Ардчилсан намын Бизнес хөгжил, технологи, инноваци хариуцсан нарийн бичгийн даргаар томилогдсон Н.Гансүхтэй ярилцлаа.
-Ардчилсан намын нарийн бичгийн дарга нарын томилгоо нийгэмд зөв мессэж өгч байна. Залуу, шинэ үеийнхнийгээ бодлогоор дэмжиж, гаргаж ирлээ. Таны хувьд ямар мэргэжилтэй вэ. Өмнө нь ямар ажил эрхэлж байсан туршлагатай вэ?
-Би хуульч мэргэжилтэй. Хувийн хэвшилд гэвэл “Монос групп”-ийн экспорт, гадаад худалдаа эрхэлсэн захирал, “БЭЛ холдинг”-ийн гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байлаа. Мөн Эрүүл мэндийн сайдын ажлын алба, Гадаадын хөрөнгө оруулалттай хэд хэдэн дэд бүтэцийн төслүүдэд удирдах албан тушаалд ажиллаж байсан. Дараа нь УИХ дахь АН-ын бүлгийн орон тооны зөвлөхөөр ажиллаж байсан туршлагатай.
-Та ажлаа юунаас эхлэхээр төлөвлөж байна вэ?
-Өнгөрсөн жил Ардчилсан намаас бизнес эрхлэгчидтэй уулзаж бодит нөхцөл байдлыг ойлгох үүд нээс Эдийн засгийн форумыг Монгол орон да яар амжилттай зохион байгуулсан. Тус форумд миний бие үндсэн илтгэгчээр оролцож хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчидтэй уулзаж, тэдний бодит байдалтай танилцан, санал зөвлөмж авсан. Үүнийгээ намын мөрийн хөтөлбөрт тусгах, цаашид урт хугацаанд Монгол Улсад баруун төвийн үзэл баримтлалтай төрийн бодлого явуулах тал дээр анхаарч ажиллаж байна. Бид иргэдээ сонсож, тэдэн рүү чиглэсэн, хөрсөн дээрээ буусан, бодит бодлого ярих цаг болсон. Өнгөрсөн хугацаанд хоёр намын аль аль нь зүүний бодлого буюу иргэдийн саналыг авах үүднээс халамжийн бодлого явуулсан нь манай эдийн засгийг үндсээр нь буруу чиглэлд хандуулсан. Ажилтай орлоготой дундаж давхарга байхаа больж 100 гаруй мянган аж ахуйн нэгжүүд хаалгаа барьсан харамсалтай нөхцөл байдалд орсон энэ цагт бид эрс шинэчлэл хийх шаардлагатай байна. Уул уурхай гэдэг ганц салбарт тулгуурласан эдийн засагтай боллоо. Газрын доорх баялагтаа нэмүү өртөг шингээх биш олборлоод шууд урд хөршид түүхийгээр нь зөөж байгаа нь харамсалтай.
-Монголд бизнес хийхэд амаргүй. Татварын дарамт их. Тэгэхээр залуу хүний хувьд бизнесийн салбарыг хөгжүүлэхэд бодлогоор хэрхэн дэмжих ёстой гэж харж байна вэ?
-Манайд үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжүүдийн 90 гаруй хувь нь 1-9 ажилтантай, үндсэндээ ЖДҮ гэсэн үг. Өнөөдөр хувиараа хөдөлмөр эрхэлж буй хүн бүр өндөр хүүтэй зээл төлж байна. Дээр нь төрийн дарамт их байна. Яаж ашигтай ажиллах биш яаж зээлээ төлөх вэ гэдэгт л толгойгоо гашилгаж байна. Бид хувийн хэвшлийг дэмжихийн тулд эхлээд төсвийн бодлогоо зөв болгох хэрэгтэй. Үүнтэй уялдаж мөнгөний бодлого зөв болж, бодлогын хүү болоод инфляци буурна. Ингэж байж сая бодитоор хямд эх үүсвэртэй зээл бий болно. Энэ бол бодитой дэмжлэг. Бусдаар нэр төдий төр, хувийн хэвшлийн гэсэн гоё форумууд хийгээд юу ч өөрчлөгдөхгүй. Өнөөдрийн улстөрчид амьдралаас тасарч, улс эх орноо буруу чиглэлд залж байгаад судлаач хүний хувьд шүүмжлэлтэй ханддаг.
-Шинжлэх ухаан, инновацийг хөгжүүлэхэд төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийг сайжруулах ёстой гэж байнга ярьдаг. Үр дүн байна уу?
-Ганцхан жишээ хэлэхэд, саяхан цахим спортод монгол залуучууд түрүүлж эхний таван байрт Монголын гурван баг орсон. Тэд 400 мянган ам.долларын шагнал авсан. Гэтэл тэднийг төр огтхон ч дэмжээгүй атлаа татвар авах талаар шуугьсан нь олон нийтийн эсэргүүцэлтэй тулсан даа. Энэ асуудал олон нийтийн эсэргүүцэлтэй тулгармагц төр татвар авахаа больсон. Тэднийг эх орондоо ирэхэд Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос салбарын тэргүүн гэдэг төмөр тэмдэг өгсөн. Энэ бол инээдэм ч юм шиг атлаа бодит байдал. Өнөөдөр төр оролцохгүй, дэмжих нэрийдлээр цөөн хэдэн аж ахуйн нэгжид давуу байдал олгохгүй байх нь л төрийн бодит дэмжлэг болоод байна. Манай улс тэрбум мод тарихад ДНБ-ий нэг хувьтай тэнцэх хэмжээний мөнгө зарцуулна гэсэн. Гэтэл шинжлэх ухааны судалгааны салбарт ДНБ 0.4 хувьтай дүйцэхүйц мөнгө зарцуулдаг нь харамсалтай. Цаашид уул уурхайгаас орж ирэх орлогыг шинжлэх ухаан, технологи, инновацийг хөгжүүлэхэд зарцуулах хэрэгтэй. Ядаж л хууль эрх зүйн зохицуулалтуудаа тодорхой болгох хэрэгтэй байна.
-Тухайлбал?
-Нэгдүгээрт, хууль эрх зүйн таатай орчин, тогтвортой байдал, хөрөнгө оруулалт татахад зориулсан татварын уян хатан зохицуулалт. Хоёрдугаарт, төрийн дэмжлэгтэй бусад хөгжингүй орнуудын эрдэмтэн судлаачдыг урьж авч ирэх, харилцан туршлага солилцох. Өндөр хөгжилтэй оронтой хамтарсан технологийн стартап инкубатор төвүүдийг олноор байгуулмаар байна. Гуравдугаарт, Монгол Улсын нэн тэргүүнд хөгжүүлэх шаардлагатай салбар болгон зарлаж, хүний нөөцийн бодлогоор чадварлаг боловсон хүчин бэлтгэх зэрэг олон бодит ажил хийх хэрэгтэй.
-Улс төр гэдэг бол цаг зав, асар их хөрөнгө хүч зарцуулдаг салбар. Залуу хүний хувьд яагаад улс төрийг сонгох болов?
-Миний хувьд нийгэмд болж бүтэхгүй олон зүйлийг ядаж өөрийн чадах хэмжээндээ засах юмсан гэсэн итгэл үнэмшилдээ хөтлөглөж улс төрд орсон. Залуучууд улс төрд орохоос татгалздаг. Гэвч бидний алдагдсан боломжийг тооцож үзвэл Монгол Улс хөгжих хангалттай боломжууд байсан. Тэр боломжийг өнөөгийн ужгирсан улс төрчид хулгайлсан гэж боддог. Харин улс төр гэдэг бохир, асар их мөнгө төгрөг, танил тал зарцуулдаг гэсэн хэвшмэл ойлголтыг өөрчлөхийн тулд олон залуучууд улс төрд орох ёстой. Ингэж байж л бид энэ улс төрийг, энэ нийгмээ өөрчилнө.
-Яавал Монголын улс төрд шинэчлэл хийж чадах бол?
-Намууд бодлогын өрсөлдөөн явуулж байж сая шинэчлэл жинхэнэ утгаараа явагдана. Өнөөдөр бусад улс хөгжил ярьж байхад бид хулгай л ярьж байна.
-Өмнөх сонгуулиудаас харахад залуучуудын ирц хангалтгүй дүнтэй байдаг. Тэгэхээр ирэх сонгуульд залуучуудын идэвхийг нэмэгдүүлэхийн тулд та бүхэн хэрхэн манлайлж ажиллах вэ?
-Юуны өмнө сонголттой сонгууль хийх хэрэгтэй. Намууд зөв хүнийг дэвшүүлэх хэрэгтэй. Ямар ч бодлого ярьдаггүй, нутаг усандаа нэр хүндтэй олны танил дуучид бөхчүүдээр парламентаа бүрдүүлээд байвал бид яаж бодлогын мэтгэлцээн хийх вэ дээ. Ардчилсан нам 2024 оны сонгуульд маш олон залуус, эрдэмтэн судлаачид, бодлого тодорхойлох мэргэжлийн багийг дэвшүүлнэ.
-Ингэхэд ахмад болон дунд үеийнхэнтэйгээ хэрхэн хэлхээ холбоотой ажиллах вэ?
-Улс төрд нэг үе дангаар явах ойлголт байхгүй. Бид туршлага, шинэчлэл хоёрыг ухаалгаар уялдуулах хэрэгтэй. Тиймээс ахмад, дунд үетэйгээ бид цуг явна. Нэг үеийг онцгойлон дөвийлгөх эсвэл нэг үеийг үзэн ядах нь өөрөө хэт туйлширсан хандлага гэж бодож байна. Цаашид ч энэ үзэл бодолдоо тууштай байх болно.