Улаанбаатар хотын ирэх оны төсвийг өнгөрсөн долоо хоногт НИТХ хэлэлцэж эхэлсэн. Төсөлд хотын татварыг хоёр хувь болгож нэмэгдүүлэх санал тусгагдаад байгаа билээ. Энэ талаар Нийслэлийн ИТХ дахь ХҮН намын бүлгийн дарга Д.Гантулгатай ярилцлаа.
-2024 оны нийслэлийн төсөв өнөө жилийнхээс 30 хувиар тэлсэн байна. Нийслэлийн татварыг хоёр хувь болгож нэмэгдүүлэх асуудлыг танай нам эсэргүүцэж байгаа харагдсан. Ер нь яагаад татвар нэмж оруулж ирсэн юм бол?
-Өнөөдөр нийслэл хотын албан татвар нэг хувь байгаа. Үүнийг хоёр хүртэлх хувь болгох боломжтой гэсэн хуулийн заалт бий. Энэхүү хуулиар олгогдсон эрхийнхээ хүрээнд Нийслэлийн Засаг дарга Х.Нямбаатар хотын татварыг хамгийн дээд хувиар нь буюу хоёр хувь болгоно гэж оруулж ирсэн. Хуулиараа татвар нэмэхийн өмнө эхлээд заавал иргэдэд мэдээлэл өгч, хэлэлцүүлэг хийдэг. Ингэхдээ “Ийм үндэслэлээр хотын татварыг хоёр хувь болголоо.
Татвараас цугларсан мөнгийг ийм, ийм зүйлд зарцуулна” гэх байдлаар дэлгэрэнгүй танилцуулж, тэднээр хэлэлцүүлэх ёстой. Гэтэл татвар нэмэх талаар ямар ч мэдээлэл өгөлгүй 2024 оны нийслэлийн төсөвт шууд оруулж ирлээ. Ялангуяа ковидын дараах өнөө үед эдийн засгийн нөхцөл байдал, бизнесийн орлого, хүмүүсийн амьжиргаа ямар болсон билээ дээ. Дээрээс нь цавчаа ногоон автобусны хулгай гарч, иргэдийн нийслэлд итгэх итгэл сул байгаа өнөө үед татвар нэмж хэрхэвч болохгүй. Хотын даргаас “Яагаад, ямар үндэслэлээр нийслэлийн татварыг нэмэх болов” гээд асуухаар “Энэ төслийг иргэдээр хэлэлцүүлсэн” гэх хариулт өгч байгааг ХҮН намын бүлэг эсэргүүцсэн юм.
-Одоо үйлчилж байгаа нийслэлийн нэг хувийн татварыг ямар, ямар салбарт ногдуулдаг юм бэ?
-Хуулиараа бүх төрлийн тамхи, согтууруулах ундаанд нэг хувийн татвар ногдуулдаг. Мөн ресторан, зочид буудал, амралтын газар, машин угаалга, авто үйлчилгээ зэрэг салбарууд багтсан байгаа. Нийслэлийн төсөвт хийсэн төрийн аудитын дүгнэлтээс харахад автомашин угаалгын газраас нэг хувийн татвар авдаггүй юм билээ. Өөр хуулиар татвараас нь түр хугацаагаар чөлөөлчихсөн юм байна. Ийм байхад автомашин угаалгын газарт шууд хоёр хувийн татвар ногдуулж болохгүй. Нийслэлийн Засаг дарга Х.Нямбаатарын өргөн барьсан хотын хуульд татварыг нь буцааж оруулахаар тусгасан байна. Гэхдээ одоогийн хууль нь хүчин төгөлдөр үйлчилж байхад хоёр хувийн татвар авахаар төсвийн төсөл өргөн барьж болохгүй. Энэ нь өөрөө давхар хууль зөрчсөн асуудал болно.
-Хотын татварыг хоёр хувь болгохоор нийслэлийн төсөвт хэдэн төгрөг цугларах гээд байгаа юм бэ?
-Засаг даргын тооцооллоор 17 орчим тэрбум төгрөг цуглах юм байна. Тэгтэл ирэх оны нийслэлийн төсвийн нийт хэмжээ 2.6 их наяд төгрөг байна гэж оруулж ирсэн. Энэ бол урьд өмнө байгаагүй их мөнгө.
Нийслэлийн төсөв нэмэгдээд явна гэдэг сайн үзүүлэлт. Гэхдээ дээр дурдсан ард түмний амьжиргаа өдрөөс өдөрт доройтож, нийслэлд итгэх иргэдийн итгэл суларчихсан өнөө үед заавал татвараа нэмнэ гэдэг зарчмын хувьд буруу.
-Татвар нэмчихлээ гэж бодъё. Төсөвт цугларах 17 тэрбум төгрөгөөр нийслэлд юу, юу хийхээр төлөвлөсөн юм бол?
-Нийслэлийн татварыг нэмж байгаад иргэдийн амьдралд тулгамдсан асуудлуудаа шийдье гэж байгаа бол өөр хэрэг. Гэтэл тийм зүйл огт харагдахгүй байна. Тухайлбал, Улаанбаатар хотын тулгамдсан асуудлуудын нэг бол үер усны гамшиг.
Өнгөрсөн зун гэхэд нийслэлд үерийн улмаас ямар их гарз, хохирол нүүрлэснийг бүгд мэдэж байгаа. Тэгвэл ирэх оны нийслэлийн төсөвт үерт зориулж нийт 12 тэрбум төгрөг тавьсан. Үүний таван тэрбум нь Жаргалантын аманд хийгдэх ажил байна. Яг үнэндээ энэ зун хотын төвөөр урссан үер тэр дундаа Баянзүрх, Чингэлтэй, Сүхбаатар дүүргийн нутаг дэвсгэр дэх Сэлбэ гол дагуу ямар их аюул боллоо доо. Гэтэл үүн дээр нэг ч төгрөг тавиагүй байх жишээтэй. Ядаж татвар нэмээд “Сэлбэ голынхоо түр даланг бүр болгоё” гэдэг ч юм уу. Эсвэл ийм учир шалтгаанаар татварын хэмжээг нэмэгдүүлж байна гэж ерөөсөө тайлбарлахгүйгээр шууд нэмж болохгүй.
-Ер нь МАН найман жил төр барихдаа татвар нэмэхээс өөр юу ч гийгүүлсэнгүй гэж ард түмэн шүүмжилж байгаа. Нийслэлийн албан татвараас гадна өөр ямар, ямар төрлийн татвар нэмэгдэж байгаа бол?
-Татварын хувь хэмжээг хуулиараа УИХ тогтоодог. Нийслэлийн татварын тухайд дээд хэмжээг нь хоёр хувь байна гээд УИХ тогтоосон. Нийслэл өөрсдөө ИТХ-аараа хэлэлцээд шийдвэрлэх хуулийн гаргалгаа бий. Ер Үндсэн хуульд татварын хувь хэмжээг хуулиар тогтооно гэж байгаа. Иймд аливаа татварыг нэмэх нь УИХ-ын эрх мэдлийн асуудал л даа.
М.МӨНХЦЭЦЭГ