Эмийн аюулгүй байдлын тандалт судалгааны газрын мэргэжилтэн Э.Ундармаатай ярилцлаа.
-Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн шинэчилсэн найруулгыг 2024 оны аравдугаар сарын 1-ний өдрөөс мөрдөж эхэлсэн. Тус хуулийн “26.5. Зар сурталчилгааны тухай хуулийн 13 дугаар зүйлд зааснаас гадна дараах эмийн зар сурталчилгааг хориглоно. 26:5.9-д “Эмийг цахим орчин дахь нийгмийн сүлжээгээр сурталчлах” гэж заасан байна. Яагаад цахим сүлжээнд эм, эмнэлгийн хэрэгслийг сурталчлахыг хориглосон бэ?
-Оюуны өмч, Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газартай хамтарсан төлөвлөгөөт болон төлөвлөгөөт бус хяналт шалгалтын ажлуудыг хийсэн. Олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл болох телевиз, цахим орчинд байгаа зар сурталчилгааны судалгаануудыг хийгээд, гаргасан зөрчлийг зар сурталчилгааны хуулийн дагуу улсын байцаагч торгуулийн шийтгэл ногдуулаад зохих арга хэмжээг авсан. Эм эмнэлгийн хэрэгслийн шинэчилсэн найруулгаар 5 сувгаар зар сурталчилгааны зөвшөөрлийг өгөхөөр хуулинд тусгасан байгаа. Үүнд, Телевиз, радио, самбар, мэргэжлийн хэвлэл, албан ёсны цахим хуудас орсон байгаа. Яагаад цахим орчныг хориглосон бэ гэвэл фейсбүүк, твиттер, инстаграммаар Монгол Улсад бүртгэлгүй, бүртгэлийн загвараас зөрүүтэй, хадгалалт тээвэрлэлтийн горим зөрчиж орж ирсэн байх болзошгүй эмийг иргэд гар дээрээс худалдан борлуулах үйлдэл удаа дараа илэрдэг учраас хориглосон.
-Тогтмол хэвлэл болох сонин бусад мэдээллийн хэрэгслээс илүү баталгаатай эх сурвалж болдог гэж үздэг. Гэхдээ дээрх таван сувагт сонин, сэтгүүл гэж заагаагүй учраас сонин дээр эм, эмнэлгийн хэрэгсэл сурталчилбал хууль бус болох уу?
-Энэ хуулийн шинэчилсэн найруулгаар сонинг зүйлчилж өгөөгүй учраас хориглоно гэсэн үг. Энэ таван сувгаар зөвшөөрөл аваад түгээж болно. Бусад сувгаар хориглоно гэсэн хуулийн зохицуулалт байна.
-Телевизийн тандалт судалгааг харахад 2021 онд 90.7 хувь, 2022 онд 69 хувь, 2023 онд 30.7 хувь нь зөвшөөрөлгүй, хууль бус эмийн сурталчилгаа буурсан үзүүлэлттэй байна. Энэ нь иргэдэд баталгаатай эх сурвалжаас мэдээлэл авах үндсийг бүрдүүлж байна уу?
-2021-2023 оны хооронд зөвшөөрөлгүй, хууль бус сурталчилгаа буурсан үзүүлэлттэй байгаа нь тандалтын үр дүн юм. Жил болгон телевизээр сурталчилж байгаа эм, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүний үр дүнд үндэслээд “Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны 2023 оны 51 дүгээр тогтоол”-оор телевизээр нэвтрүүлэх зар сурталчилгааны журамд өөрчлөлт оруулсан. Энэ нь иргэдэд зөвшөөрөгдсөн сувгаар мэдээлэл авах боломжийг хангаж байгаа юм.
-Зөвшөөрөгдсөн мэдээллийн сувгууд дээр тандалт судалгаа хийх боломжтой юу?
-Шинэ хуулийн хэрэгжилтийг хэрэгжүүлж эхэлснээс хойш тандах боломжтой. 2025 онд эдгээр сувгуудаар тандалт судалгаа хийнэ. Телевизийг “maximum media” гээд бид тусгай мониторинг компаниас мэдээллийг худалдаж аваад хийдэг. Радиогийн хувьд харилцаа холбооны зохицуулах хороотой хамтраад тандалт хийх боломжтой. Самбар гэдэг нь гудамжинд, эсвэл лифтэнд байрлуулсан самбрыг хэлж байгаа юм. Энэ сувгаар түгээгдэж байгаа зар сурталчилгааг хянахад мэдээллээ цуглуулах нь зарим талаар учир дутагдалтай. Тэгэхээр эдгээр сувгууд зар сурталчилгааны зөвшөөрлөө аваад олон нийтэд түгээнэ. Мэргэжлийн хэвлэл гэдэг нь эрүүл мэндийн мэргэжилтнүүдийн гаргасан нарийн мэргэжлийн сэтгүүлийг хэлдэг.
-Эмийн зохистой хэрэглээний тухай жил болгон аян зохион байгуулдаг. Энэ жилийн аяны онцлог юу байв?
-Эмийн зохистой хэрэглээний тухай жил болгон аян зохион байгуулдаг. Энэ талаар ДЭМБ-аас жил болгон эмийн зохистой хэрэглээний тухай аян явуулдаг. Тэрхүү хүрээнд энэ жил эм эмнэлгийн хэрэгслийн шинэчилсэн найруулга, зар сурталчилгааны хуульд орсон зарим заалтуудаа таниулах үүднээс “Эмийг эмийн сангаас” гэдэг уриатайгаар ард иргэдийг хамруулаад олон хийтэд түгээсэн.
-Иргэдээс хэр их гомдол, санал ирдэг вэ?
-Эм нь өөрөө үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөс хянаж байдаг онцгой бүтээгдэхүүн гэж явдаг. Тийм учраас эмийг заавал зөвшөөрөл авч байж зөвшөөрөгдсөн үг хэллэгийн дагуу сурталчлах ёстой. Манай байгууллагын цахим хуудас, 1111 төвд иргэдээс маш их санал гомдол их ирдэг. Тэр гомдлын үндсэн дээр түрүүн дурдсан телевизийн зар сурталчилгааны журамд өөрчлөлт оруулсан. Телевизээр та бүхэнд хүрч байгаа зар сурталчилгаа маань өөрөө анхааруулгатай байгаа. “Эмийн заавраас гаж нөлөө, эсрэг заалтыг уншиж, эмч, эм зүйчээс зөвлөгөө авна уу, энэхүү бүтээгдэхүүн нь өвчнийг оношлох, эмчлэх зорилгоор хийгдээгүй болно” гэх зэрэг анхааруулгууд явж байгаа.
-Хуулийн шинэчилсэн найруулгаар онцлох ямар зүйл, заалтууд нэмэгдсэн бэ?
-Хуулийн шинэчилсэн найруулгаар биологийн идэвхт бүтээгдэхүүн дээр зайлшгүй зөвшөөрөл авах зохицуулалт байхгүй болсон. Үүний оронд эмнэлгийн хэрэгсэл дээр зар сурталчилгааны зөвшөөрөл авах шинэ зохицуулалт орсон. Өмнөх хуулийн зохицуулалт дээр иргэн бүртгэлгүй цахим хуудсаар эм худалдан борлуулахад ямар нэгэн зөрчлийн арга хэмжээ авах хуулийн зохицуулалтгүй байсан. Шинэ хуулиар иргэнийг зүйлчилж өгсөн. Иргэн гадагшаа дотогшоо яваад ачаандаа авч явсан эмээ цахимаар худалдан борлуулж болохгүй. Хэрэв борлуулбал иргэн зөрчлийн хуулийн дагуу 5 сая төгрөг, хуулийн этгээд 50 сая төгрөгөөр торгуулна. Торгуулийн арга хэмжээ шинэ хуулиараа нэмэгдсэн. Тусгай хангах нийлүүлэх байгууллага тусгай горимын дагуу, тухайн эмийг тохирсон температурт нь оруулж нарийн горимоор оруулж ирдэг учраас үүнийг зөрчсөн байж болзошгүй. Чанарын баталгаагүй, бүртгэлгүй, эсвэл бүртгэлийн загвараас зөрүүтэй байх магадлалтай учраас заавал эмийн сангаас эмийг худалдаж авах нь эрүүл мэнд болоод эдийн засгийн хувьд эрсдэлд оруулахаас сэргийлнэ.
Г.Балгармаа