Америкийн эрдэмтэд дулааны цөмийн цахилгаан станц байгуулах явцад том алхам хийсэн гэдгээ албан ёсоор зарлав. Тэд анх удаа цөмийн реактор ажиллуулахад зарцуулснаасаа илүү их энерги гаргаж авч чадсан гэдгийг дэлхий дахинд зарлан, мэдэгдсэн байна. Энэхүү нээлт болсон туршилтыг Калифорни дахь Ливерморын үндэсний “LLNL (Lawrence Livermore National Laboratory)” лабораторийн эрдэмтэд хийсэн аж. “Энэ бол түүхэн амжилт. Сүүлийн 60 гаруй жилийн хугацаанд олон мянган хүний оруулсан хувь нэмрийн үр дүнд өнөөдөр бид энэ амжилтад хүрлээ” гэж тус лабораторийн захирал, доктор Ким Будил хэлсэн байна.
Ердөө 10-15 данх ус буцалгаж чадах энерги гарган авсан энэ туршилтын өртөг нь 3.5 тэрбум доллар болсон гэнэ. Гэхдээ энэ туршилт гарсан зардлаасаа хэдэн мянга дахин илүү ашиг авчирах нь тодорхой юм. Дор хаяж л цөмийн хаягдалгүй АЦС барих барилгын хэмжээ багасч зардал эрс хэмнэгдэнэ.
Өнөөдөр ажиллаж байгаа атомын цахилгаан станцууд нь цөмийн гинжин урвал, өөрөөр хэлбэл ураны атомыг хуваахад гарах энергийг хянах явцад ихээхэн хэмжээний хэт энерги зарцуулж, цацраг идэвхт хаягдал гаргах замаар эрчим хүч үйлдвэрлэдэг. Харин эдгээр эрдэмтэд цөмийн атомууд энерги ялгаруулсны дараа хоорондоо нийлж шинэ химийн элемент үүсгэдэг урвуу процесс буюу цөмийн гинжин урвалыг удирдах аргыг нээсэн гэсэн үг юм. Энэ урвал нь бараг ямар ч хортой цөмийн хаягдал үлдээдэггүй бөгөөд хамаагүй илүү их энерги ашиглах боломж олгож байгаа хэрэг билээ. Энэ нь хүн төрөлхтнийг бараг шавхагдашгүй цэвэр эрчим хүчний эх үүсвэрээр хангах технологи бий болгох томоохон саад бэрхшээлийг даван гарсан үг гэж судлаачид онцолж байна. Тухайлбал, Лондонгийн Империал коллежийн плазмын физикийн профессор Жереми Читтенден “ВВС”-д өгсөн ярилцлагадаа Америкийн эрдэмтдийн уг мэдэгдлийг “жинхэнэ нээлт” гэж нэрлэсэн нь “Бидний цөмийнгинжин урвалыг удирдах нандин мөрөөдөл үнэхээр хэрэгжих боломжтой болсон” гэдгийг баталж байгаа явдал юм.
Энэ бүхэн монголчууд үнэхээр алсыг харах гээд байгаа юм бол “гуравдахь хөрш”-ийнхөө “шар нунтаг” олдворлох явцад саад болж өөрсдийгөө хорлож буй явдлаа үтэр түргэн зогсоо. Ер нь хамаагүй бүдүүлэг аргаар Орос ашиглаж байхад зөв зүгээр байсан манай тугал, илүү дэвшилтэт технологтой “гуравдахь хөрш” ашиглах гэхээргэнэт, яагаадүсгүй болж нүцгэрээд унав гэдгийн цаад уг учрыг олж тогтоо гэсэн үг болж таарчбайна. Энэ нь ердөө л хойд хөршийн маань явуулсан “урт гар” гэдэг нь өнөөдөр монгол хүн болгондойлгомжтой болсон. Харин хөршийн хорт бодлогыг хэрэгжүүлэгч “гар, хөл” бологсдыг дотроосоо хайж илрүүлэн хуулийн дагуу шийтгэл оногдуулах нь шударга ёсонд нийцэх төдийгүй бидэнд цаашид тохиолдох ийм явдлуудаас урьдчилан сэргийлэх “вакцин” болох нь дамжиггүй юм.