Author: АЗЖАРГАЛЫН ГАНТУЯА

МУСТА, жүжигчин Э.Ууганбаяртай ярилцлаа.

---

-“Гэм зэм” жүжгийн бэлтгэл хэр явж байна, энэ талаар ярилцлагаа эхэлье?

-Бэлтгэл ажил маш сайн байгаа, өнөөдрөөс тоглож эхэллээ шүү дээ. Энэ бол зөвхөн надаас шалтгаалах зүйл биш, багийн ажил. Арвин туршлагатай хамт олонтой бэлтгэлээ хийж, үзэгчиддээ хурдхан л үзүүлэх юмсан гэж догдолж байна. Айдсаас илүү догдлол их байна (инээв).

-Жүжгийн бэлтгэлдээ хэзээнээс оров?

-Цагаан сар өнгөрөөгөөд, хоёрдугаар сарын 10-наас бэлтгэлдээ орсон.

-Разухимины дүрийг бүтээх анхны саналыг та авсан гэсэн үү?

-Тийм ээ. Продюсер Ариука маань “Гэм зэм” нэгийг тоглохоос өмнө Разухимины дүрийг бүтээх санал тавьсан. Анхны саналыг сонсоод маш их догдолж шууд л зөвшөөрмөөр санагдсан. Уулзаад цагийн хуваарийг нь сонстол ‘’The Voice of Mongo­lia’’ шоуны маань бичлэгтэй давхцаж саналыг буцаасан. Ер нь ямар нэг ажлыг эхлүүлсэн бол түүнийгээ бүрэн, чанартай хийх зарчим баримталдаг. Тэгээд миний оронд Д.Түвшинбаяр маань тоглосон. Харин хоёр дахь удаагаа санал тавихад бичлэг, давхар ажлууд төлөвлөөгүй байсан учир зөвшөөрсөн.

-“Гэм зэм” жүжгийн хоёр дахь тавилтад шинэ жүжигчин олон нэмэгдсэн үү?

-Энэ удаагийн тоглолтод МУГЖ Б.Нармандах, жүжигчин Л.Дөлгөөн, Т.Ариунчимэг бид дөрөв шинээр нэмэгдсэн.

-Та ер нь хамгийн сүүлд хэзээ театрын тайзан дээр гарсан бэ?

-Яг арван жилийн өмнө гэр бүлийн хүнийхээ найруулсан “Гэнэтийн бэлэг” жүжгийн гол дүрд Тусгаар тогтнолын ордонд 23 удаа тоглож байсан. Үүнээс хойш жүжигт тоглоогүй арван жил болсон байна, арга хэмжээ хөтлөх гэж бол байнга л тайзан дээр гардаг.

-Одоогоор өөр дэлгэцийн уран бүтээлд ажиллаж байна уу?

-Өөр дэлгэцийн уран бүтээлд ажиллаагүй байна. Шоуны зураг авалт зэрэг ажлууд хагас жилийн ажил байдаг. Гэрээ хийдэг учир тэр дунд өөр зураг авалт уран бүтээлүүдэд оролцож бараг амждаггүй юм.

-“The Voice of Mongolia’’ шоуны дараагийн зураг авалт хэзээ вэ?

-Дөрөвдүгээр сард болно.

-Танай гэр бүлийн хүн ч бас жүжигчин. Та хоёр хамтарч дэлгэцийн уран бүтээл хийх бодол байдаг уу?

– “Найзууд” театр маань хоёр кино, нэг жүжигтэй. Цаг үеийн нөхцөл байдал илүү сайжрахаар гэр бүлийн хүнтэйгээ зоригтойгоор уран бүтээлүүд хийж эхэлнэ. Оролцогч биш, үйлдвэрлэгч тал руугаа орохоор зорьж байна. Орфей театрынхаа хамт олныг маш зоригтой байна гэж бодож байгаа. Бид хэвийн амьдралдаа одоо л орох гэж байна. Эдийн засаг, цаг үеийн нөхцөл байдлын хувьд ч маш зоригтойгоор ажиллаж байгаа. Найруулагч маань “Дайны цагт урлаг илүү их ажиллах ёстой” гэж хэлдэг юм. Энэ үгээр өөрсдийгөө зоригжуулаад л ажиллаж байна даа (инээв). Үзэгчиддээ хандаж бид нарыг үзэж өөртөө хөрөнгө оруулаарай, өөрийгөө баярлуулаасай гэж хүсч байна. Хамгийн чухал нь хүн өөрийгөө баярлуулах шүү дээ.

-Танай хүүхдүүд урлагийн салбарыг сонирхож байна уу?

-Манай том хүү одоо 17 настай, ирэх жил төгсөнө. Жүжигчин болно л гээд байгаа.

-Та юу гэж зөвлөж байна?

-Чи өөрөө л хүсвэл, чадвал кинонд тоглож болох маш гоё нээлттэй цаг үед амьдарч байна. Аав хүний хувьд хүүгээ нарийн мэргэжил эзэмшээсэй гэж боддог юм байна. Гэхдээ хүн дуртай юмаа хийж амьдарвал сайхан шүү дээ. Тиймээс хүүгээ ахисан түвшинд ааваасаа илүү жүжигчин байгаасай гэж сургууль сонголтод нь маш их анхаарч байгаа.

-Сая “Хамгийн чухал нь өөрийгөө баярлуулах” гэж хэллээ. Та өөрийгөө яаж баярлуулдаг вэ?

-Аз жаргалтай байгаа хүний дэргэд өөрийн эрхгүй баяр төрөөд сэтгэл сайхан болчихдог. Чи өөрөө жаргалтай байвал ойр тойрны хүмүүс чинь дагаад жаргалтай болно. Тиймээс чи өөрийгөө л жаргалтай байлгаад сурчихвал бусдыг жаргалтай байлгана гэж боддог. Миний хувьд үргэлж өөрийгөө цэнэглэж, шинэ зүйлс туршиж үзэх дуртай.

-Та Монголын хамгийн эрэлттэй хөтлөгчдийн нэг шүү дээ, анх хэзээ ямар шоу хөтөлж байв?

-Оюутан байхдаа хадам ээжийнхээ ажлын газрын хүний хуримыг хөтлөж байсан (инээв). Чадах уу гэхээр нь чадна л гэсэн, би ер нь чадахгүй гэж хэлдэггүй. Оролдож үзсэн болгоноосоо юм сурч байдаг. Бас оюутан байхад багштайгаа хамт “Бодь” группийн шинэ жилийг хөтлөж байсан.

-Анхны хөтлөлтөд их сандарч байв уу?

-Тэгэлгүй яахав. Оюутан байхад тайзны яриа, хөтлөлтийн хичээлүүд ордог байсан. Эхнэртэйгээ хосоороо хөтлөгч хийж байсан үеэ тод санадаг. Одоог хүртэл зураг нь бий.

-Жүжигчин Г.Анхбаяр та хоёр оюутан ангийн найзууд уу?

-Анхаа маань СУИС-т надаас гурав доод ангийн төгсөлт. Анх 2015 онд “Авьяаслаг монголчууд” шоуг хамт хөтөлж байсан. Манай Анхаад надад байхгүй бүх зан чанарууд байдаг. Харин Анхаад байхгүй бүх зан чанар надад байдаг гэж боддог. Хоёр өөр хүн хамт байхаар биенийхээ дутууг нөхдөг юм болов уу.

-Г.Анхбаяр та хоёр телевизийн бичлэгт алдаа гаргах ч юмуу паян бий юү?

-Бараг байхгүй дээ, алдаа гаргахгүйг хичээдэг. Телевизийн том шоуг хөтлөхөд алдаа гарахгүй болтол нь бэлтгэл хийдэг. Алдаа гаргахгүйн тулд бид хоёрыг нэг хүнд хариуцуулж, түүний доор дахиад хүмүүс гээд маш нарийн зарчим, зохион байгуулалттай ажилладаг.

-Жишээлбэл, “The voice of Mongolia” шоуны нэг удаагийн бичлэгийг хэр удаан давтдаг вэ?

-Сарын өмнөөс бэлтгэл эхэлдэг. Ер нь ямар ч ажилд эдийн засгийн хангалуун байдлаас илүү бэлтгэл сайтай хүмүүс “Лаг” харагддаг.

-Энэ улирлын шоуг та ганцаараа хөтөлж байгаа. Ганцаараа хөтлөх ямар байна?

-Анхаагийн үгийг л хоёр дахин хэлж байна даа (инээв). Маш их бэлтгэж байгаа. Үзэгчдэд зарим зүйл дутуу санагдаж магадгүй. Анхаа маань “Centrel tv”-г байгуулж удирдлагаар нь ажиллаж байгаа. Мөн дэлхийн хэмжээний контентыг хүргэх гэж байгаа учраас давхар ажиллах боломжгүй болсон.

-Рекламанд тоглох, жүжиглэх, хөтлөх гээд бүгд таны мэргэжилтэй холбоотой ажил. Та алинд нь илүү дуртай вэ?

-Би хийж байгаа бүх зүйлдээ сэтгэл хангалуун байдаг, бүгд таалагддаг. Бүгд л миний хийх ёстой ажил шүү дээ.

-Хатуу хөл хорионы үед “The Voice of Mongolia” шоуг үзэгчгүй хөтлөхөд ямар байсан бэ?

-Ёстой эвгүй юм билээ. Надад тэгж санагдаж байхад дуулсан хүмүүст бүр эвгүй, ямар нэг зүйл дутуу санагдсан байх. “Ододтой бүжиглэе” шоу ч мөн үзэгчгүй явагдсан. Амьд харилцаа гэдэг их чухал.

-Киноны санал ирж байна уу?

-Ирж байна, буцаах шиг хэцүү зүйл байдаггүй. Энэ дашрамд залуучууд, найруулагч нар, продакшнуудаасаа хүлцэл өчье. Надад бүр хэцүү байгаа шүү гэж л хэлье. Жилд дунджаар хоёроос гурван киноны санал ирдэг.

-Та кинонд ихэвчлэн хөдөлгөөнтэй, хүүхэмсэг залууийн дүр бүтээдэг, өөр ямар дүр бүтээхийг хүсдэг вэ?

-Ямар ч жүжигчнийг бид яг нэг төрлөөр нь хүсч, хүлээж авсан байдаг. Өөр өөр дүр гэхээс илүү чаддаг зүйлээ тултал нь хийхийг хичээдэг.

-Яагаад урлагийн хүн болсон юм бэ?

-Манай ээж кино үйлдвэрт инженерээр ажилладаг байсан. Ээжийнхээ ажлын хашаанд ажилчдын хүүхдүүдтэй тоглож, хүүхэлдэй үзэж өссөн. Тэр л нөлөөлсөн байх. Мөн 14 дүгээр сургуулийн Тогосоо багш, дуу хөгжмийн багш хоёр маань надад СУИС-д конкурс өгөхийг санал болгосон.

-“The Voice of Mongolia” шоуг нэгдүгээр улирлаас нь хойш хөтөлж байна. Өөрөө ороод үзье гэж бодож байсан уу?

-Үгүй, бодож байгаагүй юм байна. Энэ зөвхөн дууны шоу биш, хэн нэгэнд итгэл найдвар, урам, хүсэл тэмүүлэл өгөх зорилготой мөрөөдлийн шоу. Үүнийг үзсэн, орсон хүмүүс сайхан мэдрэмж авч, би ч гэсэн чадах юм байна гэсэн итгэлтэй болж байвал тэр л мөн чанар нь.

Сүүлийн үед сошиалд хүн бүрийн зовлонг яриулж, дуулууллаа гэх шүүмжлэл харагдсан. Тэр хүнд хэцүү байгаа ч тайзан дээр гараад дуулж байна гэдэг чинь агуу биз дээ.

Зууны манлай хос дуучин, Монгол Улсын гавьяат жүжигчин С.Вандан, Д.Дуламсүрэн нарын хүү В.Баттулгатай ярилцлаа.

---

-Уран бүтээлийн олз омог ихтэй явна уу?

-Олз омог мөн ч ихтэй явна. Өнгөрсөн баасан гаригт том охин Б.Дуулимтайгаа “Хязгааргүй хайр” уран бүтээлээ олон нийтэд хүргэсэн, мянга мянган ээжүүд сэтгэгдлээ илэрхийлж байна. Олон түмэнд маш хурдан хүрлээ. Энэ дууг жилийн өмнө хөгжмийн зохиолч маань бид хоёрыг дуулаад өгөөрэй гээд бэлэглэж байсан юм. Яг одоогоор бол хоёр уран бүтээл дээр ажиллаж байна. Тун удахгүй 1990-ээд онд зохиогдсон МУСТА, хөгжмийн зохиолч Ц.Батдэлгэр ахын аялгуу “Говийн наран” дууг охинтойгоо шинэчилж дуулж байгаа, удахгүй бэлэн болно. Үүний дараа Монголын ард түмний сайн мэдэх “Эх үрсийн элбэрэл” дууг охин минь ганцаараа дуулна. Аав хүний хувьд энэ уран бүтээлд их анхаарч ажиллаж байна.

-Удахгүй охинтойгоо аялан тоглолтоор явна гэсэн үү?

-Б.Дуулим охинтойгоо энэ сарын 28-наас эхлэн 31 хоног Хэнтий, Дорнод аймгийн бүх сумдаар “Энх эсэн болтугай” хэмээх аялан тоглолтоо хийх гэж байна. Мөн хил нээгдсэнтэй холбогдуулан шинэ цомгоо хэвлэлтэд явуулах гэж байгаа. Дөрөвдүгээр сард аялан тоглолт дуусч, цомог ирнэ гээд ачаалалтай байх нь ээ. Тоглолтын ерөнхий зохион байгуулагчаар “Эрхэт Монгол” групп ажиллахаар төлөвлөсөн.

-Энэ таны хэд дэх тоглолт вэ?

-Миний дөрөв дэхь, охинтойгоо хамтарсан гурав дахь тоглолт.

-Аялан тоглолтын бэлтгэл бүрэн хангагдсан уу?

-Тоглолтын бэлтгэл ер нь бүрэн хангагдсан шүү. Миний хувьд орон нутагт соёл урлагаар үйлчлэхдээ бүрэн хэмжээний техник хэрэгсэл, хөтлөгч, техник хариуцагч, тайз засагч, тайзны салют, утааны аппарат гэх мэт үзэгчдээ баясгах бүх хэрэгслээ хангаж явдаг. Аймгийн төв, сум гээд ялгалгүй 100 хувь үйлчлэх ёстой. Энэ удаагийн тоглолтод 6-9 хүний бүрэлдэхүүнтэй баг ажиллана. Хил нээгдэж, охиноо БНХАУ руу сургуульдаа явахаас өмнө амжуулах олон ажил байна.

-Б.Дуулим охин жүжигчин мэргэжлээр сурдаг гэсэн үү...

-Одоогийн байдлаар монгол сургуулиасаа завсардаад хэлний бэлтэлд сурсан. 700 оюутнаас нэгдүгээрт жагссан, БНХАУ-ын топ таван сургуулийн нэгт дуулаачийн мэргэжлээр суралцах эрхээ авсан. Ирэх сарын 18-наас өмнө сонголтоо хийх ёстой.

-Цомгийнхоо тухай яриач, ямар нэртэй вэ?

-Цомгийн нэр маш чухал. Аав, ээж хоёрын минь хоёр зуун дамнаж дуулагдаж ирсэн “Вансэмбэрүү” дууныхаа нэрээр анхны цомгоо нэрлэсэн. Нийт 28 дуутай.

-Та урын сандаа хэдэн дуутай вэ?

-Ганцаар дуулсан 86, охинтойгоо дуулсан дуунуудтай нийлээд 100 гаруй дуу байна. Охин маань ганцаар, бие даасан арваад дуутай болсоон.

-Таны охин хэдэн наснаасаа дуулсан юм бэ?

-Яг л над шиг гурав, дөрвөн настайгаасаа өвөө, эмээгийнхээ тоглолтод дуулж эхэлсэн. Арай том болоод аавынхаа тоглолтод дуулж, одоо хамтдаа уран бүтээл хийдэг болсон.

-Та гурван охинтой гэсэн байх аа. Бусад нь урлагт сонирхолтой юу?

-Тийм, гурван сайхан охинтой. Том нь Б.Дуулим урлагийн замыг сонгож байна. Дунд охин Б.Уудам өөр мэргэжил сонгосон, бага охин дөрвөн настай. Ер нь бүгд урлагийн авьяас, сонирхолтой.

-Танай гэр бүлийн хүн ч бас урлагийн хүн үү?

-Миний хань бүжгийн арга зүйч мэргэжилтэй, Төв аймгийн Боловсрол, соёлын газар соёлын мэргэжилтнээр 17 дахь жилдээ ажиллаж байна.

-Том охиноо урлагийн замыг сонгоход та санал болгов уу, өөрийн хүсэл сонирхлоо дагасан уу?

-Орчноосоо шалтгаалсан юм болов уу. Манай охин багаасаа л өөрөө англи дуу сурч, дуулаад эхэлсэн. Миний охин хөөрхөн дуулчихмаар, өвөө, эмээ, аавынхаа удмыг залгачихмаар юм шиг санагдаад монгол дуу дуулахыг санал болгосон юм.

-Охинтойгоо хамтарч уран бүтээл хийх санааг хэн гаргасан бэ?

-Монголд охинтойгоо дуулдаг дуучин цөөн байсан, биднийг уран бүтээл хийж эхлэхэд. Охин маань ч дажгүй дуулаад эхлэхээр хоосон орон зайг нөхөж, хамтдаа уран бүтээл хийхээр шийдсэн.

-Та өөрөө ч бас гурав, дөрвөн наснаасаа орон нутгийн тайзан дээр дуулдаг байсан гэсэн. Анхны тайзаа санадаг уу?

-Анхны тайзыг санадаггүй, их жаахан байсан. Ямар ч байсан жанжин малгай, дээл өмсөөд “Гоогоо минь, Гочоо минь” гэж дуулж байснаа л санадаг. Аав, ээжийн хоёр цагийн концертод бүтэн дуулаад л дуусгадаг байсан гэсэн (инээв). Тэр үед Монголын ард түмэн намайг өхөөрдөж дахиулдаг, тав арван төгрөг, чихэр өгдөг байлаа. Нэг өдөр би тайзны ардаас алга болчихсон чинь нэг эгчийг дагаж яваад хоол, цай хийлгээд аав, ээждээ хоол дамжилчихсан ирж байсан гэдэг. Их олны дунд өссөн дөө.

-Та бол яахын аргагүй урлагийн гэр бүлд өссөн хүн шүү дээ. Таныг хүүхэд байхад урлагийн хүний амьдрал ямар байв…

-Аав, ээж хоёр эмээгийнд орхиод тоглолтоор олон хоног явчихдаг байсан. Хамт байх хугацаандаа өглөө ажилдаа яваад шөнө унтаж байхад ирдэг. Ихэнхдээ эмээ дээр өссөн. Арай том болоод тоглолтоор хамт явдаг болсон, сурагч болоод бас л үлдсэн. Хүүхэд байхад аав, ээж хоёр маань тэр үеийн “бохь” шиг л ховор үзэгддэг байлаа. Нэг гарахаараа бригадаар 50 хоног тоглолтоор явчихна. Ер нь аав, ээжийгээ цөөн удаа харж өссөн.

-Хоёр гавьяатыг ятгагүйгээр төсөөлөхийн аргагүй. Та ятга болон өөр хөгжимд хэр хорхойтой вэ?

-Би СУИС-ийн төгөлдөр хуурын ангийг төгссөн. Гэхдээ ятга, морин хуур зэрэг хөгжмийг мэргэжлийн түвшинд биш ч тодорхой хэмжээнд тоглодог. Хөгжмийн боловсрол талдаа илүү мэдлэгтэй, сүүлд СУИС-ийн дуурийн дуулаачийн ангийг Ш.Дулмаа гуайн хүү Д.Ганхуяг багшийг удирдлага дор төгссөн.

-Хөл хорионы үеэр охинтойгоо онлайн тоглолт хийсэн. Энгийн үеийн тоглолтоос их ялгаатай байв уу?

-Үзэгчгүй тоглолт гэдэг их хэцүү шүү дээ. Үзэгчтэй мэт л төсөөлж дуулж, сэтгэл хөдлөлөө хөгжимтэйгөө уялдуулсан. Телевизээр үзэж байгаа мянга мянган үзэгчээ дэргэдээс үзэж байна л гэж төсөөлж ур чадвараа гаргах ёстой.

-Гэр бүлийнхээ хүнтэй биш, охинтойгоо дуулахын сайхан нь юу вэ?

-Үртэйгээ тайзан дээр дуулахаас өөр жаргал гэж хаана ч байхгүй. Хэдэн тэрбум доллар байсан ч түмэн олныхоо өмнө тайзан дээр үртэйгээ эх нутаг, ээж, аав, элгэн садан, монгол түмнээ магтан дуулна гэдэг хамгийн сайхан. Хүн бүхэнд заяагаагүй үртэйгээ хамт дуулах хувь надад заяасан. Энэ тавиландаа маш их талархаж явдаг.

-Таны хит дуунуудын нэг бол “Говийн хүүхнүүд”. Өөрөө говь нутгийн хүүхэнтэй ханилсан болохоор энэ дууг дуулсан юм уу?

-(инээв) Би Төв аймгийнхаа театрт 13 жил ажилласан. Маш их мэдлэг, туршлага, хамт олныг тэндээс олж авсан. Театраас гараад удаагүй байтал театрын уртын дуучин н.Оджаргал найз маань “Говийн хүүхнүүд” дууг дуулахыг санал болгосон. Надад таалагдаж зохиогчийг нь асуутал зохиогчийг нь мэдэхгүй, найран дээр хүмүүс дуулахаар нь бичээд авчихсан юм гэж хэлж байсан. Зохиогчийг нь хайгаад олохгүй, дуулж орхичихоод баруун аймгуудаар тоглолтоор яваад иртэл хөгжмийн зохиолч нь холбогдсон юм. Тэр хүн “Энэ бол 1992 онд зохиогдсон дуу, Дорноговь аймгийн ард түмэн, Саран хөхөө театрын хамт олон бүгд мэддэг” гэж хэлсэн. Тэр хүнээс албан ёсны зөвшөөрөл, нотыг нь аваад дуулсан юм. Надад энэ дууг олж дуулах тохиол байсан юм шиг санагддаг. Яагаад гэвэл өмнө нь Дорноговь аймгийн хүрээнд л дуулагддаг байсан дуу. Дуу эзнээ олно гэдэг шиг 2016 онд надад ирсэн. Тухайн үед сэдэв, хөгжмийн найруула нь их содон байлаа. Би анхны уран бүтээл болох “Эр хүн гэдэг чинь эмзэгхэн юм уу даа” дуугаараа олонд танигдсан гэж боддог байтал үгүй, “Говийн хүүхнүүд”-ээр танигдсан юм билээ. Хангайд очсон ч хүмүүс “Говийн хүүхнүүд”-ийг дуулуулъя л гэдэг.

-Тэгвэл “Хачин энхрий хангайн бүсгүй чамд

Халуухан зүрхээ сугалаад өгмөөр өө”… хэмээх дууныхаа талаар яриач?

-“Говийн хүүхнүүд” дуу гарч хит болж байтал хангайн хүүхнүүдээс “Чи өөрөө Төв аймгийнх байж яахаараа говийн хүүхнүүдийг магтдаг юм. Чи ямар сонин хүн бэ” гэдэг яриа их сонссон. Энэ сэдвээр дуу гараагүй байхаар нь уран бүтээлийнхээ чимэг болгож “Хангайн хүүхнүүд” дуугаа гаргасан юм. Зохиогчтойгоо ярьж байгаад албаар “Зүрхээ сугалаад өгмөөр өө” гэж гажууд үг оруулсан. Тэгэхээр хүмүүс “Яаж байгаа юм, зүрхээ сугалана аа, яагаад” гээд л дахин дахин сонсож, энэ дуу маань олон хүнд хүрсэн дээ (инээв).

-Ардын уран зохиолч Бавуугийн Лхагвасүрэн гуай таны аавын багын найз гэдэг. Та их ойр байв уу?

-Ойр байлгүй яахав, амьд ахуйдаа хүүхдүүдтэйгээ аймагт ирж бид хамтдаа Манзушир гардаг байлаа. Аав, ээжийн минь хар багын найз, ээжтэй нэг нутгийнх. Бид хотод очихоороо тэднийхээр орж гардаг их л дотно байсан. Маргаангүй үнэхээр агуу хүн байлаа даа.

-Уран бүтээлийн зорилго, төлөвлөгөөнөөсөө хуваалцахгүй юу?

-Зургадугаар сарын нэгнээс өмнө Улаанбаатарт томооохон хэмжээний тоглолт хийнэ. Охин маань хичээлдээ явж, би уран бүтээлээ үргэлжлүүлнэ. Мөн залуу уран бүтээлчдээ дэмжиж ажиллах төлөвлөгөөтэй байна.

-Шинэ уран бүтээл цацагдах, тоглолтын өмнө аав, ээждээ ямар “шалгалт” өгдөг вэ?

-Боловсроод дөнгөж гарсан уран бүтээлээ хамгийн түрүүнд аав, ээждээ сонсгодог. Алдаа оноо, үгээ хатуу зөөлөн хэлэх гээд аав ээж, уран бүтээлч найзууд, энгийн иргэдээс ч зөвлөгөө авдаг. Жишээлбэл, би “Говийн хүүхнүүд” дууг гаргахын өмнө Нарантуул зах дээр тэрэг түрж явсан хоёр ахад дуугаа сонсгож, саналыг нь сонсож байсан. Би өөртөө биш, ард түмэнд зориулж уран бүтээл хийж байгаа шүү дээ.

-Танд аав ээж, гэр бүлийн хүнтэйгээ хамтарч уран бүтээл хийх бодол байдаг уу?

-2008 онд эхнэртэйгээ “Бурхнаас заяасан хань” дууг дуулсан. Тэр дуугаа ирэх оноос ханьтайгаа сэргээж дуулах бодол бий. Цаашид аав ээж, ахтайгаа хамтарч уран бүтээл гаргах төлөвлөгөө байгаа. Одоохондоо аавын минь бие жаахан чилээрхээд байгаа учир уран бүтээл рүү орж чадахгүй байна. Аавынхаа биеийг гайгүй болохоор дөрвүүлээ хамтарч уран бүтээл хийнэ ээ.

СТА, жүжигчин Г.Эрхэмбаяртай ярилцлаа.

---

-Хэдхэн хоногийн өмнө “Этгээд” УСК-оо нээсэнд баяр хүргэе. Киноны зураг авалт хэр удаан үргэлжлэв?

-Юуны түрүүнд “Өдрийн сонин”-ы уншигчдад энэ өдрийн мэнд хүргэе. Жүжигчин Г.Эрхэмбаярын хувьд бие дааж продюсерлосон анхны уран бүтээл. Киноныхоо гол дүрд тоглосон, анх Мөрөөдлийн театрыг байгуулж байсан шиг бүх зүйл шинэ мэдрэмжийг дахин мэдэрлээ. Найруулагч, зурагчнаар Баатар ажилласан. Хөрөнгө оруулалт, продюсерийг Мандах гэдэг найз маань хариуцсан. Бид гурвын хамтын уран бүтээл. Зураг авалтыг өнгөрсөн арваннэгээс нэгдүгээр сар хүртэл хийсэн. Цас орохыг хүлээж байгаад нэгдүгээр сард үлдсэн цөөн зургаа аваад кино бэлэн болсон.

-Киноны төлөвлөгөөт ажил хэзээнээс эхэлсэн бэ?

-Өнгөрсөн тав, зургадугаар сараас хоёр гурван уран бүтээл хийе гэж төлөвлөж байсан. “Этгээд” УСК-ны зохиолтой давхар, тайчдаг бүсгүйн тухай киноны ажилд орох гэж байсан юм. Тэр кино түр хугацаанд хойшлогдоод “Этгээд” УСК-ныхоо ажилд орсон.

-Тайчдаг эмэгтэйн тухай кино хэзээнээс үзэгчдийн хүртээл болох вэ?

-Ирэх дөрөвдүгээр сараас тайчдаг эмэгтэйн тухай кинондоо ажиллана. Гол дүрд нь манай гэр бүлийн хүн Э.Намуунаа тоглоно. Өнгөрсөн долдугаар сараас хойш шон дээр бүжгийн бэлтгэлээ базааж байгаа, гол нь орлон тоглогчгүй. Тэр киног маань үзэгчид их хүлээж байх шиг байна.

-“Этгээд” УСК юу үзүүлэхийг, хэлэхийг зорьсон юм бол…

-Кино урлагийг бүх урлагийн нийлбэр гэдэг шүү дээ. Кино сонирхдог, судалдаг хүмүүс илүү сайн мэдээд байх шиг, уран бүтээлч хүний хувьд чанартай л юм хийчих юмсан гэсэн бодлоор өнгө, гэрэл тавилт, зураг, найруулга, дуу, жүжигчний тоглолт гээд бүгдийг нийлмэл байлгахыг зорьсон. Хүмүүс үзээд “Кайф” аваасай, шинэлэг юм үзүүлье гэж хичээсэн. Мөн энэ уран бүтээлээ олон улсын кино наадамд сойх гэж байгаа.

-Гурван гол дүрээр үзэгчдийг уйдаахгүй, сайхан уран бүтээл болжээ гэсэн үзэгчдийн сэтгэгдэл олон харагдсан. Энэ тухай?

-Хөгжим ч сонсож, уран зураг ч харж бүх юмны нийлбэр болохоор хүмүүс уйдахгүй байгаа юм. Хэрвээ дуу нь ямар сонин юм бэ гээд нэг бодчихвол онцгүй шүү дээ (инээв). Яасан хурдан дуусчихав аа гэж олон хүнээс сонсож байгаа.

-Мөрөөдлийн театрт ажиллаж байгаа юу?

-Театртаа ажиллаж байгаа. Сүүлийн хоёр жил тайзны уран бүтээлүүд зогслоо.

-Тайзаа санаж байна уу? -Маш их санаж байна (инээв). Киноныхоо нээлтээр тайз дээр гартал чичрээд байсан.

-“Бүтэн амьдрал” ОАК-ны Зоригоогийн дүрээр үзэгчдийг уурлуулж, уйлуулж, үзэн ядуулсан. Тэр дүрийг бүтээхийн тулд удаан хугацаанд судалгаа хийсэн үү, нэг биш олон ангит кино шүү дээ?

-Тэгэлгүй яахав, олон ангит кино гэдэг бол жүжигчин хүнээс сэтгэл зүй, судалгаа, ур чадвар их шаарддаг. Яагаад гэвэл нэгдүгээр ангиас эхлээд 21 дүгээр анги дуустал тэр дүрээрээ амьдарна. Эрхэмбаяр биш Зоригоогоор олон сар амьдарсан. “Бүтэн амьдрал” ОАК маань ард түмэнд хүргэх гэсэн санаагаараа ч, ашиг орлогоороо ч, сенсациараа ч тэр олон ангит кинонууд дундаа хит болж чадсан. Ер нь би оногдсон дүрдээ амьдрахыг хичээдэг.

-Оногдсон дүрээр амьдрахад юу чухал вэ?

-Судалгаа хамгийн чухал, найруулагч Батсайхан ах маань “Жүжигчин хүн гэдэг өнгөрсөн амьдралынхаа дурсамжийг сайн хадгалдаг” гэж хэлж байсан. Хадгалаад тогтоож авсан хүн сайн уран бүтээл гаргадаг юм болов уу гэж боддог. Жишээлбэл, би аав нь өнгөрч байгаа дүрд тогловол хэрвээ Эрхэмээ байсан бол яах вэ, аавыгаа өнгөрч байгаа дурсамжийг дотроо бодож, мэдэрч тогтоож үлдэнэ. Уран бүтээлчид нас ахих тусам сайн уран бүтээл гаргадгийн учир тэр байх. Мэдэрч, тогтоосон дурсамжуудаа онолтойгоо холбоод сайн уран бүтээл гардаг. Бүх л дүрд эд эсээ шатааж, судалгаа хийж л тоглоно доо.

-Таны мөрөөдлийн дүр ямар дүр вэ?

-Яг үнэндээ надад энэ дүр дээр л тоглочих юмсан гэдэг мөрөөдөл байдаггүй. Найруулагчийн санал болгосон дүрийг мөрөөдлийн дүр юм шиг бүтээхийг зорьдог. Тэгээд л түүн дээрээ сайн ажиллахыг хичээнэ.

-Гэр бүлийнхээ хүнтэйгээ кино хийх гэж байгаа гэсэн. Гэр бүл гэдэг утгаараа догдолж байна уу, та?

-Мэдээж догдлолгүй яахав. Гэхдээ ажил, амьдрал хоёрыг ялгаад сурчихсан даа. Шинэ уран бүтээл дээр найруулагчаар ажиллана, дүр бүтээхгүй.

-Таны багш “Жүжигчин хүн зорилго тоглодог юм” гэж хэлдэг байсан гэж уншсан. Ер нь таны амьдралын зорилго юу юм бэ?

-Туйлын бөгөөд үндсэн зорилго бол эрүүл энх, амар тайван, аз жаргалтай амьдрах. Зорилго гэдэг үгэнд хүрэхийн төлөөх бодлууд маань л сайн сайхан руу хөтлөдөг байх. Жишээлбэл, би үргэлж хүний итгэлийг алдахгүй илүү хичээх юмсан гэж бодож явдаг. Хэн нэгэн магтахад, шүүмжлэхэд хүлээж авч илүү их хичээх хэрэгтэй.

-Таныхаар Монголын урлагийн салбарын хөгжил ямар түвшинд явж байна?

-Камертай болгон кино хийж, бараг хүн бүр кино найруулж байна. Нэг талаараа зөв л гэж боддог, хийгээд л, үзээд л байх хэрэгтэй. Тэгж байж үзэгчид ч, уран бүтээлчид ч хөгжинө. Өрсөлдөгчгүй бол хөгжихгүй шүү дээ. Гадны кино наадмуудаас яагаад монгол кино шагналыг нь аваад байгаа юм. Монголчууд мөнгө өгч лав аваагүй байх, тэгэхээр гадныхан үзэж байна, хөгжиж байна.

Төрийн соёрхолт, Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Ц.Төмөрбаатартай ярилцлаа.

---

-Та сайхан хаваржиж байна уу, одоогоор ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байна. “Гэм зэм” жүжгээс өөр дэлгэцийн уран бүтээлд ажиллаж байна уу?

-Сайхан хаваржиж байна. Одоогоор найруулагч М.Батболдын найруулга дор Английн зохиолч Майк Бартлеттийн “Love love love” жүжгийн гол дүрд ажиллаж байна. Энэ жүжиг гуравдугаар сарын 28-наас тоглоно. Ф.М Достоевскийн хоёр зуун жилийн ойн хүрээнд бүтээсэн “Гэм зэм” жүжиг үзэгчдийн хүсэлтээр гуравдугаар сарын 4-27-ны хооронд тоглохоор болсон. Үзэгчдийн хүсэлт учир зайлшгүй тоглох ёстой, мөн өмнө нь 100 мянган төгрөгөөр тоглож байсан бол энэ удаа 50 мянган төгрөгөөр тоглох гэж байна. Чанар, тоглолтын өөрчлөлт байхгүй, гол дүрүүд маань бүгд хэвээр, туслах дүрд тоглож байсан хоёр хүн өөрчлөгдсөн.

-Жүжгийг хэр удаан бэлтгэсэн бэ?

-Наймаас арваннэгдүгээр сар хүртэл гурван сар ажилласан.

-Бусад жүжигтэй харьцуулахад гурван сар урт хугацаа юу?

-Энэ бол постдрамын жүжиг, монголоор чөлөөт сэтгэлгээ гэх юмуу даа. Мань мэт нь ойлгохгүй жаахан удсан (инээв). Учир нь би чинь социализмын үеийн “Соц” реалист урлагийн бүтээгдэхүүн шүү дээ. Реализм бол буруудах юм байхгүй.

-Та жүжгээ удаан ойлгосон гэв үү…

-Тийм, найруулагчтайгаа олон цаг ярьж сууж, нэлээд цаг зарцуулж байж ойлгосон. Өөрөөр хэлбэл М.Батболд гэдэг найруулагчийн төгссөн сургуулийг Төмөрбаатар гэдэг хүн энэ жүжгээр бага ч гэсэн төгслөө гэж ойлгож байна. М.Батболд “Гэм зэм” жүжгийг тавьснаараа, бид тоглосноороо, үзэгчид үзсэнээрээ Монголын урлагт цоо шинэ шугам гарч ирж байна. Энэ шугам Монголын урлаг, тэр дундаа тайзны урлаг шинэчлэгдэх ёстойг хэлж өгч байгаа юм. Хэзээг хүртэл 1950, 1960-аад оны үеийн хэлбэрээр байх юм бэ, жүжигчид, найруулагчид үүнийг ойлго, сонго гэдгийг хэлж байна.

-Та жүжгийн дүрийнхээ гол утга, агуулгын талаар ярихгүй юу?

-Уг жүжгийн хувьд би баян чинээлэг газрын эзэн, Дуня гэдэг бүсгүйд дурлаад эхнэрээ бас бус хүмүүсийг хорлож байгаа дүрд тоглосон. Амьд ахуй насандаа өөрөө хор хийгээгүй ч, хортой нөлөөтэй явсан хүн. Сүүлд нь надаас болж хүмүүс ийм байдалд хүрсэн юм байна.

Ер нь муу нэртэй, муухай зүстэй хүн дурлаж болдоггүй юм уу. Тэр хүн хайрлуулахыг хүсэхгүй байна гэж үү, та нарын дунд эхээсээ төрсөн шигээ цэвэр ариун хүн бий юү, та нар хүнд хайрлуулах гавьяатай хүмүүс мөн үү, бүгд нүгэлтэй улсууд шүү дээ, яг надтай ижил. Чи нүгэл хийсэн бол тэр нүглийнхээ төлөөсийг төлөх ёстой, миний хувьд нүглийн төлөөс маань их том учраас би өнөөдөр энэ амьдралаас явах ёстой, ийм л дүр.

-Жүжигт залуу жүжигчид олон харагдсан. Залуустай хамт ажиллахад тэдний хандлага ямархуу байна?

-“Гэм зэм” жүжигт хамгийн ахмад жүжигчин нь байлаа. Залуу жүжигчдэд хэлж ярих зүйл маш их байсан, хэрээрээ л тусалж, дэмжиж найз нөхөд шиг, эхнэр нөхөр шиг, аав, хүү хоёр шиг гээд атгасан гар шиг л байж энэ жүжгээ гаргасан. Нэг дүр нь тайзан дээр ажиллаж байхад бусад нь бодлоо хэлж найруулагчтайгаа яриад тэр дундаас дүрийнхээ гол шугамыг гаргаж ирдэг. Жүжигчин хүн гэдэг найруулагчийн өмнө баримлын шавар байх ёстой гэдэг л дээ. Баримлын шавраар найруулагч ямар дүр бүтээнэ тэр рүү л явна, жүжигчин хүн зөвхөн дотор нь юу байгаа вэ гэдгийг л гаргах ёстой.

-Сүүлийн үед кинонд тоглож байна уу?

-Өнгөрсөн онд хоёр кинонд тоглосон. Нэг нь “Миний муу найз” гэдэг киноны гол дүр, нээлтээ хараахан хийгээгүй. Халх голын сангийн аж ахуйд зургийг нь авсан. Малчин хоёр найз өвгөн, тэд гурван хүү, гурван охинтой. Өсөхөөсөө өтлөх хүртэл хамт байгаа ч яриа нийлдэггүй ёдор өвгөчүүл. Миний гурван хүү, танай гурван охиныг тоохгүй ээ, миний гурван охин ч танай гурван хүүг тоохгүй ээ гэж ярьсаар киноны төгсгөлд зургуулаа хоорондоо суугаад, нэг нь алуулах шахаад яг тэр мөчид би чамд хайртай шүү дээ, чи насаараа хамт байчихаад намайг орхиж яваад байхдаа яадаг юм, явбал хамтдаа явна гэж ярьдаг биз дээ гээд уйлаад сууж байгаа өвгөчүүлийн нөхөрлөлийн тухай кинонд ажилласан.

-Таны хувьд дэлгэц, тайзны уран бүтээл юугаараа өөр вэ?

-Тэс өөр шүү дээ, хамгийн наад зах нь амьд ба амьд бус харилцаа. Дэлгэц дээр болоод өнгөрсөн юмыг л хараад байгаа, харин тайзан дээр жүжигчинтэйгээ хамт уйлж, дуулж, гасалж, инээдэг. Тийм учраас жүжигчин үзэгчдийг байлдан дагуулахад илүү дөхөм байдаг. Кинонд тоглоход хариуцлага өндөр. Бага зэргийн алдаа гарахад л засч болохгүй.

-Нэг жүжгээ өдөр бүр анх удаа тоглож байгаа юм шиг тоглоход ямар нэг “жор” байдаг уу?

-Зүгээр л өнөөдрөөрөө тоглодог. Өнөөдөр миний сэтгэл зүй, оюун ухаан, орчин тойрны болж буй үйл явдал ямар байгаагаар л тоглодог. Би өнөөдөр тоглоод маргааш үхчихэж магадгүй.

-Киноны саналууд ирж байна уу?

-Сүүлийн үед нэлээд санал ирж байгаа. Гоо сайхны мэс засалд ороод удаагүй болохоор энэ жилдээ кинонд тоглохгүй.

-Гоо сайхны мэс засалд орох шийдвэрийг гаргахын тулд удаан бодсон уу?

-Үрчлээгээ хараад нэг татуулчих юмсан, арилгах арга байдаг болов уу гэж боддог л байсан, нэг их удаан бодоогүй ээ. Эмнэлэгтэйгээ хамтраад Төмөрбаатар гэдэг хүнд бүрэн капитал засвар хийнэ гэж зорьж байгаа. Ганцхан нүүр царай ч биш зүрх судас, бөөр, элэг, түрүү, нойр булчирхай, хүзүүний арьс татуулах, хөмсөгний үс суулгах, шүд цайруулах гэх мэт бүх эрхтэнг орчин үеийн техник, эмчилгээний аргаар капитал засварт оруулна гэсэн юм. Би үүнд их дуртай байгаа.

-Таны охидоос урлагийн салбарт орж байгаа хүн бий юү?

-Том хүү Т.Анар найруулагч, жүжигчин, охин Т.Энхжин маань бүжигчин. Эхнэртэйгээ ханилаад гурван хүүхэдтэй болсон. Том охин маань олон улсын эдийн засагч, дундах нь одоо төгсөх анги. Жүжигчин болно, бэлтгэж байгаа. Бага хүү маань есөн настай. Өөрөө бол цагдаа болно л гэдэг юм, яг мэргэжил сонгоход яахыг таашгүй. Би бол жүжигчин болгох юмсан гэж боддог.

-Удмаа таслах ёсгүй гээд үү?

-Тэгэлгүй яахав, гэр бүл гурван үеэрээ урлагийн төлөө зүтгэнэ гэдэг ховорхон завшаан. Би дүү Ц.Төмөрхуяг, эгч Ц.Уртнасангаараа бахархдаг. Миний эгч бол мундаг төгөлдөр хуурч эмэгтэй. Бидний аав ч гэсэн ямар мундаг хүн байсан билээ дээ. Тиймээс энэ хүний нэр төрийг унагахгүй юм шүү гэж хичээж, эзэмшсэн мэргэжлээрээ ард түмнээ баясгая л гэж боддог. Эцэг хүнийхээ хувьд “Үр хүүхдүүдээ зөв яваарай. Чиний ард ийм удам байгаа шүү. Тийм удмын хүн шүү” л гэж захидаг.

-Том хүүдээ урлагийг санал болгосон уу?

-Манай хүү уг нь барилгын инженер мэргэжилтэй. Сургуулиа төгссөн жил цэрэгт явж ирээд “Аав аа, би жүжигчин болмоор байна. Миний судсаар өвөөгийн цус гүйгээд байх шиг байна” гэж ярьж байсан юм. Гэтэл удалгүй “Улаан эрэг” гээд кинонд айхтар тоглосон байсан. Тэгээд л найруулагчаар сурсан. Төгсөөд гурав дахь киногоо хийчихэв үү дээ.

-Энэ жилдээ кинонд тоглохгүй гэлээ. Мэс засалд орчихоод яг ийм киноны ийм л дүрд тоглоно гэсэн зорилго байв уу?

-Байхгүй, өөрөө хийнэ гэж бодсон хэд хэдэн кино төсөл бий. Бөх, архины тухай болон баримтат хоёр ч кино байна. Өөрөө дүрс гарахгүй юм чинь киноны ард найруулж болно. Өвгөнөөс өөр залуу дүрд, залуу наснаасаа ч илүү эрч хүчтэй ажилламаар байна. Хүмүүс муу хэлж л байна лээ. Яахав ээ, би өөрийнхөө биеийг л аятайхан болгочихъё гэсэн болохоос тэр хүний биеийг янз бүр болгоё гээгүй. Би 20-той болъё гээгүй. Би 60 гарсан хүн яагаад 40, 50-тай юм шигээ байж болохгүй гэж. Би хөгширч үхмээргүй байна. Би цэл залуугаараа байж байгаад үхмээр байна.

-Таныг анх жүжигчин болж байх үеийн ахуй амьдрал одоогийнхоос ямар ялгаатай байна вэ?

-Цаг үе ч гэсэн өөр, би чинь 1978 онд төгссөн социализмын үеийн жүжигчин шүү дээ. Олон театртай байлаа, хүүхэд залуучуудын театрт жүжигчнээр орж байсан. Хэн илүү хөдөлмөрлөж байна, тэр илүү цалинтай байсан. Одоо бол бараг гуйж байж хэдэн төгрөг олж авдаг болж. Социализмын үед юунд ч санаа зоволтгүй ажиллаж болдог байсан. Өнөөдөр үхтлээ ажилласан ч цалингаа авч чадахгүй байна. Би социализмыг магтаад байгаа ч юм биш, гэхдээ нийгмийн өөрчлөлтүүд дунд монголчууд маань хөгжиж чадна л гэж итгэж явдаг.

-Соёлын яамтай болсон. Энэ талаар та ямар бодолтой байна?

-Соёлын яамтай л болсон доо, өөр юу ярихав дээ. Мэргэжлийн бус хүмүүс юу ч хийж чадахгүй, яг юу хөгжүүлэх гэж байгаагаа ч ойлгоогүй хүмүүс сууж байна.

-Монголын урлагийн салбарын хөгжлийг хэр түвшинд байна гэж хардаг вэ?

-Маш муу. Ухамсар дутагдаж байна, зүгээр карьер хөөгөөд л гүйгээд байгаа болохоос урлагаа хөгжүүлье гэсэн хүн алга. Хамгийн гол нь дээдэх нь суудлаа олохгүй бол доодох нь гүйдлээ олохгүй гэдэгтэй ижил. Толгой дээр сууж байгаа хүмүүс нь юугаа ч мэдэхгүй байхад яах юм бэ.

-Залуучууд таныг ахмад жүжигчин гээд түрүүлээд явдаггүй. Оройтсон ч хамт байж л байдаг гэж ярьдаг юм билээ. Таны насны уран бүтээлчид ажил, амьдралынхаа тэнцвэрийг яаж барьдаг юм бэ?

-Хуучин цагт бол уран бүтээлээ нэгдүгээрт, ар гэрээ хоёрдугаарт гэдэг байлаа. Манай гэр бүлийн хувьд 27 жил амьдарсан, эдийн засгийн хувьд тэнцвэртэй болчихоор хүнд санаа зовох зүйлгүй болчихдог. Мэдээж ажлаа тараад гэртээ очлоо, аав, хань хүний үүргээ биелүүлнэ. Ерөнхийдөө өдөр нь ажилдаа, орой нь гэртээ л байдаг.

-Зарим кинонд санхүүжилт олдохгүй удаж байхад зарим кино төрөл жанраасаа хамаараад арай хурдан санхүүжилттэй болдог юм шиг?

-Чанартай бүтээл хийхийн тулд санхүүжилт өндөр байх ёстой. Дутуу дулимаг бүтээлийг, зарим залуус 20, 30, 60 сая төгрөгөөр хийж байна. Кино гэдэг тийм өчүүхэн зүйл биш л дээ.Ийм тулдаа л манайхан ядуу байгаа юм. Ядаж хоёр хөршөө хар л даа. ОХУ-д нэг киноны гол дүрд тоглоход байр, машинтай болчихдог. Манайх бол өчүүхэн. Киноны зураг авалт эхлэхэд авсан урьдчилгаа кино бэлэн болоход дуусч, дараагийн өр тавигдчихсан л байдаг. Ийм байхад яаж баян тансаг амьдрах юм.

Сошиалаар стрийм хийдэг Streamer “CTS” буюу Ц.Чинтөгстэй ярилцлаа.

---

-“Стрийм” гэж яг юуг хэлж байна вэ, энэ талаар ярилцлагаа эхэлье?

-Шууд дамжуулалтыг л стрийм гэж байгаа юм. Миний хувьд тоглоом тоглож түүнийгээ шууд дамжуулдаг. Үзэгчидтэйгээ шууд харилцаатайгаар сэтгэл хөдлөл, үзэл бодлоо илэрхийлж байгаа хэлбэр.

-Хэзээнээс стрийм хийж эхэлсэн бэ?

-Яг гурван жил нэг сар болж байна. 2018 оны зул сарын баярын өдөр анхны стриймээ хийсэн. Анх тэмцээний шууд дамжуулалт хийж тайлбарладаг байсан. Хэдэн сарын дараагаас өөрөө тоглож, стрийм хийж эхэлсэн.

-Яагаад стрийм хийх болов?

-Гаднын стриймийг зургаа, долоон жил үзэж байна. Эхэндээ гаднынхан л хийдэг, гоё юм гэж боддог байсан. Тэмцээний тайлбарлагч хийгээд би өөрөө хийж болох юм байна гэсэн сэдэл авсан. Багаасаа компьютер тоглоомонд дуртай хүүхэд байсан л даа. Миний хувьд энэ бол шинэ зүйл биш, үздэг байсан зүйлээ л хийж эхэлсэн. Тоглоомоо хийдэг хүн болно гэж боддог байсан ч яг үнэндээ тоглодог л хүн байсан юм билээ. Сүүлд олж мэдсэн (инээв).

-Ямар тоглоомууд тоглодог вэ?

-Би утсан дээр огт тоглоом тоглодоггүй. Байж болох бүх компьютерийн тоглоомуудыг тоглосон. Би барууны тоглоом, мэдээллийг үзэх дуртай. Тийм болохоор үздэг юмаа л тоглодог. Манай улсын айл бүр компьютертой байх боломжгүй учраас утасны тоглоом их байдаг. Хэрвээ “PubG Mobile” тоглоомоор стрийм хийсэн бол илүү амжилттай явах байсан байх. Гэхдээ сонирхдоггүй ээ.

-Таны бодлоор Монголын хамгийн сайн “Streamer” хэн бэ?

-Би.

-Стрийм хийж эхэлснээс хойш таны амьдралд ямар өөрчлөлтүүд гарав?

-Би уг нь хичээлдээ сайн, дүүрэг, олон улсын медальтай, Засгийн газрын тэтгэлгээр гадаадад сурч байсан. Польш улсад сурч байгаад сэтгэлээр унаад буцаад ирсэн юм. Тухайн үед сайн охинтойгоо үерхэх, гадаадад сурах гэсэн хоёр том мөрөөдөлтэй байсан. Хоёуланг нь биелүүлээд, алдсан. Сэтгэлийн хямралд орж Монголдоо ирэхэд дуу цөөнтэй, өдөрт 100 үг л хэлдэг байсан байх. Ээждээ Монголд үргэлжлүүлж сурч байгаа гэж худлаа яриад стрийм хийж эхэлсэн. Үүнийг хийснээр хүмүүст тоглоомоо тайлбарлаж, ярьж байхдаа би яг л сэтгэл зүйчтэй уулзаж байгаа юм шиг мэдрэмж авдаг болсон. Яваандаа өөрийгөө илэрхийлж, үзэгчид маань надад дуртай болж би ч тайвширч эхэлсэн. Урьд нь өөртөө дургүй байсан. Сэтгэл дотор бугласан зүйлсээ бага багаар гаргаад, амьдрах, илүү сайжрах хүсэлтэй болсон.

-Гэр бүлийнхэн нь яаж хүлээж авсан бэ?

-Огт дэмждэггүй, тоглоомоо боль хичээлээ хий гэдэг байсан. Эхний удаа тэтгэлэгт хоёрдугаар шатандаа унасан юм. Тэр үед ээж “Чи долоо хоногийн тоглоом тоглодог нэг өдрөө хичээлээ хийсэн бол тэнцэх байсан” гэж хэлдэг байсан. Тухайн үед би долоо хоногийн зургаан өдөр 12-13 цаг хичээлээ хийж, нэг өдөр нь амардаг байлаа. Ээжийн хувьд байж болох хамгийн муу, муухай зүйл бол тоглоом байсан. Ээж жил орчмын өмнөөс энэ бол миний ажил гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн, ээжээсээ илүү орлоготой болж тусдаа гарсан.

-Нууц биш бол сарын орлого хэд вэ?

-Ойролцоогоор гурван сая гаруй төгрөг.

-Таны стриймийг өдөрт дунджаар хэдэн хүн үздэг вэ?

– Зарим үед 1000-1500 хүн, дунджаар 500-600 хүн үздэг.

-Ажилдаа өдөрт хэдэн цагийг зарцуулдаг вэ?

-Стрийм хийж эхэлж байхдаа орлогогүй, сургуульгүй гэрийн ажлаа хийж дүүгээ хооллож, сургуульд нь хүргээд бусад бүх цагийг стриймдээ зарцуулдаг байсан. Хоёр жил гаруй маш их хичээсний үр дүнд одооноос арай багасч байна. Одоогоор өдөрт 8-10 цагийг л зарцуулж байгаа.

-Цаашдын зорилгоосоо хуваалцаач…

-Юу ч болж байсан өмнөх ажлаа л хамгийн сайнаараа хийе гэж боддог. Стриймер болох хүсэлтэй хүүхдүүдэд зориулж ямар нэг ажил хийнэ. Хэзээ гэдгийг нь сайн мэдэхгүй л байна. Эхлээд өөрийгөө илүү сайжруулахыг хичээж байна.

-“100-ийн хайр”-д тоглож байсан гэсэн. Реклам, кинонд тоглох санал ирж байна уу?

-“100-ийн хайр”-д богино хэсэгт орсон. Рекламанд тоглох санал ирдэг. Нэг удаа кинонд тоглох санал ирсэн, би айдаг гэх юм уу. Постер зургаа ч хийж чадахгүй кино олон байна, тийм киноны хэсэг болохыг хүсдэггүй. Гэхдээ жүжигчин нь жүжигчнээ хийж, стриймер нь стриймерээ хийсэн нь дээр гэж боддог.

-2020 онд сондгой тоотой саруудад стриймээрээ хандив цуглуулж байсан. Одоо үргэлжилж байгаа юу?

-Хамгийн сүүлд өнгөрсөн зургадугаар сард “Шамбала 2056” төсөлд 142 модны таван жилийн усалгаа, арчилгаанд таван сая төгрөг хандивласан. Одоогоор хандивын ажлаа 10 сая болгоод түр зогсоосон байгаа. Үргэлжлүүлбэл илүү томоор, өргөн цар хүрээтэй хийх байх. Компьютер тоглоом гэхээр харанхуй нүхэнд pc-нд донтчихсон хүмүүс гэдэг ойлголт түгээмэл байдаг. Хүмүүсийн буруу ойлголтыг өөрчлөхийн тулд хандив цуглуулахыг санаачилсан. Стрийм хийснээр хүн орлоготой болж, сайн үйлсэд нэгнийгээ уриалж чаддаг гэдгийг харуулах гэж эхэлсэн. 2020, 2021 онд “Ид шидийн орон”-д төрсөн өдрөөрөө 24 цагийн турш стрийм хийж 640 мянган төгрөг хандивлаж байсан. Мөн “Азтай савар амьтанд хайртай залуус”-ын нэгдэл, “Эрдэм” сайн дурын байгууллага, Цусны төв зэрэг газарт зургаан удаагийн нийт 2.5 сая орчим төгрөг хандивласан. Хамгийн гол нь их мөнгө хандивлахдаа биш, хандивын аян, тусалж болохоор газрууд байдаг гэдэг мэдээллийг хүмүүст өгөх нь чухал шүү дээ.

-Таны ютүб суваг 140 мянган захиалагч, фэйсбүүк хуудас 247 мянган дагагчтай. Ихэнх стриймерүүдийн ютуб суваг орхигддог нь ажиглагдсан. Өдөрт хэдэн цагийг сувгуудаа хөгжүүлэхэд зарцуулдаг вэ?

-Миний ажил зөвхөн стрийм хийх биш. Өдөрт багадаа дөрөв, ихдээ 12 цаг шууд дамжуулна. Дуусаад 3-4 цаг бичлэгээ монтажлаад ютубдээ байршуулдаг.

Үргэлжлүүлээд үзэгчдийн илгээсэн зургийг сошиал хуудаснаа оруулна гээд стрийм хийж дууссанаас хойш 3-5 цаг зарцуулдаг. Ямар нэг нууц жор байхгүй, зүгээр л өнөөдрийг хүртэл бүх ажлаа өөрөө тогтмол хийсний үр дүн. Одооноос л хүн цалинжуулах хэмжээнд хүрч байна. Зарим ажлыг хүнд даатгахгүй бол их ядарч байна.

-Стриймер болох хүсэлтэй залууст юу гэж зөвлөх вэ?

-Чи чадна л гэж бодож байвал чадна. Эхний хэдэн жил их ажиллана, гэхдээ гоё л доо. Стриймерүүдийг ажиглахад зүгээр тоглох л дуртай юм шиг санагддаг. Бичлэгээ монтажлах, стриймээ сайжруулахын тулд судалгаа хийх хэрэгтэй.

Монгол Улсын Үндэсний урлагийн их театрын дуучин доржсүрэнгийн Сайзанмаатай ярилцлаа.

---

-Анх СУИС-ийн босгоор алхаж байсан үеэс ярилцлагаа эхэлье?

-2016 онд СУИС-д шалгалт өгөхөөр очиход ардын дуучны анги нээгдэж байсан юм. Тэр ангид тэнцэж МУГЖ, дэд профессор Л.Чулуунчимэг багшийн удирдлаган дор таван жил суралцаж төгссөн анхны 14 оюутны нэг нь би юм л даа. Сайн багшийн шавь болсон минь их хувь заяа гэж боддог. Багшийнхаа хэлсэн үг, үйлдэл бүрийг дагаж, чиг болгоод явж байна.

-Оюутан насны хөгжилтэй дурсамжаасаа хуваалцаач…

-Хамгийн түрүүнд хоолойн дасгал гамм уншаад толгой их эргэдэг байсан л санаанд орж байна (инээв). Байсхийгээд л ухаан алдах гэж байгаа юм шиг болж, толгой эргэнэ. Амьсгаагаа буруу авдаг байсан байх л даа. Дуучин хүнд амьсгаагаа зөв авч сурах нь хамгийн чухал. Багш маань чихэр өгөөд “Өө алив суу, суу” гээд л суулгачихдаг байж билээ.

-Яагаад урлагийн хүн болохоор шийдсэн юм бэ?

-Мэргэжлээ сонгоход ээж маань их нөлөөлсөн. Бараг л ээж сонгосон доо (инээв). Манай эгч дүүс бүгд өөр салбарт ажилладаг. Тэдэн дундаас хамгийн азтай нь ч гэмээр юм уу, би урлагийн замыг сонгосон. Тэр тусмаа ардын дуучин гэх мэргэжлийг сонгосондоо их баярлаж явдаг. Ардын дуунуудыг дуулах тусам шимтмээр, судалмаар, суралцмаар шүү.

-Таны удамд урлагийн хүн байдаг уу, аав, ээж нь аль нутгийн хүмүүс вэ?

-Би Өвөрхангай аймгийн Бүрд суманд төрсөн. Аав, ээж маань нутагтаа ажиллаж амьдардаг. Хоёулаа сайхан дуулж, хуурддаг хүмүүс байдаг. Аав минь сумынхаа соёлын төвд насаараа ажилласан, сайхан цангинасан хоолойтой хүн бий.

-Та ангийнхаа анхны МУСТА гэсэн үү, хамт олныхоо тухай яриач?

-Өнгөрсөн есдүгээр сард энэ хүндтэй шагналыг хүртсэн. Залуу уран бүтээлчийн хувьд цаашид илүү ихийг амжуулж, хөдөлмөрлөөрэй гэж урамшуулж байгаа хэрэг болов уу. Үндэсний урлагийн их театрын гайхалтай хамт олонтой мөр зэрэгцэн ажиллаж, туршлага хуримтлуулж байгаа минь их азтай хэрэг. Энэ их айлаас хүндтэй шагнал хүртсэндээ туйлын их баяртай байна.

-Анхны хамгийн том тоглолтынхоо тухай…

-2014 онд оюутан байхдаа Үндэсний Урлагийн их театрт Үлэмжийн чанар дуулалт жүжигт олны хэсэгт оролцож байсан. Тухайн үед багш маань чуулгад ажилладаг байсан учраас биднийг оруулсан юм. Тэр үеэс л энэ театрын уран бүтээл, уран бүтээлчдийн авьяас чадварыг биширсэн. Мэргэжлийн байгууллага гэж ийм байдаг юм байна, уран бүтээл дээр ингэж ажилладаг юм байна, уран бүтээлч ийм байх ёстой юм байна гэдгийг тэр үеэс мэдэрч эхэлсэн.

-Таны анхны уран бүтээл хэрхэн бүтэж байв, сандарч байсан уу?

-“Ардын богино дуу дуулаачдын улсын уралдаан” гэж дөрвөн жилд нэг удаа болдог нэр хүндтэй уралдаан бий. Энэ уралдаанд 2014 онд хоёрдугаар курсын оюутан байхдаа “Алсын газрын зэрэглээ” дууг өөр хувилбараар дуулж “Мартагдсан дууг сэргээн дуулсан” дуучнаар шалгарч байсан. Энэ дуугаа хамгийн анх хоолой бичүүлж дүрсжүүлж байлаа.

-Уран бүтээлүүдээсээ нэрлэхгүй юү?

-2019 онд ардын дуунуудаас бүрдсэн “Алсын газрын зэрэглээ” нэртэй киноконцерт хийсэн. Уг бүтээл ихэвчлэн мартагдсан дуунуудаас бүтсэн. “Алсын газрын зэрэглээ”, “Шандань голын дэгдээхэй”, “Эрээн жүүртэй эрвээхэй”, “Цэнхэрлэн харагдаад байна”, “Сүнжидмаа” зэрэг дуунуудаас бүтсэн. Үүнээс гадна дан шанзтай, ятгатай, хуучир хөгжимтэй зэрэг ганц ганц хөгжимтэй дуулсан ардын дуунууд урын санд байна аа. Мөн ангийн хэсэг нөхөд болон багштайгаа хамтарч хөл хорионы үеэр ардын хөгжмийн хамсраатай дан ардын намбат дуунаас бүрдсэн “Хүрээ аялгуу” цомогтой номоо гаргалаа.

-Уран бүтээл дээр ажиллахдаа юунд хамгийн их анхаардаг вэ?

-Ардын арга барилыг нь алдагдуулалгүй дуулахыг хичээдэг. Үг, аян дээр ажиллахаас гадна дууны утга санааг илүү илэрхийлэхийг эрмэлздэг. Уйтгар гунигтай дууг инээмсэглээд дуулаад байж болохгүй шүү дээ.

-Хамгийн хайртай уран бүтээлийнхээ талаар…

-Өөрийн хүч хөдөлмөрөө зарцуулсан бүх уран бүтээлдээ хайртай. Уран бүтээл бүрт маш их хөдөлмөр, туршлага, дурсамж шингэдэг.

-Ажлын гараагаа Үндэсний Урлагийн их театртаас эхэлсэн үү?

-Тийм ээ, 2016 онд их сургуулиа төгсөөд л Үндэсний Урлагийн их театртаа ажиллаж эхэлсэн. Тэр үед театрт нээлттэй шалгалт болж байгааг сонсоод шалгалт өгч тэнцсэн. Манайх чинь бас байнга нээлттэй шалгаад байдаггүй л дээ. Тухайн үед би ч сургуулиа төгсөх, нээлттэй шалгалт явагдах хоёр яг таарсан.

-Та Соёл урлагийн их сургуулийн магистр шүү дээ. Ямар сэдвээр дипломоо хамгаалсан бэ?

-2020 онд СУИС-д “Уул усны нэртэй ардын зарим дуунд хийсэн судалгаа” нэртэйгээр магистрын зэргээ амжилттай хамгаалсан. Одоогоор түвшингээ ахиулж докторт суралцаж байгаа. Сурах судлах, мэдэх зүйл их байна. Дуулахаас гадна дуугаа судлах их сонирхолтой санагддаг.

-Хамгийн сүүлд ямар уран бүтээл дээр ажилласан бэ. Саяхан ээж болсон гэж сонссон, баяр хүргэе. Ээж болоод уран бүтээлээсээ түр хөндийрсөн үү?

-Баярлалаа. Ээж болно гэдэг шинэ мэдрэмж бас том даваа байлаа. Амаржаад удаагүй байгаа. Гэхдээ нэг их удалгүй ажилдаа орно гэсэн төлөвлөгөөтэй байна. Сүүлд ажлын бүсгүйчүүдтэйгээ нийлж уран бүтээл дээр ажилласан. Ажил хувийн шалтгаанаар түр зогсоод байна.

-Гэр бүлийн хүнээ танилцуулаач, урлагийн хүн үү?

-Миний ханийг Ганболдын Тэмүүлэн гэдэг. Урлагийн салбарын хүн биш ч урлагт маш их хайртай, урлагийн өндөр мэдрэмжтэй залуу байдаг. Ажлыг маань маш сайн ойлгож, арын албыг найдвартай даадаг. Мөн уран бүтээл дээр санал, сонсогчийн байр сууринаас зөвлөмж, санаануудыг их өгдөг.

-Нөхөртэйгөө хэрхэн танилцаж байв?

-Орчин үеийн танилцах хэлбэр юм уу даа. Фэйсбүүкээр найз байсан. Нэг өдөр мессэнжерээр танилцах чат ирээд л анх танилцаж байлаа (инээв).

-Удахгүй сар шинийн баяр болох гэж байна. Хүүхэд насандаа цагаан сарын баярыг хэрхэн тэмдэглэдэг байсан бэ?

-Хөдөө гэртээ аав, ээжтэйгээ өргөн дэлгэр сайхан тэмдэглэдэг. Миний хувьд их чухал баяруудын нэг. Ээж шинийн нэгний өглөө үүрээр сэрээгээд л “Энэ жилийн өнгө шүү, эртхэн босоорой” гээд л эхэлнэ дээ. Бүх зүйл шинэ, бүгдээр бялхаж цалгисан гоё мэдрэмж авдаг баяруудын нэг. Хувцас өмсгөлөөс эхлээд идээ шүүс бэлтгэх, мөр гаргах, наадгай зэрэг бидний заавал мэдэж байх шаардлагатай уламжлалуудыг шингээсэн чухал баяр учир их ач холбогдол өгдөг.

-Энэ жил яаж тэмдэглэх гэж байна?

-Энэ жил хөдөө явж чадахгүй, хотод ёслоод л өнгөрөх байх даа. Цаг үеийн нөхцөл байдал ч ингэж таарч байна. Ер нь театрт орсноос хойш хөдөө явж тэмдэглэх нь багассан. Битүүний өдөр бөхийн барилдаан дээр ажлаа хийгээд явж байх жишээтэй (инээв). Ер нь бидэнд баяр ёслолоор тэмдэглэх цаг хомс байдаг.

-Таны энэ жилийн хамгийн том зорилго юу вэ?

-Уран бүтээлийн, судалгааны, хувь хүний гээд төлөвлөсөн ажил олон байна аа. Биеэ жаахан тэнхрүүлж байгаад эхэлнэ дээ.