Монгол хүн сүүний дутагдалд оржээ гэхээр таны чихэнд хэр наалдацтай сонсогдож байна. НҮБ-ийн Эрүүл мэндийн байгууллагаас монголчуудын сүүний хэрэглээг тогтоосон байна. Тус байгууллагын зүгээс биднийг дундаж сүүний хэрэглээнээс даруй гурав дахин бага сүү, сүүн бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг гэсэн судалгааг гаргажээ. 70 гаруй сая малтай ард түмний хувьд энэхүү судалгаа худлаа санагдаж магадгүй. Гэвч бодит байдал дээр та бид өөрсдөө болон үр хүүхдүүддээ өдөр болгон тогтмол сүү, сүүн бүтээгдэхүүн өгдөг билүү. Цэцэрлэг, сургуулийн хүүхдүүд тогтмол сүү ууж байгаа билүү. Сурагчдын үдийн цай хөтөлбөрт аяга сүү ч байдаггүй нь харамсалтай. Тэгвэл бид сааль авах сая сая үнээтэй атлаа яагаад сүүний дутагдалд орчихов. Орох орохдоо бүр гурав дахин дутагдалд орсон гэж НҮБ-ээс зарласан байна. Монгол хүн тэр дундаа хот, суурин газрын иргэд жилд есэн литр сүү хэрэглэдэг аж. Харин орон нутгийн иргэд 14-16 литр. Ингээд дунджаар Монгол хүн жилд 50 орчим литр сүү хэрэглэдэг ажээ. Гэтэл НҮБ-ийн Эрүүл мэндийн байгууллагаас зөвлөж байгаагаар нэг хүн жилд 180 литр сүү хэрэглэх ёстой гэнэ. Тэгэхээр манайх даруй 3-4 дахин бага сүү хэрэглэдэг болж байгаа юм. Үүнээс болоод нийгэмд яс сийрэгжих өвчин ихсэх, кальци дутагдсанаар хүүхдийн өсөлтөд нөлөөлөх, шүдний өвчлөл ихсэх зэрэг сөрөг шинж тэмдэг илэрдэг байна. Тиймээс бид томчуудаа байг гэхэд ядаж бяцхан үрсийнхээ сүүний хэрэглээг НҮБ-ийн Эрүүл мэндийн байгууллагын зөвлөмжийн дагуу 3-4 дахин нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Хятад улс хүүхдийн шүдний өвчлөлийг бууруулах, биеийнх нь өсөлтийг дэмжихийн тулд үдийн цайндаа заавал нэг аяга сүү өгдөг аж. Мэдээж үр дүнд нь хүүхдийн дархлаа нэмэгдэх, агаар, орчны бохирдлоос үүдэлтэй хорт бодисуудыг биеэс зайлуулах, кальци нэмэгдсэнээр яс сийрэгжих болон шүдний эрүүл мэнд бүрэн хамгаалагддаг байна. Мөн хоолны дараа сурагчдын шүдийг угааж хэвшүүлэх давхар бодлого хэрэгжүүлдэг нь төрийн бодлого нийгэмдээ оновчтой нөлөөлж байгаагийн нэгхэн хэлбэр билээ. Хятадын араас Энэтхэг улс сүүг сурагчдад өдөр тутамд хэрэглүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлж эхэлсэн байна. Нөгөөтэйгүүр өндөр хөгжилтэй улс орнуудад сүүний өдөр тутмын хэрэглээг гэр бүлд нь хэвшүүлчихсэн байдаг. Тухайлбал, өглөөний цай гэх гурилан бүтээгдэхүүнд хүүхдүүд сүү хийж иддэг. Бид үүнийг барууны кинонуудад элбэг хардаг. Сүүлийн үед манай зарим эцэг эхчүүд хүүхдүүддээ сүүтэй хамт өглөөний цай өгдөг болсон. Энэ бол маш зөв зуршил.
Цаашлаад Засгийн газрын зүгээс сурагчдын үдийн цай хөтөлбөрт аяга сүүг нэмэх бодлогыг хэрэгжүүлснээр хүүхдийн шүд эрүүл байдлаа хадгалах, дархлааг нь нэмснээр биеийн өсөлт, эрүүл мэндийн эерэг үзүүлэлтүүд алсдаа нэмэгдэх өндөр ач холбогдолтой. Тиймээс бид сүү, сүүн бүтээгдэхүүний хэрэглээг зайлшгүй нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Сүү, сүүн бүтээгдэхүүний хэрэглээг нэмэгдүүлэхийн тулд юуны түрүүнд малчид, фермерчдийг төрийн бодлогоор дэмжих шаардлагтай юм. Улмаар сүүний гарцыг сайжруулж, дөрвөн улирлын турш сааль авдаг болох ёстой. Хөдөө аж ахуйн сайд Х.Болорчулуун малчид, фермерчдэд зориулж сүүний литр тутамд 1000 төгрөгийн урамшуулал олгох хөтөлбөрийг санаачилсан нь тун зөв шийдвэр. Ингэж дэмжсэнээр сүүний гарц нэмэгдэж, Үдийн цай хөтөлбөрөөр дамжуулж хүүхдүүддээ бид өдөрт нэг аяга үнээний сүү уулгаж эрүүл мэндийг нь дэмжих боломжтой болно. Шүд эрүүл бол бие эрүүл гэж зүгээр ч нэг тодорхойлчихоогүйг хятадууд амьдрал дээр батлан харуулж байна. Тухайлбал, БНХАУ-ын Засгийн газраас 2000 онд Сургуулийн сүүний үндэсний хөтөлбөрийг санаачилж хэрэгжүүлж эхэлжээ. Учир нь тухайн үед орлого багатай ядуу айл өрхийн сурагчид гэртээ цардуул өндөртэй хоол хүнс хэрэглэх нь элбэг байсан аж. Тиймээс нийгмийн хүрээнд иргэд хоол тэжээлийн дутагдалд орох, цус багадалт зонхилох болж. Мэдээж хүүхэд, хөгшид гэлтгүй шүдний өвчлөл асуудал болсон байна. Хятад улс энэхүү асуудлыг төрийн бодлогоор “Сүү хөтөлбөр” хэрэгжүүлсэнээр бүрэн шийдэж чадсан Ази дэх анхны улс болсон аж. Мөн сурагчдын төдийгүй бүх нийтийн сүүний хэрэглээг дэмжих хөтөлбөр хэрэгжүүлснээр 2017 оны байдлаар Хятадад нэг хүн өдөрт оногдох сүүний хэмжээ 260 мл болсон байна. Ингэснээр нийгмийг бүхэлд нь хамраад байсан эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудлуудыг бүрэн шийдэж чаджээ. Хятад улсын энэхүү туршлагаар дэлхийн бусад орон үлгэр авч, төрийн бодлогоор тус хөтөлбөрийг нийгэмдээ хэрэгжүүлж эхэлсэн байна. Манайх ч энэхүү туршлагыг төрийн бодлогоороо дэмжиж, эхлээд ЕБС-уудын хүүхдүүдийн сүүний хэрэглээг дэлхийн эрүүл мэндийн стандартад хүргэх ёстой. Цаашлаад нийт иргэдийнхээ сүүний хэрэглээг огцом нэмэгдүүлэх асуудлыг төрийн бодлогын хэмжээнд нэн яаралтай авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.
Э.ТҮВШИН