– ХОНКОНГ НЭГ УЛС, ХОЁР СИСТЕМЭЭР ЯВАХ НЬ ОЙЛГОМЖТОЙ –
ШУТИС-ийн багш, Хятад судлаач Б.Анхбаяртай ярилцлаа.
-Хонконгийн жагсаалыг эхлүүлсэн оюутнуудын зорилго нь юу байв. Мөн тэрхүү зорилго нь өнөөдөр юу болж хувирчихав?
-Оюутнуудын гэхээсээ илүү Хонконгийн нийт ард иргэдийг хамарсан бослого, хөдөлгөөн болсон. Бослого, хөдөлгөөн 2018 онд болсон ялтан шилжүүлэх үйл ажиллагаатай холбоотой. 2018 оны хоёрдугаар сард Хонконгийн хос Тайваньд аялаж явахдаа нэгнийхээ амийг бүрэлгэчихсэн. Тодруулбал, залуу нь найз бүсгүйнхээ амийг егүүтгэчихсэн. Хэрэг явдал Тайваньд гарсан учир Хонконгийн цагдаа тэрхүү залууг байцаах боломжгүй байсан. Үүнээс үүдэлтэйгээр тэрхүү залууг ял завших нь гэх яриа гарсан. Тайвань нь Хятадтай ялтан шилжүүлэх гэрээтэй. Хэрвээ Хонконг, Тайвань хоёр ялтан шилжүүлэх гэрээ хийчихвэл Хонконг автоматаар эх газартай гэрээ хийж таарна. Хонконгийн батлан хамгаалах, цэрэг зэвсэг, гадаад бодлого нь Хятадын эрх мэдэлд байдаг. Хууль, эдийн засгаа Хонконг өөрөө засагладаг. Энэ утгаараа ялтан шилжүүлэх гэрээ хийх нь Хонконгийн хууль эрхзүйн бие даасан байдалд халдсан явдал болно гэж ард иргэд үзсэн юм. Хонконгийн иргэдийн дунд нэг болгоомжлол байдаг. Тэр нь Бээжингийн эрх баригчдын зүгээс гэмт хэрэгтэн гэж үзсэн Хонконгийн иргэнийг Хятадын эх газар шилжүүлэн аваачиж шүүх вий гэх болгоомжлол юм. Тийм ч учраас энэхүү ялтан шилжүүлэх үйл ажиллагаан дээр олон нийтийг хамарсан томоохон хэмжээний эсэргүүцэл үүссэн юм. Энэхүү асуудлыг энэ оны гуравдугаар сараас тавдугаар сар хүртэл дотооддоо, парламентынхаа түвшинд хэлэлцсэн. Улмаар зургадугаар сарын 9, 15-нд албан ёсны томоохон жагсаалууд болсон. Энэ жагсаал анхандаа бүх насныхныг хамарсан үйл явц байв.Зургадугаар сарын 15-16-ны хооронд болсон жагсаалд хоёр сая хүн оролцсон.
-Энэ үед жагсагчдад ялтан шилжүүлэхээс өөр шаардлага байгаагүй хэрэг үү?
-Долдугаар сарын үед хэд хэдэн шаардлагыг нэмж тавьсан. Ялтан шилжүүлэхээ боль, бид хүч хэрэглээгүй учир самуун дэгдээгчид гэж битгий нэрлэ, цагдаа нар хэт их хүч хэрэглэж байгааг болиул, цагдаа нарыг шалга, баригдсан хүмүүст ял зэм өгөхгүйгээр сулла, чөлөөт сонгууль явуул гэж шаардсан. Чөлөөт сонгууль явуулахын тулд 70 гишүүнтэй Хонконгийн парламентыг тараана гэсэн үг. Энэ шаардлага нь 2014 онд Хонконгд өрнөсөн Шүхэрт хувьсгалын тавьсан шаардлага байсан. Тэд өөрсдийнхөө Засаг захиргааны тэргүүнийг чөлөөт сонгуулиар сонгоё гэж шаардаж байсан юм. 79 хоног үргэлжилсэн ч тэрхүү хувьсгал бүтэлгүйтэж, хонконгчууд санасандаа хүрч чадаагүй.
Ерөнхийдөө долдугаар сараас эхлээд энэ удаагийн жагсаал, цуглааны хууль ёсны шинж чанар алдагдаж эхэлсэн. Хонконгийн эрх чөлөөгөө илэрхийлж байгаа тайван жагсаал уу эсвэл үймээн самуун дэгдээх үйлдэл үү гэх асуулт гарч ирсэн. Үүнээс ч үүдэн жагсагчдын хоёр, гуравдугаар шаардлагууд урган гарч ирсэн хэрэг.Хонконгийн Засаг захиргаа дээрх шаардлагуудыг гарахын өмнө цуглааныг зогсоосон бол ингэтлээ даамжрахгүй байсан болов уу гэж хувь судлаачийн зүгээс харж байна. Бээжингийн болон Хонконгийн Засаг захиргаанаас тэдний нэгдүгээр шаардлагыг л хүлээж авах байх. Бусдыг нь хүлээж авах боломжгүй.
-Яагаад?
-Жагсаал, цуглааны үйл явц, шаардлагууд нь нэг улс, хоёр системээс давсан шинж чанартай болж ирсэн учраас тэр. Тиймдээ ч Хятадын, Хонконгийн Засаг захиргаа ямар нэгэн байдлаар буулт хийх үндэслэлгүй болчихсон.
-Дээрх шаардлагууд бол ил харагдаж байгаа зүйлс. Хонконгчуудыг ингэж нэгдэн жагсах цаад гол шалтгаан нь юу байв?
-Нэгдүгээрт, Хонконгийн дотоодод эдийн засаг, нийгмийн асуудал хүнд явж ирсэн. Тэнд байрны үнэ маш өндөр хэрнээ орлого маш бага. Хонконг доллар манайхаар 345 төгрөгтэй тэнцэж байна. 20-иод жилийн өмнө дөнгөж сургуулиа төгссөн залуу 25 мянган хонконг долларын цалин авч байсан бол энэ нь өнөөдөр 28 мянгад л хүрсэн. Гэтэл байрных нь үнэ сүүлийн 10 жил 207 хувиар өсчээ. 2017 оны судалгаагаар Хонконгийн нийтийн өрхийн 50 хүрэхгүй хувь нь л өөрийн гэсэн орон сууцтай гэсэн судалгаа байдаг. Хонконгт 40 мкв-аас доош хэмжээтэй байр 22 мянган ам.долларт хүрдэг. Жирийн цалинтай хүн тэр их үнэтэй байрыг авна гэдэг тун хүнд. Уг нь бол 40 мкв-аас доош хэмжээтэй байр нь иргэдийн байрны асуудлыг шийдэхэд тустай. Хэдий тийм ч Хонконгт газар хомс. Газрыг нь ихэвчлэн мөнгөтэй хүмүүснь худалдаж аван, түүндээ мкв томтой байр барьж өндөр үнээр зарахыг илүүд үздэг. Хонконгийн бизнес, улс төрийн бүлэглэлүүд газрыг залуус руугаа, нийгмийнхээ хэрэгцээнд чиглүүлээгүй учраас гол бухимдал нь тэнд хуримтлагдсан гэж харж болно. Хоёрдугаарт, эдийн засгийнх нь давуу чанар Хятадын эх газрын хөгжлөөс нэг их ялгарахааргүй болж байсан ч энэ байдал өөрчлөгдсөн. 1997 онд Хонконг Хятадын ДНБ-ий 18.4 хувийг эзэлж байсан бол энэ тоо өнөөдөр 2.7 хувьд хүрч буурсан. Хятад өөрөө хөгжиж байгаа учир Хонконгийн давуу чанар үгүй болж байгаа юм. Хонконг хүмүүсийн бид эх газраас илүү гэсэн давуу чанар байхгүй болж байна гэсэн үг. Бид үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлдэг, бие даасан, ардчилсан шинж чанартай гэх давуу байдал л үлдсэн. Гэсэн ч энэ давуу талаа алдаж байна гэдэг айдас бие болоод байгаа. Дээрээс нь Ардчилсан Хонконг болон коммунист засаглалтай, нэг намтай Хятад хоёр хэрхэн уусах вэ гэдэг зөрчил орж ирж байгаа. Энэ бол зайлшгүй гарч ирэх ёстой нөхцөл юм.
-Олон улсад энэ үйл явдлыг хэрхэн харж байна вэ?
-Долдугаар сарын сүүл хүртэл Хятадаас огт мэдэгдэл хийгээгүй, зөвхөн Хонконгийн Засаг захиргаа л оролцож байсан. Харин нэг улс, хоёр системээс хэт хальсан шаардлагууд гарч ирсэнтэй холбоотойгоор долдугаар сарын 29-нд Хятадын Засгийн газрын Хонконг, Макаог хариуцсан алба анхны мэдэгдлийг хийсэн.
Жагсагчид түргэний тэрэгт зам тавьж өгч байгаа бичлэг нь ч цахим ертөнцөд тарсныг та бүхэн харсан болов уу. Энэ үйлдлээрээ тэд “Бид тайван замаар үзэл бодлоо илэрхийлж байна” гэдгээ олон улсад харуулсан. Тиймдээ ч барууны хэвлэлүүдээр Хонконгчуудыг ардчилсан байдлаар, тайван замаар жагсаал цуглаан хийж байгаа хэмээн мэдээлж байсан юм. Харин Хятадын төв хэвлэл, бусад мэдээллийн хэрэгслүүдээр тэднийг үймээн самуун дэгдээгчид гэж мэдээлсэн. Энэ мэтчилэн барууны болоод Хятадын хэвлэлүүд дунд мэдээллийн дайн өрнөсөн гэхэд болно.
-АНУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Трамп “Хонконгийн ардчилал ба хүний эрхийг хамгаалах тухай”, мөн цагдаагийн тодорхой хэрэглэлийг Хонконгт нийлүүлэхийг хориглосон хуульд гарын үсэг зурсан. Энэ тухайд?
-Д.Трампын хувьд үүнд оролцохыг хүсээгүй юм. Зургадугаар сард АНУ, БНХАУ-ийн төрийн тэргүүнүүд уулзсан. Энэ үед Д.Трамп “Энэ бол Хятадын дотоодын асуудал. Би оролцохгүй” гэж байсан. Наймдугаар сард олон улсын шинж чанартай болоод ирэх үед нь “Хятад өөрөө зохицуулчих байх. Гэхдээ анхаарах хэрэгтэй” зэргээр байр сууриа илэрхийлж, оролцож эхэлсэн. Учир нь наймдугаар сарын 10, 11-ний үед Хятадын арми Хонконг дахь цэргээ сольсон. Энэ үед цэрэг оруулах нь гэх айдас гарч байсан ч, хятадуудын зүгээс цэрэг солих л үйл явц, битгий томруулж хар гэсэн. Харин жагсаал улам хурцадмал болоод ирэх үед АНУ-ийн конгресс, сенатаас Д.Трампыг шахаж эхэлсэн. Д.Трамп гарын үсэг зурахгүй байлаа ч сенат гуравны хоёроор дээрх хуулийг баталчих боломжтой л доо.
Энэ хуулийг дэмжсэнээр Хонконгийн хүний эрхийн ардчиллын акциар дамжуулж гаалийн тусгайлсан эрхтэй байх эсэхийг нь Хонконгийн хүний эрхийн нөхцөлийг зөрчиж байгаагаас нь хамаараад АНУ-ын Засгийн газарт хориг тавих эрхийг нь өгчихөж байгаа юм. Мөн Хууль эрх зүйг хамгаалах хуульд гарын үсэг зурсан. Энэхүү хууль нь нулимс асгаруулагч хийг экспортлох болон олон нийтийг хорьж саатуулах технологийг хязгаарлах хууль юм. Хонконгийн асуудалд АНУ, БНХАУ зөрүүтэй байр суурьтай байгаа ч хоёр их гүрний ерөнхий харилцаа үргэлжилдгээрээ үргэлжилнэ. Энэ бол энэ хоёр гүрний ам муруйдаг зүйлсийн зөвхөн нэг хэсэг нь. Худалдааны хэлэлцээ, хоёр орны харилцаа цаашид явах замаараа л явна. Учир нь Д.Трамп улиран сонгогдохын тулд худалдааны хэлэлцээг хийхээс өөр гарцгүй.
-Хонконгт болсон дүүргийн зөвлөлийн сонгуульд ардчиллын төлөө тэмцэгчид 10 гаруй суудал авч чадсан. Ингэснээр тэд Хонконгийн эрх баригчдадаа нөлөөлж чадах уу. Энэ нөхцөл байдал тэдэнд юу авчрах вэ?
-Арваннэгдүгээр сарын 24-нд сонгууль болохыг жагсаалын өмнө, оны эхэнд шийдчихсэн байсан юм. Гэхдээ болж байгаа үйл явцтай холбогдож ирсэн л дээ. Үүнийг Хонконгийн ардчилагчид, АНУ-ийн Засаг захиргаа ардчиллын талаарх урьдчилан явагдсан бүх нийтийн санал асуулга гэж дүгнээд байгаа. Тус сонгуулиар ардчиллын төлөө тэмцэгчид Хонконгийн 18 дүүргийн 17-д нь ялалт байгуулсан. Гэхдээ энэ нь манайхаар тухайн хотхон, дүүргийн л төлөөлөгчийн сонгууль юм. Бүс нутгийн шинж чанартай, бодит эрх мэдэл байхгүй л сонгууль гэсэн үг.
-Энэ сонгуулийн үр дүн тэдэнд ардчиллыг авчирсан хэрэг биш байх нь ээ?
-Энэ сонгуулийн үр дүн тийм чухал нөлөөтэй биш. Сонгуулийн үр дүн Хонконгчуудыг ямар санал бодолтой байгааг харуулж байгаа ч тодорхой үр дүн авчирч чадахгүй. Хонконгийн засаглалд ямар ч нөлөө байхгүй. Ерөнхийдөө эцсийн дүндээ Хонконгийн эрх баригчид өөрсдөө хохирогч юм. Тэд АНУ, БНХАУ хоёрын хооронд өрнөж буй худалдааны дайнаар далимдуулж өөрсдийнхөө ардчиллын орон зайг өргөжүүлэх мөрий тавьж байгаа юм. Энэ мөрийгөө алдах юм бол тэд Хонконгийнхоо байр суурийг алдана. Хонконг олон улсын худалдааны төв гэсэн статусаа алдах юм бол Хятадын жирийн нэг хотоос ялгагдахааргүй болно.Тиймээс хонконгчууд хэт савнаас хальсан бодлого гаргах нь эрсдэлтэй. Нөгөө талаар сая АНУ-ийн зүгээс тавьж буй гаалийн тусгай бүсийг эргэж харах зэрэг нь Хонконгийн эдийн засаг зэрэгт сөргөөр нөлөөлөх юм. Хонконгийн тэргүүн баян “Засгийн газар нь залуучуудаа уучлаад, залуучууд нь ерөнхий нөхцөл байдлаа харъя. Бид ирээдүйгээ алдах гээд байна” гэж хэлсэн байна лээ. Тэртэй тэргүй Хонконг нэг улс, хоёр системээр явах нь ойлгомжтой. Жагсагч залуучууд энэ дүрэм өөрчлөгдөхгүй гэдгийг ойлгохгүй байна.
-Жагсагчдад энэ нөхцөл байдалтай нүүр тулахыг хүсэхгүй байгаа байх л даа?
-Жагсагч оюутан залуус нөхцөл байдалтай нүүр тулахгүй байгаа нь үнэн. Үүнийгээ ч тэд илэрхийлж байсан. 2014 онд болсон Шүхэрт хувьсгал амжилт олоогүйн нэг шалтгаан нь жагсагчид хоорондоо маргалдсан явдал байсан. Эвээр эсвэл хүчээр асуудлаа илэрхийлэх гэдэг дээр санал нийлээгүй гэсэн үг. Эвээр саналаа илэрхийлэгчид нь жагсаалд оролцохоо больсон учир аажимдаа тарсан. Одоогийн жагсаал анх массыг хамарч байсан. Хэдий дэмжиж байгаа ч одоо хүмүүс залхаж эхэлсэн. Одоо хэт экстремүүд нь л үлдсэн. Тиймээс энэ үйл явц зогсохоос өөр арга байхгүй.
-Хятадын зүгээс цаашид ямар арга хэмжээ авах бол. Та юу гэж харж байна вэ?
-Хятадын төв Засгийн газраас одоогийн Хонконгийн эрх баригчдыг дэмжсэн бодлогоо үргэлжлүүлнэ гэдэг нь ойлгомжтой. Арваннэгдүгээр сарын эхээр Си Зиньпин Хонконгийн Засаг захиргааны тэргүүнтэй уулзах үеэрээ ч энэ тухай мэдэгдсэн байдаг. Цаашид жагсаал цуглааныг юун түрүүнд намжаах алхмыг хийх болов уу. Хонконгийн эрх баригчид хотууддаа үүсээд байгаа эдийн засаг, нийгмийн асуудлуудыг шийдвэрлэх талаар арга хэмжээ авч ажиллана. Мөн Хонконгийн ард иргэдийн дэмжлэгийг авсан ардчилсан хүчнүүдтэй зөвшилцөх үйл ажиллагаа явуулна байх гэж харж байна. Мэдээж энэ үйл ажиллагаа нэг улс, хоёр системийн хэм хэмжээнд, түүний хүрээнд явагдана. Нэг улс, хоёр системээс хальсан шаардлага тавьбал тэр нь биелэгдэх боломжгүй. Хятадын Засаг захиргаа өөрсдийн итгэл хүлээлгээд буй Хонконгийн Засаг захиргаа, эрх баригчдаар дамжуулж л үйл ажиллагаагаа явуулна байх. Хятадын Засгийн газрын зүгээс энэ үйл ажиллагаанд шууд оролцохгүй байх. Оролцвол олон улсад муухайгаар харагдах учир хятадууд ч үүнд анхаарна гэж бодож байна.