МҮОНРТ–ийн Бодлогын зөвлөхөөр Монгол Улсын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн яруу найрагч Ш.Гүрбазар ажиллахаар болжээ. Шинэ ажлынх нь талаар түүнтэй ярилцсанаа хүргэж байна.
–Саяхан МҮОНРТ–ийн шинээр томилогдсон захирал А.Бүрэнбаатар болон Үндэсний зөвлөлөөс ахмад уран бүтээлчидтэйгээ уулзаж. Уг уулзалт зүгээр нэг хүндэтгэл үзүүлэх бус харин ахмад үеийнхэн болоод залуу үеийнхний хамтран ажиллах харилцаа холбоог сэргээсэн гэдгээрээ онцлогтой талаар ярьж байна. Энэ тухайд хоёулаа яриагаа эхэлье гэж бодлоо?
-Би ерөөсөө улсын ганцхан байгууллагад ажилласан хүн шүү дээ. МҮОНРТ-д 40-өөд жил ажилласан. Монголын Үндэсний олон нийтийн телевиз гэдэг бол амьдралын минь утга учир юм. Энэ байгууллагатай миний бүхий л уран бүтээл, амьдрал салшгүй холбоотой, хоёр дахь гэр минь байхгүй юу.Тиймээс унаган байгууллага, унасан газар маань үргэлж сайн сайхан байгаасай, олон сайхан шинэ зүйл хийгээсэй гэсэн хүсэл чин сэтгэлд минь үргэлж уяатай явдаг. Телевизийн Үндэсний зөвлөл шинэчлэгдээд зохион байгуулалтад ороод МҮОНРТ-ийн удирдлагаа сонгосныг Монголын ард түмэн мэдэж байгаа. Эндээс нэг дэвшилтэй юм харагдсан. Ахмад уран бүтээлчийн хувьд үүнийг их олзуурхаж баярласанаа нуулгүй л хэлье. МҮОНРТ-д ажиллаж, цагтаа хийж бүтээснийхээ гавьяа шагналыг хүртэж байсан ахмад уран бүтээлчдээ шинэ гарсан удирдлагууд маш хүндэтгэлтэй хүлээж авсан нь их сайхан санагдлаа. Телевизээс төрөн гарсан таван ч гавьяат ахмад уран бүтээлчийг хүлээж авч уулзаад үгийг нь сонсоод “Арвин баялаг туршлага, авьяас чадвараасаа залуу үеийнхэнтэйгээ хуваалцаж, бодлогын түвшинд хамтран ажиллаж зөвлөөч ээ” гэсэн саналыг бидэнд тавьсан. Миний хувьд МҮОНРТ-ийн Бодлогын зөвлөхөөр ажиллах үүрэг хүлээсэн. Яахав, сайн дурын ажил юм л даа. Гэхдээ энэ бол ахмад уран бүтээлч бидний хувьд том хүндэтгэл. Бидний хувьд залуу үеийнхэндээ хэлж ярих юмсан, зааж чиглүүлэх юмсан гэсэн зүйл маш их байдаг. Тиймээс чадах, мэдэх юмаа залуу үеийнхэнтэйгээ боломжоороо хуваалцах юмсан гэсэн оргилуун их хүсэлтэй явдаг. Яг үүнийг мэдэрч харснаараа энэ удаагийн МҮОНРТ-ийн шинэ удирдлагууд өмнөх удирдлагуудаас нэг алхам илүү ажиллаж байна даа гэж би хувьдаа харж байна.
–Энэ нь шинэ удирдлагын хувьд дотроо ажиллаж үзсэн, зовлон жаргалаа мэддэг хүн сонгогдсоны нэг давуу тал байх, тийм үү?
-Хоёр талтай юм аа. Нэгдүгээрт, МҮОНРТ-ийн ерөнхий захирал А.Бүрэнбаатар энэ телевиз дотроо олон жил ажилласан залуу. Мөн Үндэсний зөвлөлийн шинэ бүрэлдэхүүнийг харахад мөн л энэ телевизээс амьдралынхаа гарааг эхлүүлсэн, олон жил ажиллаж байсан хүмүүс байна. Өөрөө телевиз дотроо ажиллаж байсан хүн чинь дотоод асуудлаа мэднэ, ажлаа мэднэ, албан хаагчдаа мэднэ. Энэ хэрээрээ худлаа ярьж чадахгүй, хуудуугүй ажиллах нөхцөлгүй. Энэ чинь маш том давуу тал. Хоёрдугаарт, одоо хийж байгаа, хийхээр төлөвлөж байгаа ажлуудыг харахад маш шинэлэг, оюунлаг зүйл их харагдаж байна. Гадна, дотно маш хүчтэй, чадвартай багуудыг авчирч байна. Бодлогын хүрээнд, сэтгэлгээний хүрээнд МҮОНРТ-ийг хөгжүүлэх гэж тавьж байгаа тэр мөрийн хөтөлбөр, зорилгоо бидэнд танилцуулсан л даа. Тэр нь маш их дэвшилттэй санагдсан. Биднийг уриад та нар орж гарч байгаарай гэх нэг хэрэг. Энэ бол байдаг л зүйл. Харин “Бид ийм ажил хийх гээд байна, МҮОНРТ-ийг ингэж хөгжүүлэх зорилготой байна, та нар үүнд санал бодлоо хуваалцаач ээ” гэдэг өөр хэрэг. Бидэнд үнэхээр хөгжил хэрэгтэй. Яахав, бидэнтэй бидэнгүй л хөгжих байх. Гэхдээ зөв шугамаар, зөв чиглүүлж хөгжихөд ахмад уран бүтээлч бидний үг хэрэгтэй юу гэвэл мэдээж хэрэгтэй. Тиймээс л энэ залуучуудыг их зөв голдирлоор МҮОНРТ гэдэг байгууллагыг хөгжүүлж авч явах нь гэж ах нь баярлаад байгаа юм.МҮОНРТ-ийн удирдлагын баг, Ерөнхий захирлын мөрийн хөтөлбөрөөс харахад телевизэд одоо л нэг шинэчлэлийн салхи сэвэлзэх юм байна гэсэн итгэл төрж дотроо баярлаж суулаа. XXI зууны телевизийн контентын өнгө төрхийг удирдлагын баг 2021 онд тодорхойлон гаргаж байгааг үзэгч түмэндээ дуулгахдаа баяртай байна. Энэ их шинэчлэлтийн ажилд ахмад үеийн бид гар бие оролцох болсондоо үнэхээр сэтгэл өндөр байна.
–Та бодлогын зүгээс энэ тал дээр нь түлхүү анхаарч, хамтраад телевизээ хөгжүүлчих юмсан гэсэн ерөнхий зургаа дотроо бол аль хэдийнэ гаргачихсан, төлөвлөчихсөн биз?
-Миний хувьд бүгдийг чадна гэж хэлж чадахгүй. Гэхдээ бидний насанд бүгдийг мэдэрчихсэн, туулчихсан, туршлага бий. Би МҮОНРТ-ийн Бодлогын зөвлөхийн хувьд үндэсний олон нийтийн телевизэд ямар контент, ямар чиг баримжааны нэвтрүүлгүүдтэй байвал өөрийнхөө өнгө төрхийг олох вэ гэдэгт нэмэр болох ажлуудыг бодож байна. Хөтөлбөрүүд дээр сууж эхэлж байна. МҮОНРТ-ийн ард түмнийхээ өмнө хүлээсэн үүргүүд байна, хуулиар өөрчлөгдсөн зүйлүүд байна. Мөн гадны орнуудын үндэсний олон нийтийн телевизүүдийг харж байна. Тэндээс харахад юу бидэнд дутагдалтай байна, юуг нь урагшлуулж өгөхөөр байна, ямар контент хэрэгтэй байна гэдэг тал дээр маш сайн бодох хэрэгтэй. Ресторанаар зүйрлэе л дээ. Ямар хоолыг нэрийн хоол болгож ресторанаа цааш нь авч явж байнгын үйлчлүүлэгчтэй болох вэ гэдэгтэй л адилхан шүү дээ. Юу ч хамаагүй бантан ч хийгээд цуйван ч хийгээд, тэгснээ будаатай хуурга ч хийгээд байвал хүнд төдийлөн хүрч чадахгүй. Яг үүнтэй адилхан олон контент хийх үү, эсвэл яг Үндэсний олон нийтийн телевиз гэсэн агуулгадаа нийцсэн өөрийн гэсэн онцлогтой контент хийх үү гэдгээ сайн бодох хэрэгтэй. Арилжааны телевиз биш шүү дээ.Энэ тал дээр миний хийж чадах зүйл байвал зүтгэнэ гэсэн бодолтой байна.
–Контент хийхдээ сая таны хэлсэн шиг арилжааны телевизээс ялгарах зүйл нь юу байдаг вэ, энэ олон жилийн туршлагаасаа харахад таны ажигласнаар үндэсний телевизийн хийж буй бүтээлийн гол онцлог юу байх ёстой вэ?
-Хамгийн гол нь Монголын үндэсний олон нийтийн радио телевиз гэдэг утгаараа хуулиа харах ёстой. Хувийн телевиз бол хамаагүй ш дээ, арилжааны зорилготой учраас. Үүгээрээ л ялгарч Монголынхоо гурван сая гаруй хүнээ соён гэгээрүүлэх вэ гэдэг зүйл дээр бясалгаж байна. Заавал ахмадууд телевизээр гарах биш, учиргүй бид орон тоо бөглөх гээд байгаа юм биш. Сайн дурын үндсэн дээр хийгдэж байгаа ажил, үүрэг юм. Тэгэхээр сэтгэлээсээ л хандах хэрэгтэй. “Өвгөд нь ухаантай, залуучууд нь нинжин сэтгэлтэй байвал улс орон хөгждөг” гэдэг үг байдаг ш дээ. Үүн шиг бидэнд ухаантай санал бодол байвал түүнийгээ хэлж зөв чиглүүлж мэдлэг боловсролтой залуучууд нь эх орноо удирдан залаад аваад явчихна. Тухайлбал, Ардын жүжигчин, хөгжмийн зохиолч Жанцанноров гуай, Ардын жүжигчин Ц.Сувд гуай нарыг өнөөдөр уран бүтээлч биш гэж хэлэх ямар ч үндэсгүй шүү дээ. 60, 70 настай байна уу хамаагүй, авьяасаас шалтгаалж уран бүтээлээ хийсээр л байна.Тэгэхээр хамт олондоо жаахан чаддаг зүйлээрээ л туслах гэсэн сэтгэл гэж ойлгох нь зүйтэй байх. Яахав, өмнөх зарим удирдлагын үед телевизээрээ ахмад уран бүтээлч бидэнд орж гарах хориотой байсан үе бий. Үүнд гомдож, гуниж явах ч үе байсан. Гэхдээ өнөөдөр хүн муулаад яахав. Тэр өнгөрсөн зүйл. Харин өнөөдрийн зөв бодлогыг л дэмжих чухал. Шинэ залуу үеийнхэн зөв бодож чиглүүлэхийг хүсч буй биднийг сонсож байгаа нь үнэхээр талархалтай байна. Яг үнэндээ тэтгэвэрт л гарсан болохоос бидэнд ч бас бодох, хэлэх зүйл их байдаг, нэг талаар энэ хүмүүс чинь мэдлэгийн баялаг уурхай шүү дээ.
–МҮОНРТ–ийн олон ч нэвтрүүлгийг таниас салгаж төсөөлөх аргагүй байдаг. Энэ утгаараа цаг үеэс үл хамаарч ард түмнийг соён гэгээрүүлэх, олонд хүрсэн нэвтрүүлэг бэлтгэхдээ бодлогын хувьд ер нь гол чиглүүлдэг хүчин зүйл нь юу байдаг юм бол?
-Аливаа ард түмний түгээмэл оршихуй, үнэлэмж, боломж гэж байдаг. Түүнийг нь барих чухал.Телевиз бол намын үзэл суртлын зэвсэг байх үед ч ажиллаж л байлаа. Телевиз гэдэг чинь ард түмний оюуныг чиглүүлэх байгууллага. Өөрөө л дотроо “би эргэцүүлэл, бодрол чиглэлийн нэвтрүүлгийг сэтгүүл зүйд гаргаж ирсэн дээ” гэж боддог. “Говийн ганц айл” зэрэг нэвтрүүлгүүд олон бий. Өнгөрсөн туршлагаас харахад би намын үзэл суртлын зэвсэг байх үед ч, сүүлд нийгэм эдийн засгийн байгууллага үүссэн үед нь ч ажиллаж байлаа. 1990 оны Ардчилсан хувьсгалын үед Монголын телевизүүд маш үнэ цэнэтэй үүрэг гүйцэтгэсэн.Ард түмний талд яг зөв ажиллаж чадсан гэж боддог. Тиймээс бидэнд үлдээсэн түүх бий. Нөгөөтэйгүүр 50 жилийн түүхтэй байгууллага маань өөрөө бараг нэг жарны турш оршин тогтносон өөрийн гэсэн түүхтэй, үнэт зүйлтэй, бахархалтай гэдэг талыг боддог. Энэ утгаараа МҮОНРТ ямар бодлого, чиглэл барьж явах гэдэг тал дээр үнэхээр бодох зүйл их бий. Тэгэхгүй бол арилжааны телевизүүдийг дуурайгаад баахан ток шоу хийгээд эсвэл нэг талыг барьж давхиад байж болохгүй. Юуны тулд ард түмний татварын мөнгөөр үйл ажиллагаа явуулдаг билээ гээд л яриад байвал олон хүчин зүйл байдаг юм аа.
–Тэгэхээр МҮОНРТ ахмад уран бүтээлчидтэйгээ харилцаа холбоотой ажиллах болсон нь нэг талаараа ахмад уран бүтээлчдийн хувьд бодож явсан ч хийж амжаагүй ажлаа залуу үеэрээ дамжуулж гүйцэлдүүлэх боломж гэж бас харж болох нь ээ?
-Бид чинь бөөн хөөр болсон. Шинэ ажилд орж байгаа юм шиг л зураг хөргөө авахуулаад л. Бидэнд үнэмлэх өгсөн. Тэрийгээ харж баярлаад л. Гэртээ авчирч үзүүлээд “Аав нь ажилдаа эргээд орлоо” гээд л. Сэтгэл их хөдөлсөн л дөө. Энэ нь яахав ээ, зай бөглөхөөсөө илүүтэйгээр чадах юмаараа, оюун санаагаараа энэ байгууллагыг өөд нь татахад оролцмоор байна. Ерөнхий захирал А.Бүрэнбаатараар удирдуулсан бүтцийн хувьд их оюунлаг, сайхан хүмүүс гарч ирж. Чадалтай хүмүүсээр багаа бүрдүүлж байна гээд олон талаас нь харвал ахмад уран бүтээлч миний хувьд сайшаалтай байна. Би яг бодож байна л даа. Бусад уран бүтээлчид ч гэсэн адилхан бодож байгаа байх. Манай телевиз ийм байвал, иймэрхүү контент хийвэл яах вэ гээд доод тал нь арваад контентын санаа гаргаад сууж байна. Магадгүй тэр дундаас энэ чинь танд зохиж байна, та өөрөө хий гэвэл би дуртай хийнэ.(инээв). Би тэтгэвэрт гараад ганц нэг хувийн телевизэд урилгаар ажиллаад, өөрөө студи байгуулаад уран бүтээл хийгээд явж үзсэн. Ингэхэд нэг зовлон байдаг юм байна. Намайг олон жил ажилласан болохоор ард түмэн МҮОНРТ-ийн Гүрбазар гэж хараад байдаг юм байна. Суваг мушгихаар л Ш.Гүрбазар харагдаад байдаг. Ямар сайндаа миний найз Соёлын гавьяат зүтгэлтэн хөгжийн зохиолч Балхжав буюу Балхаа маань “Би чамтай хамтраад сайхан нэвтрүүлэг хийе гэж боддог Гүрээ. Гэвч болж өгөхгүй асуудал юундаа байна гэхээр суваг солихоор л МҮОНРТ-ийн Ш.Гүрбазар харагдаад байдаг байхгүй юу” гэж ярьж хошигнож байлаа. Энэ нь зурагтаар гарах сонирхол их байгаа даа биш хүн хийж байсан ажлаа их үгүйлдэг юм байна. МҮОНРТ-д олон жил ажилласан болохоор хажуугаар нь өнгөрөхөд хүртэл сэтгэл огшоод гоё байдаг. Нэг хөгжтэй явдал дурсахад, одоогоос хоёр жилийн өмнө би Цагаан сарын баярын нэвтрүүлэгт орох гээд очсон юм. Тэгсэн үүдний харуул таныг оруулахгүй гээд. Би ч “Ах нь үнэмлэхээ үзүүлье ардын их хурлын депатут байсан, ямар ч газар орох эрхтэй гээд үнэмлэхээ үзүүллээ, хоёрдугаарт нэвтрүүлэгт орно” гэтэл нэр чинь алга байна гээд наймаг хөөсөн байхгүй юу. Тэгсэн үүдэнд байсан хүмүүс гайхаад яаж байна аа, наад хүн чинь энэ телевизэд 40-өөд жил ажилласан Гүрбазар гэдэг хүн ш дээ гээд сандраад бөөн юм болоод. Өнөөх харуул ч “Номтой юм номоороо” гээд загнаад. Би ч уурлаагүй л дээ. Гэхдээ л ахмад хүмүүс чинь олон жил ажиллаж байсан газраараа ороод гарна гэдэг их сэтгэлд ойрхон зүйл байхгүй юу.
–Сүүлийн үед МҮОНРТ дотроо нэлээд асуудалтай,удирдлага болоод ажилчдын дунд нэлээд хагаралтай амаргүй байсан. Одоо харин шинэ удирдлагыг арай илүү шинэ түвшинд авч явах байх гэсэн хүлээлттэй боллоо. Ер нь байгууллага удаан оршин тогтнож хөгжихөд удирдлагын бодлого чухал юм уу, тухайн ажилтны сонирхол илүү чухал байдаг уу?
-Хүн бол өөрснийхөө үеийг магтдаг юм даа. Миний ажиллаж байсан үед МҮОНРТ-д маш чадалтай, мэдлэг боловсролтой хүмүүс удирдаж, чиглүүлж байсан. Тэр үед бүтээмжийн хувьд их өндөр байсан. Надад гэхэд л уран бүтээлээрээ дамжуулж төрөөсөө аваагүй шагнал гэж бараг байхгүй. Миний хөгжих гол үндэс нь телевиз, тэр олон сайхан хүмүүсийн буянаар өдий зэрэгт хүрсэн гэж боддог. Хамгийн гол нь багаар ажиллах чухал юм байна гэдгийг би өнгөрсөн хугацаанд харсан. Би ганцхан байгууллагад ажилласан болгож уг байгууллагаа сайнтай, муутай нь мэднэ. Тийм ч учраас телевиздээ дэндүү хайртай. Улам сайхан болоосой гэж боддог.Одоо ч гэсэн телевизийнхээ буянаар ард түмэн маань намайг тэтгэвэрт гараад гэртээ сууж байгаа гэж мэддэггүй(инээв). Хааяа таньж мэддэг хүмүүс таарахаараа “Ажил төрөл сайн уу Гүрээ, яагаад ойрд зурагтаар харагдахгүй байна” гэдэг. Би ч “Сайн, яахав ээ завгүй л явна” гэдэг.
–Танд МҮОНТ–ийн Бодлогын зөвлөхөөс гадна өөрийнхөө гарын шавийг бэлдэх даалгавар авсан гэж сонссон юм байна?
-Энэ удирдлага надад том даалгавар өгч байгаа. Та хөгжмийн зохиолч, яруу найрагч, хөтлөгч, нэвтрүүлэгч хүн. Хоёрын зэрэг, гурвын зэрэг ч хамаагүй өөрийнхөө халаа болох хэдэн сайхан шавь нар гаргаад ирээч гэсэн даалгавар өгсөн. Тиймээс би хоёр жилийн дотор гарынхаа хоёр сайхан шавиа гаргаж ирэх юмсан гэж бодож байна. Зүтгэнэ дээ. Өөрөө эрж, судалж байгаад хоёр сайхан залуу гаргаад ирж чадна аа. Ийм л урам зоригтой, контент энэ тэр бодсон шиг сууж байна даа Гүрээ ах нь. Зөвлөх гээд зүгээр нэг хэвтээд байж болохгүй байх, тийм үү. Ер нь манай телевизийн залуу уран бүтээлчид ч гэсэн сайхан хүлээж авч байна.
–Та одоо шууд нэвтрүүлэгт орохдоо бэлддэг үү, ер нь шууд хөтлөлтөө хийгээд явчихдаг уу?
-Сэтгэл дотор ойрхон, өөрөө дуртай учраас нэвтрүүлэгтээ орчихдог. Ялангуяа би шууд нэвтрүүлэгт дуртай. Олон жил давхисан уухиа морьсон шиг л болсон. Би өдий зэрэгтэй ажилласан ч өөрийгөө хамгийн сайн хөтлөгч гэж хэлж чадахгүй. Харин хамгийн сайн хөтөлж болохыг мэднэ, тэрийгээ хүнд зааж өгч бол чадна. Залуучуудад энэ ийм юм байдаг, ийм аргаар үзвэл илүү дээр гэдэг ч юм уу маш олон хэлбэрээр сурснаа зааж бол өгч чадна. Би чинь өөрийгөө магтаж байгаа юм биш шүү нуулгүй хэлэхэд, дөрвөн ажлыг зэрэг хийж ирсэн хүн шүү дээ. Хөтлөгч, нэвтрүүлэгч, яруу найрагч, хөгжмийн зохиолч хүн би. Хөтлөх урлагт 50 жил, телевизийн урлагт 40 жил зүтгэсэн. Ямар хэмжээнд хийсэн гэдгийг бол би биш Монголын ард түмэн дүгнэх байх л даа. Тиймээс мэдэх зүйлээ телевизийнхээ хамт олонтой хуваалцахад би бэлэн шүү. Хүн ажиллаж байх үедээ үүнийгээ мэддэггүй юм байна. Жаахан хөндийрөөд ирэхээр үүн дээр нь ингээд ажиллаасай гэдэг зүйл боддог юм байна.
–Ер нь та Монголд телевизийн хөгжил ямаршуухан түвшинд явж байна гэж боддог вэ?
-Монгол Улс Ардчилсан нийгэмд шилжээд яг 31 дэх жилдээ орж байна. Одоо ардчилал гэдэг юмаа ойлгочихлоо. Одоо харин цаашаа явахдаа ардчилал гэдэг юмаа базаж аваад ингэх ёстой юм байна гээд явбал илүү сайн явна. Үүнтэй адилхан баахан телевиз гарч, болсон болоогүй гарч ирээд сайнтай муутай өөрсдийнхөө өнгөөр явлаа. Тэгвэл одоо энэ оноос хойш ямар телевиз чухал юм. Ямар мэдээлэл, контент хэрэгтэй байна. Зүгээр нэг олон телевиз сольж суваг мушгихдаа биш, энэ гурван сая гаруй хүн телевизээр юу үзэж, харахыг хүсч байгаа юм гэдэг чухал байна. Тэрнээс аль олон контенттой нь, аль олон энтертаймэнт нэвтрүүлэгтэй нь хол явна гэдэг ойлголт ард үлдэж байна. Цоо шинэ байдлаар, бүтээлчээр ажиллах шаардлагатай болж байгааг хөгжил нь өөрөө тодорхойлоод өгч байна, шинэ шатанд авчирч байна. Одоо өөрсдөө л бодох хэрэгтэй байна. Улс орны хувьд ч, монголчуудын хувьд ч адилхан, дэлхийн хөгжил ч адилхан шинэ шатанд шинэ бодлого, арга барилыг шаардаж байгаа нь ажиглагдаж байна.
–Та ковидын голомтод сайн дураар жолоочоор ажиллаж байгаа юм байна. Энэхүү ажиллах саналыг хэрхэн гаргав?
-Халдварын голомтот бүсэд ажиллаж байгаа алба хаагчдыг орон сууцны квотод хамруулсан. ХӨСҮТ-өөс квотод хамрагдсан эмч нарын нэг болох танд баяр хүргэе. Та ард түмнийхээ эрүүл мэндийн төлөө хэдэн жил ажиллаж байна вэ?