Хэдхэн хоногийн дараа олон улсын ахмадын баярын өдөр тохионо. 1992 онд НҮБ-аас жил бүрийн аравдугаар сарын 1-ний өдрийг олон улсын ахмадын баяр болгон тэмдэглэхийг дэлхий даяар зарласан. Тэгэхээр өнөө жил ахмадын баярыг албан ёсоор 25 дахь жилээ тэмдэглэх гэж байна. Ахмадын баяр л гэнэ, ахмадын өдөр л гэнэ яг үнэндээ монголчууд бид ахмад настнаа хайрладаг билүү.
Хэдэн жилийн өмнө манай сонин “Хөгшдөө хөгшин нохой шиг хаядагаа больё” гэж бичиж байсан. Монголын төр ахмад настнууддаа үзүүлж буй ганц дэмжлэг нь нийтийн тээвэр буюу автобусаар үнэгүй зорчуулдаг. Гэвч ахмад настай л бол үнэгүй явна гэвэл бас асуудалтай.
Ахмадууд автобусанд ороод картаа уншуулна. Өөдөөс нь “өндөр настан” гэх хариу өгнө. Харин хөдөө орон нутгаас Улаанбаатар хотод ирээд, бүр тодруулбал, баярынхаа өдөр гоёлын дээлээ өмссөн ахмадууд автобусанд суувал юу болох билээ. Уншуулах картгүй тэднийг мөнгөө төлөөд явъя гэсэн ч хүлээж авалгүй автобуснаас золбин нохой шиг өшиглөөд хөөгөөд буулгана. Гавьяаныхаа амралтыг эдэлж буй буурлууддаа барьж буй төрийн ганц дэмжлэг нь бодит амьдрал дээр ийм л өрөвдмөөр дүр зурагтай байна.
Өндөр настан л бол ямар ч үед нийтийн тээврээр үнэгүй зорчдог зохицуулалтыг өнөө хүртэл хийчихэж чадаагүй харгис хатуу төр засагтай ард түмэн шүү дээ, монголчууд бид чинь.
АХМАДЫН БАЯРЫГ ТОХИОЛДУУЛАН ЭМНЭЛГҮҮД ҮНЭЭ 100-20000 МЯНГАН ТӨГРӨГӨӨР ХӨНГӨЛЖ БАЙНА
Ингээд монголчууд ахмадын баяраар ахмадуудаа хэрхэн баярлуулдаг, тэдэнд зориулж ямар үзвэр үйлчилгээ, төрөл бүрийн хөнгөлөлт үзүүлдэг болохыг сурвалжиллаа. Эхлээд эрүүл мэндийн салбарыг сонирхсон юм. Ахмадууд баяраараа хувийн эмнэлгүүдэд хөнгөлөлттэй үзүүлэх боломж байдаг эсэхийг лавлахаар Монголын топ гэгдэх “Грандмед”, “Интермед” эмнэлгүүдэд хандсан юм. “Грандмед” эмнэлгээс асуутал “Ахмадын баярын өдрийг тохиолдуулж, зүрхний бичлэг, зүрхний эхо,биеийн өндөр, жинг үзэх, эмчийн зөвлөгөө гэсэн жижигхэн багц хөнгөлөлт зарласан байгаа. Өөр хөнгөлөлт болоод үнэгүй үйлчилгээ алга. Энэхүү хөнгөлөлттэй багц нь 19900 төгрөгийн үнэтэй. Өмнө нь хорин мянга байсан. Харин цусны даралт, зүрхний эхо, биеийн жинг үзүүлэх багц нь 29900 төгрөг. Эдгээр багцууд өмнө нь дөч гаруй мянган төгрөг байсан. Ахмадын баярыг тохиолдуулж хорь гаруй мянган төгрөгийн хөнгөлөлт үзүүлнэ” гэв. Харин “Интермед” эмнэлгээс тодруулахад “Манайд ахмадын баярыг тохиолдуулан ямар нэгэн хөнгөлөлттэй, үнэгүй үзлэг, оношилгоо байхгүй ээ. Манай эмнэлэгт хандахаар бол цаг авч үзүүлэх ёстой” гэж байна.
Эндээс харахад хувийн эмнэлгүүд ахмадын өдөрт зориулсан хөнгөлөлттэй үйлчилгээ бараг алга. Эрх биш даралт нь ихсээд ороод ирэхэд өрхийн эмнэлэг нь цаашаа гэхгүй байгаа даа. Хэдхэн жилийн өмнө Сонгинохайрхан дүүрэгт байрлах өрхийн эмнэлэгт даралт нь ихэссэн эмээ биеэ үзүүлэхээр сандран очтол эмч нь чагнуураар цээж рүү гөвдрүү гартал ороолгосон тохиолдол бий. Эрүүл мэндийн үйлчилгээг ахмадууддаа ингэж үзүүлдэг байна. Тэгвэл нийтийн хоолны салбарыг аваад үзье. Нэр усыг нь нэгд нэгэнгүй бичээд яахав. Өндөр зэрэглэлийн ресторанаас жирийн цайны газрынхнаас “ахмадын баярын тусгай үйлчилгээ гэж байна уу, ирэх сарын 1-нд танайх ахмадуудад хөнгөлөлттэй үйлчлэх үү” гэж асуухад “Манайх хэн нэгэнд үнэгүй хоол өгдөг буяны байгууллага биш. Тийм зүйл байхгүй” гэх хариултыг өгч байна. Зарим нэг цайны газрын эзэд, рестораны үйлчлэгчид “Яагаад заавал ахмадуудад хөнгөлөлттэй үнээр өгөх ёстой юм” гэж бүр уурлаж уцаарлан хүлээж авсан. Зарим нь бүр гайхаад байна лээ. Нийслэл хотод гэхэд дүүрэг тус бүрийн харьяаллын ахмадууд энэ өдрийг хүүхэд шиг сэтгэл догдлон хүлээдэг. Тэд хороо дүүргийнхээ дарга нарынхаа “будаа хуурга”-наас өөр гавьтай зүйлээр баярладаггүй. Дүүргийн дарга нар, албан байгууллагууд ахмадаа хүлээж авч байгаа нэрийн дор таваг шөл уулгаад л гаргадаг. Өөрөөр гар сунгана гэсэн ойлголт байдаггүй бололтой.
Тэгвэл удахгүй болох ахмадын баярыг хэрхэн тэмдэглэн өнгөрүүлэх талаарх Монголын ахмадын чөлөөт холбооны тэргүүн Г.Баасангаас тодрууллаа. Тэрбээр “Манай холбоо ахмадын баяраар л ахмадуудаа тоодог газар биш л дээ. Монголын ахмадуудын сайн, сайхны төлөө бодлого боловсруулж, ажилладаг байгууллага. Бид нар саяхан “Амьдрах ухаан” төвийн, “Жаргалант” сувилалтай хамтарч ахмадуудыгаа сувилалд амраасан. Өнгөрсөн долдугаар сарын нэгнээс Ахмад настны тухай хууль хэрэгжиж эхэлсэн. Үүнтэй холбоотойгоор шинээр батлагдсан хууль, тогтоомжийг ахмадууддаа сурталчлан таниулах, үр ашгийг нь мэдүүлэх зорилготой гол ажлыг хийх гэж байна. Ахмадууд гэдэг бусдаар өрөвдүүлж, хайр халамж горьддог улсууд биш. Ахмадууд хөгжих ёстой. Үндэс хуулиар олгогдсон эрхээ эдэлж чадахгүй байна. Энэ утгаараа өнөө жилийн ахмадын баяраар ахмадуудыгаа эрх зүйтэй байх, хөгжих боломжийг нь нээж өгөх ажлуудыг хийхээр төлөвлөж байна. Нийгмийг тэргүүлэх хүч нь ахмадууд байдаг. Ахмад хүн гэдэг номын сан л гэсэн үг. Тийм болохоор ахмадууд залуучуудад хандсан, сургасан, туршлагаасаа хуваалцсан ажлуудыг хийнэ” гэж байв.
Олон улсын ахмадын баярыг тохиолдуулаад ахмадуудад зориулсан хөнгөлөлттэй, үнэгүй үйлчилгээ олгох томоохон сүлжээ дэлгүүрүүд нэг ч байсангүй. Эдгээр үйлчилгээний байгууллагууд “Бид шинэ жил, цагаан сар, наадам хэмээх томоохон баяр, ёслолын үеэр л хөнгөлөлт зарладаг. Харин энэ өдөр чинь ахмадын баяр шүү дээ. Тийм болохоор ердийн үнээрээ борлуулалтаа хийнэ” гэж байлаа. Мөн “Нарантуул” худалдааны төвийн үндэсний хувцас борлуулдаг худалдагч “Ахмадын баяраар хөнгөлөлт үзүүлэх боломжгүй ээ. Бидний түрээс өндөр. Мөн дээл, хувцасны борлуулалт муудсан гээд зовлон их л байна. Тийм болохоор хямдралтай үнээр дээл зарахгүй л болов уу. Ер нь хямдарсан хямдраагүй үр хүүхдүүд нь аав, ээждээ дээл аваад өгчих л байлгүй дээ” гэлээ. Олон улсад энэхүү баярыг хүндэтгэлийн баяр хэмээн тэмдэглэдэг бол Монголд энэхүү баярыг ашгийн баяр хэмээн хардаг. Дэлхий нийт энэ өдрийг хүндэтгэлийн баяр гэж тэмдэглэдэг тухай дээр дурдсан. Япон, Солонгос зэрэг Азийн хөгжилтэй орнуудад ахмадын баяраар ахмадууддаа төрөл бүрийн үйлчилгээ үзүүлдэг байна. Өөрсдийнх нь хүсэлтийг бүр эртнээс хүлээн авдаг аж. Тэгээд хүссэн амралтад нь амрааж, төрөл бүрийн үзвэр үйлчилгээ үнэгүй үзүүлж төрийн зүгээс хүндэтгэлтэй ханддаг. Америкт гэхэд баярынх нь өдөр нийтийн тээвэр автобусаар мэдээж үнэгүй зорчуулна.
Тэгвэл Монгол яадаг вэ гэвэл эл өдөр урлаг соёлын тоглолт, үзвэр үйлчилгээ бусад баяраас дутахааргүй болдог. Сарын өмнөөс л “Тэр газар ийм сайхан тоглолт болно, хайртай ээж, аав, эмээ, өвөөгөө баярлуулан хүрэлцэн ирж үзээрэй” хэмээн тоглолт, концертын зар чихэнд хоногштол явуулна. Бүр “Үнэгүй шүү, хүрэлцэн ирээрэй” гэж ойлгогдохоор. Ингээд ахмадын баярын өдөр үр, хүүхдүүд нь ёс юм шиг л аль нэг урлагийн тоглолтыг өчнөөн мөнгө зарлагадаж аав, ээждээ үзүүлдэг. Зарим ахмадууд тэтгэврийн хадгалсан хэдэн төгрөгөө ч эл өдөр зарцуулдаг билээ. Цагтаа Монгол Улсын хөгжил дэвшлийг өөд нь татаж, оюун ухаан, авьяас билгээ зориулж явсан хүмүүсийг төр, Засаг нь хэрхэн анхаарах учиртай вэ. Энэхүү баяраа хэрхэн тэмдэглэн өнгөрүүлдэг талаар зарим ахмадуудаас сэтгэлийг нь сонслоо.
Н.САРАНЦЭЦЭГ: МӨНГӨӨ ТӨЛӨӨД АВТОБУСАНД СУУХАД “ТА САЙХАН БАЯРЛАЖ БАЙНА УУ” ГЭЭД СУУДАЛ ТАВИАД ӨГӨХ ЗАЛУУЧУУД ХОВОРДСОН БАЙНА
Сүхбаатар дүүргийн өндөр настан Н.Саранцэцэг: -“За энэ өдөр биднийг хороо хорины Засаг дарга хүлээн авдаг. Мөн харьяа байгууллагууд хүлээн авч уулздаг. Би “Говь” компанид олон жил ажилласан хүн. Байгууллага маань хүлээн авч, бидэнд гарын бэлэг өгдөг. Ингээд л гэртээ ирнэ дээ. Сүрхий гоё дээл хувцсаа өмс л гэдэг юм. Өмсөөд очно, баахан цай, хоол унд идэж, ууттай хэдэн чихэр аваад л буцдаг. Гэхдээ хэдэн өлссөн хөгшдийг хооллож байгаа мэт санагддаг аа нуугаад яахав ээ. Харин хэдэн хүүхдүүд маань ирж, нар мандуулна л даа. Ер нь энэ баярыг үр, хүүхдүүдтэйгээ л өнгөрөөдөг дөө. Зарим жил манай тойргоос сонгогдсон УИХ-ын гишүүд ахмадын баяраар ирж, уулздаг л юм. Нэгдсэн нэг бодлогоор энэхүү баярыг тэмдэглэн өнгөрүүлмээр санагдах юм. Ядаж л автобусаар үнэгүй зорчдог болмоор байна. За үнэгүй зорчих нь байг. Мөнгөө төлөөд автобусанд суухад “Та сайхан баярлаж байна уу” гээд суудал тавиад өгөх залуучууд ховордсон байна шүү дээ”гэв. Мөн тэрээр “Өнөөгийн залуучууд ахмад настай хүнийг хүндлэхгүй байна. Залуучууд өөрсдөө хөгшрөхгүй мэт л аашилдаг. Хүн үхэх нь үнэн, төрөх нь үнэн шүү дээ. Тийм болохоор нэрт яруу найрагч О.Дашбалбар агсны “Амьддаа бие биенээ л хайрла, хүмүүсээ” хэмээх үгийг санаж явах учиртай” хэмээв.
Ш.ДЭЛГЭРЖАРГАЛ: БИДНИЙ ҮЕД АХМАДЫН ҮГИЙГ МАШ ИХ СОНСДОГ БАЙЖЭЭ
Сүхбаатар дүүргийн VIII хорооны иргэн, ахмад хуульч Ш.Дэлгэржаргал: -“Намайг бага байхад нэг насны зөрүүтэй байсан ч ахаа эгчээ гэдэг байсан. Тэр үе саяхан юм шиг санагдаж байна. Гэхдээ одоо үед нийгмийн ороо бусгаа байдлыг дагаад тэр сайхан хүндлэл алга болчихоод байна. 60 насыг бол шижир алтан нас гэж үздэг юм билээ. Гэтэл сүүлийн үеийн залуус 50, 60 настай хүмүүсийг өвөө, эмээ гэж хэлж байгаа нь ах, эгч гэдэг үг үгийн сангаас хасагдаж байгаа юм шиг санагдаж, дотроо эмзэглэж явдаг. Хүн ахтай дээл захтай, ах нь сургаж дүү нь сонсдог гэж ардын сайхан үг байдаг. Ер нь бол бидний үед ахмадын үгийг маш их сонсдог байжээ. Ахмадуудынхаа алт шиг үнэ цэнэтэй сургаалыг сонсч байхгүй бол тэд чинь мөнх амьдрахгүй шүү дээ. Улс орондоо оюун ухаан, эрдэм мэдлэг, хүч чадлаа зориулсан ахмадуудынхаа үгийг сонсохгүй бол сүүлд харамсана шүү хүүхдүүдээ гэж уриалмаар байна” гэлээ.
Б.СҮРЭНХОРОЛ: ЭМНЭЛЭГТ ҮЗҮҮЛЬЕ ГЭЭД ОЧИХОД ГУТЛАНД УГЛАХ УЛАВЧНААС ЭХЛЭЭД Л МӨНГӨ НЭХЭЖ ЭХЭЛНЭ
Хан-Уул дүүргийн иргэн, худалдааны тэргүүний ажилтан Б.Сүрэнхорол: -“Бидэнд төр Засгаас хандаж, тусгай хөтөлбөр, үйлчилгээ үзүүлдэг зүйл бол алга. Яахав зарим ахмадуудыг хүлээн авч уулздаг л байх. Би өдгөө 70 наслахдаа тийм зүйл үзээгүй л дээ. Миний хувьд ахмадын баярыг үр, хүүхдүүдтэйгээ сайхан баярлаж өнгөрүүлдэг. Харин нийгмийн хүрээнд энэхүү баярыг жирийн өдрүүд шиг л өнгөрүүлдэг ээ. Ахмадын баярын өдөр нэг урлаг, соёлын тоглолт үзчихдэг л юм. Хэдэн хүүхдүүд маань мөнгө төгрөг нийлүүлж байгаад л өвгөн бид хоёрыг боломжоороо л баярлуулдаг. Гэхдээ тасалбарын үнэ нь өндөр юм шиг санагддаг. Би гурилын үйлдвэрт насаараа ажилласан хүн. Хөдөө мал маллаж ч байлаа. Улсад дөч гаруй жил ажилласныхаа үр шимд “Алтангадас одон”-той л үлдлээ. Бие өвдөөд эмнэлэгт үзүүлье гээд очиход гутланд углах улавчнаас эхлээд л мөнгө нэхэж эхэлнэ. Ер нь ахмадуудад чиглэсэн төр Засгийн бодлого чамламаар санагддаг даа” хэмээж байсан юм. Ахмадууд баяраа ихэвчлэн гэрийнхэнтэйгээ тэмдэглэн өнгөрүүлдэг хэмээн ярьж байна. Насаараа энэ улсын төлөө, амьдралынхаа төлөө зүтгэсэн буурлууд маань өнөөгийн төр, засаг, ард түмэндээ гомдож явдгийг тэдний хэлсэн үгнээс тодорхой харж болохоор байна. Төр засаг, нийгэм цаг үеэ дагаад хүмүүсийнх нь сэтгэхүй ч увайгүй болчихжээ. Ахмад настнаа дээдлэх хүндэтгэх, сургаал номыг нь сонсч, туулж ирсэн замнал түүхээр нь бахархахаас илүүтэйгээр ад үзсэн, хэнд ч хэрэггүй юм гэж бодсон, нэг тээршаасан байдалтай хүлээж авах нь бий.
