлог шинжид суурилсан домог, хууч яриаг өвөө, аав, ах нараасаа сонсож өсөөгүй хүүхэд тун ховор байх. ийм яриа сонсож өссөн хүүхэд байгаль, ан амьтантай арай л өөрөөр харьцдаг. Тэд ядаж л хээр хөдөө явахдаа хогоо хаяхгүй.

Ан гөрөө хийлээ гэхэд таарсан болгоноо “нухчих” гэж зүтгэхгүй. Энэ бол ёс суртахуун. Ёс суртахуунтай хүн нийгэмд ч үлгэр жишээ аж төрдөг жамтай. Өнөө цагт байгаль, ан амьтны талаар яриа дэлгээд суух өвөө нар цөөн болсон. Ийм яриа сонсоод суух хүүхдүүдийн сонирхол ч өөрчлөгдсөн. Тэгвэл тэдэнд дээр үеийнх шиг энгийн аргаар ёс суртахууны хүмүүжил яаж олгох вэ. Багаас нь байшинд биш байгальтай ойр байлгахад л анхаарчих. Хүн гэдэг төрөлхийн сониуч. Тэр дундаа ан амьтны талаар юу юунаас илүү сонирхдог. Энэ сонирхол дээр нь дөрөөлөөд хүүхдээ зөв хүн болгох боломжтой.

Сонирхол дээр нь дөрөөлж хүүхдээ хүмүүжүүлэх гэж хөдөө гадаа байнга авч яваад байх боломж байхгүй л дээ.

Авч явлаа гэхэд тэр болгон таардаг зэрлэг амьтад ч гэж юу байх вэ. Тэгвэл энэ асуудлыг тань “Өдрийн сонин”-ы ерөнхий эрхлэгч, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ж.Мягмарсүрэнгийн “Долоо дахь хөхний гавар” нэртэй амьтдын талаарх сонирхолтой өгүүллэг, танин мэдэхүйн ном дор нь шийдээд өгчихнө. Зөвхөн ан амьтдын ерөнхий онцлог шинжийг тусгасан ном биш.

Амьтад хоорондоо яаж харилцдаг, амьдралын хэв маяг нь ямар байдаг талаар товч атлаа хөнгөхөн хүншүүлсэн байдлаар тайлбарласан нь сонирхолтой. Аль нэг амьтны талаар бичсэнийг нь уншаад эхэлмэгц л үдэш орой өвөө, ааваасаа үлгэр, домог сонсож байгаа мэт сэтгэгдэл төрнө. Зүгээр л нэг төрлийн ховсонд автана. Ном уншдаггүй хүн ч цааш бүгдийг нь уншмаар санагдана. Их хачирхалтай. Өнөө цагт ном уншдаг хүн ховордсон гэдэг. Үнэндээ хүний сонирхол татсан, уншихад ойлгомжтой, урамтай, амттай бүтээл гарах нь ховордсон. Энэ ном бол унших тусам битгий дуусаасай гэх сэтгэлийн шуналыг хөдөлгөнө.

Амьтдын талаар яг юу бичсэн болоод ингэж их унших шунал хөдөлгөж байгааг та өөрөө энэхүү номыг уншаад ойлгоно биз. Бүр аргагүй нэг байгаль гэж юу вэ гэдгийг мэдрүүлсэн. Зарим үедээ бүр хүн ер нь амьтнаас дор ухаантай юм биш үү гэж бодогдуулна. Өөрөө уншиж дууссаныхаа дараа бусдыг уншаад үзээрэй гэж уриалмаар.

Хамгийн чухал нь үр хүүхдэдээ уншиж өгөх юмсан гэж бодогдуулам. Эсвэл өөрөө уншчихаад гэр бүлээрээ хөдөө хээр хурдан явах хүсэл төрүүлэм. Учир нь энэ номд бичигдсэн амьтадтай таарвал онцлог шинжийг нь сонирхолтойгоор ярьж өгөх нууц хүсэл таныг эзэмдэнэ. Тэр амьтан үр зулзагынхаа төлөө ямар их хөдөлмөр, золиос гарган байгальтай тэмцдэгийг хүүхдэдээ ярина. Тиймээс миний хүү, охин аав, ээжийгээ, ер нь хүн, амьтан болгоныг хайрлаарай гэж сургана. Сургахдаа амьд бодит жишээгээр ойлгуулна.

Танин мэдэхүйг ингэж бодитоор ойлгосон хүүхдийн хандлага зөв болно. Зөв хандлагатай хүүхэд байгалийн хуулиар хайр гэдэг зүйлийг ойлгоно. Байгаль, ан амьтдыг хайрлах ухааныг мэдэрсэн хүүхэд зөв хүн болж төлөвшихгүй гээд яах юм. Тиймээс энэ номыг эхлээд та өөрөө нэг уншаарай. Дараа нь хүссэн хүсээгүй үр хүүхдэдээ уншиж өгмөөр санагдана. Ер бусын ховсонд над шиг л автана…

Уг номыг “Өдрийн сонин”-ы редакцаас дахин засварлаж гурав дахь удаагаа хэвлэлтэд өгч байгаа юм. Намайг хүүхэд, оюутан байхаас л ам дамжин сайн ном хэмээн яригдаж байсан амьтдын тухай домогт ном ийнхүү дахин хэвлэгдэж байна. Орчин үеийн залуус хүүхдэд ёстой л нөгөө “Домгийн шувуу үргээж” гэгчээр ан амьтад, амьдралын төлөөх тэмцэл байгаль дэлхийн аугаа хайрын тухай ном хүрэхэд ийнхүү бэлэн болоод байна.

 

 

Categories
мэдээ нийгэм нүүр-хуудасны-онцлох онцлох-нийтлэл туслах-ангилал

Б.Пүрэвдорж: Эрдэнэтийн 20 хувийг олон нийтэд эзэмшүүлснээр төрийн өмчит компаниудын хяналт чангарч, улам шилэн, ил тод болно DNN.mn

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдоржоос “Эрдэнэт” үйлдвэр ТӨҮГ-ын хувьцааг олон нийтэд тараах асуудлаар тодрууллаа.

-УИХ-ын гишүүн А.Адъяасүрэн, Ж.Батсуурь та бүхэн Эрдэнэт үйлдвэрийн 20 хувийг иргэдэд тараах тухай УИХ-ын тогтоолыг санаачлан өргөн барьсан. Энэ талаар та тодорхой мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Төрийн өмчит компаниуд Монголын эдийн засагт маш том үүрэгтэй оролцож байгаа. Гэвч тус компаниуд дээр УиХ-ын гишүүдийн болон сайд дарга нарыг дагасан “цүнх баригчид” очиж тонон дээрэмддэг, хулгайлдаг. Улмаар тус компанийг ямар ч үр ашиггүй ажиллуулдаг болсон. Зарим нь өөрсдийнхөө хувийн өмчөөс долоон дор сэтгэлгүй ажилладаг. Үүний үр дүнд маш олон хулгай өнөөгийн нийгэмд гарч, гаарч байна. Улсынх нь ерөнхий сайд УИХ-ын индэр дээрээс 40 их наядын нүүрсний хулгай гарсан гэдгийг ил тод ярьсан.

тэгэхээр тӨүГ дээр гарч байгаа хулгайг хэдийгээр эрх баригчид гаргаж ирж байгаа ч яаж тэмцэх арга технологио огт танилцуулахгүй байна. Тиймээс төрийн өмчит компаниудад гарч буй хулгайгаас сэргийлэхийн тулд хувийг нь олон нийт болон аж ахуйн нэгжийн хяналтад оруулах юм.

-Тэр утгаараа хулгай гарахаас сэргийлэхийн тулд Эрдэнэтийн 20 хувийг олон нийтэд өгье гэдэг тогтоолыг санаачилсан гэж үү?

-Хулгайтай тэмцэх хамгийн үр дүнтэй арга бол энэ. санаачилсан тогтоолын төсөл ч үүн рүү бүхэлдээ чиглэсэн. тодруулбал эрдэнэт үйлдвэрийн 20 хувийг Монголын нийт ард иргэдэд үнэгүй эзэмшүүлэх, дахиад 20 хувийг нь нийгмийн даатгалын шимтгэл төлдөг ажилтантай үндэсний аж ахуйн нэгжид тодорхой үнэ төлбөртэйгөөр борлуулж эзэмшүүлэх тухай тогтоол байгаа.

-Хулгайгаас сэргийлэх арга гэж байна. Өөр ямар ач холбогдолтой юм бэ?

-Компанийн тухай хуулиар компанийн 40 хувийг эзэмшиж байгаа тал тус компанийн гүйцэтгэх удирдлагад оролцох эрхтэй гэж заасан байдаг. тэр утгаараа үйлдвэрийн 40 хувь олон нийтэд очсоноороо иргэд, аж ахуйн нэгжүүд Эрдэнэтийн бодлогод оролцох боломжтой болно гэсэн үг. ингэснээр цүнх барьдаг нөхөд хулгай хийх боломжийг хааж өгч байгаа юм. Улмаар иргэд, аж ахуйн нэгж, компанийн төлөөлөл хамтарсан удирдах зөвлөлийн нарийн шүүлтүүрээр тухайн компанийн үйл ажиллагаа, бодлого төлөвлөлт явна гэсэн үг. ингэсний үр дүнд тухайн компанийн засаглал, үйл ажиллагаа ил тод шилэн болно. эцсийн үр дүндээ ТӨК-иүд илүү үр ашигтай ажиллах боломж нээгдэнэ. Хэрэв миний өргөн барьсан энэхүү тогтоолын төсөл үр дүнтэй болж чадвал шүү дээ. тэгвэл дараа дараагийн компаниудад ард иргэдийн хяналтыг оруулах боломж бас нээгдэнэ. ингэснээрээ бид хулгайтай бодитой тэмцэж эхэлнэ.

-Эрдэнэт үйлдвэр бол Монголын эдийн засагт асар том үүрэг гүйцэтгэж байгаа компани. Тиймээс ямар нэгэн хулгайгаас хол байлгахыг хэн хүнгүй л хүсч байгаа байх л даа. Энэ тэгээд бодит тэмцэл гэж ойлгох уу?

-Энэ жилийн тухайд Эрдэнэт үйлдвэр 1.3 их наяд төгрөгийн цэвэр ашигтай ажиллаж байгаа. үүний 20 хувь гэхээр 260 тэрбум төгрөг болно. мөнгийг 3.4 сая иргэндээ хувааж өгвөл нэг иргэнд 80 мянган төгрөг ногдоно. тэгэхээр таван бүлтэй айл 400 мянган төгрөг ногдоно гэсэн үг. Ингэж иргэн болгон хувь эзэмшиж ногдол авсанаараа иргэдийн тухайн компанийн үйл ажиллагааг анхаарах, хяналт тавих тогтолцоо илүү чанаржина, сайжирна. Улмаар тухайн төрийн өмчит компани илүү шударга ажиллах боломж нээгдэнэ гэж үзсэн.

-Танаас Ардчилсан намын бүтцийн талаар асуумаар байна. Саяхан орон нутгийн намын дарга нарыг сонголоо. Зарим нь АН-ын лидерүүдийн цүнх баригчид сонгогдлоо гэж шүүмжилж байна л даа. Энэ талаар та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Орон нутгийн намын дарга нарыг сонгосон. Гарч ирж байгаа дарга нарын ихэнх нь 1980-аад оны залуучууд байна лээ. үүнийг би Ардчилсан намын шинэ үе доороос түрэн гарч ирж байгаа гэж баяртай хүлээн авч байна. нөгөөтэйгүүр төрд олон жил хувалз шиг гүн шигдэж, ард түмнийхээ эсрэг бодлого гарган явж ирсэн нөхдийг төрөөс зайлуулах, холдуулах энэ шинэчлэлийг шинээр сонгогдсон намын дарга нараас олж харлаа. тиймээс Ардчилсан нам цаашдаа залуучуудад чиглэсэн бодлогыг түлхүү явуулна. Залуучуудын бизнес эрхлэх боломжийг бид бүх талаар нь нээж өгнө. бидний хувьд бол залуучуудыг бүх талаар аятай таатай орчинд амьдруулах боломжийг нээж өгөхөд чиглэсэн улс төрийг л хийх шаардлагатай байгаа.

-Ардчилсан намын шат шатны дарга нарын зөвлөгөөн болох уу. Хэзээ болох бол?

-Мэдээж дарга нараа сонгочихлоо. бүтцээ бие болгочихлоо. одоо нэгдэж аваад уулзах, намынхаа бодлогыг бүгдээрээ нийлж байгаад тодорхойлох ёстой. тиймээс удахгүй шат шатны намын удирдлагуудын зөвлөгөөн зохион байгуулагдах байх. Хэзээ хаана болох вэ гэдгийг намын байгууллага удахгүй олон нийтэд зарлах байлгүй.

Э.МӨНХТҮВШИН