УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуягтай ярилцлаа.
-Улсын ерөнхий прокуророос та дөрвөн гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх асуудлыг оруулж ирлээ. Таныг эрх мэдлээ урвуулан ашиглаж Хөгжлийн банкнаас 2020 онд 33 тэрбум төгрөгийн зээл авсан гэж буруутгажээ. Тантай нэр холбогдсон “Вертекс майнинг партнерс” гэдэг компани ямар үйл ажиллагаа явуулдаг юм бэ. Зээлийн эргэн төлөлт нь ямар байгаа талаар эхлээд мэдээлэл өгөхгүй юү?
-Энд дурдагдаад байгаа компани бол манай эгчийнх. Таван толгойд нүүрсний хөрс хуулалтын үйл ажиллагаа явуулдаг компани. Миний санаж байгаагаар 2016, 2017 оны үед байгуулагдсан. Анх 2018 онд Хөгжлийн банктай зээлийн харилцаанд орж байсан юм билээ. Тухайн үед найман тэрбум төгрөгийн тоног төхөөрөмжийн зээл авсан гэдэг.
Тэрийгээ төлөөд 2019 онд төслийн шинж чанар нь өөрчлөгдсөн гэж ярьж байсныг нь мэдэх юм байна. Таван толгойн уурхайн 300 метрийн гүнээс шороогоор нүүрсээ зөөдөг.
Тэгэхээр хүчин чадлаа нэмэгдүүлэх шаардлага үүссэн гэсэн. Өөрөөр хэлбэл, гэрээний хүрээнд олборлох хэмжээ нь нэмэгдсэн болохоор тоног төхөөрөмжийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай болж л дээ. Анх эднийх 500 мянган куб метрийн талбайд ажил хийдэг байсан. Энэ хэмжээ нэг сая куб метр болонгуут тоног төхөөрөмжөө нэмэгдүүлэх шаардлага үүссэн. Иймд 2019 онд Хөгжлийн банкнаас зээл авъя гэж хүссэн юм байна лээ. Тухайн жилийн арванхоёрдугаар сарын сүүлээр зээл олгох шийдвэр нь гарсан байгаа юм. Арилжааны банкнаас иргэн, аж ахуйн нэгж яаж зээл авдаг билээ дээ. Яг тэрэн шиг процедураар эгчийн маань компани Хөгжлийн банкнаас зээл авсан. Эхлээд тус банкнаас 54 тэрбум төгрөгийн зээл авах хүсэлт өгсөн гэсэн. Барьцаа хөрөнгө нь хүрэлцэхгүй юм байна гэж буцаагдаж явсаар 33 тэрбум төгрөгийн зээл авсан. Одоо үүссэн нөхцөл байдлын хувьд зээл олгоход намайг нөлөөлсөн юм биш үү гэж яллаад байгаа. Нөлөөлсөн гэдгийг сайн ойлгохгүй байна. Иргэн Хашчимэг, Ганхуяг нар тэр олон хүнд нөлөөлөлх боломж байхгүй шүү дээ. Байгаа бол тэрийгээ нотлох баримт болгох ёстой биз дээ.
Эгчийн компани Хөгжлийн банкнаас 13 хувийн хүүтэй зээл авсан. Сүүлийн хоёр жил арилжааны банкнуудын хүү 11, 12 хувьтай байлаа. Тэгэхэд хамаг барьцаа хөрөнгөө байршуулчихаад 13 хувийн хүүтэй зээл авна гэдэг бол бага биш. Өнөөдрийн байдлаар 10-аад тэрбум төгрөгийн хүү төлчихсөн. Үндсэн төлбөрт 17 тэрбум төгрөг төлсөн дүнтэй байна. Өнгөрсөн жил цар тахлын улмаас үйл ажиллагаа нь бүтэн зогссон. Энэ хооронд зээлийн хүүгийн төлбөрийг нэг ч удаа тасалдуулаагүй. Тэр байтугай илүү төлөлттэй яваа. Үйл ажиллагаа зогсонги байсан ч гэсэн банкны зээлээ тасалдуулалгүй, ажилчдаа цалинжуулж байсан гэсэн. Ингээд өнгөрсөн арванхоёрдугаар сараас үйл ажиллагаа нь жигдрээд явж байгаа.
-УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин Хөгжлийн банкны захирлаар ажиллаж байхдаа таны хамаарал бүхий дээрх компанид давуу байдал олгосон гээд байгаа шүү дээ?
-УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин хэрхэн яаж нөлөөлснийг би хувьдаа мэдэхгүй, ойлгохгүй байна. Манай эгч болон миний бие түүнд хэрхэн яаж нөлөөлсөн юм бэ. Тэрийг нотлох баримт болгох ёстой гэж дахин хэлье. Тэгээд ч Хөгжлийн банкны хуулиар аливаа зээлийг захирал нь дангаараа олгодоггүй. ТУЗ-ийн хамтын шийдвэрээр зээл батлагддаг хуультай. Яг үнэндээ ТУЗ-ийн тэр олон хүнд миний зүгээс нөлөөлж, зээл авсан гэдгийг сайн ухаж ойлгохгүй байна. Тэрийг хууль хяналтын байгууллагынхан нотолж гаргаж ирэх ёстой байх. Банкны дотоод процессыг бид мэдэхгүй шүү дээ. Банкны зүгээс иргэн, аж ахуйн нэгжид ямар шаардлага тавьж, зээлтэй холбоотой ямар материал нэхнэ, түүнийг нь бүрдүүлж өгдөг дөө. Энэ шат дамжлагыг банкнаас зээл авсан хүн бүр мэднэ.
Иймэрхүү байдлаар үргэлжилсээр дээр хэлсэнчлэн 2019 оны арванхоёрдугаар сарын сүүлээр зээлийн шийдвэр гарсан байдаг. Барьцаа хөрөнгүүдээ байршуулаад, тэр хэмжээгээрээ зээлээ ав гэдэг шийдвэр гарсан юм билээ. Авч байгаа тоног төхөөрөмж болон үл хөдлөх хөрөнгө зэргээ барьцаанд нь байршуулаад зээлээ аваач гэсэн байгаа юм. Ингээд зөвхөн зээл авах үйл явц нь 2-3 сар дамнасан гэдэг.
-Халдашгүй байдлын дэд хороо хэргийн материалуудтай танилцаж, гишүүдийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх эсэх асуудалд шийдвэрээ гаргаад холбогдох байнгын хороонд танилцуулна. Танд өөрийгөө буруугүйг нотлох баримтууд хангалттай байгаа юу?
-Энэ компани жилийн 30-40 тэрбум төгрөгийн борлуулалттай ажилладаг. Цар тахлын нөхцөл байдлаас болоод зарим тоног төхөөрөмжүүдийн нийлүүлэлт нь хил дээр саатаад 2020 оны сүүлээр зээлээ авсан юм шиг байгаа. Одоо надад үүсгэгдээд байгаа нөхцөл байдлын хувьд зээлд нөлөөлсөн болон барьцаанд тавьсан тоног төхөөрөмж яагаад саатаж ирэв гэсэн хоёр асуудал хамаатуулсан. Зээлийн гэрээ зэрэг шаардлагатай материалуудыг Халдашгүй байдлын дэд хорооны гишүүдэд тараана. Мөрдөгч болон прокурорын байгууллагад гаргаж өгөхөөр материалуудыг нь бэлдээд сууж байна.
Төслийн хувьд 1000 гаруй ажлын байр бий болгосон. Аж ахуй эрхэлж үзсэн хүмүүсийн хувьд харахад асуудалгүй. Харин зээл олон удаа эргэж буцаж, Г.Амартүвшин бид хоёр бие биеэ таньдаг гэдэг үндсэн дээр буруутгах нь ойлгомжгүй юм. Ер нь бие биеэ таньдаг байлаа гээд дураараа зээл олгодог асуудал аль ч банкны удирдлагад байхгүй.
-Танай нам Хөгжлийн банктай холбоотой арваад хүний нэрсийг эхлээд оруулж ирсэн. Энэ дундаас УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин, Ё.Баатарбилэг та гурвыг прокуророос түдгэлзүүлэх хүсэлт ирлээ. Бусад нь сугараад үлдчихэж. Энэ үйл явцыг та юу гэж харж байна?
-Ний нуугүй хэлэхэд, би өөрөө сайн ойлгохгүй байгаа. Бүх зүйл ил тод байна. Би сонгууль болохоос өмнө энэ тухай хэлж байсан. Манай эгчийн компани Хөгжлийн банкнаас зээл авч байсан шүү гэж. Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд байнга л ингэж байна, тэгж байна гэсэн мэдээ шуугьж байлаа шүү дээ. Муу нуухаар сайн илчил гэдэг. Яг үнэнийг хэлэхэд, энэ болж байгаа процессыг сайн ойлгохгүй л байна. Миний бие 2018 онд Канад руу сургуульд сурахаар явсан. 2019 оны эхний хагас жил тус улсад сурч байсан. Харин дараагийн зургаан сард нь аяллын нэвтрүүлэг гээд Монголд байхаас байхгүй нь их байлаа. Хүний байтугай өөрийнхөө ч компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагаанд оролцдоггүй хүн шүү дээ, би.
-Таны хувьд заавал гишүүний бүрэн эрхээс нь түдгэлзүүлэхгүйгээр шалгах боломжтой гэх гээд байна уу?
-Хэрэг үүссэнээс хойш яг л дуудсан цагт нь очоод мэдүүлэг өгч байгаа. Энэ шалгагдаж байгаа аж ахуйн нэгж нь өөрийн зүгээс бүхий л бичиг баримтуудаа хангаж өгсөн байна лээ. Миний зүгээс ч гэсэн шаардлагатай зүйл байвал сайн дураараа аваачиж өгөх боломжтой.
Хууль хяналтын байгууллага энэ асуудлыг шалгахдаа заавал гишүүний бүрэн эрхээс нь түдгэлзүүлэх шаардлага байсан уу гэдэгт эргэлзээд л байгаа. Бүх зүйлс нь ил тод, шалгаад явж байгаа шүү дээ.
-Бүрэн эрхээс тань түдгэлзүүлж байгаа шалтгаан бол албан тасалгаа, орон гэр, оффист бүрэн нэгжлэг хийх боломжтой гэж тайлбарлах байх?
-Тийм тайлбар явж байсан. Гэхдээ Х.Ганхуяг зээл аваагүй. Манай эгчийн компани зээл авсан гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.
-“МАН-ын удирдлагууд дараагийн сонгуульдаа бэлдээд эхэлжээ” гэж улс төрийн хүрээнийхэн ярьж байна л даа. Өөрийнхөө фракцийн хүчийг томруулах гэж үгэнд орохгүй гишүүдээ намаас зайлуулахын тулд Хөгжлийн банкаар далимдуулаад хэдэн нэрс оруулаад ирлээ гэх юм..
-Надад энэ талаар ямар ч мэдээлэл алга.
-Халдашгүй байдлын дэд хорооны хурал хоёр удаа хойшилчихлоо. Энэ хорооны гишүүд өөрсдийнхөө фракцийн хүнийг сугалж авах тохироогоо хийж байна гэж ярьцгааж байна лээ?
-Хойшилсон шалтгаан нь тодорхой байгаа. Халдашгүй байдлын дэд хороо таван гишүүнтэй. Хорооны нэг гишүүн Н.Энхболд гуай ковид тусаад өвчтэй гэсэн. Ингээд үлдсэн дөрвөн гишүүн санал хураахаар тэнцэж болзошгүй гээд хойшилж байгаа байх.
-Гишүүдийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх бичиг УИХ-ын даргад өгсөний дараагаар таныг “кнопны найраа хийж байна” гэх мэдээлэл Төрийн ордонд тарсан байсан. Таны тайлбарыг сонсъё?
-Энэ бол ташаа мэдээлэл. Тийм зүйл огт байхгүй.
-Таны хувьд АН-ын угшилтай болохоор МАН-аас гар сунгах хүн алга гэсэн яриа дуулдах боллоо. Намынхаа удирдлагуудтай таарамжгүй харилцаа үүсчихэв үү?
-Би 2017 онд МАН-д элссэн. Намынхаа квотоор УИХ-д нэр дэвшсэн. Намын удирдлагуудтайгаа маргалдаж, зөрчилсөн асуудал байхгүй.