Монгол Улсад жилд 4000 орчим сүрьеэгийн шинэ халдвар бүртгэгдэж байгаагаас нийт халдварт өвчнүүдийн 10 хувийг эзэлж байна. 2016 оны байдлаар уушгины ба уушгины бус сүрьеэгийн тохиолдлын тоо тэнцүү бүртгэгджээ. Сүүлийн үед судлаачдын үзэж байгаагаар сүрьеэгийн менингит ихсэх болсон нь энэ өвчний дэгдэлт улам их болж, хүүхдүүд ихээр өртөж буйг анхааруулсаар байна. 2017 онд сүрьеэ өвчний 3779 шинэ тохиолдол бүртгэгдсэний 2211 нь Улаанбаатар хотод, 1518 нь аймаг орон нутагт, 50 нь хорих байгууллагад бүртгэгджээ. Монголд жилд 100 гаран хүн энэ өвчнөөр нас бардаг бөгөөд нийт нас баралтын 2.2 хувийг эзлэх буюу 10 хувь нь эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ байна. Мөн маш олон эмэнд дасалтай сүрьеэ гэж оношлогдсон нь их ба ихэнх тохиолдолд эмчилгээ байдаггүй, ойролцоогоор 10 жил амьдарч, тухайн хугацаандаа 100-аад хүнд халдвар тараадаг нь судлагджээ. Олон эмэнд дасалтай сүрьеэгийн гол шалтгааан нь антибиотикийн зохисгүй хэрэглээнээс үүдэлтэй бөгөөд нийт сүрьеэ өвчөөр өвчлөгсдийн 10 хувийг эзэлдэг байна. Тийм учраас энэ эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх нь хамгийн чухал бөгөөд хэрэглэж буй хоол тэжээлээр урьдчилан сэргийлэх боломж байгаа билээ. Эдгээрийн нэг нь байгалийн энэтхэг турмерик юм.
Сүрьеэ өвчний эсрэг энэтхэг турмерикийн үйлдэл:
Хүний уушгины цулцангийн цэвэрлэх үйл ажиллагааг турмерик дотор агуулагдах күркүмин нь сайжруулах үйлдэл үзүүлдэг. Мөн күркүмин нь caspase-3 хамааралт эсийг үхүүлэх болон залгих үйл ажиллагааг дэмждэг төдийгүй эдгээр сүрьеэгийн макрофаг эсийн үйлдлийн хүчин зүйлийн карра В идэвхжлийг сайжруулахад нөлөөлдөг байна.
Уушгины хорт хавдрын эсрэг энэтхэг турмерикийн нөлөө:
Уушги нь цээжний хөндийд байрлах амьсгалын үүрэг гүйцэтгэдэг хос эрхтэн бөгөөд амьсгалахад уушгинд эсийн хэвийн амьдралын үйл ажиллагааг нөхцөлдүүлдэг хүчилтөрөгчөөр дүүрч, амьсгал гаргахад эсээс ялгарсан нүүрс хүчлийн хийг бие махбодиос ялгаруулах эрхтэн юм. Уушгины анхдагч болон хоёрдогч хавдар байдаг ба судлаачид уушгины хавдар үүсгэх гол хүчин зүйлсийг дараахь байдлаар ангилсан байна. Үүнд: Тамхи (утаат тамхи, кокайн, марихуна), дам тамхидалт, туяаны хордлого, асбест, хром, никель, берили, хүнцэл, хөө, давирхай зэрэг нь хавдар үүсгэдэг бөгөөд, агаарын бохирдол, агаарын халдвар, удамшил, хавьтал, зохисгүй хооллолт, уушгины өвчнөөр өвчилж байсан түүхтэй байх зэрэг нь нөлөөлнө.
Бид турмерик буюу күркүминийг уушгины хорт хавдрын үед хэрэглэсэн 300 гаруй судалгааны дүнгээс дараахь мэдээллийг багцлан хүргэж байна.
Турмерик буюу күркүмин нь хавдрын эсрэг үйлдэлтэй байгалийн бүтээгдэхүүн бөгөөд уушгины хавдрын болон янз бүрийн хавдрын үед үр дүнтэй. Аажмаар саармагжиж гэмтсэн ДНХ-ийн зохицуулагч уургуудын алдаатай үйл ажиллагааны улмаас эсийн гажилт бий болж улмаар үр дүнд нь хавдрын эсүүд бий болдог. Эдгээр хавдрын эсүүдэд турмерикийн дотор их хэмжээгээр агуулагддаг бодис болох “Diferuloylmethane” буюу күркүмин нь сөрөг нөлөө үзүүлдэг. Хавдрын эсүүдийн үржил, дахин төлжилтөнд саад учруулахаас гадна хавдрын эсүүдийн генетикийн бүтцэд гэмтэл учруулдаг онцгой антиоксидант юм. Хавдрын генетикийн
-мэдээлэл хуулбарлагчид болох “NF-kB, STAT3, -catenin, AP-1”,
-өсөлтийн уурагууд болох “EGF, PDGF, VEGF”,
-хавдарын ферментүүд болох “COX-2, iNOS, MMPs”,
-энерги дамжуулагчид болох “cyclin D1, CDKs, Akt, PKC, AMPK”,
-үрэвслийн цитокин болох “TNF, MCP, IL-1, IL-6”,
-генеткийн мэдээлэл зохицуулагч болох “Bax, Bad, Bak” болон
-эрүүл эсүүдийн генеткийн мэдээлэл устгагч болох “Bcl(2), Bcl-xL” мэтийн хавдрын эсүүдээс ялгардаг био-химийн бодисуудын нөлөөг саармагжуулах болон устгах үйлчилгээтэй. Америкийн “Уушгины нийгэмлэг”-ийн эрдэмтдийн судалснаар күркүмин нь уушгины эсийн исэлдэлтийг зогсоож уушгины хавдрын эсийн үхэл буюу апоптозыг дэмждэг нь нотлогдсон байна. Турмерик түүний доторх күркүмин нь уушгины хавдрын эсний эсрэг үйлчилгээтэй гэдгийг Тайваний Үндэсний Шинжлэх ухааны зөвлөлийн судлаач эрдэмтэд судалжээ. Судлаачдын судалгаагаар күркүмин нь антиоксидант үйлдэлтэй тул формальдегидээс шалтгаалсан уушгины хавдраас урьдчилан сэргийлдэг байна. Мөн генийн өөрчлөлт (ДНХ-ийн нийлэгжилт гэмтэж хавдар үүсэх) үүсэхээс сэргийлж уушгины хавдраас сэргийлнэ.
Күркүмин нь хорт хавдрын эсрэг үйлдэлтэйгээс гадна хавдрын эсрэг уламжлалт эмчилгээтэй хавсарч хэрэглэхэд үр дүнтэй, хорон чанаргүй бөгөөд гаж нөлөөгүй гэдгийг судлаачид тэмдэглэсэн байна.
Күркүмин нь уушгины хавдрын үед олон янзын замаар эсийн ургалтыг дарангуйлдаг.
Вензол[a]пирен нь хавдар үүсгэгчийн урьтал бодис бөгөөд агаарын бохирдол ба тамхины утаанаас ялгардаг байна. 2015 онд Биофактор сэтгүүлд Күркүмин нь бензол[a]пирены эсэд мутаци үүсгэх үйлдлийг дарангуйлдаг гэж нийтлэгджээ. Ражив Гандигийн нэрэмжит Биотехнологийн төвийн судлаачид күркүмин нь никотиноор үүсгэгдсэн уушгины хавдраас сэргийлдгийг тогтоосон байна. Японы эрдэмтдийн судалгаагаар күркүмин нь тамхины утаагаар идэвхждэг уушгины жижиг эсийн гаралтай хавдрыг идэвхжүүлдэг хүчин зүйлийн идэвхийг дарангуйлдаг гэдэг нь батлагдсан. Турмерик түүний доторх күркүмин нь уушгинд хорт хавдар үүсгэгч никотин зэрэг бодисуудаас уушгийг хамгаална. Зарим хорт хавдрын эсүүд нь хэвийн үүдэл эсүүдийн шинж чанарыг агуулан өөрийгөө шинэчилэхдээ хорт хавдрын өсөлтийг дэмждэг нь хорт хавдрын эсийг эмэнд дасалтай болоход хүргэдэг. Судалгаанаас харахад күркүмин нь уушгины хорт хавдрын эсийн өсөлтийг (пролифераци)дарангуйлснаар уушгины хавдрын эсрэг үйлдэл үзүүлнэ. Хавдрын эсрэг төвийн 2016 онд нийтлэгдсэн судалгаанд күркүмин нь хорт хавдрын эсийн үүдэл эсийн өөрийгөө шинэчлэх үйл явцад нөлөөлдөг буюу ДНХ-ийн нийлэгжилтэд нь нөлөөлснөөр хорт хавдрын үсэрхийлэл, даамжралыг багасгадаг гэж дурджээ. Мөн күркүмин нь хорт хавдрын үүдэл эсэд нөлөөлөх циспластин болон бусад эмийн эмчилгээний үр дүнг сайжруулдаг хэмээжээ. Күркүмин нь хорт хавдрын үүдэл эсийн эсрэг үйлдэл үзүүлдэг нь батлагдсан.
Күркүмин нь молекулын болон биохимийн эмгэг жамд нөлөөлөх замаар хавдар бие махбодийн бусад эрхтэнд үсэрхийлэхээс урьдчилан сэргийлдэг ба үсэрхийллээс сэргийлэх эмийн эмчилгээний үр нөлөөг дэмждэг. Мөн уушгины хоёрдогч хавдар үүсэхээс сэргийлж хавдраас сэргийлэх эмийн эмчилгээний үйлдлийг дэмжинэ.
Күркүмин нь хавдрын үеийн эмчилгээний эмэнд мэдрэг байдлыг нэмэгдүүлдэг. ОУ-ын Нано анагаах ухаан сэтгүүлийн 2016 оны дугаарт хэвлэгдсэн судалгаагаар күркүмин нь уушгины хавдрын үед хэрэглэх доксорубицин гэдэг эмэнд дасал үүсэлтийг бууруулсан нь батлагдсан. Улмаар хорт хавдрын өсөлт, тархалтыг бууруулахын зэрэгцээ эмэнд дасал үүсэхээс сэргийлэх үйлдэлтэй нь нотлогдсон. Мөн турмерик түүний доторх күркүмин нь циспластин ба эрлотиниб зэрэг эмэнд дасал үүсэхээс сэргийлнэ.
Күркүмин нь хавдрын эсрэг эмчилгээнд мэдрэг байдлыг нэмэгдүүлж эмчилгээний үр дүнг дээшлүүлэхээс гадна эмэнд дасал үүсэхээс сэргийлнэ.
Агаарын бохирдлын үед амьсгалын замаар орж буй бохирдлоос амьсгалын замыг хамгаалах, уушгины олон эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх ач холбогдолтой бөгөөд уушгины архаг бөглөрөлтөт өвчин үүсэхээс сэргийлдэг нь нотлогдсон тул уушгины архаг бөглөрөлтөт өвчний өндөр эрсдэлтэй хүмүүс хэрэглэхэд тохиромжтой юм. /COPD/
Күркүмин нь уушгины хавдрын үед тодорхой дархлааны эсүүдийн идэвхийг зохицуулах, хавдрын эсийн өсөлтийг дарангуйлах замаар хавдрын эсрэг үйлдэл үзүүлнэ. Мөн бага тунгаар уушгины хавдрын эсрэг дархлааг дэмждэг нь нотлогдсон. Үүнээс гадна күркүмин нь хавдрын судасжилт үүсэх явцыг хориглож уушгинд хавдар үүсэхээс сэргийлнэ.
Энэтхэг турмерик түүний доторх күркүмин нь хорт хавдрын эмийн эмчилгээний үед түгээмэл илэрдэг гаж нөлөөнөөс сэргийлж эмийн хортой нөлөөнөөс эд эрхтэнийг хамгаалах төдийгүй эрүүл болон хавдрын эсийг ялгаж эрүүл эсийг хамгаалж, хавдрын эсийн өсөлтийг дарангуйлдаг. Судалгаагаар күркүмин нь хорт хавдрын эмчилгээний улмаас бие махбодид илрэх шинж тэмдгийг багасгах, гаж нөлөөг буруулах үйлдэлтэй нь нотлогдсон. Мөн хавдрын үед хими болон туяа эмчилгээний хортой нөлөөнөөс хамгаалдаг. Иймээс эдгээр эрсдлээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд байгалийн гаралтай антиоксидант үйлдэлтэй турмерикийг тогтмол хэрэглэх нь чухал юм. Дэлхийн олон орноос турмерик хэрэглэж заншсан Энэтхэг, Япон, Хятад гэх мэт Азийн орнууд болон Арабын орнууд хавдрын тархалт харьцангуй бага байгаа нь энэ күркүмин орсон байгалийн бүтээгдэхүүнүүдийг хоолондоо өдөр тутам хэрэглэх ба турмериктэй сүү, турмериктэй цай, ундаа, ус, шүүсийг өргөн хэрэглэдэгт оршино. АНУ, Канад, Австрали, Герман, Орос зэрэг олон орны иргэд энэтхэг турмерикийг эмийн бус эмчилгээ, хоол хүнсэнд өргөн хэрэглэдэг болсон байна.
ЭМШУИС-ийн Эм зүйн сургуулийн багш, АУ-ын магистр Б.Булган